Skip to content

Skip to table of contents

DILONGI 22

NKUNGA 127 Phila Mutu Mbi Yifueni Ba?

Buidi Zikhomba Bake Bumasi Balenda Zitisila Yave?

Buidi Zikhomba Bake Bumasi Balenda Zitisila Yave?

“Kitoko kikhati kio . . . kidi luvalu luwombo.”1 PETE. 3:4.

MAMBU TUANLONGUKA

Mbi batu bake bumasi balenda vanga muingi mamoso menda buboti ayi buidi bankaka mu kimvuka balenda basadisila.

1-2. Mabanza mbi bankaka bambanga mu bumasi?

 BATU bake bumasi, bake bibila biwombu bi kubela mu mayangi. Boti benu muidi mu kulangana, buna benu muntomba mamoso menda buboti. Ayi mawu bawombo bantombanga. Yaya Sioni khomba  a yinkietu ku Ethiopia wutuba: “Yiba beni mu mayangi, bo yaba langana ayi nnuni’ama. Befu tuaba solulanga mambu mawombo ayi tuaba sevanga beni. Minu yiba beni mayangi bo yizaba ti yibakula mutu wufuana no yinzolanga ayi mvandi wukunzolanga.”

2 Khomba mueka ku Holanda bantedilanga Alessio, wutuba: “Yiyangalala beni mu kuzaba buboti nkazi’ama mu thangu befu tuba bumasi. Vayi mvandi tudengana bikaku biwombu mu thangu ayoyo.” Mu dilongi adidi, tuentubila mua bikaku bimasi balenda dengana ayi mua mimsua mi Kibibila milenda sadisa bumasi buawu kukuenda buboti. Tunkuiza tubila mvandi buidi bankaka balenda kuba sadisila.

KIBILA KI KUBELA BUMASI

3. Kibila mbi batu bantomba kukuela bafueti bela bumasi? (Zingana 20:25)

3 Batu bake bumasi balenda ba mayangi, vayi kuba bumasi dike diambu dinkinza dilenda kuba sadisa kubaka makani ma kukuela. Mu kilumbu ki dikuela, batu bankuela bamvanganga luwawanu vantuala Yave ti bala yizolasana ayi bala yikinzikanga mu thangu bankuiza zinga va kimueka. Ava kuvanga luwawanu alolo, buboti beni kuyindula theti. (Tanga Zingana 20:25.) Kuba bumasi, kulenda sadisa dibakala ayi nkietu kuyizabasana ayi kubaka makani ma kukuela voti kumanisa bumasi. Ba kubaka makani ma kumanisa bumasi, mawu masinsundula ko ti bumasi buawu busa kuenda ko buboti. Vayi bumasi buba sadisa kubaka makani—ayi kuvanga diambu dinkinza.

4. Kibila mbi tufueti bela mayindu mafuana matedi bumasi?

4 Kibila mbi didi diambu dinkinza kutadila bumasi mu phila yifuana? Bo batu bake bumasi bantadila bumasi mu phila yifuana, bawu basinkuiza tona ko bumasi boti basi ko mayindu ma kukuela. Vayi batu bakhambulu bakuela, basi ko to bawu bafueti tadila bumasi mu phila yifuana. Befu boso tufueti vanga mawu. Dedi, batu bankaka banyindulanga ti boti zikhomba wadi bama tona bumasi, buna bafueti kuela to. Buidi zikhomba bakhambulu bakuela bambelanga mu mayindu amomo? Yaya Melissa khomba mueka yinkietu wunkalanga ku Estados Unidos wutuba: “Bo khomba yi dibakala ayi yinkietu badi bumasi, zikhomba ziwombu banteminanga to muingi bakuela. Mu kibila akiokio, bankaka bammonanga phasi yi kumanisa bumasi kheti baveka bambakula ti wunkaka kasi ko wufuana muingi bawu bakuela. Voti bankaka balenda mona phasi kuba bumasi mu kuzaba ti batu bankuiza bakuika muingi bakuela.”

ZABASANANU BUBOTI

5-6. Mambu mbi batu bake bumasi bafueti vangila mangolo muingi kuzaba matedi mutu wunkaka? (1 Petelo 3:4)

5 Boti ngie matona bumasi, mbi binkuiza kusadisa kuzaba boti wulenda kuela mutu beni voti ndamba? Zaba buboti mutu wuntomba kukuela. Ḿba ngie mana zaba mua mambu matedi mutu beni ava kutona bumasi. Vayi buabu, ngie weka luaku lu kuzaba ‘kitoko kiandi ki khati.’ (Tanga 1 Petelo 3:4.) Buela kuzaba mankaka matedi mutu beni, dedi kiphevi kiandi, kimutu kiandi ayi phil’andi yi kuyindudila. Bumviokila thangu, ngie wala nunga kubaka mimvutu mi biuvu abibi: ‘Bukiedika ti nandi wala ba nkazi voti nnuni wumboti kuidi minu?’ (Zinga. 31:​26, 27, 30; Efe. 5:33; 1 Timo. 5:8) ‘Tuala nunga kudukisa zitsatu zi kadika mutu mu befu? Tulenda nunga kuvibidila mu zinzimbala zi mutu wunkaka?’ b. (Loma 3:23) Bo mu kuyizabasana, tebuka moyo ti muingi wubakula boti mutu beni widi wufuana, bika to kutadila mambu benu luididi badedakana, vayi buidi luala zingila mu mambu luididi disuasana.

6 Mambu mbi mankaka ngie fueti longuka matedi kimasi kiaku? Ava mabanza maku mabuelama mu nandi, ḿba benu lunkuiza tomba kutubila matedi mambu mankaka mankinza dedi, makani ma kadika mutu mu benu. Vayi abu mambu mankaka matedi zimbongo, buvinya voti mambu wunkaka kaviokila kumbusa? Vasintombulu ko kutubila mambu amomo va thonono bumasi buinu. (Dedikisa mawu na Yoane 16:12.) Ngie kumona ti yisi ko thangu muingi kutambudila biuvu kimasi kiaku kakuvana, nkamba mawu. Vayi bumviokila thangu, nandi kafueti zaba mambu matedi ngiewu muingi kunsadisa kubaka makani mafuana. Diawu buala viokila thangu vala tombulu muingi wunzabikisa mawu.

7. Buidi batu bake bumasi balenda kuyizabisinina? (Tala quadro yintuba “ Buidi bu Kubela Bumasi Kheti Mutu Wunkaka Wunkalanga Kinanu?”) (Tala mvandi foto.)

7 Buidi ngie wulenda zabila, kitoko ki khati ki mutu wunkaka? Phila yimboti mulenda vangila mawu yidi mu kutuba kiedika, kuvana biuvu ayi kukuwa buboti. (Zinga. 20:5; Tia. 1:19) Muingi mununga kuba masolo mamboti, vala tombulu kuvanga mambu mankinza dedi kudia va kimueka, kukangala mu bibuangu bimbanga batu bawombo ayi kusamuna va kimueka. Mvandi wulenda longuka matedi mutu wunkaka bo mumviokisa thangu vakimueka na bakundi ayi basi dikanda. Muingi wuzaba buidi mutu widi yaku bumasi kankuiza vangila mambu, viokisanganu thangu mu ziphila ziviakana na batu baviakana. Khomba mueka wunkalanga ku Holanda bantedilanga Aschwin, wutuba mambu nandi kaba vanganga bo kaba langana ayi Alice: “Befu tuaba vanganga mambu maba tusadisanga kuzabasana buboti. Khumbu ziwombo maba banga mambu maluelu, dedi kulamba vakimueka voti kuvanga mambu mankaka vakimueka. Mu thangu aziozio, tuaba monanga mambu kadika mutu kazebi kuvanga ayi mo kalendi nunga ko kuvanga.”

Bo batu bake bumasi bambotula thangu muingi kuvanga mambu va kimueka, bawu bankuiza luta kuyizabasana (Tala lutangu 7-8)


8. Ndandu mbi batu bake bumasi balenda baka ba kulongukanga Kibibila vakimueka?

8 Mvandi wulenda zaba mutu wunkaka mu kulongukanga mambu ma kiphevi va kimueka. Bo muala kuela, vala tombuluanga muvanganga mbuongimini yi dikanda muingi, Nzambi katuadisa dikuela dinu. (Mpovi 4:12) Diawu, buidi wummuena kubotulanga thangu muingi kulonguka Kibibila bo muidi bumasi? Bukiedika, batu bake bumasi babedi’abu ko dikanda dimueka ayi khomba yi dibakala kabedi’abu ko ntu wu khomba yinkietu. Vayi mu kulongukanga Kibibila va kimueka, benu muala longuka mambu mawombu mu kadika mutu. Yaya Max ayi Laysa badi bakuela ku Estados Unidos, batuba mambu maba sadisa: “yaya Max wutuba: Tona vathonono bumasi buitu, befu tuaba longukanga bilongulu biaba tubilanga matedi bumasi, dikuela ayi luzingu va dikanda. Bilongulu abiobio, bitusadisa kuba masolo mawombo mankinza mo befu tuabasa yindulanga ko.”

MAMBU MANKAKA MUFUETI YINDULA

9. Mambu mbi batu badi bumasi bafueti fiongunina bo banyindula nani bankuiza kamba boti bama tona bumasi?

9 Banani mufueti zabikisa boti mutonizi bumasi? Benu veka mufueti baka makani amomo. Bo muntona bumasi, ḿba benu musi fika zabikisa ko batu bawombo. (Zinga. 17:27) Benu kuvanga mawu basinkuiza muvana ko biuvu biwombo ayi muisinkuiza yimona ko buka ti, benu bankuika kukuela. Vayi benu kukhambu kamba ni mutu, lunkuiza banga to va benu veka, muingi bankaka babika kubakula. Awowo widi ntambu wuneni. Diawu, yidi mbonosono yi nduenga kukamba mua batu balenda kumu sadisa ayi kumu vana malongi mamboti. (Zinga. 15:22) Dedi, ḿba benu mulenda kamba bankaka va dikanda dinu, bakundi binu bayonzuka mu kiphevi, voti bakulutu ba kimvuka.

10. Mambu mbi batu badi bumasi bafueti vanga muingi bumasi buawu buba budiodila? (Zingana 22:3)

10 Mbi fueti vanga muingi bumasi buaku buba budiodila va meso ma Nzambi? Bo mabanza minu manluta buelama, luzolo luinu mvandi lunluta buelama. Mbi bilenda musadisa kuba badiodila mu mayindu ayi mu mavanga? (1 Koli. 6:18) Banu keba keba muingi mubika kolukanga mambu makhambu fuana, kubanga va kimueka benu babuadi to, ayi kunuina ngolo malavu. (Efe. 5:3) Kibila benu khambu ba keba keba, mambu amomo malenda kumu buela phuila yi kubundana nyitu. Muingi kulusadisa, bumviokila thangu buboti beni kuyitebusananga monyo zindilu lufueti sikika muingi bumasi buinu buba budiodila. (Tanga Zingana 22:3.) Tala mambu masadisa yaya Dawit ayi Almaz bankalanga ku Etiópia. Bawu batuba: “Befu tuaba viokisanga thangu va kimueka mu bibuangu bimbanga batu bawombo, voti va kimueka na bakundi bitu. Befu tuabasa banga ko to befu babuadi mu dikalu voti ku khati nzo. Mawu matusadisa muingi tubika bua mu ziphukumunu.”

11. Mambu mbi batu badi bumasi bafueti fiongunina bo banyindula ziphila balenda kuyimonisina luzolo?

11 Buidi mulenda kuyimonisina luzolo? Bumviokila thangu, disi ko diambu dimbi benu kuyimonisa luzolo. Vayi phuila yikubundana nyitu ya kubuelama, ḿba dilenda ba diambu diluelu kubua mu kitsuza. (Nkunga wu Solomo 1:2; 2:6) Benu manga ba keba keba bo mummonisa luzolo, lulenda vanga diambu dinyongisa ntima wu Yave. (Zinga. 6:27) Diawu tona va thonono bumasi buinu, tubilanu zindilu luinkuiza sikika, mu kulandakana minsua mi Kibibila. c (1 Tesa. 4:​3-7) Lukiyuvusanu: Buidi batu vakibuangu tunkalanga balenda tutadila befu kuvanga mambu muingi kuyimonisa luzolo? Befu kuvanga mawu bukiedika ti wumueka mubefu wunkuiza ba phuila yi kubundana nyitu?’

12. Mbi batu bake bumasi bafueti zaba mu mambu bansolula?

12 Mbi lufueti vanga bo lumbakasana mambu? Benu kubakasananga mambu bumviokila thangu, mawu mansundula ti bumasi buinu buisi ko bumboti? Ndamba. Kadika dikuela didi na mambu mandi. Muingi dikuela diba dimboti, vantombuluanga dibakala ayi nkietu kusala va kimueka muingi banunga disuasana badi. Diawu, phila lunungina mambu lumbakasana bo luidi bumasi, yinkuiza monisa boti lunkuiza baka mayangi benu kukuela. Lukiyuvusanu: ‘Tulenda dedikisa mambu mu phila yivumbama ayi mu lukinzu? Tunkikininanga zinzimbala zitu ayi tumvanganga mangolo muingi kubaluka? Tumfika dindanga nlemvu ayi kulemvukilanga wunkaka?’ (Efe. 4:​31, 32) Vayi boti benu lunkuambilanga thangu zioso bo luidi bumasi, mawu masinkuiza baluka ko benu kukuela. Ngie kumona ti mutu wunkaka kasi ko wufuana muingi ngie wukuela, ḿba dinkuiza ba diambu dimboti benu kumanisa bumasi. d

13. Mambu mbi malenda sadisa batu buadi kuzaba thangu kua bafueti viokisa mu bumasi?

13 Thangu kua mufueti viokisa mu bumasi? Batu bambakanga makani mu thinu, bammonikinanga mambu mawombu mambi. (Zinga. 21:5) Diawu bumasi buinu bufueti viokisa thangu yintombulu muingi luzabasana buboti. Vayi, mulendi viokisa ko thangu yiwombu mu khambu kibila. Kibibila kintuba: ‘Kivuvu kikhambu dukusu kinluekanga ntima.’ (Zinga. 13:12) Mvandi benu kuviokisila ngolo thangu, dilenda ba diambu diphasi kununga phuila yi kubundana nyitu. (1 Koli. 7:9) Bika kusikika mayindu mu thangu luma dukisa mu bumasi, vayi wukiyuvusa: ‘Diambu mbi dinkaka yifueti bue zaba matedi mutu awowo, muingi yizaba makani ma kubaka?’

BUIDI BANKAKA BALENDA SADISILA BATU BAKE BUMASI?

14. Mu ziphila mbi bankaka balenda sadisila batu bake bumasi? (Tala mvandi foto.)

14 Boti ngie zebi batu bake bumasi, buini wulenda basadisila? Phila yimueka yidi, mu kuba tumisa muingi badia yitu va kimueka, baba yitu mu mbuongimini yi dikanda voti muingi baviokisa yitu thangu. Mambu amomo, malenda basadisa kuluta yizabasana. (Loma 12:13) Phila yinkaka yidi mu kuyikuvusa: Bukiedika ti mutu bantomba muingi kaba yawu? Mutu bantomba muingi kaba nata mu dikalu? Voti, kibuangu bantomba muingi basolula? Boti ngie wulenda sadisa, buboti kuvanga mawu. (Ngala. 6:10) Alicia tube tubila, wuntebuka moyo mbi nandi ayi Aschwin bazola beni. Nandi wutuba: “Befu tuaba zolanga beni bo zikhomba zinkaka baba tutumisanga tuyenda ku nzo’awu, boti tuntomba kibuangu kifuana muingi tusolula mu khambu ba to befu buadi.” Ba ku kudinda muingi wuba yawu, tadila luawu luaku lunneni. Ba keba keba muingi wubika kuba vama va suama, vayi mvandi zaba kuba bikila thangu muingi basolula masolu mawu.—Fili. 2:4.

Befu kuzaba ti zikhomba wadi bama tona bumasi, tulenda tomba ziphila ziviakana zi kuba sadisila (Tala lutangu 14-15)


15. Mbi bankaka balenda vanga muingi kusadisa zikhomba badi bumasi? (Zingana 12:18)

15 Mvandi, tulenda sadisa batu badi bumasi mu mambu tuntuba. Khumbu zinkaka, vantombuluanga tukiyala. (Tanga Zingana12:18.) Dedi, ḿba befu tulenda tomba kuzabikisa bankaka ti vadi zikhomba bama tona bumasi, vayi ḿba baveka bantomba kuzabikisa bankaka. Tulendi ba sekila ko buezi voti kuba tubila bubi mu mambu baveka balenda bakila makani. (Zinga. 20:19; Loma 14:10; 1 Tesa. 4:11) Mvandi tulenda kuba sadisa mu khambu tuba mambu voti kuba vana biuvu bilenda kuba vanga kuyindula buka bawu bankuika kukuela. Khomba mueka yinkietu bantedilanga Elise wutuba: “Befu tuabasa zolanga ko bo bankaka baba kutu kuvulanga buini bunkuiza vangimina nkungi wu dikuela ditu, kheti befu tuabasa yindula ko mambu amomo mu thangu beni.”

16. Mbi tufueti vanga boti zikhomba wadi babe baka makani ma kumanisa bumasi?

16 Abu boti zikhomba wadi bama baka makani ma kumanisa bumasi? Tulendi tuba ko voti kuvanga mambu mammonisa ti tumvana foto kuidi wumueka mu bawu, mu makani babe baka. (1 Pete. 4:15) Khomba mueka bantedilanga Lea wutuba: “Bo minu ayi khomba mueka tumanisa bumasi, yiyuwa batu kutu tubila bubi. Mawu mandueka beni ntima.” Dedi bo tube tubila va thonono, boti zikhomba wadi babe baka makani ma kumanisa bumasi, masinsundula ko ti bumasi buawu busa ba ko bumboti. Kibila bumasi buawu, buba sadisa kubaka makani mamboti. Kumanisa bumasi, kulenda kuba tuadisa kiunda. Diawu buboti kutomba ziphila zi kuba kindisila.—Zinga. 17:17.

17. Mbi batu badi bumasi bafueti tatamana kuvanga?

17 Dedi bo tuma muena mu dilongi adidi, kheti batu badi bumasi balenda dengana bikaku, vayi mvandi, balenda baka mayangi. Jéssica wutuba: “Batu badi bumasi, bambanga mambu mawombo ma kuyindula. Vayi balenda baka ndandu mu thangu bamviokisa ayi mangolo bamvanga.” Boti ngie ke mu bumasi, tatamana kuvanga mangolo muingi luzabasana buboti. Ngie kuvanga mawu, bumasi buaku buala kuenda buboti ayi buawu, buala kumu sadisa kubaka makani mamboti.

NKUNGA 49 Tuyangidika Ntima wu Yave

a Babalula mazina mankaka.

b Muingi wubakula biuvu binkaka wufueti yindula, tala Os Jovesns Perguntam—Respostas Práticas, Volume 2, tsielu 39-40.

c Kunyonya pheni yi dibakala voti yinkietu ove dibakala kusimba mabeni ma nkietu wukhambulu yandi wukuela, kutuba mafunza mu telefoni, mamoso amomo madi, butsuza malenda nata mutu kukota mu lufundusu lu bakulutu ba kimvuka.

d Muingi wubuela zaba mambu mankaka matedi bumasi, tala, “Biuvu bi Mintangi” mu Kibanga ki Nsungi ki 15 Ngonda Yinana, mvu 1999.