DILONGI 21
Bika Kuvukumuka mu ‘Nduenga yi Nza Ayiyi’
‘Nduenga yi nza ayiyi yidi buvungisi va meso ma Nzambi.’—1 KOLINTO 3:19.
NKUNGA 98 Kibibila—Buku yi Nzambi
MAMBU TUANLONGUKA *
1. Mbi Kibibila kituvana?
BEFU TULENDA nunga mosokua mambu tumviokila—kibila Yave widi Nlong’itu Wulutidi ayi wutumonisa nzila yi kudiatila. (Yesaya 30:20, 21) Kibibila kituvana biabioso tuntomba muingi tuba ‘baduka’ ayi ‘bakubama mu vanga mavanga moso mamboti.’ (2 Timoteo 3:17) Bo tumbika Kibibila kituadisa luzingu luitu, tunluta banga nduenga kuviokila batu bankakidilanga ‘nduenga yi nza ayiyi.’—1 Kolinto 3:19; Minkunga 119:97-100.
2. Mbi tuenlonguka mu dilongi adidi?
2 Disi ko diambu diluelu kuba disuasana na batu banlandakananga nza ayiyi. Kibila nduenga yi nza yinkakidilanga mayindu ayi mavanga mambuela nyikunanga zinzinunu zitu zimbi. Diawu Kibibila kituvanina ndubu ayiyi: ‘Lukeba muingi ni mutu kabika kulukitula mimvika mu malongi maphamba ayi ma luvunu mamfumina mu bikhulu bi batu, mu mambu ma nza ayiyi, bika kuandi mu Klisto.’ (Kolosai 2:8) Tuemmona buidi batu batonina kukikinina mu mambu muadi maluvunu Satana kanlonanga. Tuemmona mvandi kibila mbi kadika luvunu luididi luphamba ayi kibila mbi nduenga yi Nzambi yilutidi na nduenga yi nza.
MAYINDU MAYIZA BALUKA MU MATEDI KUBUNDANA NYITU
3-4. Mu matedi kubundana nyitu, mambu mbi mayiza monika mu mvu 1900 nati 1930?
3 Tona mu mvu 1900 nati 1930 batu ku Estados Unidos babalula phila yi kutadila mambu matedi kubundana nyitu. Ava mimvu amiomi, batu baba kikininanga ti, kubundana nyitu kiba kifu kiaba vangamanga to kuidi batu bakuela, ayi babasa tubanga ko mambu amomo voso kua vama. Vayi mambu amomo mayiza baluka ayi mayindu mambi matedi kubundana nyitu matona kutembakana.
4 Mu mvu 1920, baba tedilanga kuidi bankaka Loucos Anos 20, mavanga ma batu ayi phila baba tadilanga mambu matedi kubundana nyitu mayiza baluka. Nsoniki wumueka wutuba: “Zifilme, zitiatro, tuimbu voti minkunga ayi zibuku zitona kumonisa beni mambu ma kitsuza. Mu mimvu beni, phila batu baba kininanga ayi baba vuatilanga, kuaba vanganga bankaka kuyindula beni mambu ma kubundana nyitu. Dedi bo Kibibila kitubila matedi bilumbu bitsuka, bivisa bimonisa ti batu babe ‘luta zola zinyenzi zi nza.’—2 Timoteo 3:4.
Dikabu di Yave bavukumukanga ko mu nduenga yi nza ayiyi (Tala lutangu 5) *
5. Tona mu mvu 1960, mambu mbi mamonika matedi kubundana nyitu?
5 Tona mu mvu 1960, mambu dedi kuzinga va kimueka mu khambu kuelasana, kubundana nyitu dibakala na dibakana voti nkieto na nkieto ayi kuvambana, mayiza tembakana. Bisavu biaba monisa beni mambu matedi kubundana nyitu. Bukiedika ti batu babaka ndandu mu mambu moso amomo? Ndamba. Nsoniki wumueka wutuba: Mambu mawombo mantuadisanga ziphasi bubu, dedi, makanda kuvambana, tata voti ngundi kukonzula bana naveka ayi kifu ki kutalanga bimona mesu bi batu bambundana nyitu, madi mu kumonika beni kibila batu babika kulandakana zithuadusulu zitedi kubundana nyitu.” Diambu dinkaka diphasi didi bimbevo batu bantambakananga mu kubundana nyitu, dedi AIDS. Mamoso mammonisa ti nduenga yi nza ayiyi yidi yiphamba.—2 Petelo 2:19.
6. Buidi Satana kantombila batu batadila mambu matedi kubundana nyitu?
6 Satana wuntomba batu mu nza batadila mambu matedi kubundana nyitu mu phila nandi kantadilanga. Nandi zabizi ti dikuela, kubundana nyitu ayi kubuta bana, midi minkhayilu Nzambi kavana kuidi batu. Diawu nkadi’ampemba kankuangalalanga bo kammona batu bambifisa voti bakhambu sadila buboti minkhayilu beni. (Efeso 2:2) Mvandi Satana zabizi ti batu bamvanganga mambu ma kitsuza balasa zinga ko mvu ka mvu.—1 Kolinto 6:9, 10.
MAMBU KIBIBILA KINTUBA MATEDI KUBUNDANA NYITU
7-8. Kibila mbi malongi ma Kibibila matedi kubundana nyitu malutidi na malongi ma nza?
7 Kuidi batu banlandakananga nduenga yi nza, mamoso Kibibila kintuba matedi kubundana nyitu masi ko tsundu. Bawu bantubanga: ‘Nzambi nandi wutuvanga ayi zitsatu zi kubundana nyitu, vayi kibila mbi nandi katu kambila tubue yala ziawu?’ Bawu banyindulanga abobo, kibila bammuena ti batu bafueti vanga dioso diambu batidi kuvanga. Vayi bakana mawu Kibibila kintuba. Kiawu kinlonga ti befu tulenda nunga kukiyala ayi kubika landakana zinzinunu zimbi. (Kolosai 3:5) Yave wuvanga dikuela muingi nkanzi ayi nnuni badukisa zitsatu ziawu mu matedi kubundana nyitu mu phila yifuana ayi mu lukinzu. (1 Kolinto 7:8, 9) Mu kulandakana nsiku awowo, nnuni ayi nkanzi balenda dukisa zitsatu ziawu mu matedi kubundana nyitu mu khambu nyonga dedi bummonikinanga bo mutu kavengi kitsuza.
8 Malongi ma Kibibila matedi kubundana nyitu malutidi na malongi ma nza. Kibibila kintuba ti kubundana nyitu yilenda ba phila yi kumonisina luzolo ayi kulenda tuadisa zinyeze zi kinsuni. (Zingana 5:18, 19) Vayi, kiawu kinlubula: “Kadika mutu [mu beno] kazaba yadila nyitu’andi mu bunlongo ayi mu lukinzu, bika sia ti mu zinzinunu [dedi bumvangilanga] bapakanu, batu bakhambulu zaba Nzambi.”—1 Tesalonika 4:4, 5.
9. (a) Malongi mbi mabasika mu Kibanga ki Nsungi ki mvu 1926, mammonisa ti nduenga yi Nzambi yawu yilutidi? (b) Manlongi mbi mamboti madi mu 1 Yoane 2:15, 16? (c) Mambu mbi mambi bantubila mu Loma 1:24-27 tufueti bika kuvanga?
9 Mu mvu 1900 nati 1930 bisadi bi Yave basa landakana ko batu “bazimbisa mambu moso ma kimutu.” (Efeso 4:19) Bawu bavanga mangolo muingi kulandakana mambu Kibibila kintuba. Mu mvu 1926, Kibanga ki Nsungi ki kilumbu 15 Ngonda Yintanu (mu kingelesu), yituba: “Dibakala ayi nkieto bafueti ba basama voti banlongo mu mayindu ayi mavanga, mu matedi mambu ma kubundana nyitu.” Kheti batu mu thangu beni baba mayindu makhambu fuana, bisadi bi Yave bazaba ti nduenga yi Nzambi yawu yilutidi ayi balandakana Diambu Diandi. (Tanga 1 Yoane 2:15, 16.) Buboti beni kuzaba ti tuidi Kibibila muingi kututuadisa! Ayi buboti beni kuzaba ti Yave wutuvananga bidia bi kipheve mu thangu yifuana! Biawu bitusadisanga kubika vukumuka mu nduenga yi nza ayiyi mu mambu matedi kubundana nyitu. *—Tanga Loma 1:24-27.
MAMBU MABALUKA MU PHILA BATU BAYITADILANGA
10-11. Mbi Kibibila kituba ti mala monika mu bilumbu bitsuka?
10 Kibibila kituba ti mu bilumbu bitsuka batu bala ‘ba beni bwimi.’ (2 Timoteo 3:1, 2) Diawu tulendi kuituka ko mu kumona nza kukindisa batu kuluta kukivua baveka nkinza. Buku yimueka yituba ti mu mvu 1970, “zibuku ziaba tubila matedi kukisadisa ngieveka zibuelama.” Zinkaka mu ziawu, “zikindisa ntangi kukizaba, kuyikikinina ayi kukikundika mu phila nadi kadi”. Buka, yimueka mu zibuku beni yituba: “Wukizola kibila ngie widi mutu wulutidi kitoko mazinga va nza.” Buku beni yintuba ti mutu kafueti baka makani mandi veka mu phila kannatina luzingu luandi ayi kuvanga mambu kanyindula ti madi masulama”.
11 Mayindu amomo matu tebula moyo mambu Satana kakamba Eva. Nandi wutuba ti Eva wala ‘ba buka Nzambi, mu kuzaba mamboti ayi mambi.’ (Ngenesi 3:5) Bubu bawombo banluta kukivua nkinza, ayi banyindulanga ti ni mutu kubunda Nzambi widi nsua wu kuba kamba mambu madi mamboti voti mambi. Kimueka mu kifuani beni yidi phila batu bantadilanga makuela.
Baklisto bantulanga zitsatu zi bankaka va ntuala zitsatu ziawu— Ayi banluta vangilanga mawu va dikuela (Tala lutangu 12) *
12. Mayindu mbi batu mu nza badi mu matedi dikuela?
12 Kibibila kintuba ti nnuni ayi nkanzi bafueti monisanga lukinzu bawu yi bawu ayi kuzingila mu luwawanu bavanga bo bakuela. Mu kumonisa nkinza mu luwawanu, Kibibila kintuba: ‘Dibakala wala bika tata ayi ngudi’andi wala tatamana mu ǹkazi’andi, ayi bawu bala ba ǹsuni wumweka.’ (Ngenesi 2:24) Vayi batu banlandakananga nduenga yi nza bantubanga mambu maviakana. Bawu bantubanga ti bulutidi buboti mutu kutomba mayangi mandi veka. Buku yimueka yintubila matedi kuvambana yituba: “Mu minkungi minkaka, luwawanu bantubanga ti ‘nati lufua lu tuvambisa’ badi mu kubalula na luwawanu lunkaka luntuba: ‘nati luzolo luitu lummana’.” Kuba mayindu ma phila ayoyi mu matedi dikuela, kuntululanga makanda ayi kuntuadisanga ziphasi ziwombo. Bukiedika, phila nza yintadilanga dikuela yisi ko tsundu.
13. Kibila mbi Yave kammuenanga khenene batu badi lungundayi?
13 Kibibila kintuba: ‘Baboso badi lungundayi mu ntima, badi batu Yave kammonanga khenene.’ (Zingana 16:5) Kibila mbi Yave kammuenanga khenene batu badi lungundayi? Kibila batu badi lunangu, ayi bankindisanga bankaka mvandi kuba lungundayi, bankuinza banga dedi mueka na Satana nkua lungundayi. Yindulabu: Satana wutuka mu kiteso ki kukikinina ti, Yesu mutu Nzambi kasadila muingi kuvanga bima bioso, kalenda fukama va ntual’andi ayi kumbiongimina! (Matai 4:8, 9; Kolosai 1:15, 16) Batu badi lunangu bammonisanga mu bukiedika ti luzabu lu nza luisi ko tsundu va meso ma Nzambi.
MAMBU KIBIBILA KINTUBA MATEDI PHILA YI KUYITADILA
14. Mambu mbi Loma 12:3 katulonga mu matedi phila yi kuyitadila?
14 Kibibila kitusadisa kuba mayindu ma fuana mu phila tuyitadilanga. Kiawu kintuba ti tufueti kukizola mu phila yifuana. Bo Yesu katuba: ‘Zola wadi yaku dedi bo weta kukizodila ngie veka’, nandi waba monisa ti disi ko disumu kukizola mu phila yifuana. (Matai 19:19) Vayi Kibibila kitu kamba mvandi ti tulendi yindula ko ti tulutidi nkinza na bankaka. Kiawu kintuba: ‘Lubika vangila mambu mu ziphaka voti mu kutomba nkembo wuphamba; vayi mu kukikulula, luyindula ti bankaka ba mulutidi.’— Filipi 2:3; Tanga Loma 12:3.
15. Kibila mbi ngie wummuena ti malongi ma Kibibila matedi phila yi kuyitadila malutidi na malongi ma nza?
15 Batu bawombo badi luzabu lu nza, bantubanga ti mambu Kibibila kintuba matedi phila tufueti kuyitadila yisi ko tsundu. Bawu bantubanga ti kutadila bankaka dedi bawu balutidi, kummonisa ti ngie widi mutu wulebakana ayi mawu mamvananga bankaka luaku lu kukulenza. Vayi mambu mbi mayiza monika mu nza yi Satana mu kibila ki mayindu amomo? Batu badi lungundayi badi mayangi? Makanda mawu madi mayangi? Bawu badi bakundi bakiedika? Bawu badi kikundi kifikama na Nzambi? Mu mambu moso ngie wummona bubu, mbi bilutidi: nduenga yi nza voti nduenga yi Diambu di Nzambi?
16-17. Mambu mbi tufueti vutudilanga matondo ayi mu kibila mbi?
16 Kulandakana malongi ma mutu wunkakudilanga nduenga yi nza disi ko diambu dimboti. Kuvanga mawu kuidi dedi mueka na mutu bezimbala wundinda lusalusu kuidi mutu wunkaka bezimbala. Yesu wutuba mu matedi babakala “ba nduenga” mu thangu’andi: ‘Badi ziphofo zinnata ziphofo yawu. Boti phofo widi mu kunata phofo yandi, bawu babwadi balenda doduka mu dibulu.’(Matai 15:14) Mansundula ti nduenga yi nza ayiyi yisi ko luvalu va meso ma Nzambi.
Kulandakana nduenga yi Diambu di Nzambi kuawu kuntuadisanga mayangi makiedika (Tala lutangu 17) *
17 Tona vana thononu malongi ma Kibibila mawu malutidi. Thuadusulu katu vananga yidi ‘mfunu muingi kulonga, kusemba, kusungika ayi kulonga mu diatila mu busonga.’ (2 Timoteo 3:16.) Tufueti vutula beni matondo kuidi Yave. Zithuadusulu katuvananga mu nzila kimvuka kiandi zitu kiebanga mu nduenga yi nza ayiyi! (Efeso 4:14) Bidia bi kipheve tuntambulanga kuidi nandi bitu vananga mangolo tuntomba muingi kutumukina zithumu zidi mu Diambu diandi. Bukiedika, luaku luneni tuidi mu kulandakana nduenga yilutidi: nduenga yi Kibibila!
NKUNGA 54 “Ya yiyi Nzila”
^ Lut. 5 Dilongi adidi dinkuiza tusadisa kubuela ba lufiatu ti Yave, nandi to wulenda kutuvana zithuadusulu zimboti. Mvandi, tunkuiza mona ti kulandakana nduenga yi nza kuntuadisanga ziphasi, vayi kulandakana nduenga yidi mu Diambu di Nzambi kutuvananga ndandu mu luzingu.
^ Lut. 50 MAMBU MADI MU ZIFIKULA: Zifoto zimmonisa mambu bakuela bamueka badi Zimbangi zi Yave baviokila mu luzingu.
^ Lut. 52 MAMBU MADI MU ZIFIKULA: Kutsuka mvu 1960, bawu badi mu kisalu ki kusamuna.
^ Lut. 54 MAMBU MADI MU ZIFIKULA: Mu mvu 1980, tummona nnuni wunkieba nkanzi’andi widi mu kubela, ayi muan’awu widi va nkonzu. Ayi kutsuka, tuidi mu kumona nnuni ayi nkanzi mu bilumbu abibi, badi mu kutebuka moyo mambu baviokila mu kisalu ki Yave. Muan’awu weka bubu nkulutu, widi na matata mandi va kimueka na dikanda diandi.
