1. Tsangu mbi mbikudi Yesaya kazabikisa kuidi basi Isaeli?

 MBIKUDI Yesaya wusonika ti Yave widi ‘Nzambi yikiedika.’ Kikuma basekula ‘kiedika’, kinsundula “amen.” (Yesa. 65:​16, nota.) “Amen” kunsundula “buawu buididi” voti “kukikinina.” Bo Kibibila kinsadila kikuma “amen” muingi kutubila matedi Yave voti Yesu, mawu mammonisa lufiatu ti diambu beni didi dikiedika. Mu phila ayoyo, tsangu Yesaya kazabikisa kuidi basi Isaeli, yiba yikiedika: Mambu Yave kankanikisa, madi ma lufiatu. Yave wu tuvana bivisa ti wundukisanga zikhanu ziandi.

2. Kibila mbi tulenda fiatila mu zikhanu zi Yave matedi bilumbu binkuiza? Ayi biuvu mbi tunkuiza baka mimvutu mu dilongi adidi?

² Bukiedika ti tulenda monisa loluawu lufiatu mu zikhanu zi Yave matedi bilumbu binkuiza? Nduka 800 di mimvu kumbusa bo mbikudi Yesaya kafua, mvuala Polo wusudikisa kibila mbi zikhanu zi Nzambi zidi zi lufiatu. Nandi wutuba: ‘Nzambi kavunanga ko.’ (Ebe. 6:18) Dedi bo tho yinlangu yilendi basisa ko nlangu wumboti ayi nlangu widi khadi, bobuawu mvandi Yave tho yikiedika, kalendi tuba ko luvunu. Diawu tulenda ba lufiatu mu mambu moso Yave kantuba, kubunda mvandi zikhanu ziandi zioso matedi bilumbu binkuisa kuntuala. Mu dilongi adidi, tunkuiza baka mimvutu mi biuvu abibi: Mbi Yave kakanikisa kutuvana mu bilumbu binkuiza? Ayi bivisa mbi bimmonisa ti Yave wala dukisa lukanu luandi?

3. (a) Lukanu mbi bisadi bi Nzambi banzolanga? (Nzaikusu 21:​3, 4) (b) Buidi bankaka bambelanga bo tuba zabikisa lukanu beni?

³ Bisadi bi Nzambi mu nza yimvimba, banzolanga lukanu tunkuiza fiongunina mu dilongi adidi. (Tanga Nzaikusu 21:​3, 4.) Yave wukanikisa ti ‘lufua lualasa bue ba ko, kiadi ki lufua kialasa bue ba ko, bidilu ayi ziphasi bialasa bue ba ko.’ Befu bawombu tunsadilanga lutangu alolo lu khindusulu matedi luzingu ku paladizu bo tuidi mu kisalu ki kusamuna. Buidi bankaka bambelanga bo tuba zabikisa lukanu beni? Bawu bantubanga, “luawu luidi beni lumboti, vayi bukiedika kuandi ti mawu mala salama”?

4. (a) Bo Yave kakanikisa paladizu mambu mbi nandi kazaba mala monika? (b) Kubotula kuandi lukanu kavanga, diambu mbi dinkaka Yave kavanga?

⁴ Bo Yave katuadisa mvuala Yoane muingi kusonika lukanu alolo matedi luzingu ku paladizu, nandi wuzaba ti befu bubu, tunkuiza zabikisa kivuvu akiokio kuidi bankaka bo tunsamuna zitsangu zi Kintinu. Yave mvandi wuzaba ti batu bawombu bala mona phasi kukikinina ti “mambu amomo” mala monika mu bilumbu binkuiza. (Yesa. 42:9; 60:2; 2 Koli. 4:​3, 4) Diawu buidi tulenda kindisila bankaka—ayi befu veka—ti lusakumunu bantubila mu Nzaikusu 21:​3, 4 luala salama? Yave kasa kanikisa ko to lukanu alolo lu mayangi vayi mvandi wuvana bivisa bikiedika bimmonisa ti tulenda kumfiatila. Bivisa mbi?

5. Bibila mbi tuidi muingi kufiatila mu lukanu lu Nzambi matedi paladizu ayi matangu mbi mantubila biawu?

⁵ Matangu ma Kibibila manlanda, ma tumonisa bibila tuidi muingi kufiatila mu lukanu lu Yave matedi paladizu. Mawu mantuba: ‘No wuba wukala va kikundu kimfumu wutuba: ‘Tala! Yimvanga biuma bioso bimona.’ Mvandi wubue tuba: ‘Sonika kibila mambu amomo madi ma lufiatu ayi makiedika.’ Ayi nandi wukhamba: ‘Mawu mamonika! Minu yidi Alifa ayi Omega, thonono ayi tsukulu.’’—Nzai. 21:​5, 6a.

6. Kibila mbi mambu madi mu Nzaikusu 21:​5, 6 mankindisila lufiatu luitu mu lukanu lu Nzambi?

⁶ Kibila mbi matangu amomo mankindisila lufiatu luitu mu lukanu lu Nzambi? Mu matangu amomo, mambu Yave katuba tulenda kuma dedikisa “buka ti nandi wumviaka nlembu mu nkanda wu tuvana lufiatu ti nandi wala dukisa lukanu luandi.” b Buku yi Nzaikusu 21:​3, 4, yimmonisa mambu Yave kakanikisa kuvanga. Vayi mu lutangu lu 5 ayi 6, nandi wu tukindisa ti mambu kakanikisa, mala salama. Buabu ndoko tumona buidi Yave ka tukindisila ti tulenda kumfiatila.

7. Nani wuntuba mu lutangu lu 5 ayi kibila mbi didi diambu dinkinza?

⁷ Lufiatu Nzambi katuvana, luntona kutubila abubu: ‘No wuba wukala va kikundu kimfumu wutuba.’ (Nzai. 21:5a) Mambu amomo nkinza madi kibila naveka Yave mu zikhumbu zitatu wuyoluka mawu mu buku yi Nzaikusu. Diawu tulenda bela lufiatu ti bakana ko mbasi voti Yesu wutuba mambu amomo, vayi naveka Yave! Mambu amomo mamvana bivisa ti tulenda fiatila mu mambu katuba kuntuala. Kibila mbi? Kibila Yave “kavunanga ko.” (Titu 1:2) Diawu tulenda ba lufiatu mu mambu madi mu lutangu lu Nzaikusu 21:​5, 6.

8. Buidi Yave kankindisila ti lukanu luandi luala salama? (Yesaya 46:10)

⁸ Buabu tuenlonguka diambu dinkaka Yave  katuba, ‘Tala!’ (Nzai. 21:5) Kikuma ki Kingelego basekula ‘tala!’ ba kisadila khumbu ziwombu mu buku yi Nzaikusu. Buku yimueka yituba ti kikuma akiokio, ba kisadilanga muingi “kuvanga ntangi kuteka matu mu mambu manlanda.” Buabu mbi Nzambi katuba kuntuala? Nandi wutuba: ‘Yimvanga biuma bioso bimona.’ Bukiedika, Yave wutubila matedi mambu mala monika kuntuala, vayi kuidi nandi lukanu alolo luidi lukiedika. Diawu katubila mambu mala monika kuntuala, buka ti masalama.—Tanga Yesaya 46:10.

9. (a) Mbi binsundula ‘kuvanga biuma bioso bimona’? (b) Mambu mbi mala monikina ‘diyilu’ ayi ‘ntoto wukhulu’?

⁹ Buabu tuemfiongunina mua mambu Yave katuba mu Nzaikusu 21:5: ‘Yimvanga biuma bioso bimona.’ Mbi mawu mansundula? Mu kapu ayoyo, lutangu alolo luntubila mambu muadi Yave kala vanga—kuvingisa ayi kuvanga mambu mamona. Ditheti, mbi Yave kala vingisa? Mu Nzaikusu 21:​1, yintuba: ‘Diyilu dikhulu ayi ntoto wukhulu, biviokizi.’ ‘Diyilu dikhulu’ dinsundula mintinu mi pulitika mintuadusuluanga kuidi Satana ayi ziphevi zimbi. (Matai 4:​8, 9; 1 Yoa. 5:19) Kikuma bansadila mu Kibibila, ‘ntoto’ kilenda sundula batu banzinganga va ntoto. (Ngene. 11:1; Minku. 96:1) Mu phila ayoyo, ‘ntoto wukhulu’ wunsundula batu boso badi mavanga mambi, banzinganga mu bilumbu bitu. Yave, kalasa sikimina ko to mu kubalula voti kuludika ‘diyulu’ ayi ‘ntoto’ wukhulu, vayi mvandi wala tulula bankua mambi. Mu phila ayoyo, nandi wala vingisa ‘diyilu dimona ayi ntoto wumona’—mansundula ti luyalu lumona, luala yadila batu basonga.

10. Mambu mbi mamona Yave kala vanga?

¹⁰ Mu phila mbi yinkaka Yave ‘kala vangila biuma bioso bimona’? Nzaikusu 21:5 yintuba ti Yave wala vedisa ntoto ayi batu. Dedi bo mbikudi Yesaya kabikudila, ntoto woso wala ba dedi bo bubela lumbu—lu Edeni. Ayi nandi wala ku tuvanga bamona mu kutuvana buvinya buduka. Bikata, ziphovo ayi bafua matu bala beluka. Ayi mvandi bafua bala vulubuka muingi kubue zinga.—Yesa. 25:8; 35:​1-7.

11. Mbi Yave kakamba Yoane kavanga ayi kibila mbi?

¹¹ Mambu mbi mankaka Yave katuba mambuela lufiatu luitu mu nandi? Yave wukamba mvuala Yoane: ‘Sonika, kibila mambu amama, madi ma lufiatu ayi makieka.’ (Nzai. 21:5) Mona ti Yave kasa tuma ko to ‘basonika.’ Vayi mvandi wuvana kibila. Nandi wutuba: ‘Kibila mambu amama, madi ma lufiatu ayi makieka’—mawu mansundula ti, mambu ma Nzambi madi ma lufiatu ayi mawu mantombulu. Tumvutulanga beni matondo, mu kuzaba ti mvuala Yoane wutumukina lutumu lu Yave lu ‘kusonika.’ Mu kibila akiokio, tulenda tanga lukanu lu Yave matedi paladizu ayi kuyindula lusakumunu lumboti tuala tambula.

12. Kibila mbi Yave katubila mu lufiatu ti ‘mawu masalama!’

¹² Mambu mbi mankaka Nzambi katuba ‘masalama?’ (Nzai. 21:6) Yave wutuba buka ti mambu moso bantubila matedi paladizu masalama. Nandi widi bibila muingi kutubila abobo. Kibila, vasi ko kiuma kilenda ntula nkaku muingi kudukisa lukanu luandi. Yave wu tuvana lufiatu matedi lukanu luandi mu mambu mankaka katuba. Mambu mbi?

13. Kibila mbi Yave katubila: ‘minu yidi Alifa ayi Omega’?

¹³ Dedi bo tube muena kumbusa, khumbu  tatu naveka Yave wuyoluka mu kimona meso na mvuala Yoane. (Nzai. 1:8; 21:​5, 6; 22:13) Mu kadika khumbu, Yave wuvutukila biobiawu bikuma: ‘Minu yidi Alifa ayi Omega.’ Kikuma Alifa yidi thonono yi alfabetu yi Kingeloko ayi Omega yidi tsukulu. Mu kutuba ‘Alifa ayi Omega’ Yave wumonisa ti bo kantona kuvanga diambu, nandi wundukisanga diawu.

14. (a)  Vana kifuani kimmonisa thangu mbi Yave katubila ‘Alifa’ ayi thangu mbi kala tubila ‘Omega.’ (b) Lufiatu mbi luidi mu Ngenesi 2:​1-3?

¹⁴ Bo Yave kavanga Adami ayi Eva, nandi wumonisa lukanu luandi kuidi batu ayi mu ntoto. Kibibila kintuba ti: ‘Nzambi wuba sakumuna ayi wuba kamba: Butanu bana ayi wesanu ntoto ayi yadilanu wawu.’ (Ngene. 1:28) Mu thangu ayoyo Yave wutuba ‘Alifa’ nandi wumonisa lukanu luandi. Vala ba thangu yo nkunu wuvedila wu Adami ayi Eva bantumukinanga, bala wesa ntoto ayi kubalula wawu paladizu. Bo mambu amomo mala salama, Yave wala tuba ‘Omega.’ Bo Yave kamanisa kuvanga ‘diyilu ayi ntoto ayi biuma bioso bidi muawu,’ nandi wutuba diambu dimmonisa ti lukanu luandi luala salama. Mambu amomo, madi mu—Ngenesi 2:​1-3. (Tanga.) Yave wutuba ti kilumbu kisambuadi kiba kinlongu kuidi nandi. Mbi mawu mansundula? Yave wukanikisa kudukisa lukanu luandi mu batu. Mawu mala salimina ku tsukulu kilumbu ki sambuadi.

15. Kibila mbi tulenda tubila ti buka ti Satana wununga kuvunzikisa lukanu lu Nzambi matedi batu?

¹⁵ Bo Adami ayi Eva babayisa Yave, bawu bayiza ba minsumuki ayi batambikisa disumu ayi lufua kuidi nkunu’awu. (Loma 5:12)  Mu kibila akiokio, mawu mamonikina buka ti Satana wuvunzikisa lukanu lu Nzambi, lu kuwesa ntoto batu bavedila ayi ba kuntumukinanga. Mawu maba monikina buka ti Satana wuvanga muingi Yave kabika kutuba ‘Omega.’ Ḿba Satana wuyindula ti Yave kasa ba ko ziphila zinkaka zi kudukisila makani mandi. Yimueka mu phila beni yiba, kuvonda Adami ayi Eva ayi kuvanga bakuela bankaka bavedila muingi kudukisa lukanu luandi kuidi batu. Vayi boti Nzambi wuvanga mawu, khanu Satana wutuba ti nandi widi nkua luvunu. Kibila mbi? Kibila dedi bummonisina Ngenesi 1:​28, Yave wutuba ti mu nzila Adami ayi Eva, muawu kala wesila batu va ntoto.

16. Khanu mambu mbi mavanga Satana kutuba ti lukanu lu Yave lufuba?

¹⁶ Makani mbi mankaka ḿba Satana kayindula ti Nzambi kankuiza baka? Ḿba Satana wuyindula ti Yave wunkuiza bika muingi Adami ayi Eva babuta bana ba masumu bo balasa nunga ko kuba bavedila. (Mpovi 7:20; Loma 3:23) Boti buawu, khanu Satana wutuba ti makani ma Yave mafuba. Kibila mbi? Kibila boti bana ba Adami ayi Eva balasa bue nunga ko kuba bavedila, buna ntoto walasa ba ko batu bavedila, ayi khanu Satana wala tuba ti Yave kasa nunga ko kudukisa lukanu luandi.

17. Buidi Yave kadedikisila mambu bo Satana Adami ayi Eva bambayisa? Ayi buidi mambu beni mala sukila? (Tala mvandi fikula.)

¹⁷ Satana kasa zaba ko ti Yave wuba mayindu malutidi muingi kudukisa lukanu luandi, kheti nandi, Adami ayi Eva bambayisa. (Minku. 92:5) Yave wubika muingi Adami ayi Eva babuta bana ayi mu phila ayoyo mambu katuba masalama. Nandi kasi ko nkua luvunu. Ayi Yave wumonisa ti bo nandi kantuba ti wunkuiza vanga diambu, vasi ko kiuma kilenda ntula nkaku. Nandi wuba lufiatu ti lukanu luandi luala salama, mu kuvana khudulu yinkuiza vukisa nkunu wu Adami ayi Eva. (Ngene. 3:15; 22:18) Mu luzolo lukiedika, Yave wuvana khudulu ayi Satana kasa ta ko mana ti Yave wunkuiza vanga mawu. (Matai 20:28; Yoa. 3:16) Satana kasi ko khadulu ayoyo, kibila nandi widi nkua buimi. Mu kibila ki luwawanu lu khudulu Yave kavanga, mambu mbi mala monika ? Nati kutsuka luyalu lu kivevi di mimvu, nkunu wu Adami ayi Eva  bavedila ayi bantumukinanga bala zingu ku paladizu va ntoto—dedi bo Yave kakanikisila va thonono. Mu thangu beni Yave wala tuba, ‘Omega.’

18. Mambu mbi matatu ma lufiatu Nzambi katuvana? (Tala quadro yintuba: “ Bibila Bitatu Muingi Kufiatila mu Lukanu lu Yave.”)

¹⁸ Mu kutala mambu tuma longuka mu dilongi adidi, lufiatu mbi tulenda zabikisa kuidi batu ka bakikininanga ko ti lukanu lu Nzambi matedi paladizu luala salama? Theti naveka Yave wuvanga lukanu alolo. Buku yi Nzaikusu yintuba: ‘No wuba wukala va kikundu kimfumu wutuba: ‘Tala yidi mu kuvanga biuma bioso bimona.’’ Nandi widi nduenga, lulendu ayi phuila yi kudukisa lukanu luandi. Dimuadi tsundukulu yi lukanu luandi, yidi yikiedika. Kibila mu mbuenu’andi na Yave, luawu luma salama: ‘Nandi wubue tuba mu lufiatu, mambu amomo madi ma lufiatu ayi makiedika masalama.’ Dintatu, bo Yave kantona kuvanga diambu, nandi wundukisanga diawu dedi bo katubila ‘Minu yidi Alifa ayi Omega.’ Yave wumana monisa bivisa ti Satana widi nkua luvunu ayi kalendi nunga ko kuvunzikisa makani mandi.

19. Bo batu bakhambu kikinina mu lukanu lu Nzambi matedi paladizu, mbi fueti vanga?

¹⁹ Tebuka moyo ti bo ngie wunzabikisa kuidi batu matedi lukanu lu Nzambi, ngie widi mu kukindisa lufiatu luaku mu nandi. Diawu khumbu wala tanga lukanu luntubila matedi paladizu, dedi luidi mu Nzaikusu 21:4 ayi mutu na kutuba: “Mawu madi mamboti,” vayi bukiedika ti mawu mala salama? Mbi ngie wulenda vanga? Tanga ayi sudikisa lutangu lu 5 ayi 6? .—Yesa. 65:16.