Skip to content

Skip to table of contents

DILONGI 48

Ngie Widi Lufiatu ti Yave Wunkuiza Kusadisa mu Thangu Ziphasi?

Ngie Widi Lufiatu ti Yave Wunkuiza Kusadisa mu Thangu Ziphasi?

‘‘Banu mangolo kibila minu yidi yinu’ butubidi Yave mfumu masodi.’—HANGA. 2:4.

NKUNGA 118 ‘Yave Wutubuela Kiminu’

MAMBU TUANLONGUKA a

1-2. (a) Mambu mbi tumviokilanga bubu mo basi Yuda bavutuka ku Yelusalemi baviokila? (b) Tubila zikhuamusu basi Yuda baviokila. (Tala mvandi quadro Mu Bilumbu bi Hangai, Zakalia ayi Esala.”)

 NGIE wunkuazukanga matedi bilumbu binkuinza? Ḿba ba kubotula mu kisalu, ayi wunkuazukanga matedi buidi wunkuiza dukisila zitsatu zi dikanda diaku. Ngie wunkuazukanga matedi nsika wu dikanda diaku mu kibila ki mambu ma pulitika, zinzomono voti zithotolo mu kisalu ki kusamuna. Ngie widi mu kuviokila mu mambu amomo? Boti ngete, ngie wunkuiza kindusu beni mu kulonguka phila Yave kasadisila basi Isaeli mu thangu yikhulu.

2 Vaba tombulu kiminu kuidi basi Yuda baba zingila ku Babiloni, kubika luzingu lufuana baba ayi kuvutuka ku tsi yo bawombu mu bawu bakhambu zaba buboti. Bo bavitila, vasa vioka ko beni thangu, batona kuviokila mu mambu ma kukhambu ku zimbongo, mu mambu ma pulitika ayi zithotolo zinkaka. Mu kibila akiokio, bankaka mu bawu baba mona phasi kutsikika mayindu mawu mu kisalu ki kutunga tempelo yi Yave. Mu mvu 520 A.T.K., Yave wutuadisa mimbikudi miodi, Hangai ayi Zakalia muingi bakindisa dikabu. (Hanga. 1:1; Zaka. 1:1) Dedi bo tunkuiza muena, dikabu babaka beni ndandu mu khindusulu mimbikudi amiomio bavana. Vayi bo vavioka nduka 50 di mimvu, basi Yuda bavutuka ku Yelusalemi baba tombulu ku bue tambula khindusulu. Esala wuba nsoniki wu minsiku, waba kalanga ku Babiloni wuvutuka ku Yelusalemi muingi kukindisa dikabu di Nzambi batula mbuongimini yikiedika vatheti mu luzingu luawu.—Esala 7:​1, 6.

3. Biuvu mbi tunkuiza baka mimvutu mu dilongi adidi? (Zingana 22:19)

3 Dedi bo mambu Hangai ayi Zakalia babikula masadisila dikabu di Nzambi mu thangu yikhulu kutatamana kufiatila Yave mu thangu ziphasi, zimbikudulu beni mvandi zilenda kutusadisa bubu, kutatamana kufiatila mu lusalusu lu Yave bo tumviokila mu ziphasi. (Tanga Zingana 22:19.) Bo tunkuiza longuka tsangu Nzambi kazabikisa mu nzila Hangai ayi Zakalia ayi kufiongunina kifuani ki Esala, tunkuiza baka mimvutu mi biuvu abibi: Mambu mbi maphasi basi Yuda bavutuka ku Yelusalemi baviokila? Kibila mbi tufueti tsikikila thalu mu kuvanga luzolo lu Nzambi mu thangu ziphasi? Ayi buidi tulenda kindisila lufiatu luitu mu Yave mu thangu ziphasi?

BUIDI KUKHAMBU KU LUFIATU KUDEKUDILA LUFIATU LU BASI YUDA?

4-5. Mbi ḿba bivanga kifuza ki basi Yuda kudekuka mu kisalu ki kutunga tempelo?

4 Bo basi Yuda bavitila ku Yelusalemi, baba kisalu kiwombo kikuvanga. Bawu munsualu, batunga kikuma ki Yave ayi batona kutunga lusersu lu tempelo. (Esala 3:​1-3, 10) Vayi buviokila thangu kifuza kiawu kidekuka. Kibila mbi? Kibila, kubika kuandi to kisalu ki kutunga tempelo, vaba tombulu kutunga zinzo ziawu, kuvata zitsola ayi kudukisa zitsatu zi makanda mawu. (Esala 2:​68, 70) Mvandi baviokila mu zikuamusu; zimbeni ziawu baba vunina mambu, muingi kuba tula nkaku wu kutunga tempelo.—Esala 4:​1-5.

5 Basi Yuda bavutuka, mvandi baviokila mu mambu ma kukhambu ku zimbongo ayi mu mambu ma pulitika. Kizunga basi Yuda baba zingila, kiba mu luyalu lu ntinu Pelesia. Bosi bo ntinu Silu kafua mu mvu 530 A.T.K., ntinu Kampsu wumvinginina mu luyalu, wubaka makani ma kue nuanisa basi Ngipiti. Bo baba kuenda kue nuanisa basi Ngipiti, masodi ḿba bakuika basi Isaeli baba vana bidia ayi vama va kukala, mambu amomo mabuela tuadisa ziphasi kuidi dikabu. Bo ntinu Dalio I katona kuyala, kuba mambu mawombo mambi mu bibuangu bioso. Dedi mambaisa ayi divunza. Bukiedika mambu amomo mavanga basi Yuda bawombo kukuazuka matedi buidi bankuiza dukisila zitsatu zi dikanda diawu. Mu kibila ki mambu maphasi baba viokila, bawombo mu bawu bayindula ti yisa ba ko thangu yifuana muingi kutunga tempelo yi Yave. —Hanga. 1:2.

6. Dedi bummonisina Zakalia 4:​6, 7, ziphasi mbi zinkaka basi Yuda baviokila ayi khindusulu mbi Zakalia kaba vana?

6 Tanga Zakalia 4:​6, 7. Kubotula kuandi kukhambu ku zimbongo ayi mambu ma pulitika, mvandi basi Yuda baviokila mu mambu mankaka maba kuba kuazula. Dedi mu mvu 522 A.T.K., zimbeni ziawu banunga kukandimina kisalu ki kubue tunga tempelo yi Yave. Vayi mbikudi Zakalia, wukindisa basi Yuda ti Yave wunkuiza bavana phevi’andi, muingi batatamana kubue tunga tempelo kheti mu mambu baba viokila. Mu mvu 520 A.T.K., ntinu Dalio wuvana nsua muingi batatamana kutunga tempelo ayi wuvana zimbongo muingi kubuela mioko. Nandi mvandi wukindisa minyadi muingi baba sadisa.—Esala 6:​1, 6-10.

7. Bo basi Yuda batula luzolo lu Nzambi va theti mu luzingu luawu, lusakumunu mbi batambula?

 7 Yave wukanikisa dikabu mu nzila Hangai ayi Zakalia ti wala basadisa, bakutula kisalu ki kutunga vatheti mu luzingu luawu. Mu kibila ki khindusulu batambula kuidi mimbikudi, bawu babue vutuka kutunga tempelo. (Hanga. 1:​8, 13, 14; Zaka. 1:​3, 16) Mu mvu 520 A.T.K., basi Yuda bavutuka kubue tunga tempelo ayi bamanisa kutunga yawu nduka mimvu mitanu. Banungina kuvanga mawu, kibila bawu batula luzolo lu Nzambi va theti mu luzingu luawu. Kheti mu ziphasi baba viokila, bawu babaka lusalusu lu kiphevi ayi lu kinsuni lu Yave. Mu kibila akiokio, bawu baba buongiminanga Yave mu mayangi.—Esala 6:​14-16, 22.

TATAMANA KUVANGA LUZOLO LU NZAMBI MU KIFUZA

8. Buidi mambu madi mu Hangai 2:​4, ma tusadisila kutsikika thalu’itu muingi kuvanga luzolo lu Nzambi? (Tala mvandi nota.)

8 Bo ziphasi zingolo zi kue fikamanga, buawu vanluta tombulu kuluta kukivana mu kisalu ki kusamuna. (Malako 13:10) Dilenda ba diambu diphasi kutsikika mayindu mu kisalu ki kusamuna, boti tuidi mu kuviokila mu mambu ma kukhambu ku zimbongo, voti mu kuviokila mu zithotolo mu kisalu ki kusamuna. Mbi bilenda ku tusadisa kutula mambu ma Kintinu ki Nzambi va theti mu luzingu luitu? Tufueti tatamana kufiatila mu ‘Yave mfumu masodi’ b widi ku khonzu’itu. Nandi wala tusadisa befu kutatamana kutula mambu ma Kintinu kiandi vatheti mu luzingu luitu. Mu phila ayoyo, tualasa mona ko boma. —Tanga Hangai 2:4.

9-10. Buidi bakuela bamueka bamuena bivisa mambu Yesu katuba mu Matai 6:33?

9 Tala kifuani ki bakuela bamueka badi mintuami ntuala, yaya Olegi ayi Irina. c Vayi mu kibila ki kukhambu ku zimbongo ku tsi beni, basiala ko kisalu. Kheti mu nduka mvu mueka basa ba ko kisalu ki nsika, vayi bawu baba kukivananga kadika thangu mu kisalu ki Yave. Bawu baba monanga lusadusu lu Yave ayi khumbu ziwombu baba tambulanga lusadusu kuidi zikhomba ziawu. Buidi banungina mambu amomo? Yaya Olegi, va thonono wuba mu kiunda ayi wutuba: “Kukivana mu kisalu ki kusamuna, ku tusadisa kutsikika mayindu mitu mu kisalu ki lutidi nkinza mu luzingu.” Mu thangu bawu baba tomba kisalu, batatamana ku kivana mu kisalu ki kusamuna.

10 Kilumbu kimueka bo bavutuka ku nzo, bazaba ti nkundi’awu wumueka wuba mu viagi yiba 160 di zikilometro, wuba tuadila tsaku wadi zi bidia. Yaya Olegi wutuba: “Mu kilumbu beni, tubue mona buidi Yave ayi kimvuka kiandi ba tusadisilanga. Tuidi lufiatu ti Yave kalendi kuekula ko bisadi biandi, kheti mu moso kua mambu balenda viokila.”—Matai 6:33.

11. Ndandu mbi tuala baka befu kutatamana kutula luzolo lu Nzambi va theti mu luzingu luitu?

11 Yave wuntomba muingi tukivana mu kisalu ki kusamuna kimvukisa batu. Dedi bo tuma muena mu  lutangu 7, Hangai wukindisa dikabu muingi bavutuka kubue tunga tempelo. Ayi Yave wukanikisa ti bakuvanga mawu, ‘wunkuiza basakumuna.’ (Hanga. 2:​18, 19) Bobuawu mvandi, tulenda ba lufiatu ti Yave wala tusakumuna befu kutula kisalu kiandi va theti mu luzingu luitu.

BUIDI TULENDA KUNINA LUFIATU MU YAVE?

12. Kibila mbi Esala ayi batu bavutuka yandi ku Yelusalemi baba tombila kuba kiminu ki ngolo?

12 Mu mvu 468 A.T.K., Esala wuvutuka ku Yelusalemi na dingumba dimmuadi di basi Yuda baba ku Babiloni. Vaba tombulu kiminu kingolo kuidi Esala ayi batu bavutuka yandi. Kibila baba nata wola ayi palata yiwombo ntinu kaba vana muingi kubuela mioko kisalu ki kutunga tempelo. Biuma abiobio bitula luzingu luawu va kingela mu kibila ki mivi. (Esala 7:​12-16; 8:31) Mvandi, bawu bazaba ti divula di Yelusalemi disa ba ko nsika. Kuabasa zingilanga ko batu bawombo ayi vaba tombulu kuludika bibaka ayi mielo mi divula. Mbi tulenda longuka mu kifuani ki Esala mu matedi kufiatila Yave?

13. Buidi Esala kakindisila lufiatu luandi mu Yave? (Tala mvandi nota.)

13 Esala wumona buidi Yave kabuedila mioko dikabu diandi mu thangu ziphasi. Ava mvu 484 A.T.K., Esala ḿba waba zingilanga ku Babiloni mu thangu ntinu Alatasasta (Assuero) kaba yala ayi kavana nsiku muingi kuvonda basi Yuda boso baba mu luyalu lu Pelesia. (Este. 3:​7, 13-15) Luzingu lu Esala ayi lu basi Yuda boso luba va kingiela! Bo bazaba mawu, baba beni mu kiunda, babika kubue dia ayi baba dila mu thangu baba sambila muingi kudinda lusadusu lu Yave. (Este. 4:3) Yindula buidi Esala ayi basi Yuda boso babela bo ntinu kabalukila zimbeni ziawu bavukumuna ntinu muingi kubaka makani ma kuba vonda! (Este. 9:​1, 2) Mambu Esala kaviokila mu mimvu mioso amiomio, mankubika mu zithotolo kayiza viokila kuntuala ayi makindisa lufiatu luandi ti Yave widi lulendu lu kukieba dikabu diandi. d

14. Mambu mbi khomba mueka kalonguka bo katambula lusalusu lu Yave mu thangu ziphasi?

14 Bo tuntambula lusadusu lu Yave mu thangu ziphasi, lufiatu luitu mu nandi lunlunta banga lungolo. Tala kifuani ki yaya Anastasia, wunkalanga ku Europa. Wubika kisalu kaba vanganga muingi kuba wuvasuka mu mambu ma pulitika. Nandi wutuba: “Yiviokidi’abu ko mu ntindu mambu amomo ma kukhambu ku zimbongo. Yibika mambu moso mu mioko mi Yave ayi yimona buidi nandi kaba kukhiebilanga. Yalasa ba ko boma minu kubue khambu kisalu ki kuvanga. Kibila yizebi ti boti Tat’ama wu diyilu wukukhieba bubu, buna nandi wala tatamana kukhieba.”

15. Mbi bisadisa Esala kutatamana kuba lufiatu kuidi Yave? (Esala 7:​27, 28)

15 Esala wumona lusalusu lu Yave mu luzingu luandi. Kuyindula buidi Yave kambuedila mioko mu mambu kaba viokila, masadisa Esala kutatamana kufiatila mu nandi. Tala mambu katuba ‘koko ku Yave kuba yama.’ (Tanga Esala 7:​27, 28.) Esala wusadila bikuma abiobio nduka 6 di zikhumbu mu buku yinnata dizina diandi—Esala 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31.

Mu mambu mbi tulenda luta muena lusadusu lu Yave mu luzingu luitu? (Tala lutangu 16) e

16. Mu mambu mbi tulenda muena koku ku Yave mu luzingu luitu? (Tala mvandi foto.)

16 Yave kalenda tusadisa bo tumviokila mu ziphasi. Boti tuidi mu kudinda kuidi mfumu’itu yi kisalu ka tuvana thangu muingi tubaka bu kulandikinina lukutukunu lu mavula, voti muingi kudedikisa thangu’itu yi kisalu muingi tununga kulandakananga zikhutukunu zioso, lumbanga luaku muingi kumona koko ku Yave mu luzingu luitu. Tulenda kuituka phila tunkuiza bakila lusalusu mu mawu. Ayi mvandi, mankuiza kindisa lufiatu luitu mu Yave.

Esala widi mu kudila ayi wusambila ku tempelo, wuba mu kiunda kingolo mu kibila ki masumu ma dikabu. Dikabu mvandi badi mu kudila. Diawu Sekania kakindisila Esala mu kutuba: “Tukidi kivuvu kuidi dikabu di Isaeli. . . . Befu tuidi yaku.”​​—⁠Esala 10:​2, 4 (Tala lutangu 17)

17. Buidi Esala kamonisina khadulu yi kukikulula mu thangu ziphasi? (Tala mvandi fikula yidi va thonono levista.)

17 Mu kukikulula, Esala wudinda lusalusu lu Yave. Khumbu ziozo kaba banga wufietakana mu biyeku kaba, Esala waba kukikululanga mu kusambila kuidi Yave. (Esala 8:​21-23; 9:​3-5) Zikhadulu zimboti zi Esala, zivanga batu baba yandi bambuela mioko ayi balandakana kiminu kiandi. (Esala 10:​1-4) Khumbu zinkaka bo tummona ti tuidi bafietakana ayi tunkuazuka beni mu kibila ki zitsatu zitu zi kinsuni voti zi dikanda, tufueti fiatila Yave mu nzila nsambu.

18. Mbi bilenda tusadisa muingi tuluta fiatila Yave?

18 Befu kutomba lusalusu lu Yave ayi kukikinina lusalusu lu zikhomba zitu, lufiatu luitu mu nandi luala buelama. Erika widi ngudi yi bana batatu, wumonisa lufiatu mu Yave bo kaba viokila mu mambu maphasi. Mu mua thangu, nandi wuvoluka buemba ayi wufuilu nnuni. Nandi wutuba: “Ngie wulendi zaba ko buidi Yave kankuiza kusadisila. Lusalusu luandi lulenda kuizila mu ziphila tukhambu yindudila. Yilonguka ti Yave wutambudila minsambu miami, mu mambu bakundi bama batuba ayi bavanga. Mi kuzabikisa bakundi bama mambu yidi mu kuviokila, bawu balenda fika kutsadisa.”

TATAMANA KUFIATILA YAVE NATI KUTSUKA

19-20. Mbi tulenda longuka mu kifuani ki basi Yuda bakhambu nunga kuvutuka ku Yelusalemi?

19 Befu mvitu tulenda longuka dilongi dinkinza, mu kifuani ki basi Yuda bakhambu vutuka ku Yelusalemi. Bawombu mu bawu, ḿba basa ba ko luaku muingi kuvanga mawu mu kibila ki bununu, kimbevu kingolo ove biyeku va dikanda. Vayi kheti bobo, bawu babuela mioku mu ntima woso kuidi bo bavutuka ku Yelusalemi. (Esala 1:​5, 6) Bo vavioka 19 di mimvu, basi Yuda basiala ku Babiloni, batatamana kulandakana kikhulu ki kufilanga minkailu ku Yelusalemi.—Zaka. 6:10.

20 Kheti tunyindula ti tuvanganga ko mawombu mu kisalu ki Yave, tulenda ba lufiatu ti nandi wumvuanga beni nkinza mangolo tumvanganga muingi kunkuangidika. Buidi tuzabidi mawu? Mu bilumbu bi mbikudi Zakalia, Yave wundinda muingi kavanga kolowa mu wola ayi palata basi Yuda basiala ku Babiloni bafila. (Zaka. 6:11) ‘Kolowa’ ayoyo yaba kuba ‘tebulanga moyo’ minkhailu miawu. (Zaka. 6:​14, nota.) Tulenda ba lufiatu ti Yave kalasa zimbakana ko mangolo moso tumvanganga mu ntima woso, mu kisalu kiandi.—Ebe. 6:10.

21. Mbi biala tusadisa kuba lufiatu mu mambu mankuiza kuntuala?

21 Tuala tatamana kuviokila mu mambu maphasi mu bilumbu abibi bitsuka ayi mawu malenda luta buelama mu bilumbu binkuiza kuntuala. (2 Timo. 3:​1, 13) Diawu tubika kuazukila ngolo matedi zitsatu zitu. Tebuka moyo mambu Yave kakambu kuidi dikabu diandi mu bilumbu bi mbikudi Hangai: ‘Minu yidi yinu . . . Bikanu kuba boma.’ (Hanga. 2:​4, 5) Mvitu tulenda ba lufiatu ti Yave wala tatamana yitu befu kumfiatila bo tumvanga luzolo luandi. Kusadila malongi tuma longuku mu zimbikudulu zi Hangai ayi Zakalia ayi kulandakana kifuani ki Esala tuala tatamana kufiatila mu Yave, mu moso kua mambu maphasi tulenda viokila kuntuala.

NKUNGA 122 Ba Wukindama!

a Dilongi adidi, dinkuiza tusadisa kuba lufiatu mu Yave bo tumviokila mu mambu ma kukambu ku zimbongo, bo ba tuthota mu mambu ma pulitika ayi bo tumviokila mu zithotolo mu kisalu ki kusamuna.

b Kikuma “Yave mfumu masodi” kimmonika 14 di zikhumba mu buku yi Hangai, kitebula moyo basi Yuda ayi ki tutebula mvitu moyo ti Yave widi nkua ngolo zioso ayi wuntuadisanga minkangu mi masodi ma kiphevi kudiyilu.—Minku. 103:​20, 21.

c Bavingisa mazina mankaka.

d Esala widi wumueka mu minsoniki mipisuka mu Diambu di Yave, mu kibila akiokio, nandi wufiatila mu zimbikudulu zi Yave.—2 Lusa. 36:​22, 23; Esala 7:​6, 9, 10; Yele. 29:14.

e MAMBU MADI MU ZIFOTO: Khomba wundinda nsua kuidi mfumu’andi wu kisalu muingi kabaka bu kulandikinina lukutukunu lu mavula ayi nandi wumanga. Nandi wunsambila muingi kudinda lusadusu mu mambu kankuiza bue kamba mfumu’andi. Nandi wummonisa kuidi mfumu’andi thuadusulu yi lukutukunu ayi wu kunsudikisa mambu mankinza. Mfumu’andi wunkuituka ayi wumvitika muingi kenda.