1-2. (a) Mbi binsundula yubile? (Tala dibaya: “Mbi baba tedilanga yubile?”) (b) Mbi Yesu kabe tomba kutuba mu Luka 4:16-18?

MU zitsi zinkaka, batu badi kifu ki kuvanganga nkungi bo luyalu lu ntinu lundukisa 50 di mimvu. Batu balenda tatamana kunkemba nkungi beni mu kilumbu kimueka, sabala yimueka voti mu mvu wumueka. Vayi nkungi beni wunkuiza mananga ayi batu bafika zimbakananga wawu.

² Bo vaba viokanga 50 di mimvu, basi Isaeli mu thangu yikhulu baba kembanga nkungi wu yubile mu mvu wumueka. Nkungi beni waba kulanga basi Isaeli. Kibila mbi tufueti vuila nkinza nkungi awowo? Kibila nkungi wu yubile basi Isaeli babe kembanga, wu tutebula moyo yubile yilutidi Yave katuvana muingi tubaka khudulu yi mvu ka mvu. Yesu wutubila matedi khudulu beni. Tunkuiza luta visa mawu.—Tanga Luka 4:16-18.

3. Dedi bummonisina Levitiku 25:8-12, buidi basi Isaeli baba bakilanga ndandu kilumbu ki yubile?

³ Muingi tuvisa buboti mambu Yesu kabe tomba kutuba, bo katuba matedi khudulu, tufueti longuka theti matedi yubile Nzambi kakamba bisadi biandi mu thangu yikhulu bakembanga. Yave wukamba basi Isaeli: ‘Biekanu mvu maku matanu wunlongo ayi yamikisanu kiphuanza mu tsi yimvimba kuidi batu baboso. Mvu awuwu wala ba wu yubile kuidi beno, ayi kadika mutu mu beno wala vutuka vua mintoto miandi, ayi kadika mutu mu beno wala vutuka kuidi dikanda diandi.’ (Tanga Levitiku 25:8-12.) Mu dilongi dibedi, tumueni  buidi nsiku wu kisabala waba tuadisilanga basi Isaeli ndandu . Vayi buabu, ndandu mbi basi Isaeli baba bakanga mu yubile? Yindula mambu amama: Wumueka mu basi Isaeli widi mu kudeva wunkaka, diawu muingi kanunga kufuta pholo beni badi mu kunkuika kusumbisa ntoto’andi. Mu mvu wu yubile baba kumvutudilanga ntoto’andi, ayi kuntuala bana bandi baba vuanga wawu banga kiuka. Buabu, beyindula matedi muisi Isaeli wunkaka widi mu mambu malutidi phasi. Muingi kafuta pholo kadi, nandi kafueti sumbisa muan’andi voti naveka banga mvika. Mu mvu wu yubile, mvika wuba luaku lu ‘kuvutuka kuidi dikanda diandi’. Baboso baba tambulanga kivuvu, kibila vasa ba ko mutu waba tatamananga kuba mvika! Mawu maba monisanga ti Yave waba vuanga nkinza dikabu diandi!

4-5. Kibila mbi didi diambu dinkinza kulonguka matedi yubile?

⁴ Ndandu mbi yinkaka baba bakanga mu kilumbu ki yubile? Yave wutuba: ‘Ni mutu kalendi ba ko kiphumbulu va khat’inu, kibila Yave wala kusakumuna ku ntoto Yave Nzambi’aku kakanikisa ku kuvana banga kiuka.’ (Deutelonomi 15:4) Mawu madi beni disuasana na mambu mammonikanga bubu! Befu tummonanga batu badi zimbongo kuluta baka zimbongo ayi biphumbulu kuluta ba buphumbulu.

⁵ Bo tuidi baklisto, Yave kasi tukuika ko kutumukina nsiku wu Mose. Mawu mansundula ti tulendi landakana ko nsiku wu yubile mu matedi kukula mimvika, kulemvukila zipholo ayi kuvutula mintoto. (Loma 7:4; 10:4; Efeso 2:15) Vayi nkinza beni kulonguka matedi yubile. Kibila mbi? Kibila khudulu Yave kaba vananga kuidi basi Isaeli mu nzila yubile yidi nguizani na khudulu befu tulenda baka.

6. Mu mambu mbi batu bafueti kulu?

⁶ Befu boso tuntomba khudulu, kibila tuidi mu kivika ki masumu. Diawu tunnuninanga, tumbedilanga ayi tumfuilanga. Bawombo bammonanga bivisi ti tuidi batu ba masumu,  bo bayitalanga mu lumuenu voti mu thangu bankuenda ku nzo mbuku. Ayi befu bawombo tumbanga mu kiunda bo tumvola disumu. Mvuala Polo wutuba ti wuba ‘mvika wu masumu’ maba mu nyitu’andi. Nandi mvandi wutuba: ‘Minu yidi mutu wuphamba! A nani wela kukhula mu nyitu ayiyi yi lufua?’—Loma 7:23, 24.

7. Mambu mbi Yesaya kabikula?

⁷ Tunkuangalalanga kuzaba ti Yave wuzibula nzila muingi kutu kula mu masumu. Yesu nandi tho yi khudulu beni. Kuvioka 700 di mimvu ava Yesu kukuiza va ntoto, mbikudi Yesaya wutuba ti kuala ba khudulu yilutidi kena yo yaba monikanga mu kilumbu ki yubile basi Isaeli baba kembanga. Nandi wusonika: ‘Phevi yi Mfumu Yave yidi yama, kibila Yave wutsobula muingi kusamuna nsamu wumboti kuidi bankua buphombu. Wumfila muingi kubelusa badi mintima miluala, muingi kuyamikisa khudulu kuidi mimvika.’ (Yesaya 61:1) Batu mbi mbikudulu ayoyi yaba tubila?

8. Nani mbikudulu yi Yesaya kantubila?

⁸ Mbikudulu ayoyi yinkinza yitona kusalama bo Yesu katona kisalu kiandi va ntoto. Bo kayenda ku nzo yi lukutukunu ku Nazaleti divula kabutukila, Yesu wutanga mbikudulu yi Yesaya kuidi basi Yuda baba kuna. Nandi wutuba ti mbikudulu ayoyi yaba tubila matedi naveka. Yesu wutuba: “Phevi yi [Yave yidi yama] bila wutsobula mu longa nsamu wumboti kuidi minsukami, wumfidisa mu yamikisa khudulu yi batu bakangama, mu zibula meso ma ziphovo, mu nata phusulu kuidi batu banyamusu, ayi yamikisa mvu wunlemvu wu [Yave].” (Luka 4:16-19) Buidi Yesu kadukisila mbikudulu ayoyi?

9. Phila phulusu mbi batu mu thangu Yesu babe vingila?

⁹ Mu thangu Yesu, batu batona kutambula phulusu voti khudulu Yesaya kabikula ayi Yesu katubila. Yesu wubuela kindisa mawu bo katuba: “[Bubu], masonoko mama ma luwilu masundukidi.” (Luka 4:21) Bawombo bayuwa Yesu kutanga mbikudulu yi Yesaya ḿba bayindula ti bankuiza kulu mu mioko mi kintinu ki Loma. Ḿba bawu bayindula dedi babakala buadi batuba: “Diana tubedi tulanga ti nandi wunkuiza [vukisa] Isaeli.” (Luka 24:13, 21) Vayi befu tuzabizi ti Yesu kasa kindisa ko minlandikini miandi kubayisa lutumu lu ntinu wu Loma. Vayi nandi wuvana thuadusulu ayiyi kuidi baklisto ‘luvana kuidi Sezali  biuma bi Sezali.’ (Matai 22:21) Vayi buidi Yesu kavukisila batu beni?

10. Yesu wuzibula nzila muingi batu bakulu mu mbi?

¹⁰ Muana wu Nzambi wuyiza va ntoto muingi kukula batu mu ziphila wadi. Theti, Yesu wuzibula nzila muingi batu bakulu mu malongi ma luvunu ma zimfumu zi binganga. Basi Yuda bawombo mu thangu beni, baba mu buvika bu bikhulu ayi malongi ma luvunu. (Matai 5:31-37; 15:1-11) Batu baba tubanga ti badi mu kusadisa bankaka kusadila Nzambi, baveka basa kunsadilanga ko mu phila yifuana, diawu baba fuanikisa banga ziphofo. Bawu babayisa Mesiya ayi kiedika kaba longanga. Diawu batatamana mu kitombi ki kiphevi ayi mu masumu (Yoane 9:1, 14-16, 35-41) Mu nzila malongi mandi masonga ayi kifuani kiandi, Yesu wukula bankua buphombu mu malongi ma luvunu.—Malako 1:22; 2:23–3:5.

11. Phila mbi Yimuadi Yesu katuadisila phusulu?

¹¹ Yimuadi, Yesu wuzibula nzila muingi batu bakulu mu kivika ki masumu. Mu nzila nkhayilu yi Yesu, Nzambi kalenda lemvukila masumu ma batu badi kiminu mu khudulu ayi bammonisanga kiminu beni mu mavanga. (Ebeleo 10:12-18) Yesu wutuba: ‘Boti Muana wulukudidi, buna mukiedika luala baka kiphuanza kikiedika.’ (Yoane 8:36) Bukiedika, phulusu ayoyi yilutidi na phulusu basi Isaeli baba tambulanga mu mvu wu yubile! Muisi Isaeli baba kulanga mu kilumbu ki yubile, khumbu zinkaka waba kubue vutukanga kuba mvika ayi buviokila thangu, mu kibila ki masumu bayiza fua. Vayi phulusu Yesu kavana yela kadidila mu thangu zioso.

12. Batu mbi batheti batambula phulusu Yesu kayamikisa?

¹² Mu kilumbu ki Pentekoti wu mvu 33 T.K., Yave wusobula mu phevi yinlongo bapostolo, babakala bankaka ayi bakieto bakuikama. Nandi wuba sobula dedi bana bandi muingi bavulubuka ayi bayala na Yesu ku diyilu. (Loma 8:2, 15-17) Bawu badi batu batheti batambula phusulu Yesu kayamikisa ku nzo yi lukutukunu ku Nazaleti. Babakala ayi bakieto beni, bakulu mu buvika bu malongi ma luvunu lu zimfumu zi binganga ayi mu bikhulu bisa ba ko kithuadi na Diambu di Nzambi. Kuidi Nzambi, bawu mvawu bakulu mu masumu ayi mu lufua. Phulusu ayoyi Yave katuadisa, yitona bo kasobula baklisto basolo mu mvu 33 T.K., ayi yala mana kutsuka Luyalu lu Yesu lu Bivevi di Mimvu. Mambu mbi mamboti mala monika kutona bubu, nati kutsuka Luyalu lu Yesu?

13-14. Kubotula kuandi baklisto basolo, banani mvandi balenda tambula lusakumunu lu khudulu Yesu kayamikisa?

¹³ Mu bilumbu bitu, bivevi bi batu bakuikama ba mimvila mioso badi mu dingumba di ‘mameme mankaka.’ (Yoane 10:16) Bawu basa solu ko kuidi Nzambi muingi kuyala na Yesu. Vayi bawu badi kivuvu ki kuzinga mvu ka mvu va ntoto dedi bo buntubila Kibibila. Kiawu kivuvu kiaku?

¹⁴ Kheti bubu, ngie widi mu kutambula lusakumunu baklisto basolo badi. Mu kuba kiminu mu nkhayilu wu Yesu, ngie wulenda lomba kuidi Yave mu nsambu muingi kalemvukila masumu maku. Mu kuvanga mawu, ngie wala baka lunungu va meso ma Yave ayi kilunzi kidiodila. (Efeso 1:7; Nzaikusu 7:14, 15) Yindula mvandi lusakumunu widi bo wukulu mu kivika ki malongi ma luvunu. Yesu wutuba: ‘Benu luela zaba kiedika ayi kiedika kiela kulukula.’ (Yoane 8:32) Bukiedika, mambu amomo ma tutuadisanga beni mayangi!

15. Mu mambu mbi tuala kulu ayi lusakumuni mbi tuala tambula?

¹⁵ Tulenda ba lufiatu ti phulusu yilutidi yidi mu kukuiza. Thangu yiluelo yisiedi Yesu wala bunga mu khumbu yimueka binganga bioso bi luvunu ayi luyalu lu mintinu mi nza. Nzambi wala kieba “nkangu wunneni” wu batu  bakunsadilanga ayi wala kuba sakumuna mu luzingu lumboti ku paladizu va ntoto. (Nzaikusu 7:9, 14) Bivevi bi batu bala vulubuka ayi bala baka luaka lu kukulu va kivika ki masumu.—Mavanga 24:15.

16. Lusakumunu mbi batu bala tambula mu Luyalu lu Yesu lu Kivevi ki Mimvu?

¹⁶ Mu Luyalu lu Yesu lu Kivevi ki Mimvu, Yesu ayi banyala yandi, bala sadisa batu va ntoto kuba buvinya bumboti ayi kikundi kimboti na Nzambi. Thangu ayoyi, yala ba buka yubile basi Isaeli baba kembanga mu thangu yikhulu. Bisadi bioso bikuikama bi Yave va ntoto bala ba bavedila, ayi bala kulu mu masumu.

17. Mambu mbi mala monikina dikabu di Nzambi dedi bummonisina Yesaya 65:21-23? (Tala foto yidi va thononu.)

¹⁷ Mbikudulu yidi mu Yesaya 65:21-23 yimmonisa buidi luzingu luala bela va ntoto. (Tanga.) Luzingu luitu lualasa ba ko lu bolo. Kibila Kibibila kintuba ti, dikabu di Nzambi mu thangu beni, bala vanga kisalu kiala ba kinkinza ayi kiela bavana mayangi. Tulenda ba lufiatu ti kutsuka Luyalu lu Yesu lu Kivevi ki Mimvu, bivangu bioso ‘biela kulu va kivika ki mbivusu muingi kumona mayangi mu kiphuanza ki nkembo wu bana ba Nzambi.’ —Loma 8:21.

18. Kibila mbi tuisi ko divuda ti tuala baka luzingu lu mayangi mu bilumbu binkuinza kuntuala?

¹⁸ Yave wuvana minsiku kuidi basi Isaeli muingi bazaba kuzonga thangu yi kusala ayi yi kuvunda. Ayi nandi wuntomba dikabu diandi ditatamana kulandakana nsiku beni mu Luyalu lu Yesu lu Kivevi ki Mimvu. Bukiedika, yawu yala ba thangu muingi tutsikika mayindu mitu mu mambu ma kiphevi. Muingi tubaka mayangi makiedika, tufueti buongimina Nzambi, ayi mu nza yimona tuala baka thangu muingi kuvanga mawu. Bukiedika, batu boso bakuikama bala baka mayangi mu kuvanga kisalu kiala batuadisa ndandu ayi mu kusadila Nzambi mu Luyalu lu Klisto lu Kivevi ki Mimvu.