1. Dedi buntubila 1 Petelo 3:8, kibila mbi tunzodilanga kufikama batu bamvwanga nkinza mabanza ayi buvinya bwitu?

BEFU TUNKWANGALALA beni kuba na batu bamvwanga nkinza mabanza ayi buvinya bwitu. Bawu bayitulanga va kibwangu kitu mwingi kuzaba mabanza mitu ayi mambu tunyindula. Bammonanga zitsatu zitu ayi khumbu zinkaka ba tusadisanga ava befu kudinda lusalusu luawu. Befu tuntondanga batu bammonisanga ti ‘bamvwanga nkinza mabanza’ * mitu.—Tanga 1 Petelo 3:8.

2. Kibila mbi dilenda bela dyambu diphasi kukitula va kibwangu ki bankaka?

² Bo twidi Baklisto, befu tutidi kumonisa ti tuyitulanga va kibwangu ki bankaka ayi tumwanga nkinza mabanza mawu. Bukyedika ti thangu zinkaka phasi beni kuvanga mawu. Kibila mbi? Kibila befu twidi batu ba masumu. (Loma 3:23) Befu twidi kifu ki kuyindulanga to mu befu veka, diawu tufweti vangila mangolo mwingi tuyindulanga mvandi mu bankaka. Tulenda mona beni phasi kuvwa nkinza mabanza ma bankaka mu kibila ki ndyonzukulu’itu voti mu kibila ki mambu maphasi ma tumonikina mu luzingu. Diawu tulenda vukumuka mu zikhadulu zi batu bankalanga yitu va sengi. Mu bilumbu abibi bitsuka, batu bavwanga ko nkinza mabanza ma bankaka. Vayi bawu badi ‘beni bwimi.’ (2 Timoteo 3:1, 2) Mbi bilenda tusadisa kununga mambu amomo mwingi tumonisa ti tumvwanga nkinza mabanza ma batu bankaka?

3. (a) Mbi bilenda kutusadisa kuluta vwa nkinza mabanza ma bankaka? (b) Mambu mbi tunkwiza longuka mu dilongi adidi?

 ³ Befu kulandakana kifwani ki Nzambi ayi Mwna’andi Yesu Klisto, twala luta vwa nkinza mabanza ma bankaka. Yave widi Nzambi yi luzolo, ayi nandi wumvananga kifwani kimboti mu matedi kuvwa bankaka nkinza. (1 Yoane 4:8) Yesu wulandakana mu phila yisulama kifwani ki Tat’andi. (Yoane 14:9) Bo kaba va ntoto, nandi wumonisa mu kifwani bwidi mutu kalenda monisina kyadi. Mu dilongi adidi, tunkwiza longuka theti bwidi Yave ayi Yesu bammonisanga ti bamvwanga nkinza mabanza ma bankaka. Bosi tunkwiza tubila mvandi bwidi tulenda landikinina bifwani biawu.

4. Bwidi Yesaya 63:7-9 yimmonisina ti Yave wumvwanga nkinza mabanza ma bisadi byandi?

⁴ Kibibila kintuba ti Yave wumvwanga nkinza mabanza ma bisadi byandi. Buka, yindula bwidi Yave kabamwenanga mambu maphasi basi Isaeli baba vyokila. Kibibila kintuba: ‘Mu thangu bawu baba mu ziphasi, nandi mvandi wumona ziphasi’. (Tanga Yesaya 63:7-9.) Kuntwala, mu nzila mbikudi Zakalia, Yave wutuba ti mu thangu dikabu dyandi baba tovuka, yiba buka ti nandi widi mu kutovuka. Yave wukamba bisadi byandi: ‘Woso mutu wu kumuvanga dyambu dimbi, widi mu kutula luzala lwandi mu zunga ki dyeso dyami.’ (Zakalia 2:8) Kidi kifwani kimboti beni kimmonisa phila Yave kamvwilanga nkinza dikabu dyandi.

5. Vana kifwani kimmonisa bwidi Yave kuvukisa dikabu dyandi dyaba tovuka.

⁵ Yave katubanga ko to ti wumvwanga nkinza mabanza ma bisadi byandi, vayi nandi wummonisanga mawu mu mavanga mandi ayi wu kubasadisanga. Buka, mu thangu basi Isaeli baba tovuka buka mimvika ku Ngipiti, Yave wuvisa ziphasi ziawu ayi wuba kula. Yave wukamba Mose: ‘Bukyedika minu yimona ziphasi zi dikabu dyama . . . , ayi yiyuwidi manyongi mawu . . . ayi minu yizebi buboti bo bawu badi mu kutovuka. Yala kuluka mwingi kubavukisa mu myoko mi basi Ngipiti.’ (Esodu 3:7, 8) Mu kibila ki kyadi Yave kaba mu dikadu dyandi, nandi wu bavukisa ku buvika. Bo baba ku Ntoto Yave Kakanikisa, basi Isaeli banwana na zimbeni ziwombo. Bwidi Yave ka  basadisila? Nandi ‘waba mona kyadi manyongi mawu, mu kibila ki batu baba kubatwadisa. Bawu baba kubatovula ayi kubavangila mambu mambi.’ Yave wubwe mona kyadi dikabu dyandi ayi wu basadisa. Nandi wufila mimfundisi mwingi kuvukisa dikabu di Isaeli mu myoko mi zimbeni ziawu.—Mikongudidi 2:16, 18.

6. Vana kifwani kimmonisa bwidi Yave kamonisina ti waba vwa nkinza mabanza ma bisadi byandi?

⁶ Yave wumonisa ti waba vwanga nkinza mabanza ma dikabu dyandi—kheti mayindu mawu masa ba ko masulama. Tala kifwani ki Yona. Yave wufila mbikudi’andi mwingi kasamuna zitsangu zi lufundusu ku divula di Ninive. Bo bawu banyonga masumu mawu, Yave wuvutuka mbusa mu makani kaba ma kuba bunga. Vayi Yona kasa kwangalala ko mu makani Yave kabaka. Nandi ‘wuwala mu nganzi’ kibila mambu kabikula masa salama ko. Vayi Yave wumonisa mvibudulu mu Yona ayi wunsadisa kubalula mayindu mandi. (Yona 3:10–4:11) Buvyokila thangu, Yona wuvisa mbi Yave kaba tomba kunlonga, ayi Yave wunsadila mwingi kasonika mawu mwingi befu tubakila mawu ndandu—Loma 15:4. *

7. Lufyatu mbi tulenda ba kuzaba phila Yave kakebila dikabu dyandi?

⁷ Phila Yave kakyebila dikabu dyandi mu thangu yikhulu yi tusadisa kuba lufyatu ti nandi wumvwanga nkinza mabanza mitu. Nandi zebi ziphasi kadika mutu mu befu kadi mu kuvyokila. Yave ‘zebi buboti ntima wu mutu.’ (2 Lusansu 6:30) Nandi zebi mayindu mitu moso. Ayi “kalendi tala ko ti phukumunu [yituviatukila] ngolo.” (1 Kolinto 10:13) Mambu amomo ma tukindisa beni!

8-10. Mambu mbi matatu masadisa Yesu kuvwa nkinza bankaka?

⁸ Bo kaba va ntoto, Yesu wuba vwanga nkinza bankaka. Vadi kheti mambu matatu masadisa Yesu kuvwa nkinza mabanza ma bankaka. Ditheti, Yesu wulandakana buboti zikhadulu zi Tat’andi. Buka Tat’andi, Yesu waba zolanga batu. Bukyedika ti nandi wuyangalala beni mu bivangu bi Yave, vayi wuluta ‘kwangalala mu bana ba batu.’ (Zingana 8:31) Luzolo luvanga Yesu kuvwa nkinza mabanza ma bankaka.

⁹ Dimwadi, dedi Yave, Yesu mvandi wuntanganga mintima mi batu. Mawu mansundula ti nandi waba zabanga mabanza ayi mayindu ma batu. (Matai 9:4; Yoane 13:10, 11) Diawu, bo Yesu kaba zabanga ti batu badi mu kyunda kingolo, nandi waba kubavananga mbombolo.—Yesaya 61:1, 2; Luka 4:17-21.

¹⁰ Dintatu, Yesu wuvyokila mu mambu maphasi batu bamvyokilanga. Buka, Yesu wuyonzukila va dikanda dikhambulu beni zimbongo. Bo kaba salanga ayi tat’andi wunyozula Zozefi, Yesu wulonnguka bisalu bi myoko. (Matai 13:55; Malako 6:3) Ḿba Zozefi wufwa ava Yesu kutona kisalu kyandi ki kusamuna va ntoto. Tulenda tuba ti Yesu wumona beni kyunda mu lufwa lu mutu kaba zolanga. Yesu wuzaba mbi binsundula kukala na basi dikanda badi mayindu mavyakana mu matedi mambu kaba kikininanga. (Yoane 7:5) Mambu amomo ayi mankaka mammonikina, masadisa Yesu kuvisikisa ziphasi ayi mabanza ma batu.

11. Thangu mbi Yesu kaba luta monisanga ti wunvwanga nkinza bankaka? sudikisa. (Tala fikula va busu bu levista.)

¹¹ Yesu wumonisa mu bukyedika ti waba vwanga nkinza batu bo kavanga mangitukulu. Nandi ‘wumona kyadi’ batu baba tovuka. (Matai 20:29-34; Malako 1:40-42) Buka, yindulabu  mayangi Yesu kamona mu thangu kabotula dibakala difwa matu vaba batu mwingi kumbelusa. Voti mayangi kamona bo kavulubusa mwana wumweka to wu mfwizi. (Malako 7:32-35; Luka 7:12-15) Yesu wuvisikisa ziphasi zi batu abobo ayi waba tomba kubasadisa.

12. Bwidi buku yi Yoane 11:32-35 yimmonisina ti Yesu waba vwanga nkinza mabanza ma Malata ayi Malia?

¹² Yesu wumonisa mvandi nkinza mabanza ma Malata ayi Malia. Bo kamona kyunda kiawu mu lufwa lu khomb’awu, Lazalo, ‘Yesu wudila.’ (Tanga Yoane 11:32-35.) Yesu kasa dila ko to mu kibila kazaba ti kansikwiza bwe ba ko na nkundi’andi. Kibila nandi wuzaba ti wunkwinza vulubusa Lazalo. Kheti bobo, Yesu wudila kibila wuzaba ti bakundi bandi baba tovuka mu kibila ki lufwa lu Lazalo.

13. Kibila mbi tumbakanga khindusulu kuzaba ti Yesu wunvwanga nkinza mabanza ma batu?

¹³ Kuzaba ti Yesu waba vwanga nkinza mabanza ma batu ku tukindisa beni. Bukyedika ti befu twisi ko balunga dedi nandi. Kheti bobo, befu tukunzolanga mu phila kaba vwilanga nkinza mabanza ma bankaka. (1 Petelo 1:8) Matukindisa beni kuzaba ti bubu nandi widi mu kuyala buka Ntinu wu Kintinu ki Nzambi. Ayi thangu yilwelu yisyedi, nandi wala manisa ziphasi zyoso Satana kantwadisanga. Yesu nandi mutu wufweni mwingi kuvanga mawu, kibila wuzingila va ntoto. Bukyedika, lusakumunu lunneni befu twidi mu kubaka Ntinu wulenda ‘kutusadisa mu malema ma tummonanga.’—Ebeleo 2:17, 18; 4:15, 16.

14. Dedi buntubila Efeso 5:1, 2, mbi kifwani ki Yave ayi Yesu kitusadisa kuvanga?

¹⁴ Kulandakana kifwani ki Yave ayi Yesu kutusadisa kubwela monisa ti tumvwanga nkinza mabanza ma bankaka. (Tanga Efeso 5:1, 2.) Befu tulendi nunga ko kutanga mintima mi batu dedi bawu. Kheti bobo, tulenda tomba kuvisikisa mabanza ayi zitsatu zi bankaka. (2 Kolinto 11:29) Batu badi mu nza twidi mu kuzingila badi to luzolo mu bawu veka, vayi befu tumvanganga mangolo mwingi ‘kadika mutu kabika tomba mamboti ma nafeka vayi ma batu bankaka.’—Filipi 2:4.

15. Banani bafweti luta monisa ti bamvwanga nkinza mabanza ma bankaka?

¹⁵ Bakulutu ba kimvuka bawu bafweti luta monisa ti bamvwanga nkinza mabanza ma bankaka. Bawu bala funduswa va meso ma Yave mu phila bankengidilanga mamemi mandi. (Ebeleo 13:17) Mwingi kusadisa zikhomba ziawu zi bakyeto ayi zi babakala, bakulutu ba kimvuka bafweti visikisanga mabanza mawu. Bwidi balenda vangila mawu?

16. Dyambu mbi nkulutu wu kimvuka wunvwanga bankaka nkinza kamvanganga? Kibila mbi didi dyambu dinkinza?

¹⁶ Nkulutu wu kimvuka wumvwanga nkinza mabanza ma bankaka, wumvyokisanga thangu na zikhomba zi kimvuka. Nandi wumvananga byuvu ayi wunkuwanga buboti mimvutu miawu mu mvibudulu. Nkinza beni kuvanga mawu boti vadi khomba wuntomba kuzibula ntim’andi mwingi kutuba mabanza mandi, vayi kasinnunga ko kukoluka (Zingana 20:5) Mu kuvana thangu’andi, nkulutu wu kimvuka wunkunanga lufyatu, kikundi ayi luzolo na zikhomba zyandi.—Mavanga 20:37.

17. Khadulu mbi zikhomba ziwombo banlutanga kuzola kwidi bakulutu ba kimvuka? Vana kifwani.

¹⁷ Zikhomba ziwombo bantubanga ti kuvwa nkinza mabanza ma bankaka yawu khadulu banlutanga kuzola kwidi bakulutu ba kimvuka. Kibila mbi? Adelaide wutuba: “Dilendi ba ko dyambu diphasi kukoluka yawu boti ngye zebi ti nkulutu wu kimvuka wunkwiza visa mabanza maku. Nandi wubwela tuba: “Ngye wulenda zaba ti bakulutu ba kimvuka  bamvwanga nkinza mabanza maku mu mambu bankoluka ayi bamvanga.” Khomba mweka wumvutulanga beni matondo mu phila bakulutu ba kimvuka bamvwila nkinza wutuba: “Minu yimona nkulutu mweka wu kimvuka waba dila bo yaba kunkamba mambu yaba vyokila. Yilendi zimbakana ko mawu.”—Loma 12:15.

18. Bwidi tulenda kunina mabanza ma kuvwa bankaka nkinza?

¹⁸ Bukyedika, bakana ko to bakulutu ba kimvuka bafweti monisanga ti bamvwanga nkinza mabanza ma bankaka. Vayi befu boso tufweti vanga mawu. Bwidi? Tulenda tomba kuzaba ziphasi basi dikanda ditu voti zikhomba zitu mu kimvuka badi mu kuvyokila. Monisa nkinza matoko mu kimvuka, babela, biboba ayi batu bafwilu. Bayuvula matedi buvinya buawu. Yuwa buboti thangu banzibula ntim’awu. Monisa ti ngye wumvisa buboti mabanza mawu. Wukivana mu dyoso dyambu wulenda nunga mwingi kubasadisa. Bo tumvanga mawu, tummonisa luzolo lukyedika mu mavanga.—1 Yoane 3:18.

19. Kibibila mbi tufweti bela ntima wulebakana mu thangu tuntomba kusadisa bankaka?

¹⁹ Tufweti ba ntima wulebakana mu thangu tunsadisa bankaka. Kibila mbi? Bila mu ziphila zivyakana batu bantadilanga ziphasi bamvyokila. Bankaka banzolanga kukoluka matedi mambu ma kubatatisa, vayi bankaka bazolanga ko. Befu tutidi kuba sadisa, vayi tufweti ba keba keba mwingi tubika kuba vana byuvu bitedi mambu tukhambulu nswa kuzaba. (1 Tesalonika 4:11) Kheti thangu bankaka ba tukamba mabanza mawu, tulenda bakula ti twisi ko mayindu madedakana na bawu. Kheti bobo, tufweti zaba ti buawu bawu banyindudilanga. Tufweti banga bakubama mu kuwa, ayi kubika fika kolukanga.—Matai 7:1; Yakobi 1:19.

20. Mambu mbi twala tubila mu dilongi dinkwinza?

²⁰ Tutidi kuvwa nkinza mabanza ma bankaka mu kimvuka, vayi mvandi tufweti monisa khadulu ayoyi mu kisalu ki kusamuna. Bwidi tulenda monisina khadulu beni mu thangu tumvanga minlonguki? Twala longuka mawu mu dilongi dinkwinza.