DIYO DINNENI DI ḾBU ditulula bwala bumvimba. Dibakala dibasula mu nzo yi nzambi, wuvonda batu ayi bankaka ba lwala. Kimbevo bantanguninanga câncer kivonda nkyeto wubika bana batanu.

1, 2. Mbi batu bawombo bankuvulanga?

² Bo bivuka bi phila ayoyo bimmonikanga batu bawombo bankuvulanga: “Kibila” mbi mammonikinanga? Kibila mbi nza yisabidi kithatu ayi ziphasi? Ngye wumana yivana byuvu abyobyo?

3, 4. (a) Byuvu mbi mbikudi Habakuki kayuvula? (b) Bwidi Yave kamwena byuvu beni?

³ Disi ko dyambu dimbi kukuvula. Kibila mu Kibibila, mwidi bisadi biwombo bikwikama bi Nzambi bavana mvandi ntindu byuvu abyobyo. Banga mbikudi Habakuki wuyuvula Yave: ‘Kibila mbi wukumbonisinanga mambi moso? Ayi kibila mbi wumbikila mawu mamonikanga? Kibila mbi matingu masabidi? Ayi kibila mbi mimvita mi sabidi?’—Habakuki 1:3.

⁴ Nzambi wutambudila byuvu bi mbikudi Habakuki ayi wukanikisa kumanisa mambu beni. (Habakuki 2: 2, 3) Kibibila kintuba ti Yave wunzolanga beni batu. Kiawu kintuba: “Nandi wukulubanzilanga.” (1 Petelo 5:7) Bukyedika, Nzambi katyanga ko befu tumona ziphasi. (Yesaya 55:8, 9) Twalonguka matedi mu kyuvu akiki: Kibila mbi ziphasi zi sabidi mu nza?

5. Mbi zimfumu zi binganga ayi minlongisi miawu bantubanga mu matedi ziphasi? Mbi Kibibila kintuba?

⁵ Zimfumu zi binganga ayi minlongisi miawu, bantubanga ti Nzambi wuntwadisanga ziphasi zyoso zimmonikanga mu batu. Bawombo bantubanga ti bivuka ayi mambu mankaka mambi mammonikinanga, kibila lutya lu Nzambi, diawu tubika kutomba kuzaba kibila mammonikininanga. Bankaka bantubanga ti bana ba bilezi bamfwilanga kibila Nzambi wubatumisanga mwingi bazinga yandi ku diyilu. Vayi masi ko makyedika. Yave katwadisanga ko mambu mambi. Kibibila kintuba ti Nzambi kalendi vanga ko mambu makhembu masonga, ayi nkwa ngolo zyoso kalendi vanga ko mambu makhambulu lunungu.—Yobi 34:10.

6. Kibila mbi batu bawombo bamvaninanga Nzambi mbedi mu ziphasi bammona mu nza?

⁶ Bawombo bamvaninanga Nzambi mbedi, kibila bambadilanga ti nandi wunkengidilanga nza. Vayi tuma longuka mu Kapu yi 3, ti Nkandi’ampemba Satana, nandi widi mu kuyala nza.

7, 8. Kibila mbi ziphasi zisabidi mu nza?

⁷ Kibibila kitukamba ti “nza yimvimba yidi ku tsi minsua mi phevi yimbimbi.” (1 Yoane 5:19) Nza ayiyi yidi mu luyalu lu nkwa mambi, Satana. Nandi wumvukumunanga ntoto wumvimba. (Nzaikusu 12:9) Bawombo banlandakananga mavanga mandi mambi. Kiawu kibila nza yisabidi luvunu, kithatu ayi matingu.

⁸ Vadi kibila kinkaka ziphasi zisabidi mu nza. Bo Adami ayi Eva basumuka, bawu batambikisa disumu kwidi bana bawu. Mu kibila ki masumu mawu diawu batu boso bakivangisinanga mambi. Ayi bawombo  bantombanga kuyala bankaka. Mimvita batu bannwananga, mintwadisanga beni ziphasi mu batu bankaka. (Mpovi 4:1; 8:9) Khumbu zinkaka batu bantovukilanga, mu mambu ma nzimbukulu. (Mpovi 9:11) Mambu beni malenda kutumonikina befu kubwanakana voti kusutakana vama ayi thangu yimbi mammonikina.

9. Kibila mbi twididi lufyatu ti Yave widi na kibila kambikilanga ziphasi?

⁹ Yave katwadisanga ko ziphasi. Nandi kasi ko mbedi mu matedi mimvita, matingu ayi mambu mankaka mammonikanga. Nzambi katwadisanga ko bivuka bimmonikanga, dedi zindikuni zinneni zi ntoto, ziphemu zingolo voti binzingididi ayi khuka zinneni zi minlangu. Vayi wulenda kuyikuvusa: ‘Kuba Yave nkwa ngolo zyoso, kibila mbi kakhambu manisina mambu mambi mammonikanga?’ Kuzaba ti nkinza beni katuvwanga, diawu tulenda tubila ti nandi widi na kibila kambikilanga ziphasi.—1 Yoane 4:8.

10. Bwidi Satana kafyesila Yave?

¹⁰ Ku lumbu lu Edeni nkadi’ampemba wuvukumuna Adami ayi Eva. Satana wuvunina Nzambi mambu bo katuba ti nandi kasazaba ko kuyala ayi wusweka mambu mamboti mwingi Adami na Eva babika kuzaba. Satana wabatomba bawu bakikina ti nandi lutidi kuyala buboti ke na Yave. Nandi waba monisa ti bawu basintombila ko Nzambi yinkaka mwingi kaba yala.—Ngenesi 3:2-5; Tanga Tsudukusu bikuma 27 ku tsuka buku.

11. Kyuvu mbi tuntomba kubaka mvutu?

¹¹ Adami ayi Eva ba balukila Yave bo bamanga kuntumamana. Bawu bamwena ti nswa baba mu kusola mamboti ayi mambi. Bwidi Yave kabina monisina ti nandi wunnunga mu mambu zimbeni zyandi bamvubudila?

12, 13. (a) Kibila mbi Yave ka khambu bungila zimbeni zyandi momu thangu beni? (b) Kibila mbi Yave kabikila Satana kayala nza ayi batu bayala bafeka?

 ¹² Yave kasa bunga ko Adami ayi Eva momu thangu beni. Vayi nandi wubikila Adami ayi Eva babuta bana. Yave mvandi wubikila thangu bana ba Adami ayi Eva mwingi basola bafeka nani batidi kabayala. Lukanu lu Yave mu matedi kuwesa ntoto batu basonga, lwela vangama mosokwa Nkadi’ampemba kalenda vanga.—Ngenesi 1:28; Yesaya 55:10, 11.

¹³ Satana wufyesa Yave va meso ma zimbasi ziwombo. (Yobi 38:7; Danieli 7:10) Yave wubikila Satana thangu mwingi kamonisa kyedika ki mambu katuba. Yave mvandi wubikila batu thangu mwingi bayala mu thwadusulu yi Satana, mu dyambu kamonisa ti bawu balendi nunga ko mu luyalu mu kukhambu thwadusulu’andi.

14. Kyedika mbi kima zabakana?

¹⁴ Batu batona thama kuyala, angi banunganga ko mu luyalu luawu. Satana mamonika ti nkwa luvunu. Batu bantomba lusalusu lu Nzambi. Mbikudi Yelemia wutuba makyedika bo kasonika ti Yave, zebi ti nzila mutu yisiko mu ngolo zyandi feka; ayi vasiko mutu wulenda sudika ndyatulu’andi mu zingolo zyandi.—Yelemia 10:23.

15, 16. (a) Kibila mbi Yave kakhidi bikila ziphasi? (b) Kibila mbi Yave kakhambu ludikila mambu mambi Satana Kabivisa?

¹⁵ Kibila mbi Yave kakhidi bikila ziphasi? Kibila mbi ka khambu manisina mambi mammonikanga? Ditheti,  nandi wubikila thangu mwingi luyalu lu Satana luzabakana ti luawu lwisi ko lumboti. Batu bama kwedika phila zyoso zi luyalu, vayi banunganga ko. Tuzebi ti batu bamvanganga bisengu ba maluta ndwenga mu thangu’itu, vayi banunganga ko mu kumanisa mambu mambi dedi, buphumbulu, matingu ayi mimvita. Tulendi nunga ko befuveka mu luyalu mu kukhambu thwadusulu yi Nzambi.

¹⁶ Dimwadi, Satana bo kakhidi yala, Yave kalendi ludika ko mambu mambi kambivisa, kibila na kumavanga, kalenda monikina banga nandi wumbwela myoko mu luyalu lumbi lu Satana. Ayi batu banyala mu minswa mi Satana, khanu bankikininanga ti balenda nunga mu luyalu luawu. Yave kalendi ko kubwela myoko mu mambu amomo, kibila nandi kavunanga ko.—Ebeleo 6:18.

17, 18. Mbi Yave kala vanga mwingi kumanisa mambi moso Satana kantwadisanga?

¹⁷ Yave, widi mangolo ma kumanisa mambi moso Satana ayi batu bantwadisanga? Nyinga. Kwidi Nzambi mamoso malenda vangama. Yave zebi thangu kala vutudila Satana mvutu mu mambu moso kamfyesila. Yawu thangu kala vutudila ntoto woso paladizu, dedi bo kakanikina va thonono. Baboso bafwa badi mu mabumbi ayi mu kilunzi ki Nzambi bala vulubuka. (Yoane 5:28, 29) Batu balasa bwe bela ko ni kufwa. Yesu wala manisa mambi moso Satana kantwadisanga mu luyalu lwandi. Yave wala sadila Yesu mwingi “kabunga mavanga ma Satana.” (1 Yoane 3:8) Matondo beni tumvutudila Yave mu mvibudulu’andi, kibila tulenda zaba buboti Yave ayi kunsola mwingi katuyala. (Tanga 2 Petelo 3:9, 10.) Kheti ziphasi tummona, nandi wutusadisanga  kukindama mu malema moso.—Yoane 4:23; tanga 1 Kolinto 10:13.

¹⁸ Yave katukwikanga ko tusola luyalu lwandi. Nandi wuvana batu lwaku lu kusola mamboti ayi mambi. Twanlonguka tsundu mbi lwaku beni lwidi mu luzingu lwitu.

19. Lwaku mbi Yave katuvana? Kibila mbi tufweti tondila Yave mu lwaku beni?

¹⁹ Kusola mamboti ayi mambi, lwaku Yave katuvana mwingi tuba diswasana ayi bibulu. Bibulu bayindulanga ko vayi befu tulenda sola phila tutidi kuzingila ayi kusola kusadila Yave voti ndamba. (Zingana 30:24) Befu twisa vangu ko dedi kisengo kimvanganga kisalu ki banzengila. Befu twidi lwaku lu kusola bakundi ayi bwidi tutidi kuzingila. Yave tidi tusadila mboti luzingu lwitu.

20, 21. Mbi wulenda sola bilutidi mu ngyewu?

²⁰ Yave wuntomba befu tunzola. (Matai 22:37, 38) Yave mayangi beni kammonanga befu kunzola mu ntima woso, banga mayangi tata kalenda mona bo mwan’andi kantuba mu khambu kukwiku, “papa, minu yi kuzolanga.” Yave wutuvana lwaku mwingi tusola ti tukunsadila voti ndamba. Satana, Adami ayi Eva basola kubayisa Yave. Bwidi ngye wunkwiza sadila lwaku widi lu kusola?

²¹ Sadila buboti lwaku lu kusola mwingi wusadila Yave ayi kukwangidika ntim’andi. Vadi mvandi mafunda ayi mafunda ma batu bamanga Satana mwingi kusadila Yave. (Zingana 27:11) Mbi wulenda vanga mwingi wuba zingila mu nza yimona bo Nzambi kala manisa ziphasi zyoso? Kapu yinlanda yimvutula mvutu mu kyuvu akyokyo.