Skip to content

Skip to table of contents

DILONGI 33

Longuka mu Kifuani ki Danieli

Longuka mu Kifuani ki Danieli

“Ngie widi beni luvalu.”—DANI. 9:23.

NKUNGA 73 Wutu Vana Kibakala

MAMBU TUANLONGUKA a

1. Kibila mbi zimfumu zi basi Babiloni bayitukila mu kumona Danieli?

 MBIKUDI Danieli wuba ditoku bo basi Babiloni bannata ku buvika ku Babiloni. Kheti nandi wuba ditoku, zimfumu zi Babiloni bayituka beni bo bammona. Bawu ‘bamona to,’ ti Danieli ‘wuba beni kitoku’ ayi dikanda diandi diba dizabakana. (1 Samu. 16:7) Mu kibila akiokio, basi Babiloni bankubika muingi kasadila ku nzo ntinu.—Dani. 1:3, 4, 6.

2. Kibila mbi Yave kaba zodilanga Danieli? (Yehezekeli 14:14)

2 Yave waba zolanga Danieli, bakana ko mu kibila ki kitoku kiandi ayi kiyeku kaba. Vayi waba kunzolanga mu kibila ki ntidu mutu nandi kaba. Ayi ḿba Danieli wuba to 20 di mimvu bo Yave katuba ti nandi wuba mutu wulunungu va meso mandi, dedi Nowa ayi Yobi basadila Nzambi mu mimvu miwombu. (Ngene. 5:32; 6:9, 10; Yobi 42:16, 17; tanga Yehezekeli 14:14.) Ayi Yave wutatamana kuzola Danieli mu luzingu luandi loso.—Dani. 10:11, 19.

3. Mambu mbi tunkuiza longuka mu dilongi adidi?

3 Mu dilongi adidi tunkuiza tubila khadulu wadi zivanga Danieli kuba mutu wu luvalu va mesu ma Yave. Tuentubila theti kadika khadulu ayi kumona buidi kamonisina ziawu. Mvandi tunkuiza mona mbi bisadisa Danieli kukuna zikhadulu aziozio. Bosi tunkuiza tubila buidi tulenda landikinina kifuani kiandi. Kheti dilongi adidi dinkuiza luta tubila matedi matoku, vayi befu boso tulenda longuka mu kifuani ki Danieli.

LANDAKANA KIBAKALA KI DANIELI

4. Buidi Danieli kamonisina kibakala? Vana kifuani.

4 Batu badi kibakala balenda mona boma, vayi balendi bika ko mawu maba tula nkaku kuvanga masonga. Danieli wuba beni kibakala. Mona khumbu wadi kamonisina kibakala. Khumbu yitheti yiba, bo vavioka mimvu miodi bo basi Babiloni batulula Yelusalemi. Nebukadenesali, ntinu Babiloni wulotu kitumba kinneni. Nandi wutuba ti wunkuiza vonda babakala boso badi nduenga, kubunda mvandi Danieli ba kukhambu kunkamba tsundu yi ndosi’andi. (Dani. 2:3-5) Vabe tombulu Danieli kuvanga dioso diambu mu thinu, kibila khanu batu bawombu bafua. Nandi “wuyoluka na ntinu ayi wundinda mua thangu muingi kanunga kunkamba tsundu yi ndosi’andi.” (Dani. 2:16) Vabe tombulu kibakala ayi kiminu muingi kuvanga mawu. Kibila ava mambu amomo mamonika, vasi ko bivisa bimmonisa ti nandi wubangula ndosi yi mutu. Nandi wudinda muingi bakundi bandi Saladaki, Mesaki ayi Abede-Negu—“basambila muingi Nzambi yi kiadi kansadisa kubakula tsundu yi ndosi beni.” (Dani. 2:18) Yave wutambudila minsambu miawu. Ayi mu lusalusu lu Nzambi, Danieli wununga kukamba tsundu yi ndosi yi Nebukadenesali. Mu kibila akiokio, basa bue vonda ko Danieli ayi bakundi bandi.

5. Mambu mbi mankaka mathota kibakala ki Danieli?

5 Bo vavioka mua thanngu tona Danieli katuba tsundu yi ndosi matedi kitumba kinneni, kibakala kiandi kiyiza bue thotu. Ntinu Nebukadenesali wuyiza bue lotu ndosi yinkaka. Mu ndosi beni nandi wumona nti wunneni. Mu kibakala, Danieli wunkamba tsundu yi ndosi’andi ayi wunkamba mvandi ti nandi wunkuiza lawuka ayi wunkuiza bika kuba ntinu mu mua thangu. (Dani. 4:25) Bo katuba mawu, khanu ntinu wuntadila banga mbeni ayi khanu wumvonda. Vayi kheti bobo, Danieli wumonisa kibakala ayi wunsudikisa mamoso.

6. Mbi bisadisa Danieli kuba kibakala?

6 Mbi bisadisa Danieli kuba kibakala mu luzingu luandi loso? Bukiedika, tona mu butoku buandi, Danieli wulonguka mu kifuani kimboti ki matata mandi. Tuisi ko divuda ti bawu batumukina zithuadusulu Yave kavana kuidi matata ma basi Isaeli ayi balonga Nsiku wu Nzambi kuidi bana bawu. (Deute. 6:6-9) Danieli kasa zaba ko to kumi di minsiku miba mu nsiku wu Nzambi vayi mvandi wuzaba mambu maphinda maba mu nsiku beni. Dedi, biuma bio basi Isaeli balendi dia ko. b (Levi. 11:4-8; Dani. 1:8, 11-13) Danieli mvandi wuzaba kinongo ki dikabu di Nzambi ayi mambu maba monikina bo babika kuzingila mu zithuadusulu zi Yave. (Dani. 9:10, 11) Mambu moso amomo mavana lufiatu kuidi Danieli ti kheti mu mambu moso kalenda viokila, Yave ayi zimbasi ziandi bankuiza nsadisa.—Dani. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

Danieli wukuna kibakala mu kulongukanga Kibibila, kusambila ayi kufiatila mu Yave (Tala lutangu 7)

7. Mbi binkaka bisadisa Danieli kuba kibakala? (Tala mvandi fikula.)

7 Danieli waba longukanga zimbikudulu zi Nzambi, kubunda mvandi zimbikudulu zi Yelemia. Mu nzila ndogukulu ayoyo, Danieli wununga kuvisa ti buvika bu basi Yuda ku Babiloni luba nduka kumana. (Dani. 9:2) Danieli wumona ti Diambu di Nzambi didi kiedika. Mawu makindisa lufiatu luandi mu Nzambi ayi mvandi makindisa baboso baba lufiatu mu Nzambi. (Dedikisa na Loma 8:31, 32, 37-39.) Ayi dilutidi nkinza, Danieli waba sambilanga khumbu ziwombo mu kilumbu kuidi Tat’andi yi diyilu. (Dani. 6:10) Nandi wudinda nlemvu wu masumu mawu ayi wuzibula ntim’andi kuidi Yave. Danieli wudinda lusalusu. (Dani. 9:4, 5, 19) Nandi wuba mutu wu masumu dedi befu, diawu kasa butuka ko na kibakala vayi wukuna khadulu ayoyo mu kulongukanga Diambu di Nzambi, kusambila ayi kufiatila mu Yave.

8. Buidi tulenda nungina kukuna kibakala?

8 Mbi tufueti vanga muingi kukuna kibakala? Matata mitu balenda ku tukindisa kuba kibakala, vayi tulendi tambula ko khadulu ayoyo dedi bo tuntambudilanga kiuka ki dikanda. Tulenda dedikisa kuba kibakala na kulonguka kisalu. Phila yimueka tulenda pisukila yidi mu kulandakana zikhadulu zi nlongis’itu ayi kulandakana kifuani kiandi. Bobuawu mvandi, tulenda kuna kibakala mu kumona phila bankaka bamonisina khadulu ayoyo ayi kulandakana kifuani kiawu. Diawu, mbi tulenda longuka mu kifuani ki Danieli? Dedi nandi, befu mvitu tufueti zaba buboti Diambu di Nzambi. Tulenda ba kikundi kimboti na Yave mu kukolukanga yandi mu nzila nsambu. Tufueti ba lufiatu mu lukiebu lu Yave. Mu phila ayoyo, bo kiminu kitu kinthoto tunkuiza nunga kumonisa kibakala.

9. Ndandu mbi tumbakanga mu kumonisa kibakala?

9 Tumbakanga ndandu yiwombu mu kumonisa kibakala. Tala kifuani ki yaya Ben. Nandi waba kotanga kikola ku Alemanha ayi mu kikola beni baboso baba kikininanga ti biuma bioso biyizila mu kinzimbukila. Ayi ti mambu Kibibila kintuba matedi bivangu bidi binongu bi luvunu. Kilumbu kimueka, yaya Ben wubaka luaku lu kusudikisa kuidi batu babe kotanga yandi kikola, kibila mbi kabe kikininaga ti biuma bioso vangu bivangu. Nandi wutubila mu kibakala mambu kaba kikininanga. Mambu mbi mayiza monika? Yaya Ben wutuba: “Nlogisi’ama wuyuwa mu mvibudulu. Ayi wuvana zicopia yaba sadila muingi kusudikisa mambu yaba kikininanga kuidi batu boso babe kotanga yama kikola.” Mbi batu baba kotanga kikola na yaya Ben bavanga? Yaya Ben wubue tuba: “Bawombu mu bawu bateka matu mu mambu yituba. Ayi batona kukhinzika.” Dedi bummonisina kifuani ki yaya Ben, batu bammonisanga kibakala bawu banluta kinzikanga. Ayi mawu mvandi malenda sadisa batu badi mintima mikubama kuzaba Yave. Diawu tuidi bibila biwombu muingi kukuna kibakala.

LANDAKANA KIFUANI KI LUKUIKUMUNU LU DANIELI

10. Mbi binsundula lukuikumunu?

10 Mu Kibibila kikuma mu Kiebeleo “lukuikumunu” voti “luzolo lukuikama,” kunsundula kusimbidila mutu mu luzolo mu khambu kunkuekula. Bansadilanga kikuma akiokio, muingi kutubila luzolo Nzambi kadi mu bisadi biandi. Bansadilanga mvandi kiawu, muingi kutubila luzolo bisadi bi Nzambi badi bawu na bawu. (2 Samu. 9:6, 7) Lukuikumunu luitu lulenda kindama bumviokila thangu. Tuemmona buidi lukuikumunu lu Danieli lubuela kindimina.

Mu lukuikumunu Danieli kamonisa, Yave wumvukisa mu kufila mbasi yizibika miunu mi zikhosi (Tala lutangu 11)

11. Mambu mbi mathota lukuikumunu lu Danieli bo kaba 90 di mimvu? (Tala mvandi fikula.)

11 Lukuikumunu lu Danieli mu Yave luthoto mu luzingu luandi loso. Dedi, bo kaba 90 di mimvu, basi Babiloni bayiza ba mimvika mi basi Medo ayi Pelesia. Ayi ntinu Daliu nandi waba yala ayi minyandi miandi babasa zolanga ko Danieli ayi babasa kinzikanga ko Nzambi’andi. Ayi minyadi beni babaka makani ma kuvonda Danieli. Bawu babasisa nsiku wumueka wuthota Danieli matedi boti nandi wunkuiza ba wukuikama mu Nzambi voti mu ntinu. Vabe tombulu Danieli kumonisa lukuikumunu luandi mu ntinu mu kuba dedi bankaka, kufukama ayi kubika kusambila kuidi Nzambi’andi mu 30 ma bilumbu. Danieli wumanga kuvanga mawu, mu kibila akiokio bandodula mu dibulu diba zikhosi. Vayi Yave wusakumuna lukuikumunu luandi mu kumvukisa. (Dani. 6:12-15, 20-22) Buidi tulenda monisina lukuikumunu dedi lo Danieli kamonisa?

12. Kibila mbi Danieli kakunina lukuikumunu mu Yave?

12 Dedi bo tuma tubila kumbusa, muingi mutu kamonisa lukuikumunu vantombuluanga kuba luzolo lungolo. Lukuikumunu lu Danieli mu Yave luba beni lungolo, kibila nandi waba zolanga Tat’andi yi diyilu. Danieli wukuna luzolo mu kuyindula zikhadulu zi Yave ayi phila kamonisina ziawu. (Dani. 9:4) Danieli mvandi wuyindula mu mambu moso mamboti Yave kamvangila ayi kavangila dikabu diandi.—Dani. 2:20-23; 9:15, 16.

Dedi Danieli, ngie wulenda kuna lukuikumunu mu Yave mu kunzola (Tala lutangu 13)

13. (a) Mambu mbi manthotanga lukuikumunu lu matoku bubu? Vana kifuani. (Tala mvandi fikula) (b) Dedi bummonisina video, mbi ngie wulenda vanga ba kukukuvula kibila mbi Zimbangi zi Yave bakhambu buedilanga mioku babakala na babakala voti bakietu na bakietu bambundananga nyitu?

13 Matoku mawombu bubu banzinganga na batu bakhambu kinzikanga Nzambi ayi minsua miandi. Bawu banlendanga batu banzolanga Nzambi. Ayi bankaka bantulanga boma matoku muingi babika kumonisa lukuikumunu luawu kuidi Yave. Mona mambu mamonikina ditoku dimueka bantedilanga Graeme, wunkalanga ku Austrália. Nandi wuviokila mu diambu di phasi bo kaba manisa kikola kifuana. Nlongisi’andi wuyuvula kuidi bana bandi ba kikola, mbi kadika mutu kalenda vanga boti nkundi’andi benzabikisa ti wumbundananga nyitu na babakala yandi voti na nkietu yandi. Ayi nandi wutuba ti baboso bambuela mioku diyindu adiodio bafueti ba khonzu yimueka ayi bo bakhambu buela mioku baba khonzu yinkaka. Yaya Graeme wutuba: “Kubotula kuandi to minu ayi khomba wunkaka, baboso baba ku khonzu yi batu bambuelanga mioku mambu amomo.” Mambu mamonika kuntuala mathota lukuikumunu lu Graeme kuidi Yave. Yaya Graeme wubue tuba: “Bawu ayi nlongisi ba tutumbudila ayi ba tuyambisa mu kilokulu kimueka. Minu yivanga mangolo ma kuba wuvumbama ayi kuba mayindu mafuana bo yaba kakidila kimunu kiama. Vayi bawu basa kuwa ko ni diambu yiba kamba.” Mbi nandi katuba bo lukuikumunu luandi luthotu? Nandi wubue tuba: “Yabasa tomba ko kuviokila mu mambu amomo vayi yiyangalala beni kumona ti yikakidila mambu yinkikininanga mu lukuikumunu.” c

14. Phila mbi yinkaka tulenda kindisila lukuikumunu luitu mu Yave?

14 Dedi Danieli, tulenda kuna lukuikumunu lungolo mu Yave mu kuba luzolo mu Nandi. Tulenda kuna luzolo alolo mu kulonguka matedi zikhadulu zi Yave. Dedi, tulenda longuka matedi bivangu. (Loma 1:20) Boti wuntomba kubuela luzolo ayi lukinzu luaku mu Yave, tanga kikhuku ki malongi kidi ntu diambu: “Teve um Projeto?” voti kulandakana zivideo zidi muawu. Mvandi wulenda tanga mua zibuku: A Vida—Teve um Criador? voti A origem da vida—Cinco perguntas que merecem resposta. Mona mambu yaya Esther wunkalanga ku Dinamarca katuba matedi mua zibuku aziozio: “Malongi madi muawu madi mamboti. Ziawu zi tukambanga ko mambu tufueti vanga vayi zi tusadisanga kubaka bivisa ayi kubaka makani mamboti.” Yaya Ben tube tubila kumbusa wutuba: “Mua zibuku aziozio, zikindisa kiminu kiama. Ziawu mvandi zimbonisa ti Yave nandi Mvangi Luzingu.” Ngie kulonguka mua zibuku aziozio, wunkuiza kikinina mu mambu Kibibila kintuba: “Ngie fueni mu tambula nkembu, nzitusu ayi lulendu kibila ngie wuvanga biuma bioso ayi mu kibila ki luzolo luaku bivangulu ayi bidi moyo.”—Nzai. 4:11. d

15. Buidi tulenda buedila luzolo luitu mu Yave?

15 Phila yinkaka yi kubuedila luzolo luaku mu Yave, yidi mu kufiongunina luzingu lu Muan’andi Yesu. Yaya Samira wunkalanga ku Alemanha wutuba: “Yiyiza zaba buboti Yave mu nzila Yesu.” Bo kaba kimuamuana, nandi waba monanga phasi kuzola Yave. Vayi waba zolanga Yesu, kibila wuba mutu wumboti ayi waba zolanga bana balezi. Nandi wubue tuba: “Bo yiluta longuka matedi Yesu, buawu kikundi kiama na Yave kibuelimina.” Kibila mbi? Nandi wubue tuba: “Malembe maleme yivisa ti Yesu wulandakana mu buvedila kifuani ki Tat’andi. Yivisa mvandi ti kiawu kibila kinkaka Yave kafidila muan’andi va ntoto muingi ka tusadisa kunzaba buboti.” (Yoa. 14:9) Boti wuntomba kukindisa kikundi kiaku na Yave, wulenda botula thangu muingi kulonguka matedi Yesu. Ngie kuvanga mawu, luzolo ayi lukuikumunu luaku mu Yave lunkuiza buelama.

16. Ndandu mbi tulenda baka mu kuba bakuikama? (Minkunga 18:25; Mika 6:8)

16 Batu bammonisanga lukuikumunu bannunganga kuvanga bakundi bankadidilanga. (Luti 1:14-17) Mvandi, batu bammonisanga lukuikumunu mu Yave, badi bibila muingi kubaka ndembama yi ntima. Kibila mbi? Kibila Yave wunkanikisa ti widi wukuikama kuidi bo badi bakuikama. (Tanga Minkunga 18:25; Mika 6:8.) Yindulabu—Mvangi biabioso widi wukubama muingi kuba yitu kikundi. Ayi bo kamvanga mawu, vasi ko kiuma kinkaka dedi ziphasi, zikhuamusu ayi lufua, lulenda manisa kikundi akiokio. (Dani. 12:13; Luka 20:37, 38; Loma 8:38, 39) Diawu, didi diambu dinkinza kulandakana kifuani ki Danieli ayi kutatamana bakuikama kuidi Yave.

TATAMANA KULONGUKA MATEDI DANIELI

17-18. Mbi binkaka tulenda longuka matedi Danieli?

17 Mu dilongi adidi tuma fiongunina to zikhadulu wadi zi Danieli. Vayi tuidi mawombu ma kulonguka matedi Danieli. Dedi, Yave wumonisa Danieli bimona mesu biwombu ayi wumvana lulendu lu kubangula zindosi zi zimbikudulu beni. Zimbikudulu zinkaka zimana salama vayi zinkaka zintubila mambu mankinza mankuiza salama mu bilumbu binkuiza.

18 Mu dilongi dinlanda, tuala fiongunina zimbikudulu wadi Danieli kabikula. Kuvisa ziawu, kunkuiza tusadisa befu boso kuba kuandi matoku ayi biboba muingi kubaka makani ma nduenga bubu. Zimbikudulu aziozio mvandi, zinkuiza kindisa kibakala ayi lukuikumunu luitu muingi tuba bakubama muingi kununga zikhuamusu zinkuiza.

NKUNGA 119 Tufueti ba Kiminu

a Matoku mawombu bansadilanga Yave bubu, bamviokilanga mu mambu mawombu maphasi manthotanga kibakala ayi lukuikumunu luawu mu Yave. Batu bankotanga yawu kikola ba kuba vuezanga kibila bankikininanga ti biuma bioso vangu bivangu. Voti balenda kuba vanga kuyindula ti badi bivungisi mu kusadila Nzambi ayi kulandakana zithuadusulu ziandi. Vayi dedi bo tunkuiza muena mu dilongi adidi, baboso banlandakananga kifuani ki mbikudi Danieli mu kusadila Yave mu kibakala ayi lukuikumunu bammonisanga ti badi batu ba nduenga.

b Vaba kheti bibila bitatu bivanga Danieli kukikinina ti bidia bi basi Babiloni bisa ba ko bifuana muingi kudia: (1) Ḿba bidia beni babe lambanga biba bibulu bakandimina mu nsiku. (Deute. 14:7, 8) (2) Ḿba babasa tengulanga ko menga ma bibulu beni. (Levi. 17:10-12) (3) Ḿba kudia biawu kuabe sundula kithuadi na mbuongimini yi zinzambi zi luvunu.—Dedikisa na Levitiku 7:15 ayi 1 Kolintu 10:18, 21, 22.

c Tala mu jw.org video yidi ntu diambu Busonga Bukiedika Buala Tuadisa Ndembama Yikiedika.

d Boti wuntomba kukindisa luzolo luaku mu Yave, buna wulenda longuka buku: Achegue-se a Jeová, yintubila matedi zikhadulu ayi kimutu ki Yave.