1-2. (a) Phila mbi Satana kamvuninanga batu? (b) Mbi twenlonguka mu dilongi adidi?

SATANA widi ‘tata yi luvunu.’ Tona va thononu nza nandi wumvunanga batu. (Yoane 8:44) Mu mambu kamvunanga, mwidi mvandi malongi ma luvunu matedi lufwa ayi mutu kutatamana kuzinga bo kamfwa. Bikhulu ayi mambu mawombo batu bamvanganga, bamvangilanga mawu mu kibila ki boma bu zipheve zimbi ayi batu bafwa. Mu kibila ki mambu beni, zikhomba zitu ziwombo bafweti ‘nwana mvita mu kibila ki kiminu’ kiawu bo wumweka mu dikanda voti va nsengi kamfwa.—Yuda 3.

² Ngye kuvyokila mu mambu ma phila ayoyi, mbi wulenda vanga mwingi kutatamana wukwikama ayi kulonga kyedika ki Kibibila kitedi lufwa? (Efeso 6:11) Boti khomba mu kimvuka badi mu kukwika mwingi kulandakana bikhulu Nzambi kakhambu zolanga, bwidi ngye wulenda kumbombila ayi kunkindisila? Mu dilongi adidi, twenlonguka zithwadusulu Yave katuvananga. Vayi twentubila theti mambu Kibibila kintuba matedi lufwa.

3. Mambu mbi mayiza monika mu kibila ki luvunu lutheti?

³ Lusa ba ko luzolo lu Nzambi batu kufwanga. Nandi wuvanga Adami ayi Eva mwingi bazinga mvu ka mvu. Vayi mwingi mawu mamonika, vaba tombulu bawu kutumukina Yave. Nandi wuba vana nsinku wuntuba: ‘Nti wu nzayilu wu mambu mamboti ayi mambi, wubika dya makundi ma nti beni; kibila kilumbu wala dya mawu bukyedika, ngyewu wala fwa.’ (Ngenesi 2:16, 17) Vawu Satana kasadila lwaku alolo mwingi kutwadisa ziphasi. Mu kusadila nyoka, nandi wukamba Eva: ‘Mwisinkwiza fwa ko.’ Kyadi ayi kyunda kuzaba ti Eva wukikinina mu luvunu alolo ayi wudya dikundi beni. Bosi wuvana nnuni’andi Adami ayi mvandi wudya. (Ngenesi 3:4, 6) Mu kibila akyoki, disumu dikota mu nza ayi batu batona kufwa.—Loma 5:12.

4-5. Phila mbi yinkaka Satana kakhidi vunina batu?

 ⁴ Mambu Nzambi katuba mayiza monika— Adami ayi Eva bayiza fwa. Vayi Satana wukhidi vunanga batu mu matedi lufwa. Buvyokila thangu, nandi wutona kuvuna mu mambu mankaka. Yimweka mu mambu beni yidi ti mutu wuntatamana kuzinga mu nza yi kipheve bo kafwidi. Vadi mambu mawombo mavyakana mu matedi luvunu alolo, nate bubu batu bawombo bakhidi vunukanga mu mawu.—1 Timoteo 4:1.

⁵ Kibila mbi batu bawombo bamvunukinanga mu mambu amomo? Kibila ni mutu mu befu tidi kufwa. Tuvangulu mwingi kuzinga mvu ka mvu. (Mpovi 3:11) Befu tuntadilanga lufwa banga mbeni. (1 Kolinto 15:26) Ayi Satana wunsadilanga lwaku alolo mwingi kuvuna batu.

6-7. (a) Bukyedika ti Satana wununga kusweka kwidi batu boso kyedika kitedi lufwa? Sudikisa. (b) Kibila mbi didi dyambu dimboti kuzaba mambu Kibibila kinlonga matedi lufwa?

⁶ Kheti mu mangolo moso kamvanganga, Satana kanunganga ko kusweka kwidi batu boso kyedika kitedi lufwa. Twidi mu kuzingila mu thangu batu bawombo bazebi ayi banlonganga kyedika ki Kibibila kitedila lufwa ayi luvubukusu. (Mpovi 9:5, 10; Mavanga 24:15) Mambu amomo ma tubombanga, ma tubotulanga boma ayi divuda. Buka, twisi ko boma bu bafwa, voti boma ti bawu badi mu kutovuka ku khonzu yinkaka. Tuzebi ti bawu bazingilanga ko kuma kunkaka ayi balendi vanga ko mambu mambi kwidi batu. Yidi buka ti badi mu kulala tolo tungolo. (Yoane 11:11-14) Befu tuzabizi ti bafwa bamonanga ko thangu kuvyoka. Diawu, mu thangu luvulubukusu lwala tona, kheti batu bafwa mu bivevi di bivevi di mimvu, bala mwena buka ti thangu yilwelu yima vyoka.

⁷ Bukyedika ti ngye wunkikinina ti kyedika kitedi bafwa kidi kisulama ayi kisi ko phasi mu kuvisa. Kyedika beni kidi diswasana na luvunu lu Satana, luntwadisanga divuda kwidi batu. Mambu kantubanga mavunanga ko to batu, vayi mambivisanga mvandi dizina di Mvang’itu. Mwingi tuvisa buboti mambu mambi Satana kama twadisa, twantubila byuvu abibi: Bwidi mambu ma luvunu ma Satana mambivisanga dizina di Yave? Bwidi mawu mannatina batu kukikinina ti nkhayilu yi khudulu yi Yesu yisi ko luvalu? Bwidi mawu mambwedilanga ziphasi mu luzingu lu batu?

8. Dedi bummonisina Yelemia 19:5, bwidi luvunu lu Satana lutedi lufwa lumbivisilanga dizina di Yave?

⁸ Mambu Satana kamvunanga matedi lufwa mambivisanga dizina di Yave.  Mu mambu kamvunanga  mwidi mvandi luvunu luntuba ti bafwa bantovukanga ku bulungi bu mbazu. Luawu lwidi kifingu kwidi Yave! Mu phila mbi? Mambu beni ma luvunu mammonisa ti Yave nkwa mambi buka Satana. (1 Yoane 4:8) Bwidi ngye wumbelanga bo wunyindula phila batu balenda tadila Yave? Bwidi naveka Yave kammwenanga mambu beni? Befu tuzebi ti nandi wunlendanga mambu moso mambi.—Tanga Yelemia 19:5.

9. Bwidi mambu Satana kamvunanga mandekudila luvalu lu nkhayilu yi khudulu yi Yesu bantubila mu Yoane 3:16 ayi 15:13?

⁹ Mambu Satana kamvunanga matedi lufwa mandekulanga luvalu mu nkhayilu yi khudulu yi Yesu. (Matai 20:28) Luvunu lunkaka lu Satana luntuba ti batu badi mwela wukhambu fwanga. Boti mawu madi makyedika, buna tulenda tuba ti twidi luzingu lu mvu ka mvu. Ayi boti twidi luzingu lu mvu ka mvu, khanu Klisto kasa vana ko luzingu lwandi buka nkhayilu mu kibila kitu. Vayi khudulu yi Yesu, yawu phila yilutidi Yave kama monisina luzolo lwandi kwidi batu (Tanga Yoane 3:16; 15:13.) Mambu Satana kamvunanga mammonisa ti luzolo Yave kamonisa lwisi ko luvalu. Wulenda yindula bwidi Yave ayi Yesu bammwenanga mambu amomo?

10. Bifwani mbi bimmonisa ti mambu Satana kamvunanga matedi lufwa mambwelanga nkyezo ayi ziphasi mu batu?

¹⁰ Mambu Satana kamvunanga mambwelanga kyenzo ayi ziphasi mu batu. Mwana na kufwa, ḿba valenda ba batu balenda kamba matata mandi: ‘Nzambi benata mwan’inu ku diyilu kibila mbasi yinkaka kaba tomba.’ Luvunu alolo lu Satana, lumvananga batu mbombolo voti lu babwelanga ziphasi? Bwe yindula mu luvunu lunkaka: lutedi bulungi bu mbazu. Bansadilanga luvunu alolo mwingi kunungisa mambu mambi bankaka bamvanganga. Dedi, batu bammanga kukikinina malongi ma binganga baba kuba kanganga mu nti ayi kuba vika. Buku mweka yintubila matedi phila baba fundisilanga batu mu mimvu mima vyoka, yituba: Batu bankaka baba vanganga mambu amomo mambi, ḿba baba yindula ti bawu baba sadisa batu baba vikanga “kumona bwidi luzingu luawu lwala bela ku bulungi bu mbazu bala zingila mvu ka mvu.” Buawu ava kufwa, bawu balenda nyonga mu masumu mawu ayi kubika bwe kwenda ku bulungi bu mbazu. Diawu mu zitsi zinkaka, batu bambwongiminanga, bamvananga nzitusu ayi bandindanga lusakumunu kwidi bafwa. Bankaka bantombanga kuba yawu mu ndembama, kibila bammonanga boma ti balenda kuba vangila mambu mambi. Kyadi ayi kyunda kumona ti bikhulu bimfumina mu malongi ma luvunu ma Satana mavananga ko batu mbombolo, vayi mamvanganga batu kukwazuka beni ayi kuba boma.

11. Bwidi dikanda voti bakundi bitu balenda tukwikila kuvanga mambu makhambulu kithwadi na malongi ma Kibibila?

¹¹ Befu tunzolanga Yave ayi malongi ma Kibibila. Luzolo beni lutusadisanga kununga bo bakundi ayi dikanda ditu ba tukwika kulandakana bikhulu bikhambulu kithwadi na malongi ma Kibibila. Ḿba bawu balenda tutula boma, mu kutuba ti befu tuzolanga ko mutu befwa. Voti balenda tuba ti mu kibila kitu, mutu beni wala monikinanga batu mwingi kubasusula. Mu mambu ma phila ayoyo, bwidi tulenda longila kyedika ki Kibibila? Twantubila minswa mi Kibibila milenda kutusadisa ayi bwidi tulenda sadila miawu.

12. Bikhulu mbi bikhambulu kithwadi na malongi ma Kibibila?

¹² Ba makani ma ‘kuvambana’ na malongi ayi bikhulu bikhambulu kithwadi na malongi ma Kibibila. (2 Kolinto 6:17) Ku divula dimweka ku Caribe, bawombo bankikininanga ti bo mutu kafwidi, ‘kimbindi’ kyandi kilenda tatamana kuzinga mwa thangu na batu bamoyo ayi kuvanga mambu mambi kwidi batu bamvangila mambi.  Buku yimweka yituba ti “kimbindi” kilenda “twadisa divunza diwombo va dibweti.” Ku África, batu bantubikanga mu kibaka zifoto ayi lumwenu mutu wufwa kaba sadilanga. Kibila mbi bamvangilanga mawu? Bankaka bantubanga ti bafwa balendi mona ko bizizi biawu! Bo twidi bisadi bi Yave, befu tukikininanga ko ni dyambu mu matedi luvunu lu Satana voti tulandakananga ko bikhulu abyobi bimbwelanga myoko mambu kamvunanga.—1 Kolinto 10:21, 22.

13. Dedi buntubila Yakobi 1:5, mbi wufweti vanga boti divuda widi ti kikhulu bamvanga kinkwangidika Yave voti ndamba?

¹³ Boti ngye divuda widi ti kikhulu bamvanga kinkwangidika Yave voti ndamba, sambila kwidi nandi ayi dinda ka kuvana ndwenga. (Tanga Yakobi 1:5.) Bosi fyongunina mbi bilongulu bitu bintuba matedi dyambu beni. Boti kuba, yoluka na bakulutu ba kimvuka. Bawu basi kukamba ko makani wufweti baka, vayi bela kusadisa kutebuka moyo malongi mankinza madi mu Kibibila, dedi mo tube tubila kumbusa. Mu kulandakana zithwadusulu azyozi, ngye wala sadila ‘diela diaku’ mwingi kununga ‘kusuasisa mamboti ayi mambi.’—Ebeleo 5:14.

14. Mbi tulenda vanga mwingi tubika vanga bankaka kusumuka?

¹⁴ “Luvanga [mamoso] mu diambu di nkembo wu Nzambi. Lubika kituka [lwaku] lu kubumina batu thutu.” (1 Kolinto 10:31, 32) Ava kubaka makani, buboti beni kuyindula bwidi bankaka bankwiza mwena mawu, kubunda mvandi zikhomba zitu mu kimvuka. Twisintomba ko kuvanga zikhomba zitu kusumuka! (Malako 9:42) Tufweti ba mvandi keba keba mwingi tubika lweka mintima mi batu bakhambu sadilanga Yave. Luzolo lwala kutusadisa kukolukila mu lukinzu, mu phila yinkwangidika Yave. Befu tulendi kwambila ko na batu voti kuba tubila bubi mu kibila ki bikhulu biawu. Tebukanga moyo ti luzolo ngolo lwidi! Bo tummonisa luzolo ayi lukinzu, befu tulenda lebisa mintima mi makanda ayi bakundi bitu bakhambu sadilanga Yave.

15-16. (a) Kibila mbi didi dyambu dimboti kuzabikisa bankaka ti ngye widi Mbangi Yave? Vana kifwani. (b) Mbi tulenda longuka mu mambu Polo katuba mu Loma 1:16?

¹⁵ Kamba baboso va nsengi’aku ti widi Mbazi yi Yave. (Yesaya 43:10) Dikanda dyaku ayi batu bankalanga yaku va nsengi, balenda fwema bo wukhambu landakana bikhulu biawu. Vayi ba kuzaba ti ngye widi Mbangi yi Yave, dilenda ba dyambu dilwelu kununga zithotolo ziawu. Francisco, wunkalanga ku Moçambique  wutuba: “Bo minu ayi nkazi’ama Carolina tulonguka kyedika, tukamba makanda mitu ti twisinkwiza bwe bwongimina ko bafwa. Vayi kiminu kitu kiyiza thoto mu thangu khomba Carolina kafwa. Kikhulu ki dibweti tunkalanga kintuba ti bo mutu kafwidi, bafweti kumvangila nkungi mu thangu ba kunkobisa. Bosi wumweka va dikanda wubutuka yandi kivumu kimweka, kafweti leka bilumbu bitatu vama bayobisila mutu wufwa. Batu bankikininanga ti kuvanga mawu, kunlembikanga nganzi yi mutu wufwa. Bo Carolina kabutuka yandi kivumu kimweka, dikanda dyandi dyaba tomba nandi kalandakana kikhulu beni.”

¹⁶ Mambu mbi Francisco ayi Carolina bavanga? Francisco wutuba: “Befu tunzolanga Yave ayi tutidi kunkwangidika. Diawu tumangina kulandakana kikhulu beni. Dikanda di Carolina didasuka. Bawu batuba ti tusa ba ko lukinzu mu mutu wufwa ayi balendi bwe tusadisa ko voti kukwiza tutalanga ku nzo’itu. Bo tuba sudikisa mambu tunkikininanga, tubaka makani ma kubika tubila mawu mu thangu baba mu nganzi. Bankaka va dikanda baba ku khonzo’itu, ayi batuba ti befu tuba sudikisa makani mitu ava mambu beni kumonika. Buvyokila thangu, dikanda di Carolina bavumbama ayi tununga kuvutula kithwadi kitu na bawu. Bankaka bayiza ku nzo’itu ayi ba tudinda bilongulu bitu bi Kibibila.” Mu mambu ma phila ayoyi, bika ba zitsoni mu mambu wunkikininanga. Longa kyedika kitedi bafwa.—Tanga Loma 1:16.

17. Mbi byala tusadisa kuba nkundi wukiedika kwidi khomba befwilu mutu kanzolanga?

¹⁷ Boti khomba mu kimvuka befwilu mutu kanzolanga, befu tufweti vanga mamoso mwingi tuba ‘nkundi wukiedika . . . , khomba wubutuka mu thangu ziphasi.’ (Zingana 17:17) Mawu nkinza madi boti badi mu kukwika khomba beni kulandakana kikhulu kikhambu dedakana na malongi ma Kibibila. Mbi tulenda vanga mwingi tuba ‘nkundi wukiedika’? Vadi minswa myodi mi Kibibila milenda kutusadisa kubomba batu badi mu kyunda mu kibila ki lufwa lu mutu banzolanga.

18. Kibila mbi Yesu katonina kudila, ayi mbi tulenda longuka mu kifwani kyandi?

¹⁸ ‘Dilanu va kimweka na batu bandila.’ (Loma 12:15) Khumbu zinkaka tusazaba ko mambu ma kutuba boti mutu widi kyunda mu kibila ki lufwa  lu mutu kanzolanga. Kheti tusazaba ko mambu ma kutuba, ba kutumona kudila, bawu bela visa ti befu tumvwanga nkinza mabanza mawu. Bo Lazalu kafwa, zikhomba zyandi Malata ayi Malia, kubunda mvandi bakundi bawombo badila. Bo Yesu katuka kuna buna vama vyoka bilumbu binna, nandi mvandi ‘wudila.’ Kibila mbi Yesu katonina kudila kheti nandi wuzaba ti wunkwiza vulubusa nkundi’andi? (Yoane 11:17, 33-35) Maswela ma Yesu mamonisa ti nandi wuba mabanza mamweka ayi Tat’andi. Ayi mawu mamonisa mvandi phila Yesu kaba zodilanga dikanda di Lazalu. Bukyedika, mawu mavana mbombolo kwidi Malata ayi Malia. Bobuawu mvandi, bo zikhomba mu kimvuka bammona luzolo lwitu ayi phila tuba vwilanga nkinza, bawu bela ba lufyatu ti basi ko baveka. Vayi badi bazungalala na bakundi ba kubazolanga ayi ba kubavwanga nkinza.

19. Boti khomba befwilu mutu kanzolanga, bwidi tulenda landikinina nswa widi mu Mpovi 3:7?

¹⁹ ‘Thangu yi kukala swi ayi thangu yi kukoluka.’ (Mpovi 3:7) Phila yinkaka tulenda bombila khomba befwilu mutu kanzolanga yidi mu kukuwa mu thangu kankoluka. Bika nandi kabasisa kyunda kyoso kadi mu ntim’andi, ayi bika vwa beni nkinza mambu ‘makhambu fwana’ kankwiza tuba. (Yobi 6:2, 3) Ḿba khomba beni wunluta mona nganzi mu kibila ki basi dikanda bakhambu sadilanga Yave. Sambila yandi. Lomba kwidi Yave, ‘Wunkuwanga minsambu’, mwingi kasadisa khomba kubaka mangolo ayi kuyindula mu phila yifwana. (Minkunga 65:2) Boti kuba, wulenda tanga yandi Kibibila. Voti mulenda tanga va kimweka dilongi didi mu bilongulu bitu, dedi nongu yi luzingi yilenda kumvana mbombolo.

20. Mbi twala mona mu dilongi dinkwiza?

²⁰ Yave wutuvana lwaku lunneni lu kuzaba kyedika kitedi lufwa ayi kivuvu kimboti ki luvulubukusu! (Yoane 5:28, 29) Diawu, bika kuba boma bu kulonga kyedika ki Kibibila. Thangu wumbaka lwaku, longa kyedika beni kwidi batu. Vayi vadi ntambu wunkaka Satana kansadilanga mwingi kubika batu ku kitombi: Nandi wunsadilanga kindoki voti ziphandu. Mambu ayi bisavu binkaka tumvyokisilanga thangu bidi kithwadi na ntambu beni. Mu dilongi dinkwiza, twala mona kibila mbi tufweti tatukila biawu.