DILONGI 30
Longa Batu Bakhambu Sambilanga
‘Minu yikituka biuma bioso kuidi batu ba ziphila zioso, muingi mu ziphila zioso yibaka bu kuvukisila bankaka.’—1 KOLINTO 9:22.
NKUNGA 82 “Bika Muind’aku Wukienzuka”
MAMBU TUANLONGUKA *
1. Mu mua mimvu mima vioka nati bubu, mambu mbi madi mu kubaluka mu zitsi zinkaka?
MU mimvu mima vioka, batu bawombo mu nza baba sambilanga. Vayi buviokila thangu mambu mayiza baluka. Thalu yi batu bantubanga ti basambilanga ko yidi mu kubuelama. Mu zitsi zinkaka, batu bawombo bantubanga ti basambilanga ko. *—Matai 24:12.
2. Bibila mbi bimvanganga batu bawombo kukhambu sambilanga?
2 Kibila mbi thalu yi batu bantubanga ti basambilanga ko yidi mu kubuelimina? * Ḿba bankaka banluta tsikikanga mayindu mawu mu zinzinunu voti mu mambu ma luzingu. (Luka 8:14) Bankaka bakikininanga ko ti Nzambi widi. Vadi bankaka bankikininanga mu Nzambi, vayi banyindulanga ti kinganga kidi kiuma kikhulu, kikhambu luvalu ayi kisi ko kithuadi na nduenga yi nza ayi kisi ko tsundu. Bawu balenda kuwa bakundi, minlongisi miawu voti mambu bammonisa mu televisão kumonisa bivisa bintuba ti biuma bioso biyizila mu kinzimbukila, vayi bayuwanga ko bibila bimboti muingi kukikinina mu Nzambi. Vadi batu bankaka bakhambu zolanga kusambila mu kibila ki zimfumu zi binganga bamvanganga mangolo muingi kubaka zimbongo ziwombo. Ayi vadi mvandi bankaka banzingilanga mu zitsi mintinu batsikika minsiku minkandimina batu kusambila.
3. Mbi tuenlonguka mu dilongi adidi?
3 Yesu wutu tuma muingi ‘kukitula batu ba zitsi zioso minlonguki.’ (Matai 28:19) Buidi tulenda sadisila batu bakhambu sambilanga kuzaba ayi kuzola Nzambi muingi baba minlonguki mi Yesu? Tufueti tebuka moyo ti kibuangu mutu kayonzukila kilenda kuntuadisa mu phila kankuiza tambudila zitsangu zitu. Dedi, mutu wuyonzukila ku Europa phila kankuiza tambubila zitsangu zitu disuasana yidi na mutu wuyonzukila ku Ásia. Kibila mbi? Kibila ku Europa, bawombo bazebi nkadu matedi Kibibila ayi bama kuwa batu kutuba ti Nzambi nandi wuvanga biuma bioso. Vayi ku Ásia, batu bawombo bazebi to nkadu voti basa zaba ko ni diambu ditedi Kibibila ayi ḿba bakikininanga ko mu Nzambi. Diawu, tuenlongukila mu dilongi adidi buidi bu kunyikunina mintima mi batu boso tunsamunanga, mukhambu tadila kuidi bafumina ayi mambu bankikininanga.
BA MAYINDU MAMBOTI
4. Kibila mbi tulenda bela mayindu mamboti?
4 Ba mayindu mamboti. Kadika mvu, batu baba khambu sambilanga bayiza ba Zimbangi zi Yave. Bawombo baba vanganga mambu mamboti ayi baba banga mu kiunda kumona luvunu lu binganga. Bankaka basa zaba ko kusuasisa mambu mamboti ayi mambi ayi baba bifu bimbi biaba tombulu kubika. Mu lusalusu lu Yave, befu tuala nunga kubaka batu badi ‘bakubama mu kubaka luzingu lukalumani.’—Mavanga 13:48; 1 Timoteo 2:3, 4.
Sadila ziphila ziviakana bo wunlonga mutu wukhambu kikininanga mu Kibibila (Tala bitini bi matangu 5-6) *
5. Mbi bimvanganga batu kutambula buboti zitsangu zitu?
5 Monisa Mamboti ayi Lukinzu. Khumbu ziwombo batu bankikininanga zitsangu zitu bika ti mu kibila ki mambu tunkoluka, vayi mu kibila ki phila tunkolukila. Bawu banzolanga bo tuba monisa mamboti ayi lunkinzu ayi bo tuba vua nkinza. Befu tukuikanga ko batu kukikinina phila tunyindudilanga. Vayi, tuntombanga kuvisikisa mayindu mawu ayi kibila mbi banyindudilanga mu phila ayoyi. Dedi, bankaka bazolanga ko kukoluka matedi binganga na batu bakhambu zaba. Bankaka bammuena ti yisi ko mbonosono yi lukinzu mutu kukuvula wunkaka mbi nandi kanyindulanga matedi Nzambi. Ayi vadi batu bammonanga zitsonya bo ba kuba mona kutanga Kibibila, vayi banluta monanga zitsonya boti na Zimbangi zi Yave bamvanga mawu. Boso kuandi mambela, tufueti kuvua nkinza mabanza ma bankaka.—2 Timoteo 2:24, tala matangu madi va wanda mu nwt-TPO.
6. Buidi mvuala Polo kamonisina ti waba balulanga phila yi kulongila, ayi buidi tulenda landikinina kifuani kiandi?
6 Batu bankaka ḿba bazolanga ko bo tunsadila bikuma dedi ‘Kibibila’, ‘bivangu’, ‘Nzambi’ voti ‘kinganga’. Mbi tulenda vanga? Landakana kifuani ki mvuala Polo ayi balula phila wunkolukila na batu. Bo kaba kolukanga na basi Yuda, Polo waba sadilanga Masonoko muingi kukoluka yawu. Vayi bo kayoluka na batu ba luzabu ku Aleyopaze, nandi kasa tuba ko ti matedi Diambu di Nzambi kaba tubila. (Mavanga 17:2, 3, 22-31) Buidi tulenda landikinina kifuani ki Polo? Boti ngie widi mu kukoluka na mutu wukhambu kikininanga mu Kibibila, ḿba buboti beni kubika tanguna kiawu. Ngie kuvisa ti mutu beni zitsonya kadi muingi babika kummona kutanga yaku Kibibila, tomba kumonisa matangu ma Kibibila mu phila bankaka bakhambu visila — dedi mu telefoni.
7. Muingi kulandakana kifuani ki Polo kidi mu 1 Kolinto 9:20-23, mbi tufueti vanga?
7 Yuwa buboti ayi Visikisa mambu ka kukamba. Befu tufueti vanga mangolo muingi kuvisa kibila mbi batu tunsamunanga banyindulanga mu phila banyindudilanga. (Zingana 20:5) Bue yindula mu kifuani ki Polo. Nandi wuyonzuka na basi Yuda. Vayi muingi kusamuna kuidi batu ba mimvila minkaka, baba nkadu luzabu voti bakhambu zaba ni kiuma kitedi Yave ayi Masonoko, nandi wubalula phila kaba longilanga. Bobuawu mvandi, muingi tuvisa buboti mambu batu bankalanga va kizunga kitu banyindulanga, ḿba befu tufueti kufiongunina nkadu voti kukoluka na minsamuni minkaka.—Tanga 1 Kolinto 9:20-23.
8. Buidi tulenda tonina masolo matedi Kibibila?
8 Makani mitu mafueti ba ma kutomba mutu “wufuana mu [kutuyakula].” (Matai 10:11) Diawu tufueti kuvula mutu buidi nandi kanyindudilanga ayi kukuwa buboti mambu kantuba. Khomba mueka ku Inglaterra wunkuvulanga batu buidi bu kubakila dikuela di mayangi, buidi bu kukonzudila bana voti buidi bu kukindimina mu ziphasi tumviokila. Bo kammana kukuwa mvutu, nandi wunkuvulanga: “Buidi wummuena dilongi adidi basonika nduka bivevi biodi di mimvu kumbusa?” Bosi mukhambu tuba kikuma “Kibibila”, nandi wummonisanga matangu ma Kibibila mu telefoni’andi.
NYIKUNA MINTIMA MI BATU
9. Buidi tulenda sadisila mutu wukhambu zolanga kukoluka matedi Nzambi?
9 Befu kudengana mutu wukhambu zolanga kukoluka matedi Nzambi, tulenda nyikuna ntim’andi mu kukoluka mambu kankolukanga lumbu ka lumbu. Buka, batu bawombo bankuitukanga matedi bivangu bidi mu nza. Diawu, ḿba ngie wulenda tuba diambu dedi: “Ḿba ngie zebi ti biuma biwombo batu bama vanga bubu, balandakana ntungulu mu bivangu bidi va ntoto. Buka, batu bamvanganga zi microfone banlongukanga matedi dikutu, ayi batu bamvanganga zi câmera banlongukanga matedi meso. Buidi wunyindudila bivangu bidi mu nza? Wummuena ti mangolo ma kukuitukila, mutu voti kiuma kinkaka?” Bo wummana kukuwa buboti, ngie wulenda buela: “Vayi vadi kiuvu kinkaka: Ntungulu wunani batu abobo badi mu kulandakana bo banlonguka buidi bunsaliminanga dikutu ayi dieso? Minu yinzolanga beni mambu nsoniki wumueka kasonika: ‘Bukiedika ti Mutu wuvanga dikutu kalendi kuwa ko? Mutu wuvanga dieso, kalendi mona ko? Bukiedika ti Mutu wunsungikanga mimvila kalendi semba ko? Nandi wumvananga batu nzayilu!’ Batu bankaka ba luzabu bayiza yindudila mu phila ayoyi.” (Minkunga 94:9, 10) Bosi, ngie wulenda kota mu khondi mayo jw.org®, kukota vantuba “Entrevistas e Casos Reais” ayi kumonisa video yidi mu kikhuku ki zivideo zintuba “A Origem da Vida: Teorias e Fatos”. (Kota vantuba PUBLICAÇÕES > VÍDEOS.) Voti wulenda kumvana mua buku A Vida — Teve um Criador? voti kumvana mua buku A Origem da Vida — Cinco Perguntas Que Merecem Resposta.
10. Buidi tulenda tonina kukoluka na mutu wukhambu zolanga kukoluka matedi Nzambi?
10 Batu bawombo bantomba kubaka luzingu lumboti mu bilumbu binkuiza. Vayi bawombo mu bawu bammonanga boma ti ntoto wulenda bungu voti basi bue zingila ko muawu. Nsungi wumueka wu divula ku Noruega wutuba ti batu bakhambu zolanga kukoluka matedi Nzambi, banzolanga kukoluka matedi mambu madi mu kumonikina mu nza. Bo kammana kubila batu, nandi wuntubanga: “Nani wummuena wulenda kutu vana luzingu lumboti kuntuala? Basi política, batu ba luzalu voti mutu wunkaka?” Bo kammana kukuwa buboti, nandi wuntanganga voti wuntubanga matangu ma Kibibila mantubila matedi luzingu lumboti kuntuala. Batu bankaka banzolanga beni kuzaba ti Kibibila kinkanikisa ti Ntoto walasa bungu ko ayi batu bamboti bela zingila muawu mvu ka mvu.—Minkunga 37:29; Mpovi 1:4.
11. Kibila mbi tufueti baludilanga phila tunsamunina ayi buidi tulenda landikinina kifuani Polo katubikila mu Loma 1:14-16?
11 Buboti beni kusadila ziphila ziviakana bo tunlonga batu. Kibila mbi? Kibila batu disuasana badi. Diambu mutu wumueka kanzola kukuwa, ḿba disi ko diawu mutu wunkaka kanzola kukuwa. Bankaka banzolanga kukoluka matedi Nzambi ayi Kibibila. Vayi bankaka banzolanga kukoluka theti matedi mambu mankaka. Mu mamoso, tufueti sadila buboti luaku tuidi lu kukoluka na batu boso. (Tanga Loma 1:14-16.) Vayi tulendi zimbakana ko ti Yave nandi wummenisanga kiedika mu mintima mi batu batidi kuvanga mambu masonga.—1 Kolinto 3:6, 7.
BUIDI TULENDA LONGILA BASI ÁSIA
Minsamuni miwombo mi Kintinu, bamvua nkinza batu bakhambu sadilanga Yave ayi baba zabikisa nduenga yidi mu Kibibila (Tala bitini bi matangu 12-13)
12. Mbi tulenda vanga muingi tununga kusamuna basi Asia bakhambu vuanga nkinza matedi Mvangi wu biuma bioso?
12 Mu nza yoso, minsamuni miwombo badi mu kukoluka na batu bafumina ku Ásia. Bankaka bafumina mu zitsi zidi minsiku minkandimina batu kusambila. Ayi mu zitsi ziwombo zi Ásia, batu bawombo bavuanga ko beni nkinza matedi Mvangi wu biuma bioso. Bankaka bankuitukanga beni kuzaba mambu amomo ayi bankikininga ndongukulu yi Kibibila. Vayi bankaka bavuanga ko nkinza kulonguka mambu mamona. Buidi tulenda kuba longila? Minsamuni miwombo bambakanga ndandu mu kutona masolo mu khambu tubila matedi Kibibila, theti bammonisanga ti bamvua mutu nkinza, ayi boti kuba kunkamba buidi luzingu luawu lubalukila bo batona kusadila minsua mi Kibibila.
13. Mambu mbi mansadisanga batu kuzola Kibibila? (Tala foto yidi va busu bu levista.)
13 Mambu mansadisanga batu kuzola Kibibila madi malongi mamboti madi muna tulenda sadila kadika kilumbu. (Mpovi 7:12) Khomba yimueka yinkieto wunkalanga ku Nova York wumvananga kibangi kuidi batu bankolukanga mandarim wutuba: “Minu yimvanganga mangolo ma kuvua batu nkinza ayi yinkuwanga mambu bankoluka. Boti zinzenza badi mu tsi tunkalanga, minu yinkuvulanga: ‘Buidi, widi mu kukolama mu divula adidi? Mabaka kisalu? Batu va kizunga akiki badi mu kukieba buboti?’” Khumbu zinkaka mawu manzibulanga nzila muingi khomba kayoluka mambu ma Kibibila. Boti kuba khomba beni wunkuvulanga: “Kiuma mbi kikinza tufueti vanga muingi tuzingila mu ndembama na bankaka? Yilenda kumonisa ngana yimueka yi Kibibila? Yawu yintuba: ‘Kutona kunuana kuidi buka kuzibula tho yi nlangu; Diawu botuka vawu ava mutona kukuambila.’ Wummuena ti dilongi adiodi dilenda tusadisa kuzingila mu ndembama na bankaka?” (Zingana 17:14) Masolo ma phila ayoyo malenda tusadisa kuzaba boti mutu wuntomba tubue mvutukila khumbu yinkaka.
14. Buidi khomba yimueka wunkalanga ku khonzo yi Oriente kansadisilanga batu bantubanga ti bakikininanga ko mu Nzambi?
14 Abu matedi batu bantubanga ti bakikininanga ko mu Nzambi? Khomba yimueka wumvananga kimbangi mu mimvu miwombo kuidi batu badi ku khonzo yi Oriente, wutuba: “Khumbu ziwombo, bo mutu kantuba: ‘yikikininanga ko mu Nzambi’, nandi wuntia kutuba ti kakikininanga ko mu zinzambi batu badi va nsengi’awu bambuongiminanga. Minu yinkikininanga mu mayindu mawu ayi yintubanga ti zinzambi beni zisi ko zikiedika, kibila zivangulu kuidi batu. Bosi yintanganga Yelemia 16:20: ‘Mutu kalendi kukivangila zinzambi ko, kibila ziawu zisi ko zinzambi. Bukiedika ti mutu kalenda vanga zinzambi zikhambu ba zinzambi muingi kazi buongimina?’ Bosi minu yinkuvulanga: ‘Buidi tulenda zabila ti nzambi yimueka yidi yikiedika voti yivangulu kuidi batu?’ yinkuanga buboti mvutu bosi yintanganga Yesaya 41:23: ‘Tuzabikisanu mambu mala monika kuntuala, muingi tuzaba ti beno muidi zinzambi. Ngete, vanganu dioso diambu, dimboti voti dimbi, muingi tumona ayi tuyituka.’ Bosi yimmonisanga kifuani ki mbikudulu Yave kavana yimana salama.”
15. Mbi tulenda longuka mu kifuani ki khomba wumueka wunkalanga ku Leste yi Ásia?
15 Khomba yimueka ku Leste yi Ásia wuntubila buidi kamvutukilanga mutu: “Yimmonisanga bifuani bi nduenga bidi mu Kibibila, zimbikudulu zi Kibibla zisalama ayi minsiku mintuadisa bivangu bidi mu nza. Bosi, minu yikunkambanga ti biabioso abiobi bidi bivisa bimmonisa ti vadi Mvangi wulutidi nduenga. Na kukikinina ti ḿba kuidi Nzambi, minu yikummonisanga mambu Kibibila kintuba matedi Yave.”
16. Dedi bummonisina Ebeleo 11:6, kibila mbi minlonguki bafueti kunina kiminu mu Nzambi ayi mu Kibibila ayi buidi tulenda kuba sadisila kukuna kiawu?
16 Bo mutu wunkhambu sambilanga kankikinina ndongukulu yi Kibibila, masinsundula ko ti mu kinzimbukila nandi wenkikinina ti Nzambi widi. Diawu, malembe malembe tufueti kunsadisa kukikinina mu Nzambi. (Tanga Ebeleo 11:6) Mvandi tufueti kunsadisa kuba kiminu mu Kibibila. Diawu, ngie ḿba wufueti koluka momawu malongi khumbu ziwombo. Mu kadika ndongukulu, ngie wulenda vana bivisa bimmonisa ti Kibibila Diambu di Nzambi. Dedi, tulenda koluka na nlonguki matedi buidi zimbikudulu zi Kibibila zisalimina, buidi Kibibila kimmonikanga ti kidi ki kiedika bo kintumbila matedi nduenga yi nza ayi binongu voti buidi Kibibila kitu sadisilanga mu luzingu luitu kadika kilumbu.
17. Befu kumonisa luzolo kuidi batu, mambu mbi mankuiza monika?
17 Befu kumonisa luzolo lukiedika mu baboso, tulenda kuba sadisa kuba minlonguki mi Klisto, kheti bawu basambilanga ko. (1 Kolinto 13:1) Makani mitu madi ma kuba monisa ti Nzambi wuba zolanga ayi nandi tidi befu mvitu tunzola. Kadika mvu, bivevi bi batu baba khambu vuanga nkinza kusambila, banlongukanga matedi Nzambi ayi bambotamanga. Diawu, ba mayindu mamboti. Monisa ti wumvuanga batu boso nkinza. Yuwa buboti mambu bankoluka. Tomba kuba visikisa. Mu kifuani kiaku, longisa batu buidi bawu balenda bela minlonguki mi Klisto.
NKUNGA 76 Yangalala mu Ntim’aku
^ Lut. 5 Bubu tulenda luta dengana batu bakhambu sambilanga, kuluta mimvu mima vioka. Mu dilongi adidi, tunkuiza longuka buidi tulenda kuba longila kiedika ayi buidi tulenda kuba sadisila kufiatila mu Kibibila ayi kuba kiminu mu Yave.
^ Lut. 1 Dedi bummonisina kipholo, azizi ziawu zitsi beni: Albânia, Alemanha, Austrália, Áustria, Azerbaijão, Canadá, China, Coreia do Sul, Dinamarca, Espanha, França, Holanda, Hong Kong, Irlanda, Israel, Japão, Noruega, Reino Unido, República Tcheca, Suécia, Suíça ayi Vietnã.
^ Lut. 2 TSUDUKUSU YI BIKUMA: Mu dilongi adidi, kikuma mutu wukhambu sambilanga kinsundula batu bakhambu kuendanga mu nzo Nzambi voti bakhambu kikininanga mu Nzambi.
^ Lut. 54 MAMBU MADI MU ZIFIKULA: Khomba yimueka wunsadilanga ku nzo ḿbuku widi mu kuvana kimbangi mutu wunsalanga yandi. Bosi, dibakala beni wunkota mu nzila yi khond’itu mayo muingi kudinda ndongukulu yi Kibibila.
