Skip to content

Skip to table of contents

DILONGI 9

Matoko—Buidi Lulenda Bela Batu ba Lufiatu?

Matoko—Buidi Lulenda Bela Batu ba Lufiatu?

‘Mfumu wuntambula nkangu’aku wu matoko buka mabeti ma nlangu.’—MINKU. 110:3.

NKUNGA 39 Tuvanga Dizina Dimboti va Meso ma Yave

MAMBU TUANLONGUKA *

1. Kibila mbi matoko badidi beni nkinza mu kimvuka ki Yave?

MATOKO, vadi mawombo lulenda vanga mu kimvuka ki Yave. Kibila benu luidi mangolo mawombo. (Zinga. 20:29) Benu muidi lusakumunu lunneni mu bimvuka muidi. Ḿba ngie wuntomba kuba nsadisi wu bakulutu ba kimvuka. Vayi mvandi, ḿba wulenda yindula ti bawombo mu kimvuka kiaku baku tadilanga ti widi beni ditoko ayi wulendi tambula ko biyeku binkinza. Vayi vadi mambu wulenda vanga bubu muingi zikhomba badi mu kimvuka widi, baku fiatila ayi baku kinzika.

2. Mbi tuenlonguka mu dilongi adidi?

2 Mu dilongi adidi, tunkuiza tsikika mayindu mitu mu kifuani ki ntinu Davidi. Mvandi tunkuiza bambuka moyo mambu mamonikina mintinu miodi mi basi Yuda—Asa ayi Yosafati. Tuemfiongunina mambu mbi babakala bobo batatu baviokila, mbi bavanga ayi mambu mbi matoko balenda longuka mu kifuani kiawu.

LONGUKA MU KIFUANI KI NTINU DAVIDI

3. Mu phila mbi matoko balenda sadisila zikhomba beka biboba?

3 Bo Davidi kaba ditoko, nandi wulonguka kuvanga mambu batu baba vuanga beni nkinza. Nandi wuba mutu wu kiphevi ayi wuba wupisuka mu kukuimbila minkunga ayi waba kuimbidilanga minkunga kuidi Sauli ntinu Nzambi kabieka. (1 Samu. 16:16, 23) Boti widi ditoko, sadila mambu wuzebi kuvanga muingi wusadisa bankaka mu kimvuka. Dedi, ḿba ngie zebi khomba mueka wueka kiboba wuntomba lusadusu muingi kasadila buboti tablet’andi ayi bisengu binkaka mu ndongukulu’andi yi Kibibila ayi mu zikhutukunu. Phisulu widi mu bisengu abiobio yilenda kuba sadisa beni. Ayi ba lufiatu ti bawu bankuiza zola beni.

Davidi wuba kisadi kimboti ayi ki lufiatu bo kaba kieba bibulu bi tat’andi. Nandi wunuana na wulusu yaba tomba kudia bibulu beni (Tala lutangu 4)

4. Dedi Davidi, zikhadulu mbi matoko bafueti kuna? (Tala foto yidi va busu bu levista.)

4 Davidi wumonisa mu nzingulu’andi ti wuba kisadi kimboti ayi wuba mutu wu lufiatu. Dedi, bo kaba ditoko nandi waba kiebanga buboti mamemi ma tat’andi kheti kisalu akiokio kiaba tula luzingu luandi va kingiela. Tala mambu Davidi kakamba kuidi ntinu Sauli: ‘Mfumu’ama minu yidi nsungi wu mamemi ma tat’ama. Ayi bo khosi ayi wulusu bayiza muingi kunata dimemi dimueka ku phaka, yiyenda kumbus’awu yiba vonda ayi yivukisa dimemi va munu khosi ayi wulusu.’ (1 Samu. 17:34, 35) Davidi wuzaba ti mamemi beni, maba mu lukiebu luandi. Diawu kanuanina mu kibakala muingi kuma kieba. Benu matoko lulenda landakana kifuani kiandi mu kukieba buboti kioso kua kiyeku luntambula.

5. Dedi buntubila Minkunga 25:14, kiuma mbi kilutidi nkinza matoko balenda vanga?

5 Bo Davidi kaba ditoko, nandi wukunakikundi kingolo na Yave. Ayi kikundi akiokio kiawu kiluta ba nkinza kena kibakala voti diela kaba mu kusika bisiku ove mu kuyola. Kuidi Davidi, Yave kasa ba ko to Nzambi’andi vayi wuba nkundi’andi wulutidi. (Tanga Minkunga 25:14.) Matoko, kiuma kilutidi nkinza lulenda vanga kidi, kukindisa kikundi kinu na Yave Tat’inu yi diyilu. Mu phila ayoyo, benu lulenda buela tambula biyeku.

6. Mayindu mbi makhambu fuana bankaka baba matedi Davidi?

6 Diambu dimueka Davidi kaviokila diba, phila yikhambu fuana bankaka baba kuntadilanga. Dedi, bo kayivana muingi kunuana na Ngoliati, ntinu Sauli wumeka kumvutula mbusa mu kunkamba: ‘Ngie wukhidi muana ditoko.’ (1 Samu. 17:31-33) Ava Sauli kunkamba mambu amomo, khomb’andi wu nkulutu wunkamba ti nandi kasa ba ko mutu wu lufiatu. (1 Samu. 17:26-30) Vayi Yave kabasa kuntadilanga ko mu phila ayoyo kibila nandi wunzaba buboti. Ayi mu kufiatila mu lusadusu luandi, Davidi wununga kuvonda Ngoliati.—1 Samu. 17:45, 48-51.

7. Mbi ngie wulenda longuka mu kinongo ki Davidi?

7 Mbi wulenda longuka mu mambu Davidi kamonikina? Wulenda longuka ti wufueti ba mvibudulu. Batu ba kuzaba tona mu bumuana buaku, balenda mona phasi kuvisa ti ngie makonzuka. Vayi wulenda ba lufiatu ti Yave katalanga ko bizizi. Nandi zebi nani ngie widi ayi mambu wulenda nunga kuvanga. (1 Samu. 16:7) Kindisa kikundi kiaku na Nzambi. Davidi waba vanganga mawu mu kutalanga bivangu bi Yave. Ayi mu kufiongunina mbi biawu biaba kunlonganga matedi Mvangi’andi. (Minku. 8:3, 4; 139:14; Loma 1:20) Diambu dinkaka wulenda vanga didi, kudinda lusadusu lu Yave muingi kaku vana mangolo. Dedi, batu bankotanga yaku kikola baku sevanga kibila widi Mbangi yi Yave? Boti buawu, sambila kuidi Yave muingi kakuvana mangolo wuvibidila mu mambu amomo. Ayi sadila mambu wunlonguka mu Kibibila, mu bilongulu ayi mu zivideo. Kadika khumbu wummona phila Yave kaku sadisila mu bikaku wumviokila, lufiatu luaku mu nandi luala buelama. Mvandi, bo bankaka bala mona ti ngie wumfiatilanga mu Yave, bawu bala luta kufiatila.

Matoko balenda kukikulula ayi kusadisa bankaka mu ziphila ziviakana (Tala matangu 8-9)

8-9. Mbi bisadisa Davidi kuba mvibudulu nati kayiza tona kuyala? Ayi mbi matoko balenda longuka mu kifuani kiandi?

8 Tala mambu mankaka maphasi Davidi kaviokila. Bo bansola muingi kaba ntinu, Davidi wutedimina mimvu miwombo muingi katona kuyala. (1 Samu. 16:13; 2 Samu. 2:3, 4) Vayi mu thangu ayoyo, mbi binsadisa kuba mvibudulu? Nandi kasa viasa ko mioko ayi kasa fika vonga ko. Vayi wutsikika mayindu mandi mu mambu kaba nunga kuvanga. Dedi, bo kaba zingila ku tsi yi basi Filisteia, nandi wusadila luaku alolo muingi kunuanisa zimbeni zi basi Isaeli. Mawu mansadisa kukieba zindilu zi mvila wu Yuda.—1 Samu. 27:1-12.

9 Mbi zikhomba badi matoko balenda longuka mu kifuani ki Davidi? Vanga mamoso wulenda nunga muingi kusadila zikhomba ziaku. Tala kifuani ki khomba bantedilanga Ricardo. * Tona mu butoko buandi, nandi waba tomba kuba ntuami ntuala. Vayi bakulutu ba kimvuka bankamba ti nandi kasa ba ko wukubama. Nandi kasa vonga ko ayi kasa fuema ko mu mawu. Vayi Ricardo wubuela kukivana mu kisalu ki kusamuna. Nandi wutuba: “Bo yinyindulanga mimvu mima vioka, minu yivisa ti diba diambu dimboti kubalula mua mambu mu luzingu luama. Dedi, kukubama buboti ava kuvutukila batu bamvua nkinza zitsangu zimboti. Ayi mu kibila akiokio, yinunga kubaka nlonguki mueka wu Kibibila. Bo yaba luta kukivana mu kisalu ki kusamuna, boma yiba bumana.” Bubu Ricardo weka ntuami ntuala ayi nsadisi wu bakulutu ba kimvuka.

10. Mbi Davidi kavanga ava kabaka makani mankinza?

10 Tala diambu dinkaka Davidi kamonikina mu luzingu luandi. Bo nandi ayi masodi mandi bayenda kue nuana mvita, bawu babika makanda mawu. Kumbusa zimbeni ziawu bayiza, bakota mu zinzo ziawu ayi banata makanda mawu ku buvika. Mu kuba mutu wupisuka mu kunuana mvita, khanu Davidi wuyindula kuandi ti kalenda vangila mambu mu phil’andi. Vayi nandi wutomba thuadusulu yi Yave. Mu lusadusu lu Abiatali, Davidi wuyuvula kuidi Yave: ‘Yifueti landakana matongueni beni?’ Yave wunkamba ti ngete. Ayi wunkanikisa ti wunkuiza nunga. (1 Samu. 30:7-10) Mbi ngie wulenda longuka mu kinongo akiokio?

Matoko bafueti dindanga malongi kuidi bakulutu ba kimvuka (Tala lutangu 11)

11. Mbi ngie wulenda vanga ava kubaka makani?

11 Tombanga thuadusulu ava kubaka moso kuandi makani. Dindanga lusadusu kuidi matata maku. Mvandi, bakulutu ba kimvuka balenda kusadisa kubaka makani mamboti. Yave wumfiatilanga zikhomba aziozio ayi ngie mvaku wulenda bafiatila. Kibila Yave wuba tadilanga banga ‘makaba’ kavana mu bimvuka. (Efe. 4:8) Wala baka ndandu yiwombo ngie kulandakana kiminu kiawu ayi kusadila malongi baku vana. Buabu, ndoko tumona mbi tulenda longuka mu kifuani ki ntinu Asa.

LONGUKA MU KIFUANI KI NTINU ASA

12. Zikhadulu mbi ntinu Asa kaba bo katona kuyala?

12 Bo kaba ditoko, ntinu Asa waba kukikululanga ayi wuba kibakala. Dedi, bo tat’andi Abia kafua, nandi wuyiza vingana mu kintinu ayi wutona kutulula bitumba bioso bi mbuongimini yi luvunu biba ku divula. Mvandi, ‘wukamba basi Yuda muingi batomba Yave, Nzambi yi bakulu bawu ayi balandakana minsiku ayi zithumu ziandi.’ (2 Lusa. 14:1-7) Bo Zela ntinu basi Etiopi kayiza kunnuanisa va kimueka na 1.000.000 di masodi, mu nduenga Asa wudinda lusadusu lu Yave. Nandi wutuba: ‘A Yave, kuidi ngiewu vasiko disuasana boti batu wunsadisa badi bawombo voti basiko mangolo. A Yave Nzamb’itu, wutu sadisa kibila lufiatu luitu kuidi ngiewu luidi.’ Nsambu awowo wummonisa ti Asa, wuba lufiatu ti Yave kalenda kumvukisa ayi mvandi kuvukisa dikabu diandi. Asa wufiatila Tat’andi yi diyilu ayi ‘Yave wununga basi Etiopi.’—2 Lusa. 14:8-12.

13. Mambu mbi Asa kamonikina kuntuala, ayi kibila mbi?

13 Bukiedika, disa ba ko diambu diluelu kununga nkangu woso awowo wu masodi. Vayi mu kibila ki lufiatu Asa kaba mu Yave, nandi wununga. Kiadi ayi kiunda kuzaba ti bo kamonikina diambu diluelu Asa kasa tomba ko lusadusu lu Yave. Bo bantula boma kuidi Baesa ntinu basi Isaeli, Asa wudinda lusadusu kuidi ntinu basi Silia. Makani amomo kabaka, mantuadisa ziphasi ziwombo! Mu kusadila mbikudi Hanani, Yave wukamba Asa: ‘Bo ngie befiatila mu ntinu wu Silia ayi wusa fiatila ko mu Yave Nzambi’aku, nkangu wu masodi ma ntinu wu basi Silia, wuvionyukidi mu mioko miaku.’ Kutona mu thangu beni Asa ayi ntinu Baesa baba nuananga mimvita. (2 Lusa. 16:7, 9; 1 Minti. 15:32) Mbi tulenda longuka mu mawu?

14. Buidi wulenda monisina ti wumfiatilanga mu Yave? Ayi dedi buntubila 1 Timoteo 4:12, ngie kuvanga mawu mambu mbi mala monika?

14 Tatamana kukikulula ayi kufiatila mu Yave. Bo wubotama, ngie wumonisa ti widi kiminu kingolo ayi lufiatu mu Yave. Ayi mu mayangi, Yave wuku vana luaku lu kuba mu khati dikanda diandi. Dilenda ba diambu diluelu kufiatila mu Yave bo wumbaka makani mambalula luzingu luaku. Vayi bukiedika ti wumvanganga mvandi mawu bo wumbaka makani maluelu? Nkinza beni kufiatilanga mu Yave mu moso kuandi makani wumbaka, kuba maluelu voti manneni! Dedi, bo wunsola biuma bi kuvuvusila, bo wuntomba kisalu ove bo wuntomba kubaka makani mankaka ma luzingu. Bika kufiatila mu ndueng’aku. Fiatila mu minsua mi Kibibila ayi sadila mambu wunlonguka. (Zinga. 3:5, 6) Ngie kuvanga mawu, Yave wala ba beni mu mayangi ayi zikhomba mu kimvuka bala kukinzika.—Tanga 1 Timoteo 4:12.

LONGUKA MU KIFUANI KI YOSAFATI

15. Dedi buntubila 2 Lusansu 18:1-3; 19:2, zinzimbala mbi Yosafati kavanga?

15 Bukiedika, dedi befu boso, ngie mvaku widi mutu wu masumu ayi thangu zinkaka wala vanganga zinzimbala. Vayi kawubika muingi ziawu zikuvutula mbusa mu mamoso wulenda nunga kuvanga mu kisalu ki Yave. Tala kifuani ki ntinu Yosafati. Nandi wuba zikhadulu ziwombo zimboti. Bo kaba ditoko, ‘Nandi wutomba Nzambi yi tat’andi ayi waba landakananga zithumu ziandi.’ Mvandi wufila zimvuala mu mavula ma basi Yuda muingi belonga matedi Yave. (2 Lusa. 17:4, 7) Kheti Yosafati wuba mutu wumboti, vayi thangu zinkaka waba bakanga makani mambi. Ayi mu kibila akiokio, Yave waba filanga zimvuala ziandi muingi kunsemba. (Tanga 2 Lusansu 18:1-3; 19:2.) Mambu mbi tulenda longuka mu kifuani kiandi?

Matoko bakivananga mu biyeku biawu, badi batu ba lufiatu ayi zikhomba baba kinzikanga (Tala lutangu 16)

16. Mbi ngie belonguka mu kinongo ki Rajeev?

16 Kikinina ayi sadila malongi baku vana. Ḿba dedi matoko mankaka, ngie wummonanga phasi kutula kisalu ki Yave va theti mu luzingu luaku. Vayi bika kuvonga. Tala kifuani ki khomba yimueka bantedilanga Rajeev. Nandi wutuba: “Bo yiba ditoko, yabasa zabanga ko mbi yifueti vanga mu luzingu luama. Dedi matoko mankaka, minu yaba luta zolanga kuta bisavu ayi kuviokisa thangu na bakundi bama, kena kukuenda mu zikhutukunu ayi kubasika mu kisalu ki kusamuna.” Mbi bisadisa Rajeev? Nandi wubue tuba: “Nkulutu mueka wu kimvuka wuphana malongi. Nandi wutsadisa kuyindula mambu madi mu 1 Timoteo 4:8.” Mu kukikulula Rajeev wulandakana dilongi bamvana, mu kufiongunina mambu kafueti tula va theti mu luzingu luandi. Nandi wubuela: “Minu yibaka nzengolo yi kutula makani ma kiphevi va theti mu luzingu luama.” Ndandu mbi kabaka? Rajeev wutuba: “Vasa vioka ko mimvu miwombo tona baphana dilongi beni, Minu yiyiza ba nsadisi wu bakulutu ba kimvuka.”

YANGIDIKA TAT’AKU WU DIYILU

17. Buidi zikhomba mu kimvuka bantadilanga matoko?

17 Boti ngie widi ditoko wunsadilanga Yave, ba lufiatu ti zikhomba mu kimvuka baku vuanga beni nkinza! (Sefa. 3:9) Bawu banzolanga phila wukivaninanga muingi kuvanga biyeku biaku, mangolo widi ayi phila wididi wusakalala. Bukiedika, bawu baku zolanga beni.—1 Yoa. 2:14.

18. Dedi buntubila Zingana 27:11, buidi Yave kantadilanga matoko ba kunsadilanga?

18 Matoko, bikanu kuzimbakana ti Yave wu muzolanga beni ayi wu mufiatilanga. Nandi wutuba ti, mu bilumbu bitsuka kuala ba nkangu wu matoko bala kukivana muingi kunsadila. (Minku. 110:1-3) Nandi zebi ti ngie wu kunzolanga ayi wuntomba kuvanga mamoso wulenda nunga muingi kunsadila. Diawu monisa mvibudulu kuidi bankaka ayi kuidi ngie veka. Ngie kuvanga nzimbala kikinina malongi baku vana, ayi wuma tadila buka mawu mankuizila kuidi naveka Yave. (Ebe. 12:6) Kieba buboti kioso kua kiyeku baku vana. Ayi bulutidi, mu mamoso wumvanga yangidika ntima wu Tat’aku Yave.—Tanga Zingana 27:11.

NKUNGA 135 “Ba Nduenga Muan’ami”

^ Lut. 5 Bo khomba widi ditoko kankonzuka mu kiphevi, disi ko diambu di mbi kutomba kubuela kukivana mu kisalu ki Yave. Vayi muingi kaba nsadisi wu bakulutu ba kimvuka, nandi kafueti vanga mangolo muingi zikhomba mu kimvuka bankinzika. Vayi mambu mbi kafueti vanga muingi kaba mutu wu lufiatu?

^ Lut. 9 Bavingisa mazina mankaka.