YAVE, ‘Nzambi yi moyo.’ (Yelemia 10:10) Nandi Wutuvanga ayi wutuvana luzingu. Kibibila kintuba ti Nandi “wuvanga bima bioso ayi mu diambu di luzolo [luandi] bivangulu ayi bidi moyo.” (Nzaikusu 4:11) Bukyedika, Yave wutomba befu tuzinga. Luzingu khayilu yifumina kwidi Nzambi.—Tanga Minkunga 36:9.

2. Mbi tulenda vanga mwingi tubaka mayangi makyedika mu luzingu?

² Yave, nandi wutuvana byabyoso bi tuzingisanga dedi nlangu ayi bidya. (Mavanga 17:28) Diawu nandi kantombila tusadila buboti luzingu beni katuvana. (Mavanga 14:15-17) Mwingi tubaka mayangi makyedika mu luzingu, tufweti tumamana minsiku mi Nzambi.—Yesaya 48:17, 18.

3. Mbi Yave kavanga bo Kaini kavonda khomb’andi Abeli?

³ Kibibila kitulonga ti Yave wunkinzikanga moyo wu mutu. Tuzabidi mawu, kibila bo Kaini mwana wutheti wu Adami ayi Eva kakangila khomb’andi Abeli nganzi, Yave wunlubula kazaba kukiyala mwingi kabika kusumuka. Angi nandi wulevula matuba Yave diawu kavondila Abeli. (Ngenesi 4:3-8) Yave wusinga Kaini bo kavonda khomb’andi. (Ngenesi 4:9-11) Nganzi ayi kimbeni dyambu dimbi, kibila dilenda kutuvanga kutengula menga ma mutu wunkaka. Diawu, bantengulanga menga ma mutu wunkaka, balendi baka ko moyo wu mvu ka mvu. (Tanga 1 Yoane  3:15.) Mwingi tuyangidika ntima wu Nzambi, tufweti monisa luzolo mu batu boso.—1 Yoane 3:11, 12.

4. Mbi lutumu lunkaka luba mu zithumu Yave kavana bana ba Isaeli lu tulonga mu matedi luzingu?

⁴ Mu kumi di zithumu Yave kavana Mose, Nandi wumonisa nkinza widi mu matedi luzingu, kibila lutumu lunkaka luba muna, lwaba tuba “kuvondani ko.” (Deutelonomi 5:17) Diawu mu thangu yikhulu, bo mutu kameni kuvonda wunkaka nandi mvandi kafweti vondwa.

5. Bwidi Yave kamwenanga diyindu di kubotula bwemba?

⁵ Bwidi Yave kamwenanga diyindu di kubotula bwemba? Kheti mwana wukhidi vangama mu kivumu, Yave nkinza kawuvwanga. Diawu mu zithumu Yave kavana bana ba Isaeli, katubila ti woso mutu wumbula nkyeto widi mu bwemba, bwa kubotuka nandi mvandi kafweti vondwa. (Tanga Esodu 21:22, 23; Minkunga 127:3.) Mawu, matulonga ti kubotula bwemba disumu.—Tanga Tsudukusu bikuma 28 ku tsuka buku.

6, 7. Bwidi tulenda monisina Yave ti tunkinzikanga luzingu?

⁶ Bwidi tulenda monisina Yave ti tunkinzikanga luzingu lwitu ayi lu bankaka? Mu kubika kuvanga dyosokwa dyambu dilenda tula luzingu lwitu ayi lu bankaka va kingela. Dedi kuvola tsunga yi mayilu, yi bisinga, voti bilongo bimvunzulanga ntu bikhambu mu nswa wumfelimi.

⁷ Nzambi wutuvana nyitu ayi moyo, mwingi tuzinga phila yi kantombila. Diawu tufweti kyebila buboti luzingu lwitu. Befu kumanga kumazingila, tulenda monikina banga batu bakhambu banlongo va meso ma Yave. (Loma 6:19; 12:1; 2 Kolinto 7:1) Tulendi bwongimina ko Yave wutuvana moyo bo ti tukinzikanga ko wawu. Kheti wulenda mona phasi mu kubika kifu kimbi banga  kuvola tsunga ayi mankaka, zaba ti Yave wala kusadisa ngye kuvanga mangolo ma kukinzika luzingu lwaku.

8. Mbi tufweti vanga mwingi kumonisa ti tunkinzikanga luzingu lwitu ayi lu bankaka?

⁸ Tumalonguka ti luzingu lwitu ayi lu bankaka khayilu yifumina kwidi Nzambi tufweti kinzika. Ayi Yave zebi ti befu tulenda nunga kumavanga mu kudyatisa buboti dikalu, mota, mvelo ayi bwatu. Mu kutina bisavu byoso bi makhema bilenda vangusa tubokuka binama bi nyitu. (Minkunga 11:5) Tufweti talanga mvandi thangu ka thangu bwididi bibaka bitu bi nzo. Mu zithumu Yave kavana bana ba Isaeli nandi wubakamba: ‘Bo wutungidi nzo yi kibanga, fweti vanga nkaku mwingi mambu ma bika kubwila mu ntu’aku bo mutu kabwidi.’—Deutelonomi 22:8.

9. Bwidi tulenda monisina lukinzu mu bibulu?

⁹ Yave wunkinzikanga moyo wu bibulu diawu befu mvitu tufweti kubikinzikilanga. Nandi wutuvana nswa wu kuvonda bibulu mwingi kudya, kuvangila mimvwatu ayi mwingi babika kutuvanga bubi. (Ngenesi 3:21; 9:3; Esodu 21:28) Vayi tubika bukhabu mu bibulu voti kuvonda biawu mu phamba.—Zingana 12:10.

10. Bwidi tuzabidi ti moyo mu menga widi?

¹⁰ Menga mvandi nkinza madi va meso ma Yave kibila muawu mwidi moyo. Bo Kaini kavonda khomb’andi Abeli, Yave wunkamba: ‘Menga ma khomb’aku mansamba va ntoto ti kudiyilu.’ (Ngenesi 4:10) Menga ma Abeli mabamonisa luzingu lwandi, diawu Yave kasingila Kaini kibila kavonda Abeli. Bo khuka minlangu yivyoka mu bilumbu bi Nowa, Yave wubwe monisa ti moyo mu menga widi. Yave wuvana Nowa ayi dikanda dyandi  nswa wu kudya nsuni wu bibulu. Nandi wubakamba: ‘Byabyo bidi moyo, mulenda dya . . . vayi nsuni widi na . . . menga mulendi ko kudya wawu.’ Dedi bo tumamwena va yilu Yave wukandimina tubika dya menga.—Ngenesi 1:29; 9:3, 4.

11. Nsiku mbi Yave kavana bana ba Isaeli mu matedi menga?

¹¹ Nanga 800 di mimvu mivyoka tona Yave kavana Nowa nsiku beni. Nandi wubwe vutukila kuvana wawu kwidi dikabu dyandi bo kabakamba: ‘Woso mutu mu bana ba Isaeli voti nzenza widi va khat’inu vondidi kibulu voti nuni, kalenda kwandi dya nsuni, vayi menga kafweti vutula mawu mu ntoto.’ Ayi wubasudikisa: ‘Mubika dya menga.’ (Levitiku 17:13, 14) Yave wuntomba dikabu dyandi bakinzika menga. Bawu balenda dya nsuni wu kibulu vayi menga nandi wuyimina babika kudya. Diawu katubila ba kuvonda kibulu mwingi kudya, bafweti bika theti menga moso mabasika, yeka fuka mawu ntoto; bosi badya kuawu nsuni.

12. Bwidi baklisto bamwenanga menga?

¹² Kumbusa lufwa lu Yesu, bapostolo ayi Bakhulutu ba kimvuka baba ku Yelusalemi, bakutakana mwingi kutsikika zithumu bafweti landakana mu Minsiku myoso Yave kavana bana ba Isaeli. (Tanga Mavanga 15:28, 29; 21:25.) Yave wusadila phevi’andi yinlongo mwingi kubasadisa kuvisa ti menga nkinza madi va meso mandi ayi bawu mvawu bafweti kuma kinzika ayi kumamona manlongo. Baklisto ba theti babasa dyanga ko ni kunwa menga ma bibulu ayi bibulu bakhambu dodisa menga moso. Kudya menga ma  bibulu vasa ba ko diswasana ayi mutu vengi kitsuza voti wunsambila bitumba. Mbi tulenda tuba mu bilumbu bitu? Yave wukhidi mona menga manlongo.

13. Kibila mbi baklisto bakhambu kikininanga kuvana ayi kubwela menga?

¹³ Mawu mansundula ti baklisto balendi kikinina ko kuvana ove kutambula menga ma mutu wunkaka? Ngete. Kibila Yave wukandimina tubika dya ni kunwa menga ma mutu ni ma bibulu. Yindula boti mfelimi wukukandimini kunwa malavu, bukyedika kwandi ti wulenda kotisa mawu mu lusila mu thumbu dikunzi? Mve. Bobuawu mvandi, ti tulendi dya ko menga mansundula ti tulendi ko kuma kotisa mu lusila.—Tanga Tsudukusu bikuma 29 ku tsuka buku.

14, 15. Kibila mbi baklisto bafweti kinzikila luzingu ayi kutumamana Yave?

¹⁴ Boti, mfelimi be tuba ti ngye manga kubwela menga ma wufwa? Kadika mutu nafeka fweti sola ti wuntumamana voti ndamba, nswa Yave kavana mu matedi kuvana ayi kubwela menga mu nyitu. Baklisto bankinzikanga moyo Nzambi katuvana, diawu tuntombilanga phila zinkaka zi kubukulu mu khambu bwela menga.

¹⁵ Befu tumvanganga mangolo mwingi tuba buvinya. Kibila moyo’itu nkinza widi kwidi Yave. Ayi tulendi vitika ko kuvana ni kuvutula menga. Buawu diyindu dimbi kumanga kutumamana Yave mwingi tuzinga fyoti. Kibila Yesu wutuba: “Woso tidi vukisa luzingu luandi wela luzimbisa, vayi woso wela luzimbisa mu diambu diama, buna wela lubakula”. (Matai 16:25) Tuntumiminanga Yave kibila twidi luzolo mu nandi. Ayi nandi zebi malutidi mboti mu befu ayi yawu phila tulenda monisina ti tunkinzikanga moyo dedi bo Yave kammwenanga wawu.—Ebeleo 11:6.

16. Kibila mbi bisadi bi Nzambi ba kuntumiminanga?

¹⁶ Bisadi bi Nzambi yikyedika badi bakindama mwingi  kutumamana nsiku wutedi menga. Bawu badyanga ko ayi banwanga ko menga. Bavitikanga ko kubwela menga. * Angi, bamvitikanga zimbukulu zinkaka, mwingi baba buvinya. Bawu badi lufyatu ti Yave Mvangi wu moyo ayi wu menga zebi malutidi mu befu mwingi tuba buvinya. Ngye widi lufyatu ti Yave lutidi zaba matedi luzingu lwaku?

17. Tsadulu mbi yi menga Yave kaba kikininanga kwidi bana ba Isaeli?

¹⁷ Mu Zithumu Yave kavana Mose, nandi wukamba bana ba Isaeli ti mu menga muawu mwidi moyo wu byabyoso. Nandi wubakamba basadila mawu va meza bamvikilanga mikhayilu mu dyambu di nlemvu wu masumu mawu, kibila mu menga, muawu balenda tambudila nlemvu wu masumu. (Levitiku 17:11) Diawu bo bana ba Isaeli baba sumukanga, baba dindilanga nlemvu kwidi Yave mu kuvana khayilu wu bibulu kwidi zinganga Nzambi ayi bawu baba dukulanga menga ma kibulu beni va meza yi mikhayilu. Yawu to yiba tsadulu yi menga Yave kaba kikininanga kwidi bana ba Isaeli.

18. Lwaku mbi lufwa lu Yesu lutuvana?

¹⁸ Bo Yesu kayiza va ntoto, nandi wuvingisa nsiku wu kuvananga menga ma bibulu mwingi kubaka nlemvu wu masumu, bo kavana luzingu lwandi. (Matai 20:28; Ebeleo 10:1) Yesu nkinza beni kaba va meso ma Yave, diawu kamvulubusila ayi kayendila ku diyilu. Mu kibila kyandi, muawu Yave kavanina batu lwaku lu kuzinga mvu ka mvu.—Yoane 3:16; Ebeleo 9:11, 12; 1 Petelo 1:18, 19.

19. Mbi tufweti vanga mwingi tubika ba foto mu menga ma batu boso?

 ¹⁹ Tumvutula beni matondo bo Yave katuvana moyo. Ayi tutidi kuzabikisa batu ti ba kutula kiminu mu Yesu, balenda baka moyo wu mvu ka mvu. Befu twidi luzolo mu batu, ayi diawu tumvangilanga mangolo mu dyambu kubalonga kyedika mwingi babaka moyo wu mvu ka mvu. (Yehezekeli 3:17-21) Befu kumavanga, tulenda tuba dedi butubila mvwala Polo: “Ndisi ko [foto] mu menga ma batu boso. Bila ndisi manga ku lukamba ko makani moso ma Nzambi.” (Mavanga 20:26, 27) Bukyedika, kukamba bankaka matedi Yave ayi kubamonisina phila kankinzikilanga moyo wu mutu, buawu tulenda monisina ti befu mvitu tunkinzikanga moyo ayi menga.