1. Bwidi Zimbangi zitatu zi Yave bantubila mu lutangu alulu batatamana bakwikama kwidi Yave?

YINDUL’ABU bifwani bitatu abibi bintubila matedi Zimbangi zi Yave. (1) Mwana nkyeto widi mu kikola ayi nlongisi wundinda baboso mwingi kukembisa kungi wu kilumbu ki bafwa. Ayi mwana nkyeto beni zabizi ti nkungi beni wuyangidikanga ko Nzambi, diawu mu lukinzu loso nandi wummanga kukwenda. (2) Ditoko dimweka wummonanga beni zitsoni widi mu kusamuna mu nzo ka nzo. Nandi wumvisa ti mutu wunkotanga yandi kikola wunkalanga mu nzo yinlanda—ayi nandi wuvweza Zimbangi zi Yave. Kheti bobo, ditoko beni wunkwenda ku nzo beni ayi wundudumuna mwelu. (3) Dibakala dimweka widi mu kusala beni mwingi kukeba dikanda dyandi, ayi kilumbu kimweka mfumu‘andi wundinda mwingi kavanga mambu makhambu fwana voti ma bukhita. Kheti balenda kumbotula mu kisalu, dibakala beni wunsudikisa ti kafweti vanga mambu masonga ayi kutumamana minsiku, kibila mawu Nzambi kantomba bisadi byandi bavanga.—Loma 13:1-4; Ebeleo 13:18.

2. Byuvu mbi twantubila, ayi kibila mbi?

² Khadulu mbi wummona mu Zimbangi zitatu zi Yave? Ḿba ngye bemona zikhadulu dedi kibakala ayi kutuba kyedika voti kuba mutu wukyedika. Vayi baboso babemonisa khadulu mweka yinkinza, khadulu beni yidi, lukwikumunu. Kadika mutu mu bawu wumonisa lukwikumunu kwidi Yave. Bawu batatu bamanga kuvanga mambu Yave kakhambu zolanga. Lukwikumunu lubanata kuvanga mambu bavanga. Yave wuyangalala beni kumona kadika mutu mu bawu kumonisa khadulu beni. Befu mvitu tutidi kukwangidika Tat’itu ku diyilu. Diawu twentubila byuvu abibi: Mbi binsundula kuba wukwikama? Kibila mbi tuntombila  lukwikumunu? Ayi bwidi tulenda kindisila makani mitu ma kutatamana bakwikama mu bilumbu abibi biphasi?

3. (a) Bwidi bisadi bi Nzambi bammonisinanga lukwikumunu? (b) Bifwani mbi bilenda tusadisa kuvisa tsundu yi lukwikumunu?

³ Bwidi bisadi bi Nzambi bammonisinanga lukwikumunu? Mu kuba luzolo lukyedika ayi lungolo mu Yave, ayi mu kukwangidika mvandi ntim’andi. Tala mambu mbi Kibibila kintuba matedi kikuma lukwikumunu. Mu Kibibila kikuma lukwikumunu kinsundula kiduka, kivedila, voti kimvimba. Bo basi Isaeli baba vananga bibulu buka minkhayilu kwidi Yave, Nsiku wuba tuba ti kibulu beni kifweti ba kivedila. * (Levitiku 22:21, 22) Dikabu di Nzambi disa ba ko nswa wu kuvana kibulu kikhambu kulu kumweka, dikutu voti dyesu dimweka; voti kuvana kibulu kidi kibela. Diba dyambu dinkinza kwidi Yave kibulu kiba kiduka, kivedila, voti kimvimba. (Malaki 1:6-9) Befu tulenda visa kibila mbi Yave kamvwilanga nkinza kyuma kivedila ayi kiduka. Bo tunsumba mwa kyuma, kuba kwandi dikundi di kudya, buku voti kyuma kinkaka, tuzolanga ko kusumba kiawu boti kisi ko kiduka voti kidi mavudu. Vayi tunzolanga kusumba kyuma kidi kiduka, kivedila, voti kimvimba. Buawu mvandi Yave kammwenanga mu matedi luzolo ayi lukwikumunu lwitu kwidi nandi. Luawu lufweti ba luduka, luvedila, voti lumvimba.

4. (a) Kibila mbi mutu widi masumu kalenda bela wukwikama? (b) Dedi buntubila Minkunga 103:12-14, mbi Yave kantomba befu tuvanga?

⁴ Kheti twidi batu basumuka ayi tumvanganga zinzimbala, bukyedika ti tufweti yindula ti tufweti ba batu balunga mwingi tuba bakwikama? Ndamba. Tala bibila byodi bimmonisa ti tulendi yindula ko ti tufweti ba theti batu balunga mwingi kuba bakwikama. Ditheti, Yave katsikikanga ko mayindu mandi mu zinzimbala zitu. Dyambu Dyandi ditukamba: “Enati ngyewu, A Yave, weti [kengidila] masumu, A Yave buna nani wulenda telama?” (Minkunga 130:3) Nandi zebi ti befu twidi batu basumuka, ayi nandi wutulemvukilanga mu luzolo. (Minkunga 86:5) Dimwadi, Yave zebi kitezu kitu, ayi kasintomba ko tuvanga mambu tulendi nunga ko kuvanga. (Tanga Minkunga 103:12-14.) Diawu, mu phila mbi tulenda bela baduka, bavedila, voti bamvimba va mesu mandi?

5. Kibila mbi bisadi bi Yave bafweti bela luzolo mwingi baba bakwikama?

⁵ Kwidi bisadi bi Yave, lozolu lwawu lulenda tusadisa kuba bakwikama. Luzolo lwitu mu Nzambi, lukwikumunu lwitu lungolo mu nandi buka Tat’itu ku diyilu, lufweti ba luduka, luvedila, voti lumvimba. Boti luzolo lwitu luntatamana mu phila ayoyi kheti bo ba kututhota, tulenda tuba ti twidi bakwikama. (1 Lusansu 28:9; Matai 22:37) Bwe yindul’abu kifwani ki Zimbangi zitatu zi Yave tubetubila va thononu. Kibila mbi bawu bavangila mambu bavanga? Bukyedika ti mwana nkyeto kazolanga ko minkungi mi kikola? Voti ditoko waba vingila kuvyokila mu mambu matsoni va mwelu? Ove mfumu yi dikanda waba tomba kubika kisalu kyandi? Ndamba. Vayi bawu bazaba ti Yave widi minsiku misonga, ayi bilunzi biawu biluta tadila mambu mankwangidika Tat’awu ku diyilu. Luzolo luawu mu Yave, lu basadisanga kuntula va theti mu makani moso bambakanga. Mu phila ayoyi bawu bamonisa ti baba lukwikumunu.

6. (a) Kibila mbi wufweti monisanga lukwikumunu? (b) Bwidi Adami ayi Eva bakhambu nungina kumonisa lukwikumunu?

 ⁶ Kibila mbi kadika mutu mu befu kafweti monisanga lukwikumunu? Ngye wufweti ba wukwikama bila Satana wukufyesanga ayi wumfyesanga mvandi Yave. Mbasi ayoyi yibangusa Yave, wuyikitula naveka Satana, voti ‘Mbeni,’ ku lumbu lu Edeni. Nandi wuntombanga kubifisa dizina di Yave, mu kutuba ti Nzambi kasa zaba ko kuyala, ayi widi mutu wumbi. Kyadi ayi kyunda, bila Adami ayi Eva bakota ku khonzo yi Satana ayi babangusa Yave. (Ngenesi 3:1-6) Luzingu baba ku lumbu lu Edeni lubavana lwaku lu kumonisa luzolo luawu mu Yave. Vayi bo Satana kabathota, luzolo luawu lusa bwe ba ko luduka, luvedila, voti lumvimba. Vayi kyuvu kinkaka kinkinza kiyiza: Batu boso bala tatamana bakwikama mu Yave Nzambi mu kibila ki luzolo badi mu nandi? Voti, bukyedika kwandi ti batu balenda monisa lukwikumunu? Kyuvu akyoki kiyizila mu kibila ki mambu Yobi kamonikina.

7. Dedi buntubila buku yi Yobi 1:8-11, bwidi Yave kamwena lukwikumunu lu Yobi? Ayi bwidi Satana kamwena mawu?

⁷ Yobi wuzingila mu bilumbu basi Isaeli baba ku Ngipiti. Dedi befu nandi mvandi wuba mutu wu masumu. Nandi wuba mvandi zinzimbala. Vayi Yave waba zolanga beni Yobi mu kibila ki lukwikumunu lwadi. Ḿba Satana wufyesa Yave mu matedi lukwikumunu lu batu va ntoto. Diawu Yave kamvanina kifwani ki Yobi. Phila Yobi kanatina luzingu lwandi lumonisa ti Satana nkwa luvunu. Satana wudinda nswa kwidi Yave mwingi kathota lukwikumunu lu Yobi. Yave wuba lufyatu mu nkundi’andi Yobi, ayi Nandi wubikila Satana kanthota.—Tanga Yobi 1:8-11.

8. Bwidi Satana kathotila Yobi?

 ⁸ Satana mambi kadi, ayi nandi widi mvondi. Nandi wubonga byuma byoso Yobi kaba, wuvonda bisadi byandi ayi wubifisa dizina dyandi. Nandi wutwadisa ziphasi ziwombo kwidi dikanda di Yobi, mu kuvonda kumi di bana kaba. Ayi wutwadisa ziphasi mu buvinya bu Yobi, mu kumvanga kuba beni kubela. Nandi wuyiza ba zimbesa ziwombo tona mu malu nate mu ntu. Nkyeto Yobi wuba beni kyunda, ayi nandi wundinda kabika bwe ba wukwikama, vayi kafinga Nzambi mwingi kafwa. Yobi waba tomba kufwa, vayi kheti bobo wutatamana wukwikama. Satana wubwe tomba phila yinkaka yi kuthotila Yobi. Nandi wusadila bakundi batatu ba Yobi. Mu bilumbu biwombo bawu bayenda kwe tala Yobi, vayi basa kumvana ko mbombolo. Vayi bawu bansemba mu phila yikhambu fwana. Bawu bankamba ti Nzambi nandi waba kunthota ayi kavwanga ko nkinza lukwikumunu lwandi. Bawu bakamba mvandi Yobi ti nandi widi mutu wumbi ayi wuba wufwana mwingi kumonikina mambu kaba monikina!—Yobi 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6.

9. Kheti mu mambu maphasi kaba vyokila, mbi Yobi kamanga kuvanga?

⁹ Mambu mbi Yobi kavanga mu zithotolo zyoso kaba vyokila? Nandi kasa ba ko mutu wulunga. Mu nganzi nandi wusemba bakundi bandi, ayi wutuba mambu kayiza tuba kuntwala ti masa ba ko mamboti. Nandi wuluta kakudila busonga bwandi kuvyoka busonga bu Nzambi. (Yobi 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5) Kheti mu mambu maphasi kaba vyokila, Yobi wumanga kubalukila Yave Nzambi. Nandi wumanga kukikinina mambu ma luvunu bakundi bandi bankamba. Nandi wutuba: ‘Minu yilendi tuba ko ti benu mwidi batu basonga! Nate yimfwa, yalasa bika ko lukwikumunu lwami!’ (Yobi 27:5) Mambu amomo mammonisa ti Yobi wuba wukubama mwingi kutatamana wukwikama mu mambu moso ma kummonikina. Yobi wununga; befu mvitu tulenda landakana kifwani kyandi.

10. Bwidi ngye wididi mu khati mambu Satana kavunina Yobi?

¹⁰ Bwidi ngye mvaku wididi mu khati mambu Satana kavunina Yobi? Nandi wuntubanga ti ngye wuzolanga ko Yave Nzambi mu bukyedika, ngye wala bika kunsadila mwingi kuvukisa mwel’aku, ayi lukwikumunu lwaku lwisi ko lukyedika! (Yobi 2:4, 5; Nzaikusu 12:10) Bukyedika ti wunkwangalala mu kukuwa mambu amomo? Diawu yindul’abu mambu amama: Yave wumbikilanga Satana kathota lukwikumunu lwaku. Nandi widi lufyatu mu ngyewu, diawu kakuvanina lwaku mwingi wumonisa lukwikumunu ayi kusadisa kumonisa ti Satana nkwa luvunu. Yave widi lufyatu ti ngye wulenda tatamana wukwikama, ayi Nandi wukanikisa ku kusadisa kuvanga mawu. (Ebeleo 13:6) Lwaku lunneni kufyatila Mfumu Wulutidi Zangama mu nza yimvimba! Ngye bevisa kibila mbi lukwikumunu lwididi nkinza? Twidi lwaku lu kumonisa ti Satana nkwa luvunu ayi kusadisa kuvedisa dizina di Tat’itu ayi luyalu lwandi. Mbi tufweti vanga mwingi tutatamana kumonisa lukwikumunu?

11. Mbi tulenda longuka mu kifwani ki Yobi?

¹¹ Satana wumbwela thota bisadi bi Nzambi mu ‘bilumbu bitsuka.’ (2 Timoteo 3:1) Mu thangu ayiyi nza yidi mu kitombi, bwidi tulenda kindisila lukwikumunu lwitu? Befu tulenda bwe longuka beni mu kifwani ki Yobi. Ava kavyokila mu zithotolo kavyokila, Yobi wumonisa lukwikumunu mu luzingu lwandi. Tala malongi matatu tulenda longuka mu matedi kukindisa lukwikumunu lwitu.

12. (a) Dedi buntubila Yobi 26:7, 8, 14, bwidi Yobi kamonisina lukinzu mu Yave ayi kayitukila bivangu byandi? (b) Bwidi befu mvitu tulenda vangila mawu?

 ¹² Yobi wukindisa luzolo lwandi mu Nzambi mu kukwituka bivangu bi Yave. Yobi waba botulanga thangu mwingi kutala bivangu bi Yave. (Tanga Yobi 26:7, 8, 14.) Nandi waba kwitukanga beni bo kaba yindulanga matedi ntoto, diyilu, matuti ayi bidumu, vayi nandi wuvisa ti kasa zaba ko beni matedi byuma byoso Yave kavanga. Nandi wuba vwanga beni nkinza dyambu di Yave. Tala mambu Yobi katuba matedi mambu ma Nzambi: ‘Minu yinlundanga zithumu zyaku mu ntim’ami.’ (Yobi 23:12) Yobi waba kwitukanga beni matedi bivangu bi Yave ayi waba kunkinzikanga beni. Nandi waba zolanga Tat’andi ayi waba tomba kunkwangidika. Mu kibila akyoki, Yobi wuluta ba wukubama mwingi kutatamana wukwikama. Befu tufweti vanga mvandi mambu Yobi kavanga. Befu tunluta zaba mambu mawombo matedi bivangu bi Yave kuvyoka batu mu thangu Yobi. Ayi twidi Kibibila kyoso kitusadisa kuzaba Yave mu bukyedika. Mamoso tulenda longuka malenda tusadisa kubwela zitisa Yave. Lukinzu twidi mu Yave lwala tunata kunzola, kunkinzika, ayi kukindisa makani mitu ma kutatamana bakwikama.—Yobi 28:28.

13-14. (a) Dedi buntubila Yobi 31:1, bwidi Yobi kamonisina ti widi mutu wuntumamananga? (b) Bwidi tulenda landikinina kifwani ki Yobi?

¹³ Kutumamana mu mambu moso kusadisa Yobi kukindisa lukwikumunu lwandi. Yobi wuzaba ti mwingi kaba wukwikama kafweti tumukina Yave. Kadika khumbu tuntumamananga, befu tumbwela kindisanga lukwikumunu lwitu. Yobi wuvanga mangolo mwingi kutumukina Nzambi mu luzingu lwandi loso. Nandi wuba keba keba mu phila mavanga kaba monisanga kwidi bakyeto bankaka. (Tanga Yobi 31:1.) Bo kaba wukwela, nandi wuzaba ti didi dyambu dimbi kuba mayindu makhambu fwana mu bakyeto bankaka. Bubu, befu tunzingila mu nza yiwedi mambu mawombo ma kitsuza. Dedi Yobi, befu tumvanganga mangolo ma kubika ba mayindu ma kubundana nyitu na mutu wukhambu kwelana  yitu? Bukyedika ti tummanganga kumona zifoto voti zivideo zimmonisa mambu ma kitsuza? (Matai 5:28) Befu kukiyala kadika thangu, twala kindisa makani mitu ma kuba bakwikama.

¹⁴ Yobi mvandi wutumamana Yave mu phila nandi kaba tadilanga byuma bi kinsuni. Yobi wuvisa ti na kutula lufyatu lwandi mu byuma kaba, nandi kalenda vola disumu ayi kufundusu va mesu ma Yave. (Yobi 31:24, 25, 28) Bubu mvandi, twidi mu kuzingila mu nza batu banzolanga beni byuma bi kinsuni. Befu kutadila zimbongo voti byuma binkaka bi kinsuni twidi mu phila yifwana, dedi bo Kibibila kintubila tufweti vangila, befu twala luta kindisa makani twidi ma kutatamana bakwikama.—Zingana 30:8, 9; Matai 6:19-21.

15. (a) Kivuvu mbi Yobi kaba kinsadisa kutatamana wukwikama? (b) Kibila mbi kifwani kyandi kitusadisila kuba kivuvu mu mambu Yave katukanikisa?

¹⁵ Yobi wutatamana wukwikama mu kutsikika mayindu mandi mu Yave ayi kuba kivuvu ti nandi kalenda kunsakumuna. Nandi wuba kikinina ti Nzambi kalenda kyeba lukwikumunu lwandi. (Yobi 31:6) Kheti mu ziphasi kavyokila, Yobi wuba lufyatu ti Yave kalenda kumvukisa. Lufyatu alolo, lunsadisa kukindisa lukwikumunu lwandi. Yave wuba beni mayangi mu kumona lukwikumu lu Yobi mu Nandi, ayi wunsakumuna beni! (Yobi 42:12-17; Yakobi 5:11) Yobi wala tambula lusakumunu lulutidi mu nza yimona. Ngye widi kivuvu ti Yave wala kusakumuna mu lukwikumunu lwaku? Nzamb’itu kasa baluka ko. (Malaki 3:6) Befu kutebukanga moyo ti nandi wumvwanga nkinza lukwikumunu lwitu, befu tulenda tatamana kuba kivuvu mu bilumbu bimboti binkwiza.—1 Tesalonika 5:8, 9.

16. Makani mbi tufweti ba?

¹⁶ Ba makani ma kukhambu bika lukwikumunu lwaku! Khumbu zinkaka wulenda mona ti bakundi baku voti basi dikanda basintatamana ko kuba bakwikama, kheti bobo, ngye wisi ko ngyeveka. Ngye wala ba wumweka mu bivevi bi batu bantatamana bakwika mu nza yimvimba. Ngye mvaku wala ba mu ntanda wu babakala ayi bakyeto batatamana bakwikama mu thangu yikhulu, kheti bo baba tomba kubavonda. (Ebeleo 11:36-38; 12:1) Befu boso tufweti ba makani ma kutatamana kuzingila mu mambu Yobi katuba: ‘Yalasa bika ko lukwikumunu lwami!’ Ayi ḿba lukwikumunu lwaku lunzitisa Yave mvu ka mvu!