Ndamba, bakana ko mawu lutangu alolo luntomba kutuba. Kibila kikuma “kubua” kantubila avava, kilenda sundula kuviokila mu zithotolo zikhumbu ziwombo. Ayi bo kantubila “kutelama”, mansundula kutatamana kheti mu mambu beni maphasi.

Muingi tuvisa mawu buboti, tala mantuba lutangu luke vambusa ayi luke vantuala: ‘Bika kusuamina mutu wusonga muingi kumvanga mambu mambi; bika kutulula kibuangu kiandi ki kuvundila. Bila mutu wusonga kalenda bua sambuadi di zikhumbu, vayi nandi wala bue telama. Vayi bankua mambi bela bua mu lutululu. Thangu mbeni’aku kambua, bika kukuangalala ayi na kubunda thutu, ntim’aku wulendi kuangalala ko mu mawu.’—Zinga. 24:15-17.

Bawombo bammuenanga ti lutangu 16, luntubila mutu wumbua mu masumu, vayi wubue vutuka kuba kikundi na Nzambi. Zimfumu ziwadi zi binganga ku Inglatera basonika ti “minlongi miwombo mi binganga, mu thangu yikhulu ayi bubu, bansudikisanga lutangu beni mu phila ayoyo.” Vayi phila ayoyo yi kusudikisila mawu, yimvanganga bawombo kuyindula ti “mutu wumboti kalenda bua . . . voti kuvanga masumu mangolo zikhumbu ziwombo, angi na kunyongina mawu, kalenda telama mu kutatamana kuzola Nzambi ayi kubaka lunungu va meso mandi.” Bawombo mu kuvisila lutangu beni mu phila ayoyi, diawu bakhambu vangilanga mangolo muingi kubika bifu biawu bimbi. Kibila banyindulanga ti kheti bavengi kuawu disumu beni zikhumbu ziwombo, Nzambi wala tatamana kuba lemvukila.

Vayi ayoyi, yisi ko phila yimboti yi kuvisila lutangu 16.

Mu Kiebeleo kikuma “bua” ayi “kubua” bantubila mu lutangu 16 ayi 17, kilenda ba zitsundu ziviakana. Kilenda sundula kubua va tsi—dedi ngombe yimbua mu nzila, mutu wumbua kuyilu kibanga ki nzo, voti dimanya dimbua va tsi. (Deute. 22:4, 8; Amosi 9:9) Vayi kikuma beni mvandi ki Kiebeleo, kilenda sadulu muingi kufuanikisa dedi mu lutangu alulu: ‘Yave wuntuadisanga ndiatulu yi mutu widi phuila yi kudiatila mu nzil’andi. Kheti mutu beni buidi, nandi kalasa tatamana ko va tsi, kibila Yave nandi wu kunsimbidila mu koko.’—Minku. 37:23, 24; Zinga. 11:5; 13:17; 17:20.

Vayi tala matuba Nlongisi wumueka bantedilanga Edward H. Plumptre: “Kikuma ki Kiebeleo [“kubua”] kisinsundula ko kubua mu masumu.” Diawu, nlongisi wunkaka kasekudila lutangu 16 mu phila ayiyi: ‘Phamba kuandi kuvangila dikabu di Nzambi mambu mambi, kibila bawu bala tatamana—vayi bankua mambi bala bungua!’

Ngete, kikuma “kubua” kantubila mu Zingana 24:16, kisintubila ko kubua mu masumu, vayi kiawu kintubila kuviokila mu mambu maphasi, zithotolo, voti zikhuamukusu khumbu ziwombo. Mu nza ayiyi yi Satana, kisadi ki Nzamdi kalenda bela voti kuviokila mu mambu mankaka maphasi. Mvandi kalenda tovuka mu kibila ki khuamukusu yi zimfumu zi luyalu. Vayi nandi kalenda ba lufiatu ti Nzambi wunkuiza nsadisa kununga mosokua mambu maphasi kamviokila. Wukiyuvusa: ‘Zikhumbu zikua yima muenanga ti bisadi bi Yave basa nunga ko mu mambu maphasi ba kuba vangilanga?’ Mu kibila mbi bannunginanga? Kibila badi lufiatu ti ‘Yave wunkindisanga bo badi mu kubua ayi wuntelimisanga bo badi badukama.’—Minku. 41:1-3; 145:14-19.

Diawu “mutu wusonga” kayangalalanga ko mu thangu bankaka badi mu ziphasi. Vayi, nandi wumbakanga mbombolo mu kuzaba ti ‘bo badi boma bu Nzambi ayi ba kuntumamananga, mambu mawu moso mansukilanga mu phila yimboti.’—Mpovi 8:11-13; Yobi 31:3-6; Minku. 27:5, 6.