1-2. Kibila mbi baklisto bafueti vuila nkinza kulonguka buku yi Levitiku?

 MVUALA Polo wutebula moyo nkundi’andi Timoteo ti: ‘Masonoko mamo masonimina mu lulendo lu Nzambi, madi mfunu.’ (2 Timoteo 3:16) Kubunda mvandi buku yi Levitiku. Mayindu mbi widi matedi buku ayoyi? Bawombo bantubanga ti buku ayoyi yidi yi minsua, ayi yisi ko luvalu mu bilumbu bitu. Vayi baklisto bakiedika bakana ko buawu banyindudilanga.

² Buku yi Levitiku yisonimina mu 3.500 di mimvu kumbusa. Kheti bobo Yave wulunda yawu ‘muingi kutulonga.’ (Loma 15:4) Buku ayoyi yitusadisa kuzaba mayindu ma Yave mu mambu maviakana. Diawu tufueti vuila nkinza kulonguka buku ayoyi. Bukiedika, vadi malongi mawombo mankinza tulenda longuka mu buku ayoyi. Tuentubila malongi manna mu mawu.

3. Kibila mbi baba vaninanga minkhayilu mu Kilumbu ki Kudinda Nlemvu?

³ Ditheti: Muingi Yave kakikinina minkhayilu mitu, tufueti baka lunungu va meso mandi. Kilumbu kimueka mu mvu, baba tedilanga Kilumbu ki Kudinda Nlemvu, dikabu di Isaeli baba kutakananga ayi nganga Nzambi waba vananga minkhayilu. Minkhayilu beni miaba sadisanga basi Isaeli kutebuka moyo ti bafueti kukidiodisa mu masumu mawu! Ava nganga Nzambi kunata menga ma nkhayilu ku khati kibuangu kilutidi kinlongo, vaba tombulu theti kuvanga diambu dinkaka dilutidi nkinza kena nlemvu wu masumu ma basi Isaeli.

4. Dedi bummonisina Levitiku 16:12, 13, mbi nganga Nzambi kaba vanganga mu khumbu yitheti kaba kotanga ku Kibuangu Kilutidi Kinlongo mu Kilumbu ki Kudinda Nlemvu? (Tala foto yidi va thononu.)

 ⁴ Tanga Levitiku 16:12, 13. Tala mambu maba monikanga mu Kilumbu ki Kudinda Nlemvu. Nganga Nzambi wunkota ku Kibuangu Kilutidi Kinlongo, mu kumueka nandi wunsimba malasi, ayi mu koko kunkaka wunsimba mbazu ayi makala. Nandi wuntelama va ntuala nlendi wunfuka Kibuangu Kilutidi Kinlongo, ayoyi yidi khumbu yitheti mu zikhumbu zitatu kankuiza kotila ku kibuangu beni mu Kilumbu ki Kudinda Nlemvu. Mu lukinzu loso nandi wuntelama vantuala Kasu yi Luwawanu, yidi buka ti widi vantuala nandi veka Yave. Bosi nganga Nzambi wundukula malasi va mbata mbazu ayi kibuangu kioso kiyiza ba mfimbu yimboti. b Bosi, wunkuiza bue kota ku Kibuangu Kilutidi Kinlongo na nkhayilu yi menga ma bibulu muingi kudinda nlemvu wu masumu. Ngie bevisa? Theti, nganga Nzambi bevika malasi ava kuvana nkhayilu yi menga ma masumu.

5. Mbi tsadulu yi malasi mu Kilumbu ki Kudinda Nlemvu yitu longa?

⁵ Mbi tulenda longuka mu tsadulu yi Kilumbu ki Kudinda Nlemvu? Kibibila kintuba ti, kuidi Yave minsambu mi bisadi biandi midi buka malasi. (Minkunga 141:2; Nzaikusu 5:8) Tebuka moyo ti nganga Nzambi waba monisanga lukinzu bo kaba kotanga na malasi vantuala Yave. Befu mvitu bo tunfikama Yave mu nsambu tufueti monisanga lukinzu. Befu tunkuitukanga beni, ayi tumvutulanga matondo bo Yave katu bikilanga kumfikama, dedi bo muana kamfikiminanga tat’andi. (Yakobi 4:8) Nandi wutu kikininanga buka bakundi bandi. (Minkunga 25:14) Alolo luidi luaku lunneni beni, diawu tuisintomba ko kuvanga mambu malenda lueka ntima wu Yave.

6. Mbi tulenda longuka mu phila nganga Nzambi kaba vikilanga malasi ava kavana nkhayilu?

⁶ Tebuka mvandi moyo ti nganga Nzambi waba vikanga malasi ava kuvana minkhayilu. Kuvanga mawu, maba kumvananga lufiatu ti nandi widi lunungu lu Nzambi bo kamvana minkhayilu. Mbi tulenda longuka mu mawu? Yindula mu kifuani ki Yesu. Befu tuzabizi ti nandi wuyiza va ntoto muingi kuvana luzingu luandi buka nkhayilu. Vayi ava kuvanga mawu, vaba tombulu nandi kuvanga diambu dinkaka dilutidi nkinza kena kuvukisa batu. Diambu mbi? Mu kumonisa lukuikumunu nandi wukubika nzila muingi Yave kakikinina nkhayilu’andi. Yiba phila Yesu kamonisina ti luyalu lu Yave voti phil’andi yi kuyadila yawu yilutidi.

7. Kibila mbi nzingulu yi Yesu yiyangidika Yave?

⁷ Mu mimvu mioso kazingila va ntoto Yesu wutumamana Yave mu phila yifuana. Kheti mu zithotolo zioso kaviokila —ayi lufua bankanina—Yesu wutatamana wukuikama muingi kumonisa ti luyalu lu Yave luawu lulutidi. (Filipi 2:8) Bo kaviokila mu zithotolo, Yesu wusambila ‘wudinda mu mangolo moso na matsuela mu meso.’ (Ebeleo 5:7) Minsambu miandi mikiedika mimonisa ti ntim’andi wuba wukuikama kuidi Yave ayi minsadisa kutatamana kuntumukina. Kuidi Yave, minsambu mi Yesu miba buka mfimbu wumboti wu malasi. Mu luzingu luandi loso Yesu wumonisa ti phila Tat’andi kanyadilanga yawu yilutidi ayi mawu mayangidika Yave.

8. Buidi tulenda landikinina kifuani ki Yesu?

⁸ Befu mvitu tulenda landakana kifuani ki Yesu. Buidi? Mu kuvanga mangolo ma kutumukina Yave ayi kuba wukuikama mu nandi. Bo wumviokila mu zithotolo, sambila kuidi  Yave mu ntim’aku woso muingi ka kusadisa wuvanga mambu mankuangidika ntim’andi. Buawu ngie wulenda monisina ti widi mu kubuela mioko luyalu luandi. Ayi tufueti tebuka moyo ti Yave kalendi kikinina ko minsambu mitu, befu kutatamana kuvanga mambu nandi kanlendanga. Vayi befu kuvanga madi masulama, Yave wala kikinina minsambu tumvanga kuidi nandi mu ntim’itu woso. Ayi minsambu mitu miala ba buka mfimbu yimboti yi malasi. Diawu ba lufiatu ti Yave wunkuangalalanga kutumamana kuaku ayi lukuikumunu luaku.—Zingana 27:11 .

9. Kibila mbi bana ba Isaeli baba vaninanga minkhayilu mi kithuadi?

⁹ Dimuadi: Tunsadilanga Yave kibila tutidi kuntonda. Tulenda mona kivisa mu mikhayilu mi kithuadi baba vananga. Mikhayilu beni miba nkinza mu mbuongimini yi kiedika yi basi Isaeli kuidi Yave. c Buku yi Levitiku yinsudikisa ti wumueka mu basi Isaeli wuba kuendanga kuevana nkhayilu yi kithuadi ‘buka phila yi kuvutudila matondo.’ (Levitiku 7:11-13, 16-18) Bawu baba vaninanga nkhayilu beni, kubika ti mu kukuiku, vayi muingi kuvutula matondo. Yawu yiba nkhayilu mutu kaba vananga muingi kumonisa luzolo kaba kuidi Yave Nzambi. Mutu waba vananga nkhayilu, dikanda dianda ayi zinganga Nzambi baba dianga va kimueka kibulu beni babe vana buka nkhayilu. Vayi vaba bitini binkaka bi kibulu baba vananga to kuidi Yave. Bitini mbi?

10. Buidi minkhayilu mi kithuadi, bantubila mu Levitiku 3:6, 12, 14-16, mididi kithuadi na kisalu Yesu kavanga kuidi Yave?

¹⁰ Dintatu: Tukivananga kuidi Yave kibila tukunzolanga. Yave waba tadilanga nzeta buka  kiuma kilutidi nkinza mu kibulu. Nandi mvandi wutuba ti binama binkinza, kubunda makundu, biba beni mfunu. (Tanga Levitiku 3:6, 12, 14-16.) Yave waba kuangalalanga beni mu thangu wumueka mu basi Isaeli, mu khambu kukuiku, kaba kumvananga nzeta buka nkhayilu ayi binama binkaka binkinza bi kibulu. Muisi Isaeli wuba vanganga mawu, waba monisanga ti wuba beni phuila yi kukabila Yave biuma biandi bi luvalu. Bobuawu mvandi, Yesu wuvana biabioso kaba bi luvalu kuidi tat’andi. (Yoane 14:31) Yesu waba zolanga nsiku wu Yave ayi kuvanga luzolo luandi kuawu kuaba luta kumvananga mayangi. (Minkunga 40:8) Bukiedika Yave wuyangalala beni kumona luzolo muan’andi kamonisa ayi phila kayivanina mu kunsadila!

11. Buidi kisalu kitu kuidi Yave kidi buka minkhayilu mi kithuadi? Ayi buidi mawu matu bombilanga?

¹¹ Dedi minkhayilu mi kithuadi, kisalu kitu kuidi Yave mu kukhambu kukuiku, yidi phila yikumonisina mabanza ma tsi ntim’itu. Befu tutidi kukivana kuidi Yave kibila tukunzolanga mu ntim’itu woso. Bukiedika ti Yave wunkuangalalanga beni kumona mafunda na mafunda ma batu mu nza yimvimba ba kunsadila mu ntima woso kibila ba kunzolanga ayi banzolanga zithumu ziandi! Tumbakanga beni mbombolo mu kuzaba ti Yave kavuanga ko to nkinza mavanga mitu, vayi mvandi kibila tumvangila mawu. Buka, boti ngie kiboba ayi wusiala ko benunga kuvanga mamoso wutidi mu kisalu ki Yave, ba lufiatu ti nandi wumvisanga mamoso. Ḿba ngie wunyindulanga ti wulenda nunga ko kuvanga mawombo kuidi Yave, vayi ba lufiatu ti nandi wummonanga luzolo lukunata kuvanga mambu ngie wunnunga. Nandi wunkuangalalanga beni kutambula mawombo ngie wunnunga kuvana.

12. Buidi Yave kaba muenanga minkhayilu mi kithuadi, ayi buidi mawu matu kindisilanga?

¹² Mbi tube longuka mu minkhayilu mi kithuadi? Bo binama bilutidi nkinza bi kibulu biaba vianga, muisi wuba tombukanga ku diyilu ayi Yave waba kuangalalanga beni. Diawu, boti widi mu kusadila Yave mu khambu kukuika ayi widi mu kusadila mangolo maku moso mu kisalu kiandi, wulenda ba lufiatu ti Yave widi beni mayangi. (Kolosai 3:23) Kheti ngie wulenda nunga kuvanga mawombo voti ndamba mu kisalu ki Yave, ba lufiatu ti boti widi mu kuvangila kiawu mu luzolo, kiawu kidi beni nkinza kuidi Yave ayi nandi kalasa zimbakana ko mawu.—Matai 6:20; Ebeleo 6:10.

13. Dedi buntubila Levitiku 9:23, 24, buidi Yave kamonisina ti dingumba beni dimona di zinganga Nzambi baba lunungu va mesu mandi?

¹³ Dinna: Yave widi mu kusakumuna dikabu diandi va ntoto. Yindula mambu mamonika mu mvu 1512 A.T.K, bo banata kasu yi luwawanu ku Mongo Sinai. (Esodu 40:17) Mose wutuama ntuala mu lukutukunu lo Aloni ayi bana bandi batambula kiyeku ki kuba zinganga Nzambi. Dikabu di Isaeli baba bakutakana muingi kumona zinganga Nzambi kuvana minkhayilu mitheti mi bibulu. (Levitiku 9:1-5) Buidi Yave kamonisina ti dingumba beni dimona di zinganga Nzambi baba lunungu va mesu mandi? Bo Aloni ayi Mose baba sakumuna dikabu, Yave wufila mbazu yisikisa minkhayilu miba va kikuma.—Tanga Levitiku 9:23, 24.

14. Kibila mbi lunungu Yave kavana zinganga Nzambi Aloni ayi bana bandi, luididi nkinza kuidi befu bubu?

¹⁴ Mbazu yifumina ku diyilu yivanga bawombo kukuituka. Mbi yawu yaba sundula? Yaba sundula ti Yave wukikinina ayi nandi  veka wusola Aloni ayi bana bandi muingi kuba zinganga Nzambi. Bo basi Isaeli bamona bivisa ti zinganga Nzambi baba lusalusu lu Yave, bawu bavisa ti mvawu bafueti kuba buela mioko. Bukiedika ti mawu madi nkinza kuidi befu bubu? Ngete! Kibila dingumba adiodi diaba sundula dingumba dilutidi di zinganga Nzambi. Yesu Klisto nandi nganga Nzambi wulutidi ayi 144.000 di mintinu bawu bala yala yandi ku diyilu.—Ebeleo 4:14; 8:3-5; 10:1.

15-16. Bivisa mbi bimmonisa ti ‘nnanga wukuikama’ widi lunungu va mesu ma Nzambi?

¹⁵ Mu mvu 1919, Yesu wubieka dingumba di baklisto basolo buka ‘nnanga wukuikama.’ Nnanga beni, wuntuamanga ntuala mu kisalu ki kusamuna ayi wumvananga “bidia mu thangu yifuana” kuidi minlandikini mi Klisto. (Matai 24:45) Bukiedika ti, tuidi bivisa bimmonisa ti nnanga wukuikama widi lunungu va mesu ma Nzambi?

¹⁶ Satana ayi nza kanyadila, bamvanganga mamoso muingi kuvunzikisa kisalu ki nnanga wukuikama. Mu mbuenu yi batu, khanu nnanga wukuikama kalendi nunga ko kuvanga kiyeku kiandi. Va mavioka Mimvita miodi milutidi ngolo mu nza yimvimba, kukhambu ku zimbongo mu nza yimvimba, ayi mvandi dikabu di Nzambi bama viokila mu zithotolo ziwombo, vayi kheti bobo nnanga wukuikama wuntatamananga kuvana bidia bi kiphevi kuidi minlandikini mi Klisto va ntoto. Yindula thalu yi bidia bi kiphevi tuntambulanga bubu mu kukhambu futa, binsekuluanga kuvioka 900 di zimbembo! Biawu bidi bivisa bimmonisa ti nnanga wukuikama widi lusalusu lu Nzambi. Kivisa kinkaka kimonisa lusakumunu lu Yave kidi kisalu ki kusamuna. Zitsangu zimboti zidi mu kusamunu ‘mu nza yimvimba.’ (Matai 24:14) Bukiedika, Yave widi mu kutuadisa ayi kusakumuna kimvuka kiandi bubu.

17. Buidi tulenda monisa ti tumbuelanga mioko kimvuka Yave kadi mu kusadila bubu?

 ¹⁷ Tufueti kuyikuvusanga: ‘Minu yimvutulanga matondo mu kuba mu kimvuka ki Yave?’ Bivisa Yave katu vananga bubu, bilutidi kena mbazu yidoduka ku diyilu mu bilumbu bi Mose ayi Aloni. Tuidi bibila biwombo muingi kutonda Yave. (1 Tesalonika 5:18, 19) Buidi tulenda monisa ti tumbuelanga mioko kimvuka Yave kadi mu kusadila bubu? Mu kulandakana zithuadusulu zibongulu mu Kibibila tuntambulanga mu bilongulu, mu zikhutukunu zi kimvuka, ayi mu zikhutukunu zinneni. Ayi mvandi tulenda monisa ti tumbuelanga mioko kimvuka ki Yave, mu kukivana mu kisalu ki kusamuna ayi ki kulonga.—1 Kolinto 15:58.

18. Mbi ngie widi wukubama muingi kuvanga?

¹⁸ Ba makani ma kusadila mamoso tube longuka mu buku yi Levitiku. Ditheti, tomba kubaka lunungu va meso Yave muingi kakikinina minkhayilu miaku. Dimuadi, sadila Yave kibila wutidi kuntonda. Dintatu, wukivana kuidi Yave mu kibila ki luzolo widi mu nandi. Dinna, buela mioko kimvuka Yave kadi mu kusadila bubu. Befu kuvanga mambu moso amomo, tuala monisa kuidi Yave ti tutidi kuba Zimbangi ziandi!