1. Dilongi mbi dimboti Yave kalonga Abalahami?

 ABALAHAMI kasa zimbakana ko masolo kaba na Yave. Mu nzila mbasi Yave wuzabikisa Abalahami ti wunkuiza tulula mavula ma Sodoma ayi Ngomola. Mambu amomo matatisa Abalahami. Nandi wuyuvula: ‘Bukiedika ti ngie wunkuiza tulula batu basonga va kimueka ayi batu bambi? . . . Bukiedika ti Mfundisi wu nza yimvimba kalasa vanga ko mambu masonga?’ Mu mvibudulu, Yave wulonga nkundi’andi wu luzolo dilongi dimfunu beni, dilenda kutu tuadisa ndandu ayi kutu bomba befu boso. Dilongi beni didi: Nzambi kalasa bunga ko batu basonga.—Ngene. 18:​23-33.

2. Mbi bituvana lufiatu ti Yave wumfundisilanga mu busonga ayi wummonanga batu kiadi?

² Buidi tulenda bela lufiatu ti Yave wumfundisilanga mu busonga ayi wumonisanga kiadi? Tuzabidi mawu kibila ‘Yave wummonanga mambu make mu mintima mi batu’. (1 Samu. 16:7) Bukiedika, nandi zabizi ntima wu ‘kadika mutu va ntoto.’ (1 Minti. 8:39; 1 Lusa. 28:9) Adiodio diambu dimboti beni. Vayi tufueti tebukanga moyo ti befu tulendi visa ko buboti phila Yave kamfundisilanga. Mvandi mu nzila phevi yinlongo, mvuala Polo wutubila mambu amama matedi Yave Nzambi: “Tulendi visa ko zimfundusu ziandi!”—Loma 11:33.

3-4. Mbi tulenda kuyikuvusa ayi mbi tunkuiza tubila mu dilongi adidi? (Yoane 5:​28, 29)

³ Vayi kheti bobo, thangu zinkaka tulenda ba biuvu dedi bio Abalahami kaba. Ḿba befu tulenda kuyikuvusa: ‘Bukiedika ti batu bafua ku divula di Sodoma ayi Ngomola bala vulubuka? Bukiedika ti vala ba bankaka mu bawu bala vulubuka bo vala ba “luvulubukusu lu batu . . . bakhambulu basonga”?’—Mava. 24:15.

 ⁴ Ndoko tumona mambu mbi befu tumvisanga matedi luvulubukusu. Befu tumana visa mbi binsundula ‘kuvulubuka muingi kuzinga’ ayi ‘kuvulubuka muingi kufundusu.’ a (Tanga Yoane 5:​28, 29.) Phisulu ayoyo yitunata kuvisa buboti mambu mankaka, tunkuiza tubila mu dilongi adidi ayi mu dilongi dinlanda. Ndoko theti tumona mbi tukhambu zaba matedi zifundusu zisonga zi Yave ayi bosi tunkuiza mona mbi befu tuzebi.

MBI BEFU TUKHAMBU ZABA

5. Mambu mbi bilongulu bitu biaba tubanga matedi batu bafua ku Sodoma ayi Ngomola?

⁵ Kumbusa bilongulu bitu, bitubila matedi mambu mbi mammonikinanga batu bakhambulu basonga. Bilongulu bitu biaba tubanga ti batu bawombo dedi bo bafua ku Sodoma ayi Ngomola, balasa vulubuka ko mu bilumbu binkuiza. Vayi mu kusambila ayi kufiongunina buboti mambu amomo, tumueni ti tulendi tuba ko mu lufiatu ti bawu balasa vulubuka ko. Kibila mbi?

6. Vana bifuani bimmonisa batu bakhambulu basonga Yave kafundisa ayi mbi tukhambu zaba?

⁶ Ndoko tutubila matedi biuvu binkaka. Mu Kibibila muidi binongo biwombu bi batu Yave kabunga, bakhambu ba basonga. Dedi, batu bafua mu khuka minlangu mu bilumbu bi Nowa voti batu baba mu sambuadi di mimvila miba ku ntoto Yave kakanikisa basi Isaeli ayi bo kakamba ti bafueti kuba tulula. Tulenda tuba mvandi matedi 185.000 di basi Asilia, bo mbasi yi Yave kavonda mu builu bumueka to. (Ngene. 7:23; Deute. 7:​1-3; Yesa. 37:​36, 37) Bukiedika ti bo tuntanganga binongo bioso abiobio, tummonanga bivisa bimmonisa ti Yave wutuba ti batu abobo balasa vulubuka ko? Ndamba. Kibila mbi tulenda tubila mawu?

7. Mambu mbi befu tukhambu zaba matedi batu Yave kabunga mu khuka minlangu ayi ku Kanani? (Tala fikula va levista.)

⁷ Befu tusa zaba ko buidi Yave kafundisila kadika mutu mu bawu. Mvandi, tusa zaba ko boti batu boso abobo bafua, batambula luaku lu kulonguka matedi Yave ayi kunyongina masumu mawu. Mu matedi khuka minlangu mu bilumbu bi Nowa, Kibibila kintuba ti Nowa wuba “nsamuni wu mambu masonga.” (2 Pete. 2:5) Vayi kiawu kisintuba ko ti mu thangu Nowa kaba tunga nzaza, mvandi waba vanga mangolo muingi kuyoluka na kadika mutu va ntoto muingi Nzambi kabika kuba bunga. Bobuawu mvandi, mu matedi mavula ku Kanani befu tusa zaba ko boti batu boso baba kuna batambula luaku lu kulonguka kiedika ayi kubalula nzingulu’awu.

8. Mbi tukhambu zaba mu matedi batu bafua ku divula di Sodomo ayi Ngomola?

⁸ Mbi tulenda tuba matedi batu baba zingilanga ku divula di Sodoma ayi Ngomola? Loti nandi mutu wusonga wuzinga va khati’awu. Vayi, bukiedika ti Kibibila kintuba ti Loti wubotula thangu muingi kulonga kadika mutu mu bawu? Ndamba. Bukiedika, bawu baba batu bambi. Vayi bukiedika ti bawu bazaba mamboti ayi mambi? Tebuka moyo ti, nkangu wu batu baba ku divula beni, baba tomba kubundana nyitu na zinzeza Loti katambula. Kibibila kintuba ti mu nkangu wu batu beni, muba ‘matoko ayi bakulutu’. (Ngene. 19:4; 2 Pete. 2:7) Bukiedika ti bawu bazaba Nzambi wuba bunga? Voti bazaba ti balasa baka ko kivuvu ki kuvulubuka? Yave wusudikisa Abalahami ti vasa ba ko ni kheti kumi di batu basonga ku divula beni. (Ngene. 18:32) Diawu tulenda tuba ti bawu baba batu bakhambulu basonga ayi mu busonga, Yave wuba fundisa mu mavanga mawu mambi. Vayi buboti kutuba ti ni kheti wumueka mu bawu,  kalasa vulubuka ko bo Yave kala “vulubusa . . . batu bakhambulu basonga”? Ndamba! Tulendi tuba ko mawu kibila tusa zaba ko!

9. Mambu mbi befu tukhambu zaba matedi Salomo?

⁹ Vayi tunlongukanga mu Kibibila ti batu basonga, balenda ba batu bambi. Tala kifuani ki Ntinu Salomo. Tona mu bumuana banlonga zinzila zi Yave ayi Yave wunsakumuna. Vayi kheti bobo kuntuala nandi wuyiza buongimina zi Nzambi zi luvunu. Masumu kavola mafuemisa Yave ayi matuadisa ziphasi ziwombo mu zimbandu zilanda. Bukiedika, Kibibila kintuba ti Salomo ‘banzika va kimueka na bakulu bandi,’ kubunda mvandi batu bakuikama dedi Ntinu Davidi. (1 Minti. 11:​5-9, 43; 2 Minti. 23:13) Vayi kuzaba ti banzikila va kimueka na batu basonga mansundula ti nandi wala vulubuka? Kibibila kisintubila ko mawu. Kibibila kintuba ti “mutu na kufua, wumfutanga pholu’andi yi masumu.” (Loma 6:7) Vayi mawu masinsundula ko ti, baboso bafua bala vulubuka buka ti Yave widi mu lukuiku lu kuba vana luzingu lu mvu ka mvu. Luvulubukusu widi nkhailu wu Nzambi yi luzolo. Nandi mvananga wawu kuidi batu bake luaku lu kunsadila mvu ka mvu. (Yobi 14:​13, 14; Yoa. 6:44) Bukiedika ti Salomo wala vulubuka? Yave to zebi. Befu tusa zaba ko, vayi tuzebi ti makani Yave kala baka, mawu malutidi.

MAMBU BEFU TUZEBI

10. Buidi Yave kantadilanga diyindu di kubunga batu? (Yehezekeli 33:11) (Tala mvandi fikula.)

¹⁰ Tanga Yehezekeli 33:11. Yave wutumonisanga buidi kantadilanga diyindu di kubunga batu. Mu thuadusulu yi phevi yinlongo, mvuala Petelo wuvutukila kubue tubila mambu mbikudi Yehezekeli kasonika, bo katuba ti “Yave . . . kasintomba ko ni mutu kabungu.” (2 Pete. 3:9) Mu kulandakana matangu amomo, befu tuzabizi ti Yave kasintomba ko kubunga batu. Vayi bo vantombulu kumonisa kiadi, nandi wumvanganga mawu.

11. Banani balasa vulubuka ko ayi buidi tuzadi mawu?

¹¹ Mambu mbi tuzebi matedi batu ka balasa vulubuka ko? Kibibila kintubila to mua bifuani. b Yesu wutuba ti Yuda Isikalioti kalasa vulubuka ko. (Malaku 14:21; tala mvandi Yoane 17:12 ayi nota mu Kibibila ki kulongukila.) Yuda wuzaba ti mambu kavanga, maba mambi vayi mu lutia luandi wuvanga mawu ayi mu kuvanga mawu nandi wumonisa ti wuba mbeni yi Yave ayi yi Muan’andi Yesu. (Tala Malaku 3:29 ayi nota mu Kibibila ki kulongukila.) Bobuawu mvandi, Yesu wutuba ti zifumu zi binganga baba kunlendanga, balasa baka ko luaku lu kuvulubuka. (Matai 23:33; tala mvandi Yoane 19:11 ayi nota mu Kibibila ki kulongukila “o homem.”) Ayi mvuala Polo wulubula ti batu babalukila kimvuka ayi bakhambu nyongina masumu mawu, balasa vulubuka ko.—Ebe. 6:​4-8; 10:29.

12. Bukiedika ti Yave wummonanga batu kiadi? Vana bifuani.

¹² Bukiedika ti Yave wumonanga batu kiadi? Buidi kamana monisina ti ‘kasintomba ko ni mutu kabungu’? Tala phila Yave kamonisina kiadi batu bavola masumu mangolo mu thangu yikhulu. Dedi Ntinu Davidi, wuvola masumu mangolo, mu kuvanga kiphinga ayi kuvondisa mutu. Vayi bo Davidi kanyongina masumu mandi, Yave wummona kiadi ayi wunlevukila. (2 Samu. 12:​1-13) Ntinu Manase wuba mavanga mawombo mambi. Vayi kheti mu mambu moso mambi kavanga, bo kanyongina masumu mandi, Yave wummona kiadi ayi wunlemvukila. (2 Lusa. 33:​9-16) Bifuani abiobio bi tutebula moyo ti, Yave wummonanga  batu kiadi na kumona ti, vadi kibila ki kuvangila mawu. Nandi wala vulubusa batu abobo, kibila kheti bavola masumu mangolo bawu banyongina mawu.

13. (a) Kibila mbi Yave kamuena kiadi basi Ninive? (b) Mbi Yesu katuba matedi basi Ninive?

¹³ Mvandi tuzabizi ti Yave wumona kiadi basi Ninive. Nzambi wukamba Yona: ‘Minu yimueni mambu mambi bawu bake mu kuvanganga.’ Mu thangu bawu banyongina masumu mawu, Yave wuba mona kiadi ayi wuba lemvukila. Yave wuluta bamona kiadi kena Yona. Kheti Yona wuba mu nganzi, vayi Yave wuntebula moyo ti basi Ninive basa zaba ko ‘disuasana mu mamboti ayi mambi.’ (Yona 1:​1, 2; 3:10; 4:​9-11) Kuntuala, Yesu wusadila kifuani akiokio muingi kulonga matedi busonga ayi phila Yave kammuenanga batu kiadi. Yesu wutuba ti, basi Ninive banyongina masumu mawu bala vulubuka ayi ‘bala fundusu.’—Matai 12:41.

14. Mbi binsundula basi Ninive ‘kuvulubuka ayi kufundusu’?

¹⁴ Mbi binsundula basi Ninive ‘kuvulubuka’ ayi ‘kufundusu’? Yesu waba tomba kutubila matedi ‘luvulubukusu muingi kufundusu.’ (Yoa. 5:29) Yesu waba tubila luyalu lu kivevi ki mimvu bo batu “basonga ayi bakhambulu basonga” bala vulubuka. (Mava. 24:15) Batu bakhambulu basonga, “bala vulubuka muingi kufundusu.” Mawu mansundula ti Yave ayi Yesu, bala fiongunina zikhadulu ziawu, ayi kumona boti bawu bala sadila malongi bala longuka. Basi Ninive bala vulubuka, ba kumanga kuvitika mbuongimini yikiedika, buna balasa ba ko kivuvu ki kuzinga mvu ka mvu. (Yesa. 65:20) Vayi baboso bala sola kusadila Yave mu lukuikumunu, bala tatamana kuzinga mvu ka mvu!—Dani. 12:2.

15. (a) Kibila mbi tulendi tubila ko ti ni mutu mu batu bafua ku divula di Sodomo ayi Ngomola, wala vulubuka? (b) Mbi tulenda visa mu mambu madi mu Yuda 7? (Tala Quadro “ Mbi Yuda Kaba Tomba Kutuba?”)

¹⁵ Bo Yesu kaba longa, nandi wutuba ti mu kilumbu ki “lufundusu,” bala luta mona kiadi basi Sodoma ayi Ngomola kena batu boso banlenda ayi bamanga malongi mandi. (Matai 10:​14, 15; 11:​23, 24; Luka 10:12) Mbi mawu mansundula? Bo tuntanga matangu amomo, tulenda yindula ti kifuani Yesu kasadila muingi kumonisa ti batu mu thangu’andi baba beni mavanga mambi. Bukiedika ti mawu  kuandi? Tebuka moyo ti, bo Yesu katuba ti basi Ninive bala vulubuka ayi bala fundusu, mawu mala monika mu bukiedika. Diawu, mambu nandi katuba masa ba ko to kifuani vayi madi makiedika. Diawu tulenda tuba ti kiokiawu kilumbu bala ‘fundisila’ basi Ninive, kiawu mvandi kilumbu nandi katubila mu matangu amomo. Dedi basi Ninive, basi Sodoma ayi Ngomola bavanga mambu mambi. Vayi basi Ninive, batambula luaku lu kunyongina masumu mawu. Mvandi, tebuka moyo ti Yesu wutuba matedi “luvulubukusu muingi kufundusu.” Banani bala tambula luaku lu luvulubukusu alolo? “Batu boso bavanga mambu mambi.” (Yoa. 5:29) Diawu tulenda tubila ti, vadi kivuvu kuidi batu bafua ku divula di Sodoma ayi Ngomola. Ḿba bankaka mu bawu, bala vulubuka ayi bala tambula luaku lu kulonguka matedi Yave ayi Yesu Klistu.

16. Mbi tuzebi matedi buidi Yave kala bakila makani matedi nani fueti vulubuka? (Yelemia 17:10)

¹⁶ Tanga Yelemia 17:10. Lutangu alolo lutusadisa kuvisa mamoso tuzebi: Yave ‘wumfionguninanga ntima ayi wunzabanga mayindu ma tsi ntima.’ Mu matedi luvulubukusu luala vangama mu bilumbu binkuiza, tulenda ba lufiatu ti nandi ‘wala vana kadika mutu mfutu, mu kutadila mavanga mandi.’ Yave wala fundisa mu busonga, vayi mvandi wala monisa kiadi va kutombulu. Diawu, tulendi tuba ko ti mutu kasi ko luaku lu kuvulubuka boti vasi ko bivisa bi Kibibila binsudikisa mawu!

‘MFUNDISI WU NZA YIMVIMBA KALASA VANGA KO MAMBU MASONGA?’

17. Mambu mbi mala monikina batu bafua, mu bilumbu binkuiza?

¹⁷ Tona Satana, Adami ayi Eva babalukila Nzambi, ‘mben’itu lufua’ mana vonda batu bawombo. (1 Koli. 15:26) Mambu mbi mala monikina batu boso abobo? Thalu yi 144.000 yi minlandikini mi Yesu bakuikama, bala vulubuka, balasa bue fua ko ayi bala zinga mvu ka mvu ku diyilu. (Nzai. 14:1) Vadi mvandi bisadi biwombo bikuikama bi Yave ba kunzolanga, bala vulubuka mu “luvulubukusu . . . lu batu basonga,” ayi bala zinga mvu ka mvu ba kutatamana bakuikama mu luyalu lu kivevi di mimvu lu Yesu ayi mu thotolo yitsuka. (Dani. 12:13; Ebe. 12:1) Ayi mu luyalu lu kivevi ki mimvu,  “batu bakhambulu basonga”—kubunda mvandi batu bakhambu sadila Yave voti bavanga mambu mambi, bala tambula luaku lu kubalula mavanga mawu ayi kuba bakuikama. (Luka 23:​42, 43) Vayi batu bankaka baba mavanga mambi, babaka makani ma kubalukila Yave ayi bamanga kuvanga luzolo luandi, Yave kalasa bavulubusa ko.—Luka 12:​4, 5.

18-19. (a) Kibila mbi tulenda fiatila mu phila Yave kala fundisila bafua? (Yesaya 55:​8, 9) (b) Mambu mbi tunkuiza tubila mu dilongi dinkuiza?

¹⁸ Bukiedika ti vadi kibila muingi kufiatila ti phila Yave kala fundisila batu boso yala ba yisonga? Ngete! Dedi, Abalahami wuvisa buboti ti mfundisi wu nza yimvimba, widi mutu wuvedila, widi beni nduenga ayi wumonanga batu kiadi. Nandi wukubika buboti Muan’andi ayi wumvana kiyeku ki kufundisa batu. (Yoa. 5:22) Tata ayi Muana bazebi mambu make mu ntima wu kadika mutu. (Matai 9:4) Diawu tulenda ba lufiatu ti, moso kuandi makani bambaka mala “ba mamboti”!

¹⁹ Diawu bika befu boso tutatamana kuba lufiatu ti, moso kuandi makani Tata kambaka, mawu malutidi. Befu tuzebi ti tuisi ko bafuana muingi kufundisa batu—vayi Yave widi! (Tanga Yesaya 55:​8, 9.) Diawu mu lufiatu, befu tumbika muingi nandi ayi Muan’andi Ntinu wuvedila, bafundisila batu mu busonga ayi mu kiadi. (Yesa. 11:​3, 4) Buabu, mbi tulenda tuba matedi phila Yave ayi Yesu bala fundisila batu mu thangu ziphasi zingolo? Mambu mbi tukhambu zaba? Ayi mambu mbi tuzebi? Mu dilongi dinkuiza tuala baka mimvutu mi biuvu abiobio.