Ngie Zebi?
Bukiedika ti Molodokai Wuzinga va Ntoto?
MOLODOKAI bantubila mu buku yi Esteli, wuba kiyeku kinkinza. Nandi wuba musi Yuda ayi mvika waba sadilanga ku nzo ntinu Pelesia. Ayi mawu mamonikina va thonono sekulu yintanu A.T.K., mu bilumbu bi ntinu Assuero. (Ntinu beni ba kuntedilanga mvandi bubu, Xerxes I.) Molodokai, wutula nkaku muingi babika kuvonda ntinu. Ayi bo ntinu kazaba mawu, nandi wuzitisa Molodokai va ntuala batu boso. Bo Namani mbeni yi Molodokai ayi yi basi Yuda kafua, ntinu wumbieka mutu wummuadi mu luyalu. Kiyeku akiokio katambula, kimvana luaku muingi kubalula nsua basi Pelesia basikika muingi kuvonda basi Yuda.—Este. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.
Batu bantanga binongo mu sekulu 20, batuba ti buku yi Esteli yidi buku yi binongo bi luvunu ayi ti Molodokai, kasa zinga ko va ntoto. Vayi mu mvu 1941, batu bantombanga biuma bikhulu, babakulu bivisa biwombo bimmonisa ti mambu Kibibila kintuba matedi Molodokai, madi makiedika. Vayi mbi babakula?
Batu abobo babakula bisona bi basi Pelesia mu bibaka ayi mu bisona beni mvandi muba dizina di Marduka (bantedilanga bubu mu Kingelesu Molodokai). Muawu mummonisa ti Molodokai wuba mutu wummuadi mu luyalu, waba kengidilanga zimbogu ku Susani. Arthur Ungnad, wumueka mu batu batanga binongo wutuba ti, bivisa abiobio bidi mu bibaka bimmonisa ti, Molodokai wuzinga va ntoto dedi bummonisina Kibibila.
Tona Arthur katubila mambu amomo, batu bawombo balonguka bansekulanga bisona basi Pelesia basonika mu bibaka bantedilanga Cuneiformes Persas. Ayi mu biuma beni babakula, muba zifikula zi mamanha bantedilanga Persépolis ziba mu bibaka bi mielo mi divula. Muawu muba bisona bisonimina mu bilumbu bi ntinu Xerxes I. Biawu bisonimina mu mbembu yi Elamita ayi muidi mazina mawombo madi mu buku yi Esteli. a
Dizina molodokai (marduka), dimmonika mu bisona bi basi Pelesia mu bibaka bantedilanga Cuneiformes Persas
Mu mamanha beni, muidi dizina Marduka wusadila ku nzo ntinu ku Susani mu thangu yi luyalu lu ntinu Xerxes I. Ayi dimueka mu mamanha beni dintuba ti Marduka wuba nsekudi ayi wuzaba kukoluka mbembu wadi. Bivisa abiobio, bimmonisa mambu Kibibila kintuba matedi Molodokai. Molodokai wuba kifu ki kukalanga va muelu nzo ntinu ku Susani. (Este. 2:19, 21; 3:3) Muelu awowo wu ntinu, wusa ba ko dedi mielu minkaka, kibila vaba bibanga bi kukuitukila ayi vawu bisadi bi ntinu baba sadilanga.
Vadi kithuadi mu Marduka bantubila mu mamanha basonika mu bibaka ayi Molodokai bantubila mu Kibibila. Kibila wuzingila mu yoyawu thangu, kiokiawu kibuangu, wuba kiokiawu kimfumu ayi wuvanga kiokiawu kisalu. Bivisa bioso abiobio, bi tumonisa ti Marduka ayi Molodokai widi mutu wumueka.
a Mu mvu 1992, nlongisi wumueka bantedilanga Edwin M. Yamauchi, wubasisa kumi di mazina maba masonama mu mamanha bantedilanga Persépolis madi mu buku yi Esteli.
