Skip to content

Skip to table of contents

KAPU 3

“Phevi Yinlongo Yiyadila Baboso”

“Phevi Yinlongo Yiyadila Baboso”

Mawu mayiza monika bo phevi yinlongo yikulumuka mu Petenkoti

Ntu Diambu Wubongulu mu Mavanga 2:1-47

1. Tubila matedi nkungi wu Pentekoti.

 ZINZILA zi Yelusalemi, zidi ziwala batu ayi badi mu mayangi. a Muisi wuntombuka va ntuala kikuma bo Zilevita banyola nkunga wunzitisila Yave. (Minkunga 113 nati 118) Phila baba kuimbidila, ḿba bankaka kutona-ayi-bankaka kumanisa. Zinzenza ziwombo bafumina mu bibuangu-biwombo bi kinanu. Dedi Elami, Mesopotâmia, Capadócia, Ponto, Ngipiti ayi Loma, b bawesa zinzila zi divula. Kibila mbi? Mu kibila ki nkungi wu Pentekoti, wo bantedilanga mvandi “kilumbu ki mimbutu miyela.” (Zinta. 28:26) Nkungi awowo wu kadika mvu, waba tulanga mbanunu yi kuvela mimbutu ayi thonono yi kuvela trigo. Kiba kilumbu ki mayangi beni.

2. Mambu mbi ma kukuitukila mamonika mu Pentekoti mu mvu 33 T.K.?

2 Nduka kilokula ki 9 mu kilumbu beni ki mayangi, mu ngonda yintanu, mu mvu 33 T.K., diambu dimueka dimonika ayi divanga batu bawombo kukuituka mu mimvu miwombo. Mu kinzimbukila, “bayuwa biyoko bifumina ku diyilu,” biba buka “kivuka ki phemu yingolo.” (Mava. 2:2) Biyoko beni bimana kuwala ku nzo yo 120 di minlandikini mi Yesu baba bakala. Bosi, vamonika diambu dinkaka di kukuitukila. Bawu batona kumona minlaki mi mbazu, miba buka ludimi mu ntu wu kadika nlandikini. c Bosi “phevi yinlongo yiyadila” minlandikini mioso ayi bawu batona kukoluka zimbembu ziviakana! Bo minlandikini babasika ku nzo beni, batona kukoluka na zizenza badengana mu zinzila zi Yelusalemi! Bawu bayituka beni, “kibila baboso baba kuwa minlandikini mi Yesu kukolukila mu zimbembu ziawu.”—Mava. 2:1-6.

3. (a) Kibila mbi mu Pentekoti 33 T.K. kilenda bela kinongu ki mayangi mu mbuongimini yikiedika? (b) Kithuadi mbi kidi, dilongi Petelo kavanga ayi “zitsabi zi Kintinu” katambula?

3 Kinongu akiokio ki mayangi, kimmonisa diambu di nkinza mu mbuongimini yikiedika—thonono yi Isaeli yi kiphevi, kimvuka ki baklistu basolu. (Ngala. 6:16) Mvandi, bo Petelo katuama ntuala mu dingumba adiodio di batu mu kilumbu beni, nandi wusadila tsabi yitheti mu “zitsabi zitatu zi Kintinu.” Ayi kadika tsabi, yinkuiza vana luaku kuidi batu mu mangumba maviakana, muingi babaka biyeku bimfunu. (Matai 16:18, 19) Tsabi yitheti yisadisa muingi basi Yuda ayi zinzenza baba kalanga ku Yuda bakikinina zitsangu zimboti ayi batambula phevi yilongo yi Nzambi. d Mu phila ayoyo, bawu bayiza ba mu khati Isaeli yi kiphevi ayi bayiza baka luaku lu kuba mintinu ayi zinganga Nzambi, mu luyalu lu kivevi di mimvu. (Nzai. 5:9, 10) Buviokila thangu, basi Samalia ayi Bapakanu bankanka mvandi bayiza baka luaku alolo. Mbi baklistu bubu balenda longuka mu mambu mankinza mamonika ku Pentekoti mu mvu 33 T.K.?

“Baboso Baba va Kibuangu Kimueka” (Mavanga 2:1-4)

4. Buidi bimvuka bubu bididi nguizani na kimvuka batsikika mu mvu 33 T.K.?

4 Va thonono, kimvuka ki baklistu kiba 120 di minlandikini “baba va kibuangu kimueka”—ku kivinga kiba ku kibanga—ayi basolu mu phevi yinlongo. (Mava. 2:1) Kutsuka kilumbu beni, thalu yi batu bayiza botama yiyiza ba nduka bivevi na bivevi bi batu. Vayi ayoyo yiba to thonono yi ndionzukulu yi kimvuka kintatamana kukonzuka nati mu bilumbu bitu! Bukiedika, mu nzila kimvuka ki baklistu-muidi babakala ayi bakietu—bantumukinanga Nzambi.—Yawu nzila yi “zitsangu zimona zi Kintinu” zidi mu “kusamunu mu ntoto wumvimba” kuidi batu boso ava tsukulu yi nza ayiyi.—Matai 24:14.

5. Lusakumunu mbi baklistu mu sekulu yitheti batambula ayi befu tuntambulanga mu kuba kithuadi na kimvuka ki baklistu bubu?

5 Kimvuka ki baklistu, mvandi kiba tho yi khindusulu kuidi baklistu basolu ayi mvandi kuidi “mamemi mankaka.” (Yoa. 10:16) Mvuala Polo wuvutula matondo mu khindusulu zikhomba mu kimvuka bayivanasananga bo kasonikina kuidi baklistu ku Loma: “Yintomba beni kulumona muingi, kumuvana dikaba di kiphevi dinkuiza mukindisa, voti muingi tuyikindasana mu nzila kiminu kitu, kuba kuandi kiama voti kinu.”—Loma 1:11, 12.

6, 7. Buidi kimvuka ki baklistu bubu, kidi mu kudukisila kiyeku Yesu kavana ki kusamuna kuidi batu ba mimvila mioso?

6 Bubu, kimvuka ki baklistu kidi momawu makani na kimvuka mu sekulu yitheti kiba. Kisalu Yesu kavana kuidi minlandikini miandi kisaba ko kiluelu, vayi kintuadisanga mayangi. Nandi wuba kamba: “Yendanu ayi longanu batu ba zitsi zioso muingi baba minlandikini miama, luba botika mu dizina di Tata, di Muana ayi di phevi yinlongo. Luba longa mambu moso yima lutuma.”—Matai 28:19, 20.

7 Kimvuka ki baklistu bubu, kiawu Yave kansadila muingi kuvanga kisalu ki kusamuna. Didi diambu diphasi kusamuna kuidi batu bankolukanga zimbembu ziviakana. Vayi kheti bobo, Zimbangi zi Yave bansekulanga bilongulu bibongulu mu Kibibila kuvioka 1.000 di zimbembu. Ngie widi bibila bi kukuangalala boti widi mu kulandakana zikhutukunu aziozio-voti kubuela mioko kisalu ki kusamuna. Kibila widi mu khati mua dingumba di batu va ntoto badi luaku lu kuvana kimbangi matedi dizina di Yave!

8. Buidi tulenda bakila khindusulu mu kimvuka?

8 Muingi ku kusadisa kukindama ayi kuba mayangi mu bilumbu abibi bitsuka, Yave wu tuvana zikhomba zitu zi kiphevi. Mvuala Polo wusonikina baklistu ku Ebeleo: “Tumonasananu nkinza befu na befu muingi tukikindasananga mu luzolo ayi mu mavanga mamboti, mu khambu bikanga kukutakana dedi bumvangilanga batu bankaka, vayi tukikindasananga befu na befu, mu kuluta zaba ti kilumbu ki Mfumu kima fikama.” (Ebe. 10:24, 25) Yave wutuvana zikhomba mu kimvuka muingi tubaka khindusulu ayi mvandi tukindisa bankaka. Diawu, tatamana kufikama zikhomba ziaku zi kiphevi. Ayi tatamana kulandakananga zikhutukunu!

“Baboso Baba Kuwa . . . mu Zimbembu Ziawu” (Mavanga 2:5-13)

“Befu tuma bakuwa kutubila mu zimbembu zitu matedi mambu ma kukuitukila Nzambi kavanga.”​—Mavanga 2:11

9, 10. Mbi bankaka bamvanganga, muingi kununga kusamuna kuidi batu bankolukanga mbembu yinkaka?

9 Yindula mayangi basi Yuda, ayi zinzenza baba kalanga ku Yuda baba mu Pentekoti mu mvu 33 T.K. Ḿba bawombo baba kuna mu kilumbu beni, babe visanga ki Ebeleo voti Kingeleko. Ayi bawu “bayuwa [minlandikini mi Yesu] kukolukila mu zimbembu ziawu.” (Mava. 2:6) Bukiedika, kukuwa zitsangu zimboti mu mbembu babutukila, manhikuna mintima miawu. Baklistu bubu, bavanganga ko mangitukulu mu kukolukila mu zimbembu zinkaka. Vayi kheti bobo, bawu bakivananga muingi kusamuna zitsangu zi Kintinu kuidi batu ba mimvila miviakana. Buidi bannunginanga kuvanga mawu? Bankaka mu bawu banlongukanga mbembu yimona, muingi kubuela mioko kimvuka kidi va kibuangu kiawu kinkolukanga mbembu yi kinzenza, voti bankuendanga kue zingila ku tsi yinkaka. Bukiedika ti, bawu bammonanga batu kukuituka mu mangolo bamvanganga?

10 Tala kifuani ki Christine, nandi ayi sambuadi di zikhomba badi Zimbangi zi Yave, balonguka mbembu Gujarati. Bo kadengana na mutu waba salanga yandi wunkolukanga mbembu yi Gujarati,-Christine wumbidila mu mbembu’andi. Nkietu beni wuyituka ayi wunyuvula kibila mbi kabe vangila mangolo ma kulonguka mbembu yi Gujarati. Mu phila ayoyo, Christine wununga kumvana kimbangi. Bosi nkietu beni wunkamba: “Nkietu mueka wuyituka beni bo kamona Christine, wuba phuila yi kulonguka mbembu yi phasi bantedilanga Gujarati. Bukiedika, ḿba madi mambu mankinza muntomba kutulonga.”

11. Buidi tulenda kubimina muingi kusamuna zitsangu zi Kintinu kuidi batu bankolukanga zimbembu zinkaka?

11 Tuzebi ti bakana ko befu boso, tulenda nunga kulonguka mbembu yinkaka. Vayi kheti bobo, tulenda ba bakubama muingi kusamuna zitsangu zi Kintinu kuidi batu bankolukanga zimbembu zinkaka. Buidi? Phila yimueka yidi mu kusadila JW Language® muingi kulonguka phila batu bambidilanga ayi bankolukilanga va kizunga beni. Wulenda longuka mua bikuma bilenda sadisa mutu kavua nkinza mambu wunkoluka yandi. Mvandi wulenda tubila matedi jw.org, ayi kumonisa zivideo ayi bilongulu bidi mu mbembu’andi. Befu kuvanga mawu mu kisalu kitu ki kusamuna, tuala baka momawu mayangi baklistu mu sekulu yitheti baba bo batu baba zingilanga mu zitsi zinkaka bayuwa zitsangu zimboti “mu zimbembu ziawu.”

‘Petelo Wutelama’ (Mavanga 2:14-37)

12. (a) Buidi mbikudulu yi Yoeli yaba tubila matedi nkhailu wu mangitukulu wumonika mu Pentekoti mu mvu 33 T.K.? (b) Kibila mbi vabe tombolu kuvingila tsundukulu yi mbikudulu yi Yoeli mu sekulu-yitheti?

12 ‘Petelo wutelama’ muingi kukoluka na nkangu wu batu wumimvila miviakana. (Mava. 2:14) Petelo wusudikisa ti, mangitukulu ma kukolukila mu zimbembu ziviakana, wuba nkhailu wu Nzambi muingi kusudikisa mbikudulu yi Yoeli, yintuba: “Yinkuiza kulumuna phevi’ami yinlongo kuidi batu ba mimvila mioso.” (Yoeli 2:28) Ava kavutuka ku diyilu, Yesu wukamba kuidi minlandikini miandi: “Minu yala dinda kuidi Tata muingi kaluvana nsadisi,” ayi Yesu wutedila nsadisi beni “phevi yinlongo.”—Yoa. 14:16, 17.

13, 14. Buidi Petelo kavangila mangolo muingi kunhikuna mintima mi batu ayi buidi tulenda landikinina kifuani kiandi?

13 Petelo wumanisa dilongi diandi mu kutuba ti: “Bika batu boso ku Isaeli bazaba mu bukiedika ti Nzambi wubieka Yesu no benu muvonda va dikunzi, Mfumu ayi Klistu.” (Mava. 2:36) Kheti bawombo bayuwa dilongi beni, basa ba ko bo babanda Yesu va dikunzi, vayi mu kuba mu nkunu wu Isaeli, bawu mvawu baba fotu mu mawu. Vayi kheti bobo, Petelo wuyoluka yawu mu lukinzu, muingi kunhikuna mintima miawu. Diyindu di Petelo disaba ko muingi kuba semba, vayi kuba vanga muingi kunyongina masumu mawu. Bukiedika ti batu beni badasuka mu mambu Petelo kaba kamba? Ndamba. Vayi bawu “banyongina mu ntima woso.” Ayi bayuvula: “Mbi tufueti vanga?” Tuidi lufiatu ti phila Petelo kayolukila, yisadisa muingi kunhikuna mabanza mawu ayi kuba vanga muingi kunyongina masumu mawu.—Mava. 2:37.

14 Dedi Petelo, befu mvitu tulenda nunga kunhikuna mintima mi batu. Mu kisalu ki kusamuna, va thonono vasintombulu ko kusemba mayindu moso makhambu fuana minlonguki badi makhambulu nguizani na Kibibila. Vayi bulutidi, kutsikika mayindu mitu mu mambu tuidi kithuadi. Befu kuvanga mawu, tulenda nunga kukoluka yandi mu lukinzu mu kusadila Diambu di Nzambi. Tummonanga ti batu bamfika kikininanga zitsangu zi Kibibila, bo tunkolukila yawu mu phila ayoyo.

“Kadika Mutu mu Benu Kafueti Botama” (Mavanga 2:38-47)

15. (a) Mbi Petelo kakamba basi Yuda ayi zinzenza ziba kuawu ayi mambu mbi mayiza monika? (b) Kibila mbi bivevi na bivevi bi batu bayuwa zitsangu zimboti mu Pentekoti mu mvu 33 mu T.K., baba bakubama muingi kubotama muna kilumbu beni?

15 Mu nkungi wu Pentekoti mu mvu 33 T.K., Petelo wukamba basi Yuda ayi zizenza baba kalanga ku Yuda: “Nyonginanu masumu minu ayi kadika mutu mu benu kafueti botama.” (Mava. 2:38) Muna thangu beni, 3.000 bi batu bayiza botama, mu bisuekulu bi nlangu biba ku Yelusalemi voti biba bifikama. e Bawu bavanga mawu mu khambu yindula? Bukiedika ti kinongu akiokio kimmonisa ti minlonguki mi Kibibila ayi bana ba zimbangi zi Yave, bafueti botama mu khambu kubama? Ndamba. Tebuka moyo ti, basi Yuda ayi zinzenza baba kalanga kuawu babotama mu kilumbu beni, baba minlonguki mipisuka mi Diambu di Nzambi ayi baba mu khati dikabu diaba buongiminanga Yave. Ayi batona kumonisa beni kifuza ayi khumbu ziwombo baba diatanga beni kinanu muingi kue buongimina Yave. Bo bakikinina kiedika kitedi kiyeku kinkinza Yesu kadi mu lukanu lu Nzambi, bawu baba bakubama muingi kutatamana kusadila Nzambi.—Vayi mu thangu beni baba minlandikini mibotama mi Klistu.

16. Buidi baklistu mu sekulu yitheti bamonisina phevi yi kukivana?

16 Dingumba di baklistu beni, baba lusakumunu lu Yave. Diambu di Nzambi dintuba: “Baboso bayiza ba minlandikini mi Yesu, baba kuyivanasananga biuma bawu na bawu, baba sumbisanga biuma baba ayi mintoto, bosi zimbongo baba tambulanga, baba kabananga ziawu na bankaka, mu kutadila tsatu yi kadika mutu.” f (Mava. 2:44, 45) Bukiedika, baklistu boso bakiedika batidi kulandakana phevi ayoyo yi luzolo ayi kukivana.

17. Mambu mbi mantombulu kuvanga muingi kuba wufuana ava kubotama?

17 Kibibila kimmonisa ti ava mutu ka kivana ayi kubotama, vantombuluanga kuvanga mua mambu. Dedi, kubaka nzayilu yi Diambu di Nzambi. (Yoa. 17:3) Mvandi kafueti kuna kiminu ayi kunyongina masumu mandi mu bukiedika. (Mava. 3:19) Bosi kafueti balula nzingulu’andi ayi kutona kuvanga mambu madi kithuadi na luzolo lu Nzambi. (Loma 12:2; Efe. 4:23, 24) Na kumanisa kuvanga mambu amomo, vangi kafueti kukivana kuidi Nzambi mu nzila nsambu ayi kubotama.—Matai. 16:24; 1 Pete. 3:21.

18. Luaku mbi minlandikini mi Yesu badi?

18 Ngie widi nlandikini wu kivana ayi wubotama wu Yesu Klistu? Boti ngete, buna vutulanga matondo mu luaku alolo widi. Dedi minlandikini mi sekulu yitheti bawadila phevi yinlongo, ngie mvaku wulenda tambula lulendu lu Yave muingi kuntela kimbangi ayi kuvanga luzolo luandi!

a Tala quadro yintuba “ Yelusalemi—Kibuangu ki Basi Yuda.”

b Tala quatro yintuba “ Loma—Divula di Nkinza,” va tsielu 24; “ Basi Yuda ku Mesopotâmia ayi ku Ngipiti”; ayi “ Kimvuka ki Baklistu ku Ponto.”

c “Minlaki” beni, misa ba ko mbazu, vayi buka mbazu,” ḿba muingi kumonisa ti, mangitukulu amomo kadika nlandikini kamona, maba lezama buka mbazu.

e Muingi kudedikisa, mu kilumbu ki 7 mu Ngonda Yinana, mu mvu 1993, mu Lukutukunu lu Mavula lu Zitsi lu Zimbangi zi Yave ku Ucrânia, kuyiza botama, 7.402 di batu.

f Vaba tombolu kuvanga mambu amomo, kibila zinzenza baba ku Yelusalemi muingi kutambula thuadusulu yi kiphevi. Basavangila ko mawu mu lukuiku.—Mava. 5:1-4.