1. Diambu mbi diphasi mvuala Yoane kaviokila mu mvu 95?

MU MVU 95, mvuala Yoane waba viokila mu diambu dimueka diphasi. Nandi wuba kiboba, wuba mu buloku ku kiseki ki Patimosi ayi ḿba nandi mvuala wu tsuka wuba wumoyo. (Nzaikusu 1:9) Nandi wuzaba ti zimbeni baba tuadisa malongi ma luvunu mu kimvuka ayi luvasanu. Kuaba monika buka ti mbuongimini yi kiedika yiba nduba muingi kuzimbala.—Yuda 4; Nzaikusu 2:15, 20; 3:1, 17.

2. Dedi buntubila Nzaikusu 7:9-14, kimona meso mbi Yoane kamona? (Tala fikula yidi va busu bu levista.)

² Kheti mu ziphasi zioso kaba viokila, Yoane wutambula kimona meso kitedi bilumbu binkuiza. Mu kimona meso beni, zimbasi batambula nsua wu kusimbidila ziphemo zi mbungulu zi ziphasi zinneni nati bala mana kutula kidimbu kuidi dingumba di bisadi bi Nzambi. (Nzaikusu 7:1-3) Mu dingumba adiodi, muidi 144.000 di batu bala yala na Yesu ku diyilu. (Luka 12:32; Nzaikusu 7:4) Bosi Yoane wummona nkangu widi beni wunneni ayi wuntuba: “[Yimona] nkangu wunneni wu batu wowo mutu kalendi tangikisa ko, wu zimbembo zioso wutelama va ntuala kundu ki Kimfumu ayi va ntuala Muana dimemi.” (Tanga Nzaikusu 7:9-14.) Yindul’abu buidi Yoane kabela mayangi mu kuzaba ti kuntuala, bivevi bi batu bela landakana mbuongimini yi kiedika!

3. (a) Kibila mbi kimona meso ki Yoane kinkindisila kiminu kitu? (b) Mbi tunkuiza longuka mu dilongi adidi?

³ Bukiedika, kimona meso akioki kikindisa kiminu ki Yoane. Vayi kimbuela kindisa kiminu kitu, kibila tuidi mu kuzingila mu thangu kimona meso beni kidi mu kusalama. Tummonanga bivevi bi batu badi mu kubuongimina Yave, badi kivuvu ki kuvuka  mu ziphasi zingolo ayi kuzinga mvu ka mvu va ntoto. Mu dilongi adidi, tunkuiza longuka buidi Yave kasadisila dikabu diandi mu 80 di mimvu kumbusa, kuvisa banani badi mu nkangu wunneni. Bosi tunkuiza tubila mambu muadi matedi mu nkangu beni: (1) thalu yi batu ayi (2) mintindu mioso mi batu. Mambu amomo mankuiza kindisa kiminu ki baboso badi kivuvu akioki.

4. Kiedika mbi ki Kibibila binganga bi luvunu bakhambu longanga? Buidi Minlonguki mi Kibibila bamonisa ti baba disuasana?

⁴ Binganga biwombo balonganga ko kiedika ki Kibibila kintuba ti, batu bantumukinanga Nzambi bala zinga mvu ka mvu ku paladizu va ntoto. (2 Kolinto 4:3, 4) Bubu binganga biwombo bi luvunu bantubanga ti batu bamboti ku diyilu bankuendanga bo bamfua. Vayi Minlonguki mi Kibibila, baba kabula levista Kibanga ki Nsungi tona mu mvu 1879 baba mayindu maviakana mu matedi mambu amomo. Bawu bavisa ti Nzambi wala balula Ntoto paladizu ayi bivevi bi batu ba kuntumukinanga bala zinga va mbata ntoto— kubika kuandi ku diyilu. Vayi thangu yiwombo yivioka muingi babakula banani batu abobo.—Matai 6:10.

5. Mbi Minlonguki mi Kibibila bayiza visa matedi dingumba di 144.000?

⁵ Bukiedika ti Minlonguki mi Kibibila mvandi bavisa ti, dedi bummonisina diambu di Nzambi bankaka bala ‘sumbu va ntoto’ muingi kuyala na Yesu ku diyilu. (Nzaikusu 14:3) Thalu yi batu badi mu dingumba beni yidi 144.000 di Baklisto bakuikama bakivana muingi kusadila Nzambi bo baba va ntoto. Vayi mayindu mbi baba mu matedi nkangu wunneni?

6. Mayindu mbi Minlonguki mi Kibibila baba mu matedi nkangu wunneni?

⁶ Yoani wumona nkangu wunneni “va ntuala kundu ki Kimfumu ayi va ntuala Muana dimemi.” (Nzaikusu 7:9) Mambu amomo mavanga Minlonguki mi Kibibila kuyindula ti nkangu wunneni mvandi bala zinga ku diyilu, dedi dingumba di 144.000. Vayi boti dingumba 144.000 bala zinga ku diyilu na nkangu wunneni, buna disuasana mbi didi mu bawu? Minlonguki mi Kibibila baba yindulanga ti nkangu wunneni didi dingumba di batu basa monisa ko beni lukuikumunu mu Nzambi bo baba va ntoto. Kheti bawu baba landakananga mambu mankaka Kibibila kinlonga, bawu baba mvandi kithuadi na binganga bi luvunu. Minlonguki mi Kibibila bayindula ti Baklisto abobo basa ba ko beni kifuza muingi kuyala na Yesu. Bo luzolo luawu mu Nzambi lukhambu ba lungolo, batu badi mu dingumba di nkangu wunneni bala ba to va ntuala kikundu ki kimfumu, vayi balasa kala ko mu bikundu beni.

7. Kuidi Minlonguki mi Kibibila, banani bala zinga va ntoto? Mambu mbi baba yindulanga ti mala monikina bisadi bikuikama bi Nzambi bi thangu yi khulu?

⁷ Buabu, banani bala zinga va ntoto? Minlonguki mi Kibibila baba kikinina ti, dingumba di 144.000 ayi nkangu wunneni bawu theti bala kuenda ku diyilu. Bosi, bivevi bi batu bala baka luaku lu kuzinga va ntoto ayi kutambula lusakumunu ku tsi Luyalu lu Klisto mu Vevi di Mimvu. Minlonguki mi Kibibila babasa yindulanga ko ti bevevi beni di batu basadila Yave ava Luyalu lu Klisto. Bawu baba muena ti dingumba adiodi bala longuka matedi Yave mu thangu Luyalu lu Klisto lu Vevi di Mimvu. Ku tsuka luyalu beni, batu balandakana zithumu zi Yave bala baka moyo wu mvu ka mvu va ntoto, ayi bakhambu landakana zithumu ziandi bala bungua. Minlonguki mi Kibibila baba kikininanga ti bankaka bala sala buka ‘bana ba ntinu’ va ntoto mu thangu yinani, bala kuenda ku diyilu ku tsuka Luyalu lu Klisto lu Vevi di Mimvu. Mu dingumba di bana ba  ntinu, muidi mvandi bisadi bikuikama bafua ava Klisto, bala vulubuka mu thangu Luyalu lu Klisto lu Vevi di Mimvu.—Minkunga 45:16.

8. Mangumba mbi matatu Minlonguki mi Kibibila baba yindulanga ti madi?

⁸ Mu bukhufi, Minlonguki mi Kibibila baba yindulanga ti kuba mangumba matatu: (1) dingumba di 144.000 bala yala na Yesu ku diyilu; (2) nkangu wunneni wu Baklisto bakhambu beni kifuza, bala ba ku diyilu vayi bala telama to va ntuala kikundu ki Yesu; ayi (3) bivevi bi batu bala zinga va ntoto ayi bala longuka matedi Yave mu thangu Luyalu lu Klisto lu Vevi di Mimvu. * Kuntuala Yave wuba sadisa kuvisa buboti mambu amomo.—Zingana 4:18.

9. (a) Buidi nkangu wunneni balenda bela va ntuala “kundu ki Kimfumu ayi va ntuala Muana dimemi” kheti badi va ntoto? (b) Kibila mbi phisulu yi Nzaikusu 7:9 yididi tsundu?

⁹ Mu mvu 1935, Zimbangi zi Yave bavisa buboti banini badi mu dingumba di nkangu wunneni Yoane kamona. Zimbangi zi Yave bavisa ti vasintombulu ko nkangu wunneni kukuenda ku diyilu muingi kuba “va ntuala kundu ki Kimfumu ayi va ntuala Muana dimemi.” Balenda vanga mawu kheti bo badi va ntoto. Kuba va ntuala “kikundu ki Kimfumu” kunsundula kukikinina luyalu lu Yave ayi kuntumukina. (Yesaya 66:1) Kuba “va ntuala Muana dimemi” kunsundula kuba kiminu mu khudulu yi Yesu. Diambu dimboti kumona mambu Matai 25:31, 32 yintuba: “Batu boso badi va ntoto”—kubunda batu bambi—bala “kutakana va ntual’andi” na Yesu ku diyilu. Vayi bivisu bimmonisa ti batu abobo basi ko ku diyilu vayi va ntoto. Phisulu ayoyi yimona Zimbangi zi Yave babaka mu mvu 1935 tsundu yidi. Yawu yinsudikisa ti Kibibila kisintubila ko matedi nkangu wunnei kukuenda ku diyilu. Dingumba dimueka to badi kivuvu ki kuzinga mvu ka mvu ku diyilu: dingumba di 144.000, bala “Yadila ntoto” na Yesu.—Nzaikusu 5:10.

10. Kibila mbi nkangu wunneni bafueti longukila matedi Yave ava Luyalu lu Klisto lu Vevi di Mimvu?

¹⁰ Diawu, tona mu mvu 1935, Zimbangi zi Yave bavisa ti nkangu wunneni Yoane kamona didi dingumba di Baklisto bakuikama badi kivuvu ki kuzinga mvu ka mvu va ntoto. Muingi nkangu awowo bavuka mu ziphasi zingolo, bawu bafueti longuka matedi Yave ava kutona Luyalu lu Klisto lu Vevi di Mimvu. Bawu bafueti kuba kiminu kingolo “[muingi banunga kutina] mambu moso [amama] mafueti kuiza” ava kutona Luyalu lu Klisto lu Vevi di Mimvu.—Luka 21:34-36.

11. Kibila mbi Minlonguki minkaka mi Kibibila baba yindula ti ḿba batu bankaka bala kuba nata ku diyilu bo Luyalu lu Klisto lu Vevi di mimvu luala mana?

¹¹ Abu diyindu baba ditedi batu bankaka bakuikama badi va ntoto bala kuenda ku diyilu bo Luyalu lu Klisto lu Vevi di Mimvu luala mana? Mu mimvu miwombo kumbusa Kibanga ki Nsungi ki kilumbu 15 Ngonda Yimuadi, mvu 1913, mu kingelesu, kitubila matedi mambu amomo. Bawombo mu Minlonguki mi Kibibila baba yindulanga: ‘Kibila mbi babakala bakuikama mu thangu yi khulu bala tambula to kiuka va ntoto, vayi Baklisto bakhambu monisa beni lukuikumunu bala tambula lusakumuna lu kuzinga ku diyilu?’ Phila ayoyi yi kuyindudila yibongulu mu mayindu muadi makhambu fuana: (1) ti nkangu wunneni bala zinga ku diyilu ayi (2) nkangu wunneni bala ba dingumba di Baklisto bakhambu monisa beni lukuikumunu.

12-13. Mbi Baklisto basolo ayi nkangu wunneni bazebi?

¹² Vayi dedi bo tube muena, mu mvu 1935, Zimbangi zi Yave bavisa ti batu bala vuka  mu Alimangedoni bawu badi mu dingumba Yoane kamona. Bawu “Babedi mu ziphasi zingolo” vava ntoto ayi bala yamikisa mu mbembo yinangama: “Phulusu yidi kuidi Nzamb’itu [widi wukala] va kundu ki kimfumu ayi kuidi Muana Dimemi.” (Nzaikusu 7:10, 14) Mvandi, Kibibila kinlonga ti batu bala vulubuka muingi kuzingila ku diyilu mu bukiedika bala tambula ‘diambu dilutidi’ kena babakala bakuikama bazinga mu thangu yi khulu. (Ebeleo 11:40) Phisulu yimona yitedi nkangu wunneni yituadisa mayangi kuidi zikhomba. Bawu batona kutumisa batu muingi basadila Yave ayi bazinga mvu ka mvu.

¹³ Badi mu nkangu wunneni badi mayangi mu kivuvu badi. Bawu bazebi ti Yave nandi widi nsua wu kusola kuidi bisadi biandi bikuikama bala kunsadila—ku diyilu voti va ntoto. Baklisto basolo ayi nkangu wunneni bazebi ti bala tambula nsendu’awu, kubika ti mu kibila ki mambu bavanga, vayi mu kibila ki mamboti ma Yave mu kuvana khudulu yi Yesu Klisto.—Loma 3:24.

14. Kibila mbi bawombo baba kuyikuvusanga buidi mbikudulu yi nkangu wunneni wala salimina?

¹⁴ Mu phisulu yimona babaka mu mvu 1935, bawombo baba kuyikuvusanga buidi nkangu wu batu bala zingila va ntoto wunkuiza bela “wunneni”. Dedi, Ronald Parkin wuba 12 di mimvu bo basudikisa phisulu yimona, wutuba: “Mu thangu beni, kuba nduka 56.000 di minsamuni mu nza yimvimba, ayi bawombo mu bawu baba mu nkangu wu Baklisto basolo. Diawu, nkangu wunneni wusa monikinanga ko beni wunneni dedi bo mbikudulu yintubila.”

15. Buidi Yave kankhupikilanga nkangu wunneni wu batu mu mimvu mima vioka nati bubu?

¹⁵ Mu mimvu kuntuala, kimvuka ki Yave kitona kufila zimisioni mu zitsi ziwombo, ayi thalu yi Zimbangi zi Yave yiluta buelama. Bosi mu mvu 1968, batona kuvana ndongukulu yi Kibibila mu thuadusulu yi buku (tr). Phila buku ayoyi yisudikisila kiedika mu phila yikhambu phasi, yisadisa bawombo kuzaba Yave. Diawu, va khati mimvu minna, kuvioka 500.000 di batu bayiza botama. Mvandi, bo batu babika kubue kuendanga beni mu Kinganga ki Katolika mu mavula mawombo ku América ayi mu zitsi zinkaka, ayi bo babika kubue kandimina kisalu kitu mu zitsi ziwombo ku Europa ayi ku África, bivevi binkaka bi batu bayiza botama. (Yesaya 60:22) Mu mua mimvu mima vioka, kimvuka ki Yave kima basisa bilongulu biwombo muingi kusadisa batu kulonguka mambu Kibibila kinlonga. Bubu  tueka kuvioka 8 di bivevi na bivevi bi minsamuni. Bukiedika, tuidi mu kumona ti Yave widi mu kukhupika nkangu wunneni wu batu.

16. Kuidi kufumina batu badi mu nkangu wunneni?

¹⁶ Bo kasonika matedi kimona meso, Yoane wutuba ti batu badi mu nkangu wunneni bala fumina mu ‘zitsi zioso, mimvila, makanda ayi zimbembo zioso’. Mbikudi Zakalia wutubila mawu mimvu miwombo kumbusa. Nandi wusonika: ‘Mu bilumbu binani, kumi di babakala di zimbembo zioso ayi mimvila mioso bala simbidila kikhutu ki muisi Yuda, ayi bala tuba: “Tutidi kukuenda yinu, kibila tuyuwizi ti Nzambi widi yinu.”’—Zakalia 8:23.

17. Kisalu mbi kidi mu kuvangama muingi kusadisa batu ba mimvila ayi zimbembo zioso?

¹⁷ Zimbangi zi Yave bazebi ti bala nunga to kukhupika batu ba zimbembo zioso ba kusamuna zitsangu zimboti mu zimbembo beni. Tunsekulanga bilongulu bitu bi kulongukila Kibibila kuvioka 130 di mimvu kumbusa, vayi bubu tuidi mu kusekula kuvioka khama di zimbembo —tuidi mu kuvanga tsekudulu yilutidi mu nza yimvimba. Bukiedika, kukhupika nkangu wunneni wu batu ba mimvila mioso madi mangitukulu Yave kamvanga bubu. Bo tueka Kibibila ayi bilongulu bidi mu zimbembo  ziwombo, nkangu wunneni, kheti badi batu ba mintindu mioso, bawu badi kithuadi mu kubuongimina Yave. Ayi dikabu di Yave badi bazabakana mu kusamuna kiedika mu kifuza ayi mu luzolo badi mu zikhomba ziawu. Bukiedika, kumona mambu moso amomo kunkindisanga kiminu kitu!—Matai 24:14; Yoane 13:35.

18. (a) Dedi bummonisina Yesaya 46:10, 11, kibila mbi tulendi kuitukila ko kumona phila Yave kadi mu kudukisila mbikudulu yitedi nkangu wunneni? (b) Kibila mbi batu bala zingila va Ntoto bakhambu yindudilanga ti basi ko luvalu?

¹⁸ Mbikudulu yitedi nkangu wunneni yitu tuadisanga beni mayangi! Ayi disi ko diambu di kukuitukila kumona phila Yave kadi mu kudukisila mbikudulu beni. (Tanga Yesaya 46:10, 11.) Badi mu nkangu wunneni badi beni mayangi mu kivuvu Yave kabavana. Bawu bayindulanga ko ti Yave kaba vuanga ko nkinza bo kakhambu kuba sola muingi kuyala na Yesu ku diyilu. Bo tuntanganga Kibibila, tummonanga zinongu zi babakala ayi zi bakieto baba kiminu ayi batuadusu mu phevi yinlongo. Kheti bobo, bawu basi ko mu dingumba di 144.000. Wumueka mu bawu widi Yoane Mbotiki. (Matai 11:11) Wunkaka widi Davidi. (Mavanga 2:34) Bawu ayi bankaka bala vulubuka muingi kuzinga ku paladizu va Ntoto. Kubunda batu bela vulubuka ayi nkangu wunneni wu batu, bela baka luaku lu kumonisa ti badi bakuikama mu Yave ayi mu luyalu luandi.

19. Mbi tuala vanga befu kuvisa tsundu yi kimona meso ki Yoane kitedi nkangu wunneni?

¹⁹ Ayiyi yawu khumbu yitheti Yave kankutikisa bivevi na bivevi bi batu ba mimvila mioso muingi kumbuongimina va kimueka. Kheti kivuvu kitu kidi ki kuzinga ku diyilu voti va Ntoto, tufueti vanga mangolo muingi kusadisa batu bawombo kuba mu dingumba di nkangu wunneni wu ‘mamemi mankaka.’ (Yoane 10:16) Thangu yiluelu yisiedi, Yave wala tuala ziphasi zingolo muingi kubunga mintinu mi nza ayi binganga bi luvunu bantuadisanga ziphasi mu batu. Ayi baboso badi mu nkangu wunneni luaku lunneni badi—lu kusadila Yave mvu ka mvu va Ntoto!—Nzaikusu 7:14.