1-2. Mambu mbi nsoniki wumueka katuba ayi mbi tunkuiza longuka mu dilongi adidi?

BUBU, bivevi bi batu bantubanga ti bankikininanga mu Yesu, vayi basadilanga ko mambu nandi kalonga. (2 Timo. 4:3, 4) Vadi nsoniki wumueka wutuba: “Boti bubu va kubakana mutu widi buka ‘Yesu,’ wumvanga ayi wuntuba mambu dedi mo nandi katuba. . . , bukiedika kuandi ti khanu tunkuiza nkikinina? Mvutu bawombo bamvananga Ngete, tulenda kunkikinina.”

² Bawombo mu sekulu yitheti bayuwa malongi ma Yesu ayi bamona bimangu nandi kavanga, vayi kheti bobo bawu basa kuna ko kiminu mu nandi. Kibila mbi? Mu dilongi dibedi, tumueni bibila binna binata batu abobo babika kikinina Yesu mu mambu katuba ayi kavanga. Vayi mu dilongi adidi, tuentubila bibila binkaka binna, binata batu babika kikinina mu Yesu. Ayi tunkuiza mona kibila mbi batu bubu bakhambu kikininanga mu minlandikini mikiedika mi Yesu ayi buidi tulenda kindisila kiminu kitu.

3. Mbi Yesu kavanga binata bankaka babika kunkikinina?

³ Bo kaba va ntoto, Yesu waba viokisanga thangu na wosokua mutu. Yesu waba dianga na bisina ayi batu ba luzabu. Vayi nandi wuluta viokisa thangu na biphumbulu, ayi batu baba beni mu kiunda. Yesu mvandi wuba nkua nlemvu kuidi batu baba tadilanga ti badi batu ba masunu. Vayi bawombo mu bankua luvunu, basa kikinina ko mu Yesu ayi mu mambu nandi kavanga. Diawu bayuvudila minlandikini miandi: ‘Kibila mbi mfumu’inu kandilanga ayi kannuinanga va kimueka na mimfutisi mi ziphaku badi bankua masumu?’ Yesu wuba vutudila:  “Batu badi buvinya, batombanga ko mfelimi, vayi zimbevo, bawu bantombanga mimfelimi. Minu yisa kuiza tela ko batu basonga, vayi yiyiza tela bankua masumu muingi banyongina masumu mawu.”—Luka 5:29-32.

4. Dedi bubikudila mbikudi Yesaya, khanu mbi basi Yuda baba vingila kumona mu matedi Mesiya?

⁴ Mbi Kibibila kintuba? Mimvu miwombo kumbusa ava Mesiya kiza, mbikudi Yesaya wusonika ti bawombo va ntoto bala kunlenza. Mbikudulu beni yintuba: “Nandi banlenza ayi bantatuka kuidi batu . . . Kizizi kiandi kiba buka kisuama kuidi befu, banlenza ayi basa nzitisa ko.” (Yesa. 53:3) Mbikudulu ayoyi yimmonisa ti, Mesiya balasa kunkikinina ko kuidi batu bawombo. Diawu vaba tombulu kuidi basi Yuda mu sekulu yitheti, kuvingila mambu amomo masundukila mu Yesu.

5. Buidi bawombo bubu bantadilanga minlandikini mikiedika mi Yesu?

⁵ Bukiedika ti mawu tummonanga bubu? Ngete. Zimfumu zi binganga biwombo bantombanga muingi batu mu binganga biawu baba tadila buka batu balutidi nkinza, balutidi busina ayi balutidi luzabu mu nza yoso. Bawu bantombanga nzitusu beni, kheti batu mu binganga biawu balandakananga ko voti bazingilanga ko mu minsiku ayi mu zithuadusulu zi Nzambi. Ayi zimfumu aziozio, banlenzanga ayi bammonanga mfiti bisadi bi Yave, kibila bawu bazingilanga ko mu phila bawu banzingilanga. Vayi dedi bo mvuala Polo katubila, ‘Nzambi wunsobulanga banani banlenzanga.’ (1 Koli. 1:26-29) Diawu kuidi Yave, bisadi biandi bioso bikuikama, badi beni luvalu.

6. Dedi bummonisina Matai 11:25, 26 buidi tulenda landikinina kifuani ki Yesu?

⁶ Buidi tulenda kindisila kiminu kitu? (Tanga Matai 11:25, 26.) Kawubika mayindu ma nza mabalula phila wuntadilanga dikabu di Nzambi. Zaba ti Yave wunsadilanga batu ba kikululanga muingi bavanga luzolo luandi. (Minku. 138:6) Ayi yindula buidi Yave kama sadilanga batu, bo nza bantadilanga banga batu bakhambulu luzabu ayi nduenga!

7. Kibila mbi Yesu katedila bafalisi bankua luvunu, ayi buidi bawu bantadila?

⁷ Bo Yesu kaba va ntoto, mu kibakala nandi wuzabikisa malongi ma luvunu ayi zikhadulu zimbi zi bafalisi. Dedi, nandi wuzabikisa ti bawu baba bankua luvunu, kibila baba luta vuanga nkinza phila yimboti yi kusukudila mioko, kubika kuandi phila yimboti yi kukiebila matata mawu. (Matai 15:1-11) Minlonguki mi Yesu, bayituka beni mu mambu nandi katuba. Diawu banyuvudila: “Ngie wusa zaba ko ti mintima mi bafalisi miluedi mu kibila ki mambu bekoluka?” Yesu wuba vutudila: “Kioso kivatu kikhambu kunu kuidi Tat’ami widi ku diyilu, kiala tumunu. Luba bika, badi ziphofo zinnata ziphofo yawu. Boti phofo widi mu kunata phofo yandi, bawu babuadi bala doduka mu dibulu.” (Matai 15:12-14) Bukiedika, Yesu kasa bika ko phila yimbi baba kuntadila kuidi zimfumu zi binganga, yintula nkaku mu kulonga kiedika.

8. Mbi Yesu katuba mu matedi malongi ma luvunu?

⁸ Yesu mvandi wubasisa malongi mawombo ma luvunu baba longanga mu binganga bi basi Yuda. Nandi kasa tuba ko ti malongi beni maba nguizani na kiedika kitedi Nzambi. Buawu nandi katubila ti bawombo baba kota mu muelu wunneni ayi wunnata mu mbungulu, vayi baluelu to bankotanga mu muelu wufietama vayi wunnata mu luzingu. (Matai 7:13, 14) Yesu wutuba ti bawombo baba muenanga ti badi mu kusadila Nzambi mu bukiedika, vayi nandi wusudikisa ti bawu babasa vanganga ko luzolo lu Nzambi. Diawu nandi kalubudila: “Lulubuka mu mimbikudi mi luvunu,  amiomio minkuizanga kuidi benu banga mamemi vayi mu bukiedika badi zimemvo zi nganzi. Mu mimbutu miawu, muawu luala kuba zabila.”—Matai 7:15-20.

9. Malongi mbi ma luvunu Yesu kazabikisa baba longanga mu binganga?

⁹ Mbi Kibibila kintuba? Mbikudulu yi Kibibila yimmonisa ti Mesiya wala monisa kifuza mu matedi nzo yi Yave. (Minku. 69:9; Yoa. 2:14-17) Kifuza beni, kiawu kivanga Yesu kubasisa malongi ma luvunu baba longanga mu binganga biba mu thangu’andi. Dedi, bafalisi baba kikininanga ti muela wufuanga ko, vayi Yesu wulonga ti bafua badi buka bawu banlala tolo. (Yoa. 11:11) Mvandi basadusi babasa kikininanga ko mu luvulubukusu; vayi Yesu wuvulubusa nkundi’andi Lazalu. (Yoa. 11:43, 44; Mava. 23:8) Bafalisi mvawu baba tubanga ti mambi mammonikinanga, kibila buawu naveka Nzambi kakanikina voti buididi makani mandi; vayi Yesu wulonga ti kadika mutu widi luaku lu kusola kusadila Nzambi voti ndamba.—Matai 11:28.

10. Kibila mbi batu bawombo bubu bakhambu kikininanga mambu tuba longanga?

¹⁰ Bukiedika ti mawu mvandi tummonanga bubu? Ngete. Bawombo ba tukikininanga ko kibila malongi mitu mambonguluanga mu Kibibila ayi mambasisanga malongi mawombo ma luvunu banlonganga mu binganga. Dedi zimfumu zi binganga banlonganga batu mu binganga biawu ti Nzambi wumvikanga batu ku bulungi. Bawu bansadilanga dilongi adiodio muingi kutula batu boma ayi babika kutatuka mu binganga biawu. Vayi bo tumbuongiminanga Yave, Nzambi yi luzolo, befu tuba sadisanga bavisa ti malongi amomo madi ma luvunu. Zimfumu zi binganga mvandi banlonganga ti muela wufuanga ko. Vayi Zimbangi zi Yave, bambasisanga luvunu alolo ayi banzabikisanga kiedika kitedi luvulubukusu. Binganga biwombo bubu banlonganga ti mambu moso mambi mammonikinanga mu luzolo lu Nzambi, vayi bisadi bi Yave banlonganga ti kadika mutu widi luaku lu kusola ti tidi kusadila Yave voti ndamba. Mu thangu tunlonganga malongi amomo, buidi zimfumu  zi binganga bambelanga? Khumbu ziwombo bawu bandasukanga!

11. Dedi bummonisina Yoa. 8:45-47, mbi Yave kantomba dikabu diandi bavanga?

¹¹ Buidi tulenda kindisila kiminu kitu? Boti tunzolanga kiedika, buna tufueti kikinina mamoso Nzambi ka tulonga. (Tanga Yoane 8:45-47.) Befu tuisi ko buka Satana, kibila befu tuntatamananga mu kiedika. (Yoa. 8:44) Tubikilanga ko phuasa muingi malongi ma luvunu mabalula mambu tunkikininanga. Ayi Nzambi wuntomba dikabu diandi batina mambu mambi, vayi basingimina mu mambu mamboti, dedi bo Yesu kavangila.—Loma 12:9; Ebe. 1:9.

12. Kibila mbi kinkaka kitula basi Yuda nkaku muingi kukikinina mu Yesu?

¹² Diambu mbi dinkaka ditula basi Yuda nkaku muingi kubika kikinina mu Yesu? Mvuala Polo wutuba: “Befu tulonga matedi Klisto wubandu va dikunzi, vayi kuidi basi Yuda didi diambu diba tula nkaku.” (1 Koli. 1:23) Kibila mbi basi Yuda baba kuazukila mu phila Yesu kafuila? Kuidi bawu, bo Yesu kafuila va dikunzi banga ditongueni ove buka nkua masumi, maba tula nkaku mu kukikinina ti Yesu wuba Mesiya.—Deute. 21:22, 23.

13. Diambu mbi bawombo bamanga kikinina mu Yesu, bakhambu zaba?

¹³ Basi Yuda bawombo makhambu kikinina mu Yesu, basa zaba ko ti nandi kasa vanga ko ni diambu dimueka dimbi ayi kasa ba ko kibila muingi bamfundisila mu phila yikhambu fuana. Batu batuadisa lufundusu lu Yesu, bavueza busonga buandi. Ayi nzo yi lufundusu yilutidi yi basi Yuda, batuadisa lufundusu lu Yesu mu thinu. (Luka 22:54; Yoa. 18:24) Bawu basa botula ko thangu muingi bayuwa mambu bavunina Yesu ayi batomba batu baba zimbangi zi luvunu muingi babaka kibila ki kuzengila Yesu nkanu wu lufua. Bo mawu makhambu salama, mfumu yi zingana Nzambi yi basi Yuda, wabe tomba muingi Yesu kakikinina voti katuba diosokua diambu muingi bambaka kibila ki kunzengila nkanu wu lufua.  Vayi mawu masa ba ko kithuadi na minsiku mi tsi miaba monisa phila yifuana yi kufundisila mutu. (Matai 26:59; Malako 14:55-64) Ayi bo Yesu kavulubuka, mimfundusi bafuta zimbongo ziwombo zi palata kuidi masodi ma basi Loma baba kengidila dibumbi diandi, muingi babaka bu kutiamunina luvunu mu matedi kibila mbi basa kue batila ko nyitu yi Yesu ku dibumbi.—Matai 28:11-15.

14. Mbi Kibibila kibikula mu matadi lufua lu Mesiya?

¹⁴ Mbi Kibibila kintuba? Bawombo mu basi Yuda mu thangu yi Yesu, babasa vingilanga ko muingi Mesiya kafua. Vayi tala mambu mbikudulu yintubila matedi Mesiya yituba: “Wuvana luzingu luandi nate ku lufua ayi wufuila va khati bankua mambi, nandi wunata masumu ma baboso ayi wudindila bankua masumu nlemvu.” (Yesa. 53:12) Diawu, vasa ba ko kibila muingi basi Yuda babika kikinina mu Yesu bo nandi kafuila va dikunzi banga nsumuki.

15. Mambu mbi mamvanganga bankaka babika kuwa mambu zimbangi zi Yave banlonganga?

¹⁵ Bukiedika kuandi ti mawu tummonanga bubu? Ngete! Dedi bo Yesu bamvunina mambu ayi banzengila nkanu wu lufua wukhambulu wusonga, Zimbangi zi Yave mvandi bubu, baba vuninanga ayi baba vangilanga mambu makhambulu masonga. Dedi mu mimvu 1930 nate 1940 ku Estados Unidos, zinzo zi lufundusu khumbu ziwombo batula nkaku mbuongimin’itu kuidi Yave. Ayi zimfumu ziwombo zi lufundusu bamonisa kimbeni baba mu Zimbangi zi Yave. Dedi ku Quebec, Canada, zimfumu zi binganga ayi zimfumu zi luyalu, basala va kimueka muingi kutula nkaku kisalu kitu. Zikhomba ziwombo baba tula mu buloku kibila baba samuna matedi Kintinu ki Nzambi kuidi batu baba kalanga yawu va nsengi. Ku Alemanha, zikhomba ziwombo zi matoko bavonda bo bakhambu buela mioko digumba di pulitika di Nazi. Ayi mu mimvu mima vioka nati bubu, zikhomba zitu ziwombo ku Russia, baba vuninanga ti badi zimbeni zi ntinu ayi baba tulanga mu buloku kibila bansamunanga matedi Kibibila. Mvandi tsekudulu yi Kibibila yi Tradução do Novo Mundo da Escrituras Sacradas mu mbembo yi Russia, ba yimanga ayi ba yitadila buku yi batu badi kimbeni na zimfumu zi luyalu, kibila muidi dizina di Yave.

16. Dedi bummonisina 1 Yoane 4:1, kibila mbi tulendi vukumukina ko mu mambu mambi ba tuvuninanga?

¹⁶ Buidi tulenda kindisila kiminu kitu? Fiongunina bivisa bioso. Mu dilongi Yesu kavana, nandi wulubula minlandikini miandi ti ‘bala ku luvunina mambu ma phila mu phila’. (Matai 5:11) Ayi tho yi luvunu alolo widi Satana. Kibila nandi wuntuadisanga zimbeni zitu muingi batuvuninanga mambu mambi. (Nzai. 12:9, 10) Diawu, tubika vukumuka mu mambu mambi zimbeni zitu ba tuvuninanga ayi tulendi bika ko mawu ma tutula boma voti ma dekula kiminu kitu.—Tanga 1 Yoane 4:1.

17. Mambu mbi manata bawombo kubika kikinina mu Yesu?

¹⁷ Ava kafua, Yesu bamvakula kuidi wumueka mu bapostolo bandi. Mvandi wunkaka mu bawu wummanga khumbu zitatu ayi baboso banyekula muna builu beni. (Matai 26:14-16, 47, 56, 75) Vayi Yesu kasa kuituka ko mu mambu amomo kamonikina, kibila nandi wuzaba ti mawu mala monika. (Yoane 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Ayi bawombo bamona mawu ḿba bayindula: ‘Boti bapostolo bammonisa khadulu ayoyo, buna nkinza mbi widi wu kuba nlandikini Yesu?’

18. Zimbikudulu mbi zisalama mu matedi lufua lu Yesu?

¹⁸ Mbi Kibibila kintuba? Yave wubikula mu  Diambu Diandi ti Mesiya bala kumvakula mu 30 di zimbongo zi bisengu zi palata. (Zaka. 11:12, 13) Ayi mutu wala kumvakula wala ba nkundi’andi wufikama. (Minku. 41:9) Mbikudi Zakalia mvandi wusonika: ‘Vonda nsungi wu mamemi ayi nkangu woso wu mamemi wala tiakana.’ (Zaka. 13:7) Bawombo mu minlandikini mi Yesu basa bika ko kiminu kiawu ki vonga mu mambu amomo mamonika. Vayi kiminu kiawu kikinda bo bamona ti zimbikudulu beni zisundikila mu Yesu.

19. Mbi bisadi bi kiedika bi Yave bazebi?

¹⁹ Bukiedika ti mawu tummonanga bubu? Ngete. Mu bilumbu bitu, bawombo babika kiedika ayi ba balukila kimvuka ki Yave, bamvukumunanga bankaka. Bamvangilanga mawu mu kutiamuna luvunu mu matedi Zimbangi zi Yave mu internet. Vayi bisadi bi kiedika bi Yave, bavukumukanga ko mu mambu amomo ma luvunu. Kibila bawu bazebi ti mambu amomo mabikulu mu Kibibila ti mala monika mu bilumbu bitu.—Matai 24:24; 2 Pete. 2:18-22.

20. Buidi tulenda kindisila kiminu kitu? (2 Timoteo 4:4, 5)

²⁰ Buidi tulenda kindisila kiminu kitu? Tufueti tatamana kutanga Kibibila, kusambila ayi kuba kifuza mu kisalu ki kusamuna. (Tanga 2 Timoteo 4:4, 5.) Befu kukindisa kiminu kitu, tualasa kuituka ko mu mambu mambi ba tuvuninanga. (Yesa. 28:16) Luzolo tuidi mu Yave, mu Diambu Diandi ayi mu zikhomba zitu, luala tusadisa kubika vutuka mbusa mu mambu batu ba balukila kimvuka ki Yave bantubanga.

21. Kheti bawombo bakikininanga ko mu mambu tuba longanga, vayi lufiatu mbi tufueti ba?

²¹ Mu sekulu yitheti, bawombo basa kuna ko kiminu ayi babasa kikininanga ko mu Yesu. Vayi kheti bobo bawombo mvandi bayiza kikinina. Mu batu beni vaba mvandi ‘zimfumu zi basi Yuda ayi nkangu wuwombo wu zimfumu zi binganga.’(Mava 6:7; Matai 27:57-60; Malako 15:43) Bubu mvandi, bawombo bankikininanga mu mambu tuba longanga mu Kibibila. Kibila mbi? Kibila banzolanga kiedika banlongukanga mu Kibibila. Ayi Diambu di Nzambi dintuba: ‘Ndembama yiwombo yidi kuidi batu banzolanga minsiku miaku ayi vasi ko ni kiuma kilenda bavutula mbusa.’—Minku. 119:165.