1. Kibila mbi dilenda bela diambu diphasi kutumukina?

 NGIE wummonanga phasi khumbu zinkaka kutumukina? Ntinu Davidi mvandi wuviokila mu mawu, diawu kasambidila kuidi Nzambi: ‘Phana phevi yimboti muingi yikutumukina.’ (Minku. 51:12) Davidi waba zolanga Yave. Vayi, khumbu zinkaka diba diambu diphasi kutumukina ayi mawu befu mvitu tummonanga bubu. Kibila mbi tulenda tubila mawu? Kitheti, mu kuba batu ba masumu. Kimmuadi, Satana wuntatamana kutuvukumuna muingi tubika kutumukina, dedi bo nandi kavangila. (2 Koli. 11:3) Kintatu, tuidi mu kuzingila mu nza yidi batu badi kifu ki kubangusa, ‘phevi yidi mu kutuadisa bana bakhambu tumukinanga.’ (Efe. 2:2) Tufueti tatamana kuvanga mangolo, kubika kuandi to muingi kutina masuma, vayi muingi kununga ziphukumunu zi Nkadi’ampemba ayi zi nza ayiyi, zilenda kutu vanga kubika kutumukina. Tufueti vanga mangolo muingi tutumukina Yave ayi batu kavana kitesu ki kimfumu.

2. Mbi binsundula ‘kuba wukubama muingi kutumukina’? (Tiagu 3:17)

² Tanga Tiagu 3:17. Tiagu wutuadusu muingi kusonika ti batu banduenga badi ‘bakubama muingi kutumukina.’ Mawu mansundula ti tufueti tumukina batu Yave kavana kitesu ki kimfumu. Vayi, Yave kasintomba ko tutumukina mutu wu tutuma muingi tubayisa minsiku Miandi.—Mava. 4:​18-20.

3. Kibila mbi didi diambu dinkinza kutumukina batu Yave kavana kimfumu?

³ Tulenda luta mona phasi kutumukina batu kena kutumukina Yave. Kibila zithuadusulu zi Yave zidi zisonga. (Minku. 19:7) Vayi batu badi kimfumu basi ko basonga. Kheti bobo, Tat’itu ku diyilu wuvana kimfumu kuidi matata, mintinu ayi bakulutu ba kimvuka. (Zinga. 6:20; 1 Tesa. 5:12; 1 Pete. 2:​13, 14) Mawu mansundula ti befu kuba tumukina, mvandi tuidi mu kutumukina Yave. Mu dilongi adidi, tunkuiza longuka buidi tulenda tumukina  batu Yave kavana kimfumu, kheti khumbu zinkaka tulenda mona ti thuadusulu’awu yidi phasi mu kutumukina ayi kuvanga.

4. Kibila mbi matoku mawombu bakhambu tumukinanga matata mawu?

⁴ Matoku mawombu ‘bakhambu tumukinanga matata mawu.’ (2 Timo. 3:​1, 2) Kibila mbi bawu bakhambu tumukinanga? Kibila bankaka banyindulanga ti matata mawu basi ko batu ba lufiatu. Matata mawombu bantumanga bana bawu kuvanga mambu mo bawu bakhambu vanganga. Bankaka bammonanga ti malongi ma matata mawu masi ko nkinza voti madi beni phasi mu kutumukina. Boti ngie widi ditoku, wumana kuyimuena abobo? Bawombu bammonanga phasi kutumukina lutumu lu Yave luntuba: ‘Lutumukina matata minu mu Mfumu, kibila buawu bufueni.’ (Efe. 6:1) Mbi bilenda kusadisa kuvanga mawu?

5. Dedi bummonisina Luka 2:​46-52 mambu mbi ma tuvanga kukuituka mu phila Yesu kaba tumukinanga batata mandi?

⁵ Ngie wulenda longuka kutumukina mu kulandakana kifuani kimboti ki—Yesu. (1 Pete. 2:​21-24) Nandi wuba wuvedila, vayi matata mandi ndamba. Yesu waba kinzikanga matata mandi, kheti bawu baba vanganga zinzimbala ayi khumbu zinkaka babasa visanga ko mayindu mandi. (Esodu 20:12) Tala mambu mamonika bo nandi kaba 12 di mimvu. (Tanga Luka 2:​46-52.) Matata mandi bambika ku Yelusalemi. Befu tuzebi ti kiba kiyeku ki Yosefi ayi Malia kumona boti bana boso baba mu nkangu wu batu baba vutuka ku nzo bo nkungi wumana. Bo Yosefi ayi Malia bazaba ti Yesu kasa ba ko mu nkangu, Malia wuvana fotu kuidi Yesu mu mambu mamonika! Yesu khanu wuyindula ti mambu mam’andi kankamba masi ko masonga. Kheti bobo, nandi wu bakinzika ayi wu bavana mvutu wufuana. Vayi Yosefi ayi Malia, ‘basa visa ko tsundu yi mambu ka bakamba.’ Ayi Yesu ‘wutatamana kubatumukina.’

6-7. Mbi bisadisa matoku mawombu kutumukina matata mawu?

⁶ Matoku, benu mummonanga phasi kutumukina matata minu bo bamvanga nzimbala voti basi muvisa ko? Mbi bilenda sadisa? Diambu ditheti, yindula buidi Yave kankuiza bela. Kibibila kintuba ti bo ngie wuntumukina matata maku, ‘mambu amomo mankuangidikanga Mfumu.’ (Kolo. 3:20) Yave wummonanga bo matata maku bakhambu kuvisa buboti voti bo bansikika minsiku mikhambulu mivedila. Vayi bo wunsola kuba tumukina, Yave wumbanga mu mayangi.

⁷ Diambu dimmuadi, yindula buidi matata maku bankuiza bela. Bo ngie wu batumukina, bawu bankuiza ba mu mayangi ayi bankuiza luta ku kufiatila. (Zinga. 23:​22-25) Ngie mvaka wunkuiza luta kuba fikama. Yaya Alexandre wunkalanga ku Bélgica wutuba: “Bo yitona kutumukina matata mama, kikundi kitu kibaluka. Tuyiza ba beni bafikama ayi mayangi.” b Diambu dintatu, yindula buidi kutumukina bubu kuala kutuadisila ndandu mu bilumbu binkuiza. Yaya Paulo wunkalanga ku Brasil wutuba: “Kulonguka kutumukina matata mama, matsadisa kutumukina Yave ayi bo badi kimfumu.” Diambu di Nzambi dimmonisa nkinza wu kutumukina matata. Diawu dintuba: ‘Muingi wumona mamboti ayi wuzinga mimvu miwombu va ntoto.’—Efe. 6:​2, 3.

8. Kibila mbi matoku mawombu basodila kutumukina matata mawu?

⁸ Matoku mawombu bavisa ti bo bantumukina matata mawu, mambu mankuendanga buboti. Luiza wunkalanga ku Brasil, wutuba: “Va  thonono yimona phasi kuvisa kibila mbi matata mama basa fika kutsumbila ko telefone.” Ayi nandi waba yindulanga, “bawombu baba yama phungu yimueka baba na telefone.” Vayi nandi wuvisa ti matata mandi basa fika kunsumbila ko telefone, kibila baba kunkieba. Mvandi wuvisa ti bo kantumukina matata mandi, kalendi ku kimuena ko ti kasi ko kiphuanza. Kibila malongi ma matata mandi mawu mantombulu mu thangu yifuana. Yaya Elizabeth, khomba wu kinkhupa wunkalanga ku Estados Unidos, wutuba ti khumbu zinkaka dimbanga diambu diphasi kutumukina matata mandi. Nandi wutuba: “Mu thangu yikhambu visa kibila mbi matata mama bansikikila nsiku wumueka muingi yilandakana, minu yinyindulanga mu ndandu yibaka mu thangu yibatumukina.” Monica, wunkalanga ku Armênia wutuba ti, mambu mabe luta kuendanga buboti mu thangu nandi kaba tumukinanga matata mandi, kubika kuandi bo kabasa tumukinanga ko.

9. Buidi bawombu bammuenanga matedi kutumukina nsiku?

⁹ Batu bawombu bazebi ti ‘zimfumu zi luyalu’ nkinza badi kuidi befu ayi tufueti tumukina minsiku minkaka bamvananga. (Loma 13:1) Vayi khumbu zinkaka batu beni, balenda mona phasi kutumukina nsiku wummonikina ti wisi ko wusonga voti phasi beni widi. Dedi, tala kifuani ki kufuta ziphaku. Ku tsi yimueka yi Europa, batu bankaka bankikininanga ti disi ko diambu dimbi kubika kufuta ziphaku boti wummona ti bandindila ziawu mu phila yikhambulu yisonga. Diawu batu bawombu ku tsi ayoyo bakhambu futilanga ziphaku zioso ntinu kandinda.

10. Kibila mbi tufueti tumukina zimfumu zi luyalu kheti ba tuvana minsiku tukhambu zola?

¹⁰ Kibibila kintuba ti zimfumu zi luyalu bantuadisanga ziphasi kuidi batu banyadila, kibila badi mu thuadusulu yi Satana ayi beka nduka kubungu. (Minku. 110:​5, 6; Mpovi 8:9; Luka 4:​5, 6) Vayi bo Yave kakhidi bika mintinu mi luyalu batuma muingi kutuadisa mua nsika, nandi wuntomba muingi tu batumukina. Kibibila mvandi kintuba ti ‘noso wummanga kutumukina ntinu, buna kasintumukina ko nsua Nzambi katsikika.’ Diawu tufueti ‘vana kuidi baboso bio bafueti tambula.’ Mawu mansundula kufuta ziphaku, ku bakinzika ayi ku batumukina. (Loma 13:​1-7) Vayi khumbu zinkaka tulenda mona ti bawu bamvana nsiku wukhambulu wufuana ayi widi phasi kutumukina. Vayi befu tuntumukinanga Yave ayi nandi wuntomba muingi tutumukina mintinu mi luyalu boti bawu basi tutuma ko tulevula minsiku miandi.—Mava. 5:29.

11-12. Kheti disa ba ko diambu diluelu, mbi Yozefi ayi Malia bavanga muingi kutumukina nsiku dedi bummonisina Luka 2:​1-6? (Tala mvandi fikula.)

¹¹ Tulenda longuka mu kifuani ki Yozefi ayi Malia baba bakubama muingi kutumukina zimfumu zi luyalu, kheti disa ba ko diambu diluelu.  (Tanga Luka 2:​1-6.) Bo Malia kaba mu buemba bu vua di zingonda, nandi ayi Yozefi baviokila mu mambu mathota kutumukina kuawu. Sezali Angustu wuba ntinu Loma, wudinda muingi batu benda sonikisa mazina mawu. Diawu vaba tombulu Yozefi ayi Malia kuvanga viagi yiba 150 di zikilometro muingi kukuenda ku Betelemi. Viagi ayoyo yiba beni phasi bulutidi kuidi Malia, kibila vaba tombulu Malia kumaka miongu. Ayi ḿba bawu, baba kuazuka mu kibila ki buvinya bu Malia ayi bu muana. Mvandi ḿba baba kuazuka mu mambu balenda monika na kubutila mu nzila, kibila vaba tombulu kukieba buboti Mesia no Yave kakanikisa. Ayi kheti Yozefi ayi Malia baba bibila muingi kukuazuka, vayi bukiedika ti bawu batumukina?

¹² Yozefi ayi Malia basa bika ko ni kiuma kiaba kuba kuazula kiba vanga kubika tumukina nsiku. Malia wutuka ku Betelemi mu nsika, muana wubutuka na buvinya bumboti ayi mambu amomo, masadisa kudukisa mbikudulu yi Kibibila!—Mika 5:2.

13. Buidi kutumukina kuitu kulenda tuadisila ndandu kuidi zikhomba?

¹³ Bo tuntumukina zimfumu zi luyalu, befu tumbakanga ndadu ayi mvandi batu bankaka. Buidi? Befu tuviokilanga ko mu ziphasi zinguizilanga mu kukhambu tumukina nsiku. (Loma 13:4) Bo tuntumukina zimfumu zi luyalu, bawu bala mona ti Zimbangi zi Yave, badi batu bantumukinanga. Dedi, mua mimvu kumbusa ku Nigeria, masodi bakota ku nzo Kintinu mu thangu zikhomba baba mu lukutukunu muingi kutomba batu baba vanga divunza muingi babika kufuta ziphaku. Vayi mfumu masodi wukamba masodi babasika ayi wutuba: “Zimbangi zi Yave bamfutanga ziphaku.” Zaba ti kadika khumbu ngie wuntumukina nsiku, wunkuiza vanga muingi baluta kinzika dikabu di Yave—ayi kukieba zikhomba ziaku.—Matai 5:16.

14. Mbi bisadisa khomb’itu kuba wukubama muingi kutumukina zimfumu zi luyalu?

¹⁴ Kheti bobo, khumbu zinkaka tummonanga phasi kutumukina zimfumu zi luyalu. Dedi,  yaya Joanna wunkalanga ku Estados Unidos wutuba: “Diba diambu diphasi beni kuidi minu kutumukina, kibila batu bankaka va dikanda diami, baviokila mu mambu makhambulu masonga kuidi mintinu mi luyalu.” Vayi yaya Joanna wuvanga mangolo muingi kubalula mayindu mandi. Diambu ditheti kavanga, kubika kutanga mambu mu zikhondi mayo ma kumvanga kuba mayindu mambi matedi zimfumu zi luyalu. (Zinga. 20:3) Dimuadi, wudinda lusulusu kuidi Yave mu nsambu muingi kumfiatila kubika kuandi kufiatila ntinu wu luyalu. (Minku. 9:​9, 10) Dintatu, nandi wutanga malongi mu bilongulu bitu bintubila matedi kuba wuvasuka mu mambu ma nza. (Yoa. 17:16) Bubu yaya Joanna wutuba ti mana ba “wuvumbama ayi mu mayangi” mu kukinzika ayi kutumukina zimfumu zi luyalu.

15. Kibila mbi tulenda muena phasi kutumukina batu bantuama ntuala mu kimvuka ki Yave?

¹⁵ Yave wu tudinda muingi “tutumukina batu bantuama ntuala” mu kimvuka. (Ebe. 13:17) Kheti mfumu’itu Yesu Klistu widi wuvedila, vayi batu kasola muingi kutuama ntuala va ntoto, basi ko bavedila. Tulenda mona phasi kuba tumukina, bulutidi bakutudinda tuvanga diambu dio befu tuisintomba ko kuvanga. Viasi yimueka mvuala Petelo wumanga kutumukina. Kilumbu kimueka mu kimona mesu, mbasi wunkamba muingi kadia kibulu ki mvindu ayi kio bakandimina mu nsiku Mose, vayi Petelo wumanga mu—zikhumbu zitatu! (Mava. 10:​9-16) Kibila mbi? Kibila thuadusulu ayoyo, yisa ba ko tsundu kuidi nandi. Nandi wuyuku mu phila yinkaka yi kuvangila mambu. Boti Petelo wumona phasi kutumukina thuadusulu yi mbasi wuba wuvedila, diawu dilenda luta ba phasi kuidi befu kutumukina thuadusulu yi batu bakhambulu bavedila!

16. Kheti thuadusulu bavana mvuala Polo yisa ba ko tsundu, vayi mbi nandi kavanga? (Mavanga 21:​23, 24, 26)

¹⁶ Mvuala Polo wuba wukubama “muingi kutumukina” kheti bo kaba tambulanga zithuadusulu ziaba monikina buka ti zisi ko tsundu. Baklistu ku Yuda bayuwa manyunguta—matedi Polo ti nandi waba longa batu muingi “babika tumukina minsiku mi Mose” ayi babika kinzika nsiku beni. (Mava. 21:21) Bakulutu ba kimvuka ku Yelusalemi, bakamba Polo muingi kanata babakala banna ku tempelo ayi kaba diodisa muingi kumonisa ti nandi wunkinzikanga nsiku. Vayi Polo wuzaba ti Baklistu basiala ko kutsi nsiku Mose ayi nandi kasa vanga ko ni diambu dimbi, vayi kheti bobo Polo wutumukina. Mu kilumbu kilanda, nandi “wuyenda na babakala beni muingi kuyidiodisa va kimueka na bawu.” (Tanga Mavanga 21:​23, 24, 26.) Bukiedika, kutumukina ku Polo kutuadisa kithuadi.—Loma 14:​19, 21.

17. Mbi ngie belonguka mu kifuani ki yaya Stephanie?

¹⁷ Khomba mueka bantedilanga Stephanie, wumona phasi kutumukina makani zikhomba bantuama ntuala babaka. Nandi ayi nnuni’andi baba mu mayangi mu kumbuela mioku dingumba di mbembu yi kinzenza. Vayi kuntuala, filiali yizibika dingumba beni ayi bawu batambula kiyeku muingi bavutuka mu kimvuka ki mbembu babutukila. Nandi wutuba: “Yiba beni mu kiunda, minu yabasa kikininanga ko ti kimvuka beni kiba beni tsatu.” Vayi kheti bobo, nandi wubaka makani ma kubuela mioku thuadusulu ayoyo yimona. Nandi wubue tuba: “Buviokila thangu yimona ti makani amomo maba manduenga. Mu kimvuka kitu kimona, bawombu badi baveka va dikanda diawu badi mu kubuongimina Yave. Mu phila ayoyo, befu tuyiza ba dikanda diawu ayi tuba kindisanga. Buabu yidi mu kulonguka na khomba mueka yinkietu wuba wuvonga mu kiphevi. Ayi bubu yinluta bakanga beni thangu muingi kuvanga  ndongukulu yi minu veka.” Nandi wubue tuba: “Yidi kilunzi kidiodila mu kuzaba ti yivanga mamoso yinunga muingi kutumukina.”

18. Buidi kutumukina kulenda tutuadisila ndandu?

¹⁸ Befu tulenda longuka kutumukina. Yesu “wulonguka kutumukina,” kubika ti mu mambu mamboti kaviokila vayi “mu ziphasi zioso kamona.” (Ebe. 5:8) Dedi Yesu, khumbu ziwombu tunlongukanga matedi kutumukina bo tumviokila mu mambu maphasi. Dedi, bo kivunga ki COVID-19 kitona, ba tukamba muingi tubika kubue kutakananga mu zi nzo zi Kintinu ayi tubika kubue samunanga mu nzo ka nzo. Ngie wumona phasi kutumukina mu mawu? Kheti buawu, kutumukina ku kukieba, kukindisa zikhomba zitu zinkaka ayi kuyangidika Yave. Buabu befu boso tuidi bakubama muingi kutumukina zioso kua zithuadusulu tuala tambula mu thangu ziphasi zingolo. Mawu mala tombulu muingi kuvukisa luzingu luitu!—Yobi 36:11.

19. Kibila mbi ngie wuntomba kutumukina?

¹⁹ Mu dilongi adidi, tuma longuka ti kutumukina kuntuadisanga lusakumunu. Vayi tunsola kutumukina theti Yave kibila tukunzolanga ayi tuntomba kunkuangidika. (1 Yoa. 5:3) Befu tuisi ko bu kufutila Yave mu mamoso katuvangilanga. (Minku. 116:12) Vayi tulenda kuntumukina ayi kutumukina badi lutumu mu befu. Befu kutumukina tunkuiza monisa ti tuidi nduenga. Ayi batu badi nduenga bankuangidikanga ntima wu Yave.—Zinga. 27:11.