1, 2. Mayindu mbi mavyakana batu badi matedi Paladizu?

ZIKHOMBA ziwombo bafumina mu zitsi zivyakana bayenda mu lukutukunu lunneni luvangimina ku Coreia do Sul. Bo baba basika ku kibwangu bakutakana, Zimbangi zi Yave zi Coreia do Sul baba zungidila. Diba dyambu dimboti beni dimonika, ayi batona kuyikambasana: “Twala monana ku Paladizu!” Paladizu mbi ngye wummwena bawu baba tubila?

² Batu bubu badi mayindu mavyakana matedi paladizu. Bankaka bantubanga ti paladizu disi ko diyindu dikyedika. Bankaka bantubanga ti paladizu kidi kyoso kibwangu bawu badidi mayangi. Mutu widi beni nzala ayi wunkala va meza yinneni yidi bidya biwombo, kalenda mwena ti ku paladizu kadi. Mimvu miwombo kumbusa, nkyeto mweka wutubila kibwangu kimweka kiba biteka biwombo bimboti, nandi wuzola beni ayi wutuba, “Ah kitokwe, kuma akuku paladizu!” Bakhidi tedila kibwangu beni paladizu, kheti khumbu zinkaka kumbanga neve kuvyoka 15 di metele. Bwidi ngye wunyindudilanga Paladizu? Widi kivuvu ti yawu yala kwiza?

3. Thangu mbi Kibibila kitubila matedi paladizu khumbu yitheti?

³ Kibibila kintubila matedi paladizu yiba mu thangu yikhulu  ayi paladizu yala kwiza. Tutanga matedi paladizu khumbu yitheti mu buku yitheti yi Kibibila. Mu Kibibila ki Douay Católica basekudila mu latim, Ngenesi 2:8 yintuba: “Mfumu Nzambi wukuna paladizu yimboti tona va thononu: kuawu katula dibakala kavanga.” (Ndimba yinomba yitu.) Vayi mu Kiebeleo vantuba ‘lumbu lu Edeni.’ Kikuma “Edeni” kinsundula “kimboti,” ayi mu bukyedika, lumbu beni kiba kibwangu kimboti na bidya biwombo ayi kuba ndembama mu batu ayi bibulu.—Ngenesi 1:29-31.

4. Kibila mbi tulenda tedila lumbu lu Edeni buka Paladizu?

⁴ “Lumbu” kidi kikuma ki Kiebeleo, ayi basekudila kiawu pa·raʹdei·sos mu Kingeleko. Enciclopédia yi John McClintock ayi James Strong yituba ti bo mwisi Ngeleko kankuwa kikuma pa·raʹdei·sos, nandi kalenda yindula kibwangu kimboti, kinneni beni kidi mu lukyebu lu kyoso kyuma kilenda twadisa ziphasi, kidi minti mimboti mimbuta mintindu miwombo mi makundi, mwila widi mazi masama ayi kibwangu kidi bititi mwingi mamemi ayi bibulu binkaka badya.—Dedikisa mawu na Ngenesi 2:15, 16.

5, 6. Kibila mbi Adami ayi Eva bazimbisila lwaku lu kuzinga ku Paladizu, ayi mbi bankaka balenda yikuvusa?

⁵ Yave wutula Adami ayi Eva mu phila lumbu alolo, paladizu. Vayi bo balevula nsiku’andi, bawu bazimbisa lwaku lu kuzinga ku Paladizu kwidi baveka ayi bana bawu. (Ngenesi 3:23, 24) Kheti kusa bwe ba ko batu baba zingila ku Paladizu beni, ḿba yawu yitatamana nate mu bilumbu bi khuka minlangu mu thangu Nowa.

⁶ Bankaka balenda yikuvusa, ‘Bukyedika ti Paladizu yala bwe ba va ntoto?’ Mbi bivisa bimmonisa? Boti widi kivuvu ki kuzinga na batu wunzolanga ku Paladizu, widi bibila bimboti mwingi wuba kivuvu beni? Wulenda nunga kusudikisa kibila mbi tulenda bela lufyatu ti paladizu yala ba va ntoto?

7, 8. (a) Mambu mbi Nzambi kakanikisa kwidi Abalami? (b) Ayi bwidi nandi kavisila mawu?

⁷ Kibwangu kilutidi mwingi kubakula mimvutu mitedi paladizu kidi Kibibila, bila yidi buku yifumina kwidi Yave, mutu wuvanga paladizu yitheti. Tala mambu Yave kakamba nkundi’andi Abalahami. Nzambi wutuba ti wala funisa nkunu wu Abalahami ‘dedi ntoto widi va ndeku ḿbu.’ Diawu Yave kakanikisila mambu amama mankinza kwidi Abalahami: ‘Mu nzila nkunu’aku batu boso va ntoto bala sakumunu, bila ngye wuyuwa mbembu’ama.’ (Ngenesi 22:17, 18) Bosi Yave wubwe vutukila kamba mawu kwidi mwana ayi kwidi ntekulu Abalahami.—Tanga Ngenesi 26:4; 28:14.

⁸ Vasi ko vama mu Kibibila vammonisa ti Abalahami wuyindula ti batu bala tambula mfutu’awu wutsuka ku paladizu ku diyilu. Diawu, bo Nzambi kakanikisa ti ‘batu boso va ntoto’ bela sakumunu, Abalahami wuvisa ti lusakumunu beni lwala ba va ntoto. Vayi bukyedika kwandi ti akiki kiawu to kivisa kidi mu Kibibila kimmonisa ti paladizu yala ba va ntoto?

9, 10. Zimbikudulu mbi zi tuvana bibila bimboti mwingi tuvingila ti kwala ba Paladizu va ntoto?

⁹ Nzambi wutwadisa Davidi, mutu wuyizila mu nkunu Abalahami mwingi katubila matedi bilumbu binkwiza bo ‘batu bambi balasa bwe monika ko.’ (Minkunga 37:1, 2, 10) Vayi, “minlembami miela tambula tsi  banga kiuka ayi miela monanga [mayangi] mu ndembama yiwombo.” Davidi mvandi wubikula: ‘Basonga bela tambula ntoto banga kyuka, ayi bela zingila muna mu zithangu zyoso.’ (Minkunga 37:11, 29; 2 Samueli 23:2) Bwidi lukanu alolo lusadisila batu baba tomba kuvanga luzolo lu Nzambi? Bawu babaka kibila ki kuvingila ti kyoso kilumbu, batu basonga to bela zinga va ntoto ayi wawu wala bwe ba paladizu dedi bubela lumbu lu Edeni.

¹⁰ Mu thangu yikhulu, bawombo mu dikabu di basi Isaeli baba tubanga ti baba bwongimina Yave, babika bwe sadila Yave ayi babika mbwongimini yikyedika. Diawu Nzambi kabikila basi Babiloni banunga dikabu dyandi, kutulula tsi’awu ayi kunata bankaka va kivika. (2 Lusansu 36:15-21; Yelemia 4:22-27) Vayi mimbikudi mi Nzambi mibikula ti dikabu di Nzambi dyala vutuka ku tsi’awu va kuvyoka 70 di mimvu. Ayi zimbikudulu beni zisunduka. Vayi ziawu mvandi zidi tsundu kwidi befu bubu. Bo twantubila ziawu, tala bwidi zi tuvanina bibila bimboti mwingi kuvingila paladizu va ntoto.

11. Thangu mbi mambu madi mu buku yi Yesaya 11:6-9 masunduka khumbu yitheti, vayi kyuvu mbi tulenda tatamana kuyikuvusa?

¹¹ Tanga Yesaya 11:6-9. Nzambi wubikula mu nzila mbikudi Yesaya ti mu thangu basi Isaeli bela vutuka ku tsi’awu, yawu yela ba ndembama. Ni mutu wala mona boma mu kibila ki bibulu bi nganzi voti batu bambi. Matoko ayi biboba bela ba nsika. Mawu masi kuvanga ko kutebuka moyo luzingu lu ndembama luba ku lumbu lu Edeni? (Yesaya 51:3) Yesaya mvandi wubikula ti ntoto woso, bika to dikabu di Isaeli, wela ‘wala mu nzayilu yi Yave dedi bo nlangu wuńwesanga ḿbu.’ Thangu mbi mala monika? Bukyedika, mawu mantubila bilumbu binkwiza.

12. (a) Lusakumunu mbi batu babasika ku Babiloni batambula? (b) Mbi bimmonisa ti mambu masonama mu Yesaya 35:5-10 mvandi mala salama mu bilumbu binkwiza?

¹² Tanga Yesaya 35:5-10. Wulenda mona ti Yesaya wubwe bikula ti basi Isaeli bala vutuka ku Yelusalemi, balasa bavanga ko bubi kwidi bibulu ayi batu. Nandi wutuba ti ntoto’awu wunkwiza ba beni mbozi ayi bidya biwombo, bila kunkwiza ba nlangu wuwombo dedi bubela ku lumbu lu Edeni. (Ngenesi 2:10-14; Yelemia 31:12) Mbikudulu beni yisundukila to mu bilumbu bi basi Isaeli? Wulenda bwe mona ti mbikudulu beni yibwe tuba ti ziphofo, bikata ayi bafwa matu bala babelusa. Vayi mambu amomo masa sunduka ko kwidi basi Isaeli babasika ku Babiloni. Vayi Nzambi wuba monisa ti nandi wala belusa zimbela zyoso mu bilumbu binkwiza.

13, 14. Bwidi buku yi Yesaya 65:21-23 yisundukila mu thangu basi Isaeli babotuka va kivika ku Babiloni, vayi mambu mbi mu mbikudulu beni mafweti salama? (Tala fikula yidi va thononu.)

¹³ Tanga Yesaya 65:21-23. Bo basi Yuda babotuka va kivika ku Babiloni, bawu basa  kwe bata ko zinzo zimboti voti zitsola ayi zindima zi vinu. Vayi mu kibila ki lusakumunu lu Nzambi, mambu beni mabaluka buvyokila thangu. Yindula mayangi batu bamona bo batunga zinzo ayi bazingila muawu, ayi bo bayangalala mu bidya bimboti bavata!

¹⁴ Mbikudulu ayoyi yimmonisa ti bilumbu bitu ‘byala ba buka bilumbu bi nti.’ Vadi minti minzinganga bivevi bi mimvu. Mwingi bazinga mimvu miwombo, batu bafweti ba buvinya bumboti. Ayi boti batu balenda zinga mu ndembama ayi mu nsika dedi bo Yesaya kabikudila, bukyedika ti kibwangu beni kifweti ba paladizu! Ayi mbikudulu beni yala salama!

15. Lusakumunu mbi buku yi Yesaya yintubila?

¹⁵ Yindula bwidi zimbikudulu tuma tubila zimmonisina ti paladizu yala ba mu bilumbu binkwiza. Ntoto woso wela wala mu batu basakumunu kwidi Nzambi. Ni mutu kalasa bwe ba ko kibila ki kumona boma mu kibila ki bibulu bi nganzi ayi batu ba makhema. Ziphofo, bafwa matu ayi bikata bela belusu. Batu bela tunga zinzo ziawu ayi bela mona mayangi mawombo mu kuvata bidya biawu veka. Bela zinga mimvu miwombo buka minti. Bukyedika, Kibibila kimvana bivisa bimmonisa ti paladizu yala ba mu bilumbu binkwiza. Vayi batu bankaka tunkambanga mawu, balenda tuba ti zimbikudulu beni zisinsundula ko ti kwala ba paladizu va ntoto. Mbi wulenda kuba kamba? Kibila mbi ngye widi mwingi wukikinina ti kwala ba paladizu va ntoto? Dibakala dilutidi dima zinga, Yesu, wutuvana kibila kinkinza beni.

16, 17. Thangu mbi Yesu katubila matedi Paladizu?

¹⁶ Kheti Yesu kasa vanga ko ni dyambu dimbi, vayi bamfundisa ayi bambanda va dikunzi mwingi kafwa, na basi Yuda baba bitongweni mu kadika khonzo. Wumweka mu bawu wuvisa ti Yesu wuba ntinu ayi wutuba: ‘Yesu, thebukila moyo mu luyalu lu Kintinu kyaku.’ (Luka 23:39-42) Mambu Yesu kakanikisa kwidi ditongweni beni madi tsundu kwidi ngyewu mu bilumbu binkwiza. Mambu Yesu katuba, madi mu Luka 23:43. Batu bankaka balonguka beni, bantulanga kindwika ki kuvundila ava kikuma “mu kilumbu akiki” ayi bansekudilanga mawu buka: “Bukiedika ndikukamba, mu lumbu kiaki ngeyo ma wuba yama va kimosi ku Paladizu.” Mayindu mawombo mavyakana batu badi mu matedi vama bafweti tudila kindwika ki kuvundila nkadu mu mambu Yesu katuba. Vayi mbi Yesu kaba tomba kutuba bo katuba “mu kilumbu akiki”?

¹⁷ Mu zimbembu ziwombo bubu, bansadila kindwika ki kuvundila mwingi kusadisa kuvisikisa buboti lutangu. Vayi mu masonoko matheti ma Kiebeleo, babasa sadila ko beni bindwika bi kuvundila. Diawu, ḿba wulenda yikuvusa: Bukyedika kwandi ti Yesu wuba tuba, “ndikukamba, mu lumbu kiaki ngeyo ma wuba yama va kimosi ku Paladizu”? Voti nandi wuba tuba, ‘Bukyedika ndikukamba mu kilumbu akiki, ngye wala ba yama ku paladizu’? Minsekudi miwombo mintulanga kindwika ki kuvundila ava voti vantwala kikuma ‘mu kilumbu akiki’ mu phila bamvisila tsundu yi mambu Yesu katuba, ayi bubu wulenda mona Bibibila biwombo bisonama phila beni.

18, 19. Mbi bilenda tusadisa kuvisa mambu Yesu kaba tomba kutuba?

 ¹⁸ Tebuka moyo mambu Yesu kakamba minlandikini myandi matedi lufwa lwandi. Nandi wutuba: ‘Muana mutu, wela kadila ku tsi ntoto bilumbu bitatu ayi mabuilu matatu.’ Nandi wubwe tuba: “Muana mutu wela yekolo mu mioko mi batu ayi bela kumvonda; vayi mu [kilumbu] kintatu [nandi] wela [vulubuka] mu bafua.” (Matai 12:40; 16:21; 17:22, 23; Malako 10:34) Mvwala Petelo wutuba ti mambu beni mamonika. (Mavanga 10:39, 40) Diawu, Yesu kasa kwenda ko ku Paladizu mu kilumbu nandi ayi ditongweni beni bafwa. Kibibila kintuba ti Yesu wuba ku “dibumba” mu bilumbu bitatu nate Nzambi kamvulubusa.—Mavanga 2:31, 32. * (Tala matangu madi va wanda.)

¹⁹ Yesu wusadila bikuma “Bukyedika ndikukamba mu kilumbu akiki” mwingi kuvanga thononu yi lukanu lwandi kwidi ditongweni beni. Yiba phila yizabakana yi kutubila mu thangu beni ayi mu bilumbu bi Mose mvandi. Khumbu mweka Mose wutuba: ‘Mambu amama yikukembi mu kilumbu akiki mafweti kala mu ntim’aku.’—Deutelonomi 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Mbi bimbwela kindisa phila tumvisilanga mambu Yesu katuba?

 ²⁰ Nsekudi mweka wu Kibibila ku Médio Oriente wutuba: “Kikuma kilutidi nkinza mu lutangu alolo kidi ‘mu kilumbu akiki,’ diawu lutangu beni lufweti tangulu abubu: ‘Bukyedika ndikukamba mu kilumbu akiki, ngye wala ba yama ku paladizu.’ Yesu wuvanga lukanu beni mu kilumbu kinani, mwingi kudukisa luawu kuntwala.” Nsekudi awowo wubwe tuba ti buawu batu ku divula beni baba kolukilanga ayi mawu maba sundula ti “vadi kilumbu bavanga tsila beni ayi yela tatamana nate yela sunduka.” Kibibila kimweka kisonimina mu mbembu yi Asili mu sekulu yintanu, kintubila matangu beni mu phila ayiyi: “Amen, Ndikukamba mu kilumbu akiki ti wunkwiza ba yami ku Lumbu lu Edeni.” Befu boso tulenda baka khindusulu mu lukanu alolo.

21. Mambu mbi makhambu monikina kwidi ditongweni, ayi kibila mbi?

²¹ Bo Yesu kayoluka na ditongweni matedi Paladizu, nandi kabasa tubila ko matedi paladizu ku diyilu. Bwidi tuzabidi mawu? Tuzabidi mawu bila ditongweni beni kasa zaba ko ti Yesu wuvanga luwawanu lu kuyala ku diyilu na bapostolo bandi bakwikama. (Luka 22:29) Mvandi, ditongweni beni kasa ba ko wubotama. (Yoane 3:3-6, 12) Diawu, bo Yesu kavanga lukanu beni kwidi ditongweni, nandi wuba tubila matedi paladizu va ntoto. Kuntwala, mvwala Polo wutuba matedi kimona mesu kitedi dibakala “wunatu ku [paladizu].” (2 Kolinto 12:1-4) Kheti Polo ayi bapostolo bankaka basolo mwingi kwenda ku diyilu ayi kuyala na Yesu, Polo wutubila matedi paladizu yala kwiza. * (Tala matangu madi va wanda.) Paladizu beni yela ba va ntoto? Ngye wela ba kuna?

22, 23. Mbi wulenda vingila?

²² Tebuka moyo ti Davidi wutubila matedi thangu “basonga bela tambula ntoto banga kyuka.” (Minkunga 37:29; 2 Petelo 3:13) Davidi wuba tubila matedi thangu batu boso va ntoto bela tumukina minswa mi Nzambi. Mbikudulu yidi mu Yesaya 65:22 yintuba: ‘Bilumbu bi dikanda dyami byala ba buka bilumbu bi nti.’ Mawu mammonisa ti batu bansadila Yave, bela zinga mimvu miwombo mu nza yimona. Ngye wulenda vingila mawu? Ngete, bila dedi buntubila Nzaikusu 21:1-4, Nzambi wela sakumuna nza yoso, ayi mu lusakumunu loso kantwala “lufwa lulendi bwela ba ko.”

²³ Mambu Kibibila kitulonga matedi Paladizu masi phasi ko. Adami ayi Eva bazimbisa lwaku baba lu kuzinga mvu ka mvu ku Paladizu, vayi ntoto wala vutuka kubwe ba paladizu. Dedi bo Nzambi kakanikisila, nandi wela sakumuna batu va ntoto. Davidi wutuba ti baphombo ayi basonga bela vwa ntoto ayi bela zingila muawu mvu ka mvu. Ayi zimbikudulu zidi mu buku yi Yesaya, zi tusadisa kukiyindula mu thangu twala baka luzingu lu mayangi ku paladizu va ntoto. Thangu mbi mambu beni mela ba? Mu thangu mambu Yesu kakanikisa ditongweni mala salama. Ngye wulenda ba ku Paladizu beni. Mu thangu beni, mambu zikhomba zitu baba mu lukutukunu lunneni ku Coreia batuba mala ba makyedika: “Twala Monana ku Paladizu!”