1-2. Vama mbi Yesu kaba bo katuba bikuma biandi bitsuka?

KIBA kilumbu 14 ngonda yi Nisa mvu 33 T.K. Bo bammana kufundisa Yesu mu phila yikhambu fuana, bamvunina ti nandi bevanga diambu di mbi. Batu batona kumvueza, kumbula, kumvangila mambu mawombo mambi ayi bosi bayiza kumbanda va dikunzi. Bambanda zitsiesi mu mioko ayi mu malu. Ayi kadika khumbu kaba vumuka ayi kaba tomba kukoluka, khienzu yaba buelamanga. Vayi khei bobo, vaba tombulu Yesu kutuba diosokua diambu, kibila mambu mawombo mankinza maba yandi muingi kutuba.

² Tuenlonguka mambu matsuka Yesu katuba bo kaba fua va dikunzi ayi mbi tulenda longuka mu mambu beni. Voti “tuyuwanu mambu nandi kantuba.”—Matai 17:5.

3. Bo Yesu katuba bikuma: “Tata, wuba lemvukila” banani kaba tubila?

³ Mbi Yesu katuba? Bo baba kumbanda va dikunzi nandi wusambila: “Tata, wuba lemvukila.” Kulemvukila banani? Matangu manlanda malenda tusadisa kubakula mvutu: ‘Basa zaba ko mambu badi mu kuvanga.’ (Luka 23:33, 34) Yesu ḿba waba tubila matedi masodi ma basi Loma bambanda zitsiesi mu malu ayi mu mioko. Bawu basa zaba ko mu bukiedika mambu baba vanga. Mvandi ḿba waba tubila nkangu wu batu baba kuntala mu thangu baba kumvonda, vayi kuntuala bayiza kuna kiminu mu nandi. (Mava. 2:36-38) Yesu kasa bika ko ziphasi kaviokila zinkitula mutu wu mbi voti wu nkanzi. (1 Pete. 2:23) Vayi nandi wudinda kuidi Yave kalemvukila batu batuadisa lufua luandi.

4. Mbi tulenda longuka mu phila Yesu kalemvukila zimbeni ziandi?

 ⁴ Mbi tulenda longuka mu mambu Yesu katuba? Dedi Yesu, tufueti ba bakubama muingi kulemvukilanga bankaka. (Kolo. 3:13) Basi dikanda ayi batu bankaka balenda tutula nkaku mu kisalu ki Yave, kibila bavisanga ko mambu tunkikininanga ayi phila tunnatinanga luzingu luitu. Diawu, bawu balenda vanga dioso kua diambu muingi kutu vunina mambu mambi, kutu vueza vantuala batu bankaka, kuloza bilongulu bitu voti kutu suva khuba yilenda kutu lueka nyitu. Dedi Yesu, tulendi balundila ko nkanzi vayi tufueti dinda kuidi Yave kazibula mintima miawu muingi kuntuala bakikinina kiedika. (Matai 5:44, 45) Khumbu zinkaka tulenda mona phasi kuba lemvukila boti ba tuvangila beni mambu mambi. Vayi befu kubika nkanzi yiyala ntim’itu tuala kuyituadisa ziphasi befu veka. Khomba mueka wutuba: “Minu yizebi ti kulemvukila kuisinsundula ko ti nyenzi yimmonanga bifingu voti yifueti kikinina kuba kisakununu kuidi bankaka. Vayi kunsundula ti minu yibe sola kubika lunda nkanzi.” (Minku. 37:8) Bo tunlemvukila, befu tumbakanga makani ma kukhambu bika mambu ma mbi tuviokila ma tukitula batu ba mbi voti ba nkanzi.— Efe. 4:31, 32.

5. Mbi Yesu kakanikisa kuidi ditongueni wuba va khonzo’andi ayi kibila mbi kavanina lukanu beni?

⁵ Mbi Yesu katuba? Matongueni muadi maba va khonzo Yesu mu thangu baba kumvonda. Va thonono baba buadi batona kunsakinina. (Matai 27:44) Vayi wunkaka wubalula mayindu mandi. Nandi wuyiza bakula ti Yesu kasa vanga ko ‘ni diambu di mbi.’ (Luka 23:40, 41) Mvandi, wumonisa ti wuba kiminu ti vala ba kilumbu Yesu wala vulubuka mu bafua ayi wala ba ntinu. Nandi wunkamba: ‘Yesu, thebukila moyo mu luyalu lu Kintinu kiaku.’ (Luka 23:42) Bukiedika, dibakala adiodio wuba kiminu ki ngolo! Buidi Yesu kantambudila? Nandi wunkamba: ‘Bukiedika yikukamba kilumbu akiki, ngie wala ba yama [kubika ti mu kintinu kiama] vayi ku paladizu.’ (Luka 23:43) Tummona ti Yesu naveka wuvana lukanu alolo mu kusadila bikuma “Minu,” “ngie,” ayi “yama.” Bo kazaba ti tat’andi widi nkua nlemvu, Yesu wutuba bikuma bivana kivuvu kuidi ditongueni beni.—Minku. 103:8.

6. Mbi tulenda longuka mu mambu Yesu kakamba ditongueni wuba va khonzo’andi?

⁶ Mbi tulenda longuka mu mambu Yesu katuba? Yesu wulandakana zikhadulu zi Tat’andi mu phila yisulama. (Ebe. 1:3) Yave widi wukubama muingi kutu lemvukila ayi kutu mona kiadi. Vayi muingi kavanga mawu, tufueti nyongina mu bukiedika masumu tuvanga kumbusa ayi kukuna kiminu ti tulenda tambula nlemvu wu masumu mitu mu nzila khudulu yi menga ma Yesu Klisto. (1 Yoane 1:7) Bankaka balenda mona phasi kukikinina ti Yave kalenda lemvukila zinzimbala bavanga kumbusa. Boti buawu wummuenanga, buna yindula mu mambu amama: Bo vaba khambu mua thangu muingi kafua, Yesu wumonisa kiadi kuidi ditongueni wutona to kukuna kiminu muna thangu beni. Diawu tuidi beni lufiatu ti Yave, wala monisa kiadi kuidi bisadi biandi bikuikama bamvanganga mangolo muingi kutumamana zithumu ziandi!—Minku. 51:1; 1 Yoane 2:1, 2.

7. Dedi bummonisina Yoane 19:26, 27, mambu mbi Yesu kakamba kuidi Malia ayi Yoane? ayi kibila mbi katubila mawu?

⁷ Mbi Yesu katuba? (Tanga Yoane 19:26, 27.) Yesu waba kuazuka beni mu kibila ki  mam’andi. Ḿba Malia wuba mfuizi. Ayi mu thangu beni, Yesu wuba zikhomba zibutuka yandi ngudi yimueka baba bakubama muingi kukieba zitsatu zi Malia mu kinsuni. Vayi ni wumueka mu bawu mu thangu beni wuba nlandikini Yesu. Buabu, nani wunkuiza kieba zitsatu zi kiphevi zi mam’andi? Yoane wuba wumueka mu bapostolu bakuikama ayi wuba nkundi wufikama wu Yesu. Ayi Yesu wuntadilanga baboso bambuongiminanga Yave banga dikanda diandi di kiphevi. (Matai 12:46-50) Diawu mu kibila ki luzolo kaba mu Malia, nandi wuba lufiatu ti Yoane wunkuiza kieba zitsatu zi kiphevi zi mam’andi. Diawu kakambila mam’andi: “Tala! Muan’aku!” Ayi wukamba Yoane: “Tala! Mam’aku!” Tona mu kilumbu  beni, Yoane wuba banga muana kuidi Malia ayi wunkieba banga mam’andi. Bukiedika Yesu wumonisa beni luzolo kuidi Malia mutu wunkieba tona mu mbutukulu’andi ayi wuba va khonzo’andi bo kaba fua!

8. Mbi tulenda longuka mu mambu Yesu kakamba Malia ayi Yoane?

⁸ Mbi tulenda longuka mu mambu Yesu katuba? Luzolo tuidi na zikhomba zitu zi kiphevi lulutidi ngolo kena kithuadi tuidi na basi dikanda. Kibila basi dikanda ditu, balenda kutu balukila ayi kutu tula nkaku muingi kusadila Yave. Vayi dedi bo Yesu kakanikisila, befu kuba bakuikama mu Yave ayi mu kimvuka kiandi, ‘tuala tambula kuvioka 100 di zikhumbu na biuma bio befu tubika kumbusa.’ Bawombo bala kuiza ba bana bitu, zingudi zitu ayi matata mitu ma luzolo. (Malako 10:29, 30) Buidi wummuena diyindu di kubaka zikhomba mu kimvuka badi kithuadi kibila badi kiminu, luzolo mu Yave ayi mu bawu na bawu?—Kolo. 3:14; 1 Pete. 2:17.

9. Mbi tulenda longuka mu mambu Yesu katuba mu Matai 27:46?

⁹ Mambu mbi Yesu katuba? Bo vaba khambu mua thangu muingi kafua, Yesu wutuba: ‘Nzambi’ama, Nzambi’ama, kibila mbi makhuekudila?’ (Matai 27:46) Kibibila kisinsudikisa ko kibila mbi Yesu katubila mambu amomo. Vayi tuemmona mbi tulenda longuka mu mawu. Bo Yesu katuba mambu amomo, nandi waba dukisa mbikudulu yidi mu Minkunga 22:1. * Mvandi mammonisa ti Yave wubotula lukiebu luandi mu mua thangu bo Muan’andi kaba fua. (Yobi 1:10) Yesu wuvisa ti Tat’andi wunyekula mu mioko mi zimbeni ziandi, muingi nandi kathoto nati mu kitesu kio ni mutu wumueka kaviokidiabu ko. Mvandi mammonisa ti kasa ba ko fotu mu lufua banzengila.

10. Mbi tulenda longuka mu mambu Yesu kakamba Tat’andi?

¹⁰ Mbi tulenda longuka mu mambu Yesu katuba? Tulenda longuka ti tulendi vingila ko muingi Yave katu kieba mu mambu moso maphasi tumviokila manthota kiminu kitu. Dedi bo Yesu kathoto nati mu kitesu kio kanunga, befu mvitu boti kuba tufueti tatamana bakuikama nati ku lufua. (Matai 16:24, 25) Mvandi tufueti ba lufiatu ti Yave kalasa bika ko muingi tuthoto nati mu kitesu kio tunkambu nunga. (1 Koli. 10:13) Diambu dinkaka di nkinza tulenda longuka didi, dedi Yesu befu mvitu balenda tuvangila mambu makhambulu masonga. (1 Pete. 2:19, 20) Zimbeni zitu bamvangilanga mawu bakana ko ti tumvanganga mambu mambi vayi kibila tuisi ko kithuadi na nza ayiyi ayi tumvananga kimbangi ki kiedika. (Yoane 17:14; 1 Pete. 4:15, 16) Yesu wuzaba kibila Yave kabikila muingi nandi katovuka. Vayi, bisadi bikuikama bi Yave bamviokilanga mu zithotolo, khumbu zinkaka bankuvulanga: Kibila mbi Nandi kambikilanga mambu mambi maba monikina? (Haba. 1:3) Nzamb’itu yi kiadi ayi wu mvibudulu, wumvisanga ti bakana ko kukhambu ku kiminu kumvanganga bisadi biandi kuyindudila phila ayoyo. Vayi mbombolo yimfumina kuidi Nandi bawu bantomba.—2 Koli. 1:3, 4.

11. Kibila mbi Yesu katubila mambu madi mu Yoane 19:28?

¹¹ Mbi Yesu katuba? (Tanga Yoane 19:28.) Kibila mbi Yesu katubila: ‘Yidi beni phuila’? Katubila mawu muingi kudukisa mbikudulu yidi mu Minkunga 22:15, yintuba: ‘Mangolo mama madi mu kukuma banga kitini ki  nzungu yituma ayi ludimi luama lube nama mu munu’ama’. Yesu wumona beni ziphasi ava bambanda va dikunzi, diawu nandi kabela beni mu phuila. Ayi lusadusu kabe tomba muingi kumanisa phuila beni.

12. Mbi tulenda longuka bo Yesu katuba ‘Yidi beni phuila’?

¹² Mbi tulenda longuka mu mambu Yesu katuba? Yesu kasa yitadila ko banga mutu wulebakana bo kazabikisa mabanza mandi. Vadi mambu mu luzingu luitu tumbakanga makani ma kubika kuzabikisa bankaka. Vayi befu kumona ti lusadusu tuntomba, buna tubika mona zitsoni kudinda lusadusu kuidi bankaka. Dedi, boti tueka biboba voti tusiedi ko buvinya bumboti vayi tutidi kukuenda ku zandu muingi kusumba biuma voti kukuenda kuidi mfelimi muingi kue kongusu tulenda dinda lusadusu kuidi khomba voti nkundi wu luzolo. Boti tuidi mu kiunda ove balebakana, ḿba tulenda dinda lusadusu kuidi nkulutu kimvuka voti nkundi wunkaka wu yonzuka mu kiphevi, muingi katu yuwa ayi kutu kamba ‘mambu mamboti’ malenda kutu kindisa. (Zinga. 12:25) Tufueti tebuka moyo ti zikhomba zitu kuba kuandi zi babakala voti zi bakieto, batu zolanga beni ayi batidi kutu sadisa mu thangu tumviokila mu ziphasi. (Zinga. 17:17) Vayi bawu balendi nunga ko kuzaba mambu madi mu mintima mitu. Diawu, muingi baku vana lusadusu wuntomba, ngie fueti tuama ntuala mu kuba zabikisa mambu wumviokila.

13. Mambu mbi Yesu kadukisa bo katatamana wukuikama nati ku lufua?

¹³ Mbi Yesu katuba? Mu kilokula kintatu ki masika kilumbu 14 ngonda yi Nisa, Yesu wutuba: ‘Mamoso masundukidi!’ (Yoane 19:30) Mambu Yesu katuba matu longa ti ava kafua nandi wuzaba ti wuvanga mamoso Yave kaba tomba. Bo kakuikama nati kulu fua Yesu wudukisa mambu mawombo. Theti, nandi wumonisa ti Satana widi nkua luvunu. Kibila wumonisa ti mutu wuvedila kalenda tatamana wukuikama kheti mu mamoso Satana kalenda kuntuadisila. Dimuadi, Yesu wuvana luzingu luandi banga khudulu. Ayi lufua luandi luvana luaku muingi batu ba masumu baba bafuana va ntuadisi Nzambi ayi ba baka luzingu lu mvu ka mvu. Dintatu, Yesu wumonisa ti Yave widi ntinu wu lutididi ayi wudiodisa dizina diandi mu mambu moso bamvunina.

14. Sudikisa buidi tufueti zingila kadika kilumbu.

¹⁴ Mbi tulenda longuka mu mambuYesu katuba? Tulenda longuka ti, tufueti tatamana bakuikama kadika kilumbu. Tala mambu khomba Maxwell Friend, wuba longisi wu Kikola ki Ngiliadi katuba mu dilongi kavanga mu lukutukunu lu zitsi: “Bika kulunda mambu wulenda tuba voti wulenda vanga bubu, muingi kuvanga kimba yono. Kibila ngie wisi ko lufiatu ti kimba yono wala ba wumoyo. Diawu zinga kadika kilumbu banga kilumbu kiaku kitsuka, muingi kumonisa lukuikumunu ayi kuba wufuana muingi wutambula luzingu lu mvu ka mvu.” Diawu kheti bo luzingu luaku luidi va kingela voti wenduka kufua, ngie wulenda tuba mu lufiatu: “Yave, minu yima vanga mamoso yilenda nunga muingi kutatamana wukuikama, kumonisa ti Satana widi nkua luvunu, kudiodisa dizina diaku ayi kubuela mioko Kintinu kiaku!”

15. Dedi bummonisina Luka 23:46, lufiatu mbi Yesu kaba mu Tat’andi?

¹⁵ Mbi Yesu katuba? (Tanga Luka 23:46.) Mu lufiatu loso Yesu wutuba: ‘Tata mu mioko miaku yintambika phevi’ama’. Yesu wuzaba ti luzingu luandi luba mu mioko mi Tat’andi ayi  wuba lufiatu ti nandi wunkuiza kuntebukila moyo.

16. Mbi tulenda longuka mu kifuani ki Joshua?

¹⁶ Mbi tulenda longuka mu mambu Yesu katuba? Tufueti ba bakubama muingi kuvana luzingu luitu mu mioko mi Yave. Diawu tufueti ‘fiatila Yave mu ntim’itu woso.’ (Zinga. 3:5) Tala kifuani ki Joshua Mbangi yi Yave wuba 15 di mimvu ayi wuba kimbevu kingolo. Nandi wumanga mbukulu yi khambu ba kithuadi na minsua mi Yave. Ava kafua nandi wukamba mam’andi: “Mama, minu yidi mu mioko mi Yave. . . . Yilenda kukamba mu lufiatu ti Yave tsebi ayi nandi wala kumfulubusa. Kibila zebi mambu madi mu ntim’ama ayi zebi ti minu yi kunzolanga beni.” * Diawu tufueti kuyikuvusa: Boti yidi mu kuviokila mu mambu manthota kiminu kiama ayi mantula luzingu luama va kingela, bukiedika ti minu yinkuiza vana luzingu luama mu mioko mi Yave ayi kuba lufiatu ti nandi wala kuthebukila moyo?’

17-18. Mambu mbi tube longuka? (Tala mvandi dibaya “ Mbi Tulenda Longuka mu Mambu Matsuka Yesu Katuba.”)

¹⁷ Mambu mbi mankinza tulenda longuka mu mambu matsuka Yesu katuba? Tutebukanga moyo ti didi diambu dinkinza kulemvukilanga bankaka ayi kuba lufiatu ti Yave wala kutu lemvikila. Tuidi luaku lu kuba mu khati dikanda didi bivevi na bivevi bi zikhomba badi bakubama muingi kutu sadisa. Vayi, muingi tutambula lusadusu beni tufueti tuama ntuala mu kutomba lusadusu luawu. Tuidi lufiatu ti Yave wala tusadisa muingi tukindama mu moso kua mambu tulenda viokila. Diawu didi diambu dinkinza kuzinga kadika kilumbu banga kilumbu kitu ki tsuka muingi kumonisa lukuikumunu luitu kuidi Yave ayi kuba lufiatu ti luzingu luitu luidi nsika mu mioko miandi.

¹⁸ Befu kusadila mambu tuma longuka mu dilongi adidi, mawu mankuiza tusadisa kukuwa mambu naveka Yave katuba matedi muan’andi: “Yuwanu mambu kantuba”—Matai 17:5.