Skip to content

Skip to table of contents

KINONGU KI LUZINGU

“Yaba Tomba Kusadila Yave”

“Yaba Tomba Kusadila Yave”

TUABA kanina mua dingumba diba ku buala bufikama ku Granbori, buba ku khati nsitu wu Suriname. Bosi tutona viage mu buatu mu muila wu Tapanahoni. Ayi bo tuvitila va kibuangu kiba beni mamanha, kisengu ki motor kindiedumukanga kibunda va dimanha. Ayi muna thangu beni buatu butona kusinda ayi befu boso tubua mu nlangu. Ntim’ami wubina basika mu munu. Mu kuba nkengididi wu bimvuka yaba vanganga ziviage mu miatu vayi yisa zaba ko kusuka!

Ava yi muzabikisa kinongo kioso, yintomba theti ku muzabikisa buidi yitonina kisalu ki thangu ka thangu.

Yibutuka mu mvu 1942 ku kiseki ki Caraíba de Curaçao. Tat’ami wuba musi Suriname, vayi tuyenda ku kiseki beni mu kibila ki kisalu. Mua mimvu kumbusa ava yibutuka, tat’ami nandi wuba Mbangi yitheti yi Yave ku divula di Curaçao. a Nandi waba longukanga Kibibila na bana bandi boso mu kadika sabala, kheti disa ba ko diambu diluelu. Bo yiba 14 di mimvu, tat’ami wunata dikanda dioso ku Suriname muingi kue kieba khakh’ami yinkieto.

YIBAKA NDANDU MU KUBAKA BAKUNDI BAMBOTI

Ku Suriname yivanga bakundi baba beni kifuza mu kisalu ki Yave. Bawu baba bakulutu bami ayi baba mintuami ntuala. Ayi baba tubilanga mu mayangi ndandu baba bakanga mu kisalu ki kusamuna. Bo tuaba basikanga mu lukutukunu, minu ayi bakundi bami tuaba tubilanga beni matedi Kibibila—ayi thangu zinkaka va builu tuaba basikanga muingi kumona zimbuetila. Bakundi abobo batsadisa kuvisa mbi yifueti vanga mu luzingu luama, matedi kusadila Yave. Yibotama bo yiba 16 di mimvu ayi bo yiba 18 di mimvu yiyiza ba ntuami ntuala.

YILONGUKA MAMBU MANKINZA

Bo yiba ntuami ntuala ku Paramaribo

Mu kisalu ki ntuami ntuala yilonguka beni mambu mawombo ayi mawu matsadisa mu kisalu ki thangu ka thangu. Dedi diambu ditheti yilonguka didi, nkinza wu kukubikanga bankaka. Bo yitona kisalu ki ntuami ntuala, yaya Willem van Seij wuba mu kisalu ki misioni wutsadisa beni. b Nandi wukhubika mu matedi buidi bu kukiebila biyeku bi kimvuka. Ayi yabasa yindulanga ko buidi khubumunu ayoyo yilenda kutsadisila. Buviokila thangu, yiyiza ba ntuami ntuala wufilu ayi yitona kusadisa dingumba dimueka diba ku khati nsitu wu Suriname diba kinanu na bimvuka binkaka. Minu yintondanga beni mu khubumunu yaya Willem kaphana, kibila buawu yinungina kukubika mvandi zikhomba zinkaka.

Dilongi dimmuadi yilonguka didi, kunata luzingu lukhambulu kikhafi ayi kuba thuadusulu yimboti. Va thonono ngonda minu ayi khomba wuba yami mu kisalu ki ntuami ntuala wufilu, tuaba vanganga thuadusulu muingi kubaka makani matadi biuma tunkuiza sumba muingi ku tusadisa kadika sabala. Ayi wumueka mu befu waba vanganga viage muingi kukuenda ku divula dinneni, muingi kue sumba biuma bintombulu. Vaba tombulu kusadila buboti mua zimbongo baba tuvananga, kibila vaba tombulu kusadila biuma beni nati ngonda yimmana. Kibila bidia beni bia kumana, diba diambu diphasi kubaka lusalusu kuidi batu va nsengi. Ayi yinkikinina ti khubumunu yitambula mu butoko, matedi kunata luzingu lu khambulu kikhafi ayi kuba thuadusulu yimboti, mawu matsadisa kusikika thalu mu kisalu ki Yave.

Dilongi dintatu yilonguka didi, nkinza wu kulongila batu mu mbembu yi buala. Yiyonzuka mu kukolukanga Holandês, Inglês, Papiamento ayi Sranantongo (Mvandi bantedilanga Sranan), zidi zimbembu bankolukanga ku Suriname. Yimona ti mu mala batu banluta kikininanga kiedika, bo tuba longila mu mbembuawu. Va thonono yaba monanga phasi kukoluka mbembu buka Saramaccan, yidi bikuma bannangikanga ayi bamvumbikanga mbembu. Mangolo yivanga matsadisa kulonguka mbembuawu ayi kuba longa zitsangu zimboti.

Kilumbu kimueka yaba tuadisa ndongukulu yi Kibibila, yiviokila mu zitsoni. Nlonguki’ami waba bela estômago diawu yaba tomba kuzaba thangu mbi matonina. Vayi mu kukhambu zaba buboti mbembu yi Saramaccan, minu yinyuvula boti mu buemba kadi. Bukiedika mambu amomo, mamvanga kumona zitsoni vayi kheti bobo, yaba vanganga mangolo muingi kulonga batu mu mbembuawu.

YIBUE TAMBULA BIYEKU BINKAKA

Mu mvu 1970, yiyiza ba nkengididi wu bimvuka. Ayi mu mvu awowo yimonisa video yaba sudikisa matedi kikulutu ki Zimbangi zi Yave, kuidi batu bawombo baba zingilanga mu mala maba ku khati nsitu. Muingi kue bata batu abobo, minu ayi zikhomba baba zingilanga kuna tuaba sadilanga miatu muingi kusabuka muila. Befu tuaba natanga gerador, gasolina, zilâmpada ziaba sadilanga mu gasolina ayi projetor voti kisengu ki kumonisina video. Bo tuaba vitilanga, tuaba natanga biuma beni mu mioko nati va kibuangu tunkuiza monisina video. Ayi batu bawombo mu mala, baba zolanga kulandakana programa beni. Minu yaba banga mu mayangi muingi kusadisa batu bazaba Yave ayi kimvuka kiandi. Ndandu yibaka mu kisalu ki Yave yilutidi kena mangolo moso yivanga mu kisalu kiandi.

KIBUNDISA YAVE

Minu ayi Ethel bo tukuelana mu ngonda Yivua mvu 1971

Kheti yaba monanga ti bulutidi kusadila Yave mu kukhambu ba wukuela, vayi yaba tomba kukuela. Diawu yizibudila ntim’ami kuidi Yave mu nsambu muingi katsadisa kubaka nkieto wunkuiza tsadisa kubuela mioko mu kisalu kiama ki thangu ka thangu mu mayangi. Ayi bo vaviola mvu wumueka, yiyiza zaba Ethel, wuba ntuami ntuala wufilu waba kukivananga mu kisalu ki Yave. Yaya Ethel bo kaba muana kikhupa waba tomba kulandakana kifuani ki mvuala Polo mu kuluta kukivana mu kisalu ki Yave dedi bo nandi kavangila. Mu ngonda Yivua mvu 1971 tuyiza kuela ayi tutona kusala va kimueka mu kisalu ki kukengidila bimvuka.

Ethel wuyonzukila va dikanda dikhambu ba beni mbakulu. Diawu disa ba ko diambu diphasi nandi kukolama bo tuaba kengidilanga bimvuka mu mala. Dedi bo vaba tombulu kue kengidila bimvuka biba mu mala ku khati nsitu, vabasa tombulu ko kunata biuma biwombo. Ayi tuaba sukudilanga bikhutu mu muila. Mvandi tuyiza kolama kudia kioso kua kiuma ba tuvana dedi, bibulu bi nsitu, zifu—voti biphandi. Ayi boti basa ba ko zindonga ayi minsomu muingi kudila, tuaba dilanga mu meza ma zitsanga ayi mu mioko. Minu ayi Ethel tumona ti kusadila Yave va kimueka kuluta ku tufikika kuidi nandi ayi kukindisa dikuela ditu. (Mpovi 4:12) Ayi vasi ko kiuma kilenda kututula nkaku kubika kukivana!

Kilumbu kimueka bo tuaba vutuka mu mala kukhati nsitu tuyenda kue kengidila, kiawu kilumbu tumonikina mambu yiba tona ku luzabikisa va thonono kinongo. Mu nsualu buatu bukota mu nlangu ayi bufika basika. Tumvutula matondo kibila befu boso tuba bikhutu bi kuvukila mu nlangu. Vayi buatu buitu buwala nlangu, diawu tulozila bidia mu nlangu muingi kusadila bibobola muingi kukuabila nlangu.

Bo tuloza bidia bioso, tutona kuloba vayi tusa baka ko ni fu. Diawu tusambila kuidi Yave muingi ka tusadisa tubaka ki kudia mu kilumbu beni. Bo tumana kusambila, wumueka mu zikhomba wuba yitu, wubaka fu yinneni tununga kudia befu batanu va builu beni.

NNUNI, TATA AYI NKENGIDIDI WU BIMVUKA

Bo vavioka mimvu mintanu mu kisalu ki kukengidila bimvuka, minu ayi Ethel tutambula tsangu yimboti—ti tunkuiza ba matata. Yiba mu mayangi kukuwa tsangu ayoyi kheti yisa zaba ko mambu mankuiza monika kuntuala. Boti kuba, minu ayi Ethel tuba makani ma kutatamana mu kisalu ki thangu ka thangu. Ayi muan’itu wutheti Ethniël wubutuka mu mvu 1976. Ayi muan’itu wummuadi Giovanni, wubutuka bo va vioka mimvu miole ayi ndambu.

Tuntala batu bambotama mu muila wu Tapanahoni ku ndeko Godo Holo ku sude yi Suriname—1983

Mu kibila ki tsatu ku Suriname filiali yibaka makani muingi yitatamana mu kisalu ki kukengidila bimvuka, bo yaba konzula bana. Ayi bo bana bitu bayiza ba matoko, yitambula kiyeku ki kuekengidila to mua bimvuka. Mawu matsadisa kukengidila bimvuka mu mua zisabala ayi kubaka thangu muingi kuba ntuami ntuala mu kimvuka kitu. Ethel ayi bana bitu buadi, baba kundandakananga bo yaba kengidilanga bimvuka biba bifikama na nzo’itu. Vayi yaba kuendanga minu veka, bo yaba kue kengidilanga bimvuka mu mala ayi kuvanga zikhutukunu zinneni.

Mu kisalu ki kukengidila bimvuka, tuyenda mu buatu muingi kue kengidila mua bimvuka biba mu mala

Vaba tombuluanga kuvanga thuadusulu yimboti muingi kununga kuvanga biyeku bioso. Vaba tombulu kutuadisanga mbuongimini yi dikanda kadika sabala. Ayi mu thangu yaba kue kengidilanga bimvuka biba mu mala, Ethel waba tuadisanga mbuongimini va dikanda na bana bitu. Minu, Ethel ayi bana—tuaba viokisanga thangu va kimueka, kuvanga bisavu ayi kusamuna va kimueka. Khumbu zinkaka yabasa fika lalanga ko muingi kukubika biyeku. Ayi Ethel widi nkieto bantubila mu Zingana 31:15. Nandi waba tukotulanga muingi tutanga matangu ma kilumbu ayi tudia va kimueka va meni ava bana benda mu kikola. Yinkuangalalanga beni kubaka nkieto wu kutsadisanga kununga kudukisa biyeku biama!

Mu kuba matata tuvanga mangolo muingi kusadisa bana bitu kuzola Yave ayi kisalu ki kusamuna. Befu tuaba tomba muingi bana bitu bakota mu kisalu ki thangu ka thangu, kubika ti mu kuba kuika vayi mu lutia luawu. Befu tuaba tubilanga mayangi balenda baka ba kukota mu kisalu ki thangu ka thangu. Mu kukhambu zimbakana bikaku tumviokilanga, tunzolanga kutuba buidi Yave ka tusadisilanga ayi ka tusakumuninanga va dikanda. Mvandi tuvanga mangolo muingi bana bitu babaka bakundi bantulanga Yave va theti mu luzingu luawu.

Yave wu tuvana biabioso biaba tombulu muingi kudukisa zitsatu zitu. Minu yimvanganga mamoso yinnunga muingi kusadisa dikanda diama. Mambu yiviokila bo yiba ntuami ntuala wufilu wukhambu kuela, matsadisa kuvanga thuadusulu yimboti mu phila yifueti sadila zimbongo. Vayi kheti tuaba vanganga mamoso tunnunga, khumbu zinkaka tuabasa bakanga ko biabioso tuaba tomba. Kibila vaba zikhumbu zinkaka yaba yindulanga ti Yave wulembu kutuvana lusalusu. Dedi kutsuka mvu 1980 nati va thonono mvu 1990 vayiza monika divunza kuidi mangumba ma pulitika. Ayi mu mimvu amiomio diyiza ba diambu diphasi kubaka bu kuzingila. Vayi kheti mu mambu moso amomo, Yave wu tusadisa.—Matai 6:32.

BO YINYINDULA MATEDI LUZINGU LUAMA

Ku khonzo lubakala minu ayi nkazi’ama Ethel

Ku khonzo lukietu muan’itu wunkulutu Ethniël ayi nkanzi’andi Natalie

Ayi Giovanni ayi nkanzi’andi Christal

Bo yinyindula matedi luzingu luama, yimmonanga ti Yave wuntatamananga ku tukieba, wundukisanga zitsatu zitu ayi wu tuvananga mayangi. Bana bitu badi lusakumunu lunneni. Ayi luidi luaku lunneni kuba sadisa kusadila Yave. Befu tuidi mu mayangi kibila bawu mvawu basola kisalu ki thangu ka thangu mu luzingu luawu. Ethniël ayi Giovanni bakota bikola biwombo bi Kintinu ayi bawu na bakazi bawu, badi mu kusadila ku filiali yi Suriname.

Bubu minu ayi Ethel tueka binunu, vayi tuntatamana kusadila Yave mu kuba mintuami ntuala mifilu. Bukiedika, mu kibila ki mambu mawombo tuidi ma kuvanga, nati bubu yibakanga ko thangu muingi kulonguka kusuka! Vayi yisinhonga ko mu mawu. Mu kutala kumbusa, makani yibaka tona mu butoko buami ma kukota mu kisalu ki thangu ka thangu, yilenda tuba ti mawu makani malutidi yibaka.

a Tala Anuário yi Zimbangi zi Yave 2002 tsielu 70.

b Kinongu ki luzingu ki yaya Willem van Seijl kidi mu Despertai! yi kilumbu 8 ngonda Kumi mvu 1999 kidi ntu diambu Realidades que Superaram Minhas Expetativas.”