1. Kibila mbi tumvutudilanga matondo mu kubaka Kibibila?

 TUMVUTULANGA matondo kuidi Yave mu kutuvana Kibibila! Mu nzila Kibibila nandi wutuvananga malongi ma nduenga, ma tusadisanga kununga ziphasi zi kadika lumbu. Nandi mvandi wu tuvananga kivuvu kimboti mu matedi bilumbu binkuiza kuntuala. Ayi bulutidi, Yave wunsadilanga Kibibila muingi ku tuzabikisa kimutu ayi zikhadulu ziandi. Bo tumbotula thangu muingi tuyindula zikhadulu ziandi, mawu manhikunanga beni mabanza mitu ayi ma tukindisanga muingi tuba kikundi kifikama na Yave.—Minku. 25:14.

2. Mu ziphila mbi Yave kakizabikisila kuidi batu?

² Yave wuntomba muingi batu banzaba. Mu thangu yikhulu, nandi wukizabikisa kuidi batu mu nzila zimbasi, zindosi ayi bimona mesu. (Zinta. 12:6; Mava. 10:3, 4) Boti tuisi ko Kibibila, khanu tuisi ko bu kuzabila matedi zindosi, bimona mesu ayi zitsangu Yave kavana mu nzila zimbasi muingi tuzaba. Akiokio, kiawu kibila Yave kasadila batu muingi “basonika” mambu nandi kantomba muingi tuzaba. (Yele. 30:2) Mu kuzaba ti “zinzila zi Nzambi zidi zikiedika ayi zisonga,” tulenda ba lufiatu ti ziphila nandi kasadila muingi kukoluka yitu, zidi zifuana ayi zi kutusadisanga.—Minku. 18:30.

3. Mbi tulenda longuka mu matedi Yave mu kuzaba ti tuidi Kibibila nati mu bilumbu bitu? (Yesaya 40:8)

³ Tanga Yesaya 40:8. Diambu di Nzambi, dintuadisanga malongi manduenga kuidi batu bakuikama mu bivevi na bivevi bi mimvu. Buidi mawu malenda bela? Minkanda mitheti basadila muingi kusonika Kibibila mu mimvu miwombo kumbusa, miaba fika vavukanga ayi minkanda  beni misiala ko mu bilumbu bitu. Diawu Yave kasadila batu muingi babue sonika mu minkanda minkaka masonoko beni, kheti batu beni baba batu ba masumu, vayi bawu basonikina mu keba keba. Mu kutadila mambu madi mu masonoko ma Kiebeleo, nta kinongu kimueka wusonika: “Kubotula kuandi Kibibila, vasi ko buku yinkaka basonikina mu phila yifuana ayi mu lufiatu.” Kheti va mavioka mimvu miwombu, mikanda mitheti basonikina Kibibila mifika vavukanga ayi batu basonika baba batu ba masumu, vayi kheti bobo tulenda ba lufiatu ti mambu tuntanganga bubu mu Kibibila, madi nguizani na mayindu ma Yave, mutu wuvuidi kiawu.

4. Mbi tunkuiza longuka mu dilongi adidi?

⁴ Yave nandi tho yi “kadika nkhailu wumboti ayi kadika nkhailu wufuana.” (Yako. 1:17) Kibibila kidi mu khati minkhailu milutidi mio Yave katuvana. Bo mutu katuvana nkhailu mawu mammonisa ti nandi wutuzebi buboti ayi zebi zitsatu zitu. Mawu mammonikanga kuidi Mutu, wutuvana Kibibila. Bo tumfiongunina nkhailu beni, tunluta longukanga matedi Yave. Tunlongukanga ti nandi wutuzebi buboti ayi zebi zitsatu zitu. Mu dilongi adidi, tunkuiza tubila buidi Kibibila kintubila matedi zikhadulu zitatu zi Yave zitedi nduenga, busonga ayi luzolo. Ndoku tutubila theti matedi nduenga yi Nzambi.

5. Phila mbi Kibibila kimmonisina nduenga yi Nzambi?

⁵ Yave zebi ti befu tuntomba malongi mandi manduenga. Kibibila widi nkhailu wu Yave wuwedi ndueng’andi. Malongi ma Kibibila mantuadisanga ndandu kuidi batu. Kiawu mvandi kimbalulanga luzingu. Bo basonika zibuku zitheti zi Kibibila, Mose wukamba basi Isaeli: “Masi ko mambu maphamba, vayi mansundula luzingu luinu.” (Deute. 32:47) Baboso bantumukina mambu amomo, bala baka ndandu ayi mayangi mu luzingu. (Minku. 1:2, 3) Kheti va mavioka thangu yiwombo tona Kibibila kisonama, vayi kiawu kikhidi mangolo ma kubalula luzingu lu batu. Dedi, mu jw.org, muidi kikhuku ki malongi kintuba “Kibibila Kimbalulanga Luzingu lu Batu,” muawu muidi kuvioka 50 di bifuani bi batu mu bilumbu bitu banunga kubalulu luzingu luawu, kibila “balandakana malongi” ma Kibibila.—1 Tesa. 2:13.

6. Kibila mbi tulenda tubila ti vasi ko buku yindedakana na Kibibila?

⁶ Vasi ko buku yindedakana na Diambu di Nzambi. Kibila mbi? Kibila Mutu vuidi Kibibila, Yave Nzambi, nandi widi nkua ngolo zioso, wunzinganga thangu zioso ayi lutidi nduenga. Zibuku ziwombo batu bantanganga, batu basonika ziawu bamana fua ayi bumviokila thangu malongi mawu mammananga luvalu. Vayi minsua mi Kibibila minkadidilanga ayi mintuadisanga ndandu kuidi batu mu zithangu zioso. Bo tuntanga ayi tunyindula mu mambu tunlonguka mu buku ayoyo yinlongo, Mutu beki yawu wumvananga phevi’andi yinlongo muingi ku tusadisa kumona buidi tulenda sadila malongi beni mu luzingu. (Minku. 119:27; Mala. 3:16; Ebe. 4:12) Bukiedika, Yave widi phuila muingi kukusadisa. Kuzaba mawu, ma tukindisa kuvanganga mangolo ma kutanganga Kibibila kadika kilumbu!

7. Buidi Kibibila kiaba kutikisilanga dikabu di Nzambi mu thangu yikhulu?

⁷ Kibila kinkaka kimmonisa ti Kibibila kidi nduenga yi Nzambi, kibila kiawu kintuadisanga kithuadi mu dikabu di Nzambi. Bo  basi Isaeli batambula ntoto ba bakanikisa, bawu baba zingila mu bibuangu biviakana. Bawombu mu bawu baba minlobi, minsungi mi bibulu ayi mimvati. Mu kuzingila mu bibuangu biviakana, disa ba ko diambu diphasi muingi babika kuvua nkinza zikhomba ziawu baba zingilanga mu bibuangu binkaka. Vayi Yave wuvana thuadusulu kuidi basi Isaeli muingi ku kutakananga khumbu ziwombu va kimueka, muingi bayuwa bo bantanga ayi bansudikisa Diambu diandi. (Deute. 31:10-13; Nehe. 8:2, 8, 18) Yindula buidi basi Isaeli bakuikama baba belanga, bo baba tukanga ku Yelusalemi ayi ḿba bammona zikhomba ziawu ziwombu bamfumina mu bibuangu biviakana! Mu phila ayoyo, Yave wusadisa dikabu diandi baba mu kithuadi. Bosi, bayiza tsikika kimvuka ki Baklisto kiba babakala ayi bakieto baba tubanga zimbembu ziviakana ayi bawombu mu bawu, muba bisina ayi biphumbulu. Mu kibila ki luzolo mu Diambu di Nzambi, bawu bayiza ba kithuadi mu kubuongimina Nzambi yikiedika. Baboso bayiza ba Baklisto, baba visanga Diambu di Nzambi mu lusadusu lu zikhomba ziawu mu kukutakananga yawu va kimueka.—Mava. 2:42; 8:30, 31.

8. Buidi Kibibila kinkutikisilanga dikabu di Yave bubu?

⁸ Nzamb’itu yinduenga, wuntatamananga kulonga ayi kukutikisa dikabu diandi mu nzila Kibibila. Mu Kibibila muidi kiedika  kioso tufueti zaba matedi Yave. Befu tunkutakananga va kimueka ku nzo Kintinu, mu lukutukunu lu divula ayi zi mavula muingi kukuwa, kutanga ayi kulonguka mambu madi mu Kibibila. Yave wusadila Kibibila muingi dikabu diandi “bambuongimina mu kithuadi.”—Sefa. 3:9.

9. Khadulu mbi yintombulu muingi kuvisa Kibibila? (Luka 10:21)

⁹ Mona kivisa kinkaka kimmonisa nduenga yi Yave. Yave wutula mu Kibibila mambu malenda visa to batu ba kikululanga. (Tanga Luka 10:21.) Batu boso mu nza yimvimba balenda tanga Kibibila. Dedi butubila nta kinongu wumueka ti Kibibila “yisi ko to buku yo banlunta tanganga, vayi buku banlunta tangilanga mu keba keba.” Vayi batu to ba kikululanga mu bukiedika bamvisanga ayi bansadilanga mambu kiawu kintuba.—2 Koli. 3:15, 16.

10. Phila mbi yinkaka Kibibila kimmonisina nduenga yi Nzambi?

¹⁰ Mvandi tumvisanga nduenga yi Nzambi mu phila yinkaka. Yave wunsadilanga Kibibila kubika kuandi to muingi ku tulonga mu dingumba, vayi muingi kulonga ayi kubomba kadika mutu mu befu. Befu boso tumvisanga lukiebu lu Yave mu kadika mutu mu befu bo tuntanga Diambu diandi. (Yesa. 30:21) Bo wumviokila mu mambu maphasi, khumbu zikua mana tanga mu Kibibila ayi kumona lutangu buka ti lusonimina kuidi ngiewu? Bukiedika Kibibila kisonimina muingi kusadisa bivevi na bivevi bi batu. Vayi buidi kiawu kilenda bela malongi mankinza mo befu tulenda sadila bubu? Kiawu kididi abobo kibila Mutu wuvuidi kiawu, lutidi nduenga mu nza yimvimba.—2 Timo. 3:16, 17.

11. Buidi Yave kammonisinanga kukhambu ku luvasanu mu phila basonikina Kibibila?

¹¹ Busonga yidi khadulu yinkaka yi Yave. (Deute. 32:4) Busonga buidi kithuadi ayi kukhambu ku luvasanu ayi Yave kasi ko luvasanu. (Mava. 10:34, 35; Loma 2:11) Tulenda mona kukhambu ku luvasanu lu Yave, mu phila Kibibila kisonimina. 39 di zibuku zitheti zi Kibibila, zisonimina mu Kiebeleo, kikhambu ba phasi yi kuvisa kuidi dikabu di Nzambi mu thangu beni. Vayi mu sekulu yitheti T.K., baba luta sadilanga beni mbembu yi Kingeleko ayi 27 di zibuku zitsuka zi Kibibila, zisonimina mu mbembu ayoyo. Yave kasa tsikika ko ti Diambu diandi difueti sonimina to mu mbembu yimueka. Bubu, nduka nana di bivevi na bivevi bi batu, bankolukanga zimbembu ziviakana. Buidi batu bawombo balenda longukila matedi Yave?

12. Phila mbi yinkaka mambu madi mu Danieli 12:4 madi mu kusalimina mu bilumbu abibi bitsuka?

¹² Mu nzila mbikudi Danieli, Yave wukanikisa ti mu bilumbu bitsuka, “nzayilu yikiedika” yidi mu Kibibila “yala ba yiwombo.” Ayi bawombu bamvisanga yawu. (Tanga Danieli 12:4.) Phila yimueka nzayilu yididi yiwombu, yidi mu phila banzabikisilanga yawu, bankabudilanga Kibibila ayi bilongulu bibongulu mu Kibibila. Kibibila yawu buku yinluta sekulu ayi yinluta kabuluanga mu nza yimvimba. Zitsekudulu zinkaka zi Bibibila bambasisanga, zidi beni bukalu. Vayi dikabu di Yave bansekulanga Kibibila kioso voti mu bitini, mu kuvioka 240 di zimbembu ayi woso kua mutu kalenda baka kiawu mu khambu sumba. Mu kibila akiokio, batu mu zi tsi zioso balenda kuwa “zitsangu zimbote  zi Kintinu” ava tsukulu yi nza yiza. (Matai 24:14) Nzamb’itu yi busonga, wumvananga batu bawombu luaku lu kunzaba ayi kutanga Diambu diandi. Wumvangilanga mawu kibila wu tuzolanga beni.

13. Kibila mbi tulenda tubila ti Kibibila kimmonisa luzolo lu Yave? (Yoane 21:25)

¹³ Kibibila kimmonisa bivisa bi khadulu yilutidi yi Mutu wuvuidi kiawu,—luzolo. (1 Yoa. 4:8) Tala mambu Yave katula mu Kibibila ayi kakhambu tula. Nandi wubika to, mambu mantombulu muingu tuba kinkundi kifikama ayi nandi, muingi tubaka luzingu lu mayangi bubu ayi luzingu lu mvu ka mvu. Mu kibila ki Luzolo ayi mu mambu mantombulu muingi tunsadila, Yave kasa tula ko mambu makhambulu nkinza.—Tanga Yoane 21:25.

14. Bivisa mbi binkaka bimmonisa luzolo lu Nzambi mu befu?

¹⁴ Yave mvandi, wummonisanga luzolo mu befu, mu kukoluka yitu mu phila yifuana. Yave kasa tula ko mu Kibibila kadika mambu ma luzingu luitu mo tufueti vanga voti kubika kuvanga. Vayi nandi wunsadilanga binongo bi luzingu, zimbikudulu ayi malongi mamfunu muingi ku tusadisa kubaka makani mamboti. Mawu, ma tuvanganga kuzola Yave ayi kuntumukina mu ntima woso.

15. (a) Buidi Yave kammonisinanga ti wumvuanga nkinza batu bantanganga Diambu diandi? (b) Mu kutadila foto, bifuani mbi bi Kibibila muana nkieto, khomba yi ditoko ayi khomba wunkieto weka kiboba badi mu kuyindula? (Ngene. 39:1, 10-12; 2 Minti. 5:1-3; Luka 2:25-38)

¹⁵ Kibibila kimmonisa ti Yave wu tuvuanga beni nkinza. Buidi? Mu Diambu diandi muidi  mu wala bikuma bimmonisa mabanza ma batu. Tulenda ba banga batu bantubila mu Kibibila, kibila bawu baba “momawu mabanza buka befu.” (Yako. 5:17) Ayi bulutidi, bo tummona phila bawu banungina ziphasi dedi befu, tulenda luta visa buboti ti “Yave widi nkua mamboti ayi nkua kiadi.”—Yako. 5:11.

16. Mbi tulenda longuka mu kifuani ki Yave, bo tuntanga mu Kibibila bifuani bi batu bavanga zinzimbala? (Yesaya 55:7)

¹⁶ Kibibila kimmonisa luzolo lu Yave mu phila yinkaka. Kiawu ki tuvana lufiatu ti Nzamb’itu, kalasa tukuekula ko befu kuvanga zinzimbala. Khumbu ziwombo basi Isaeli baba vanganga zizimbala; vayi baba nhonginanga zinzimbala ziawu mu bukiedika, Yave wu balemvukila. (Tanga Yesaya 55:7.) Baklisto mu sekulu yitheti mvawu baba lufiatu mu luzolo lu Nzambi. Mu nzila Phevi Yinlongo, mvuala Polo wukindisa Baklisto muingi “balemvukila ayi babomba” dibakala wuvola masumu mangolo ayi wunhongina mu mawu. (2 Koli. 2:6, 7; 1 Koli. 5:1-5) Didi diambu dinkinza kuzaba ti Yave, kasa kuekula ko bisadi biandi mu kibila ki zinzimbala bavanga! Vayi mu luzolo, nandi wuba semba, wuba sadisa ayi wuba tumisa bavutuka mu mioko miandi. Mvandi, nandi wukanikisa kuvanga momawu kuidi baboso bamvola masumu ayi banhongina mawu.—Yako. 4:8-10.

17. Kibila mbi Kibibila kididi nkhailu wumboti?

¹⁷ Yave wu tuvana nkhailu wumboti. Kibila mbi Kibibila kididi nkinza? Dedi bo tuma longukila, Kibibila kimmonisa nduenga, busonga ayi luzolo lu Nzambi. Buku ayoyo yidi mbonosono ti Yave wuntomba muingi tunzaba. Ayi wuntomba tuba bakundi bandi.

18. Buidi tulenda monisina ti tumvutulanga matondo kuidi Yave mu “nkhailu wumboti” wu Kibibila?

¹⁸ Tumangizi kusueka “nkhailu awowo wumboti” wu Nzambi. (Yako. 1:17) Tufueti tatamana kuvutula matondo mu nkhailu awowo. Tulenda vangila mawu, mu kutanganga buku ayoyo yinlongo ayi kuyindula mu mambu tuntanga. Bo tumvanga mawu, tulenda ba lufiatu ti, Yave wala sakumuna “mangolo moso tumvanga ma kutomba ndueng’andi.”—Zinga. 2:5.