Skip to content

Skip to table of contents

Ngye Widi Bivisa Byoso?

Ngye Widi Bivisa Byoso?

‘Mutu wumvananga mvutu ava kuzaba bivisa byoso, widi kivungisi ayi mawu mantwadisanga zitsoni.’ZINGANA 18:13.

MINKUNGA: 12695

1, 2. (a) Kifu mbi kinkinza tufweti ba mu thangu tunkuwa zitsangu, ayi kibila mbi? (b) Mbi tunkwiza longuka mu dilongi adidi?

BEFU BOSO tufweti longuka bwidi bu kufyongunina buboti zitsangu tunkuwa ayi kusadila ziawu mwingi kuvisa mambu mankinza. (Zingana 3:21-23; 8:4, 5) Befu khambu vanga mawu, dilenda ba dyambu dilwelu kwidi Satana ayi nza ayiyi kubivisa mayindu mitu. (Efeso 5:6; Kolosai 2:8) Diawu, mwingi tubaka zitsangu zikyedika, tufweti ba kifu ki kubaka theti bivisa bikyedika. Buku yi Zingana 18:13 yintuba: ‘Mutu wumvananga mvutu ava kukuwa bivisa byoso, widi kivungisi ayi mawu mantwadisanga zitsoni.’

2 Mu dilongi adidi, tunkwiza longuka mbi bilenda tula kikaka mwingi tubaka bivisa byoso ayi kuzaba tsukulu yikyedika yi mambu beni. Tunkwiza longuka mvandi minswa ayi bifwani bi Kibibila bi tulonga bwidi bu kufyongunina buboti mambu tunkuwa.

BIKA KIKININANGA ‘DYOSO KWA DYAMBU’ WUNKUWA

3. Kibila mbi tufweti sadila nswa wu Kibibila widi mu Zingana 14:15? (Tala fikula yidi va thononu.)

3 Bubu, zitsangu ziphila mu phila zitukwizilanga mu phila zyoso. Kuba kwandi mu internet, mu televisão ayi mu bisengu binkaka bintyamunanga zitsangu. Ḿba tulenda tambula zi email, zi mensagem ayi binongu kwidi bakundi bitu. Khumbu zinkaka, zitsangu beni zitubilanga ko kyedika kyoso. Diawu tufweti kuyikyeba beni. Ḿba bakundi bitu batufidilanga ko zitsangu beni mu kibila kimbi, vayi vadi batu bankaka badi mavanga mambi bantyamunanga zitsangu zi luvunu voti bamvingisanga zitsangu beni mu phil’awu. Diawu, bo mambu beni mammonika, nswa mbi wu Kibibila wulenda kutusadisa kufyongunina buboti ma tunkuwa? Buku yi Zingana 14:15 yintuba: ‘Mutu wukhambulu ndwenga wunkikininanga mu dyoso kwa dyambu, vayi nkwa ndwenga wumfyonguninanga buboti ndyatulu’andi.’

4. (a) Bwidi dilongi didi mu Filipi 4:8, 9 dilenda kutusadisila kusola buboti mbi tuntanga? (b) Kibila mbi didi dyambu di nkinza kuzabanga zitsangu zikyedika? (Tala mvandi quadro yintuba “Byuma Bilenda Tusadisa Kubaka Bivisa Bikyedika.”)

4 Mwingi tubaka makani mamboti, tufweti baka theti bivisa bikyekida. Diawu tufweti bela keba keba bo tunsola mbi tuntanga. (Tanga Filipi 4:8, 9.) Tubika bunga thangu mu kutala zitsangu voti kutanga zi email zintyamunanga mambu makhambu makyedika mu internet. Mvandi tufweti luta kuyikyeba mwingi tubika kwe tanganga mu internet mambu batu babika kimvuka ki Yave bantulanga. Bila bawu batidi kuvongisa kiminu ki dikabu di Yave ayi kutu tatula mu nzila yi kyedika. Zitsangu zi luvunu zilenda tunata kubaka makani mambi. Diawu, bika kuyifyatila beni mu kuyindula ti wulendi vukumuka ko mu kukuwanga zitsangu beni.—1 Timoteo 6:20, 21.

5. Zitsangu mbi zi luvunu basi Isaeli bayuwa, ayi bwidi bawu bamwena mambu beni?

5 Zitsangu zi luvunu, zintwadisanga tsukulu yimbi. Mu thangu yi Mose, 12 di minlenga bayenda ku Ntoto Yave Kakanikisa. Kumi mu bawu, batwala zitsangu zimbi. (Zintalu 13:25-33) Bawu basabisa mu mambu batuba ayi mu kibila beni dikabu di Yave diyiza ba beni boma. (Zintalu 14:1-4) Kibila mbi dikabu dimwena boma? Ḿba bawu bamwena ti mambu minlenga baba kuba kamba maba makyedika, bila kumi mu bawu baba tuba mawu. Mu kibila beni, bawu bamanga kukuwa tsangu zimboti minlenga myodi batwala. (Zintalu 14:6-10) Bawu basa tomba ko kuzaba theti kyedika ki mambu beni ayi kufyatila mu Yave, vayi dikabu dyoso dimonisa buvungisi bo basola kukikinina mambu ma luvunu ba bakamba.

6. Kibila mbi tulendi kwitukila ko befu kuwa mambu ma luvunu batu bantuba matedi Zimbangi zi Yave?

6 Tufweti ba keba keba bo tunkuwa mambu batu bantuba matedi Zimbangi zi Yave. Tebuka moyo ti mben’itu Satana ba kuntedila ‘mfundi wu zikhomba zitu.’ (Nzaikusu 12:10) Yesu wulubula ti zimbeni zitu ‘bala ku tuvunina mambu mambi ma phila mu phila.’ (Matai 5:11) Befu khambu natina mu kusakana ndubu Yesu katuvana, twalasa ba ko kyunda bo tunkuwa mambu ma luvunu batu bantubanga matedi Zimbangi zi Yave.

7. Mambu mbi tufweti kuyikuvusanga ava kufila email voti mensagem kwidi bankaka?

7 Ngye wunzolanga kufila zi email ayi zi mensagem kwidi bakundi baku? Bo wummona mambu mamboti mu zitsangu voti wunkuwa mambu matedi luzingu lu mutu, wumbanga phwila yi kutyamuna tsangu beni muna thangu be kuwa? Ava kufila email voti mensagem kwidi bankaka, wuyiyuvusa: ‘Tsangu ayiyi yidi yikyedika?’ Minu yidi bivisa bikyedika bi tsangu beni? Boti wisi ko lufyatu ti madi makyedika voti ndamba, zaba ti mambu ma luvunu wuntyamuna. Diawu boti wusa zaba ko ti mambu beni madi makyedika voti ndamba, bika kufila. Angi kubula!

8. Mambu mbi zimbeni zitu bamvanganga mu bibwangu binkaka, ayi bwidi khumbu zinkaka tulenda basadisila mu khambu zaba?

8 Vadi kibila kinkaka didi dyambu dimbi kufilanga zi email ayi zi mensagem mu khambu yindula. Mu bibwangu binkaka, bakandika kisalu kitu voti twisi ko phwasa yoso yi kusamuna. Zimbeni zitu mu bibwangu abyobyo, balenda tyamuna mambu ma luvunu mwingi kutu tula boma voti kutu vanga tubika kuyifyatila befu na befu. Yindul’abu mambu mamonika ku União Soviética mu thangu yikhulu. Mapolice mansadilanga mu kisweki bantedilanga KGB, batyamuna luvunu luba tuba ti zikhomba zitu ziwombo zizabakana zivakusa dikabu di Yave. * (Tala matangu madi va wanda.) Kyunda beni, bila zikhomba zitu ziwombo bakikinina zitsangu beni zi luvunu ayi babotuka mu kimvuka ki Yave. Bawombo mu bawu kuntwala bayiza vutuka, vayi bankaka ndamba. Bawu babika zitsangu azyozi zi luvunu zi dekula kiminu kiawu. (1 Timoteo 1:19) Mbi tulenda vanga mwingi mambu beni mabika ku tumonikina? Tufweti manga kutyamunanga zitsangu zimbi voti zyo tukhambulu bivisa ayi tubika kikinina mambu moso tunkuwa. Vayi, zaba theti ti widi bivisa byoso.

ZITSANGU ZIKHAMBU ZIDUKA

9. Mbi binkaka bintulanga phasi kuzaba tsukulu yikyedika yi zitsangu?

9 Khumbu zinkaka tunkuwanga zitsangu zikhambu tuba kyedika kyoso. Zitsangu zinkaka zivananga ko bivisa byoso. Mawu mantulanga beni phasi kuzaba mbi tufweti kikinina ayi kuzaba tsukulu yi mambu beni. Boti tsangu yisintubila ko kyedika kyoso, tulendi kuyifyatila ko. Mbi tufweti vanga mwingi tubika vukumuka mu binongu beni?—Efeso 4:14.

10. Kibila mbi basi Isaeli babina nwanisina zikhomba ziawu, ayi mbi biba sadisa kuvutuka mbusa mu makani beni?

10 Tulenda longuka mu mambu mamonikina basi Isaeli baba zingilanga ku khonzo oeste yi Mwila Yolidani mu bilumbu bi Yosua. (Yosua 22:9-34) Bawu bayuwa ti basi Isaeli baba zingila ku khonzo leste batunga kibwangu kinneni ki kubwongimina va ndeku mwila. Mambu amama maba makyedika, vayi masa ba ko to mawu. Ayi mawu mavanga basi Isaeli baba ku khonzo oeste kuyindula ti zikhomba ziawu ziba ku leste ba balukila Yave, diawu bakutakana mwingi kuba nwanisa. (Tanga Yosua 22:9-12.) Vayi ava bawu kwe nwana, bafila theti ndambu yi babakala mwingi benda baka bivisa. Mbi babakala beni bayiza zaba bo batuka kuna? Bayiza zaba ti basi Isaeli baba ku khonzo leste basa vangila ko kibwangu beni mwingi kuvika mikhayilu kwidi zinzambi zi luvunu. Vayi batungila kiawu mwingi batebukanga moyo ti Yave to baba bwongiminanga. Bukyedika, bawu bayangalala beni bo bakhambu fika kwenda mwingi kunwanisa zikhomba ziawu, vayi babotula thangu mwingi kubaka theti bivisa byoso.

11. (a) Mambu mbi Mefiboseti bamvangila makhambulu masonga? (b) Khanu mbi Davidi kavanga mwingi kamonisa mavanga masonga kwidi Mefiboseti?

11 Ḿba befu veka tumana ba kyunda bo batu bankaka batyamuna tsangu zi luvunu zi tutedi, zikhambu tuba kyedika kyoso. Mawu mambu Mefiboseti kamonikina. Ntinu Davidi wumonisa mamboti bo kamvana ntoto woso wuba wu khay’andi Sauli. (2 Samueli 9:6, 7) Vayi kuntwala, Davidi wuyuwa mambu mambi matedi Mefiboseti. Davidi kasa tomba ko theti kuzaba ti mambu beni maba makyedika voti ndamba, ayi wubonga byuma byoso kavana Mefiboseti. (2 Samueli 16:1-4) Vayi bo Davidi kayiza yoluka yandi, nandi wumona ti mambu kamvangila maba mambi. Bosi kavutula kwidi Mefiboseti mwa ndambu yi byuma kambonga. (2 Samueli 19:24-29) Boti Davidi wubotula thangu mwingi kubaka theti bivisa byoso, kubika kwandi kubaka makani mu khambu zaba tsangu yoso, khanu Mefiboseti kasa monikina ko phila mambu amomo.

12, 13. (a) Mbi Yesu kavanga mu thangu batu bamvunina mambu? (b) Mbi tulenda vanga bo batu ba tuvunina mambu?

12 Mbi wulenda vanga ba ku kuvunina mambu? Zaba ti Yesu ayi Yoane Mbotiki bamonikina mvandi mawu. (Tanga Matai 11:18, 19.) Mbi Yesu kavanga? Nandi kasa sadila ko thangu ayi mangolo mandi mwingi kukinungisa va mesu ma batu boso mu mambu bamvunina. Vayi nandi wuba kindisa batomba bivisa bi mambu beni. Nandi kaba tomba batu batsikika mayindu mawu mu mambu kavanga ayi kaba longa. Yesu wutuba: “Nduenga yimmonikanga bumboti mu mavanga mandi.”Matai 11:19, tala matangu madi va wanda mu nwt-TPO.

13 Vadi malongi mankinza beni tulenda longuka mu kifwani ki Yesu. Khumbu zinkaka, batu balenda tuvunina mambu, ayi ḿba tulenda ba dibamu kuzaba ti mambu beni, malenda vanga bankaka batutadila bubi. Vayi phila tunnatina luzingu lwitu, yilenda monisa bankaka phila batu mbi twidi mu bukyedika. Dedi bo tuma mwena mu kifwani ki Yesu, zikhadulu zitu zimboti zilenda monisa ti mambu moso batuvuninanga, masi ko makyedika.

NGYE WUKU YIFYATILANGA NGYE VEKA?

14, 15. Kibila mbi tulendi fyatila ko luzabu lwitu?

14 Tummonanga ti didi dyambu diphasi kubaka bivisa byoso bikyedika. Kuba batu basumuka kulenda ba mvandi kibila kinkaka. Ḿba twidi mu kusadila Yave mu mimvu miwombo ayi twidi ndwenga mu mambu mankaka. Ayi ḿba bankaka ba tukinzikanga bila twidi dyela diwombu. Bukyedika ti mambu beni malenda ba ntambu kwidi befu veka?

Kibibila kitulubula ti tulendi fyatila ko luzabu lwitu

15 Ngete. Bila tulenda tona kufyatila beni luzabu lwitu. Ḿba tulenda bika mabanza mitu ayi mayindu mitu makengidila phila tunyindudilanga. Tulenda tona kukikinina ti tumvisa zitsangu kheti twisi ko bivisa byoso. Dyambu dimbi beni kuyindudila abobo! Kibibila kitulubula ti tulendi fyatila ko luzabu lwitu.—Zingana 3:5, 6; 28:26.

16. Mu kifwani akiki, mbi bimonika ku restaurante, ayi mbi yaya Tom kayindula?

16 Tala kifwani, yindul’abu ti va bwilu, nkulutu mweka wu kimvuka bantedilanga Tom wunkwenda ku restaurante. Bo kamvitila, wummona kuna John nkulutu wunkaka wu kimvuka widi mu kukoluka na nkyeto mweka khambulu nkazi’andi. Bawu badi beni mayangi. Yaya Tom wummona ti bawu bambumbakana ayi banseva. Nandi widi beni dibamu ayi wukuyikuvusa: ‘Yaya John ayi nkazi’andi bankwiza vambana? Mbi binkwiza monikinina bana bawu?’ Tom widi beni dibamu, bila wumana mona phila mambu beni. Boti ngyewu yaya Tom, khanu mbi wuvanga?

17. Mu kifwani akiki, mbi yaya Tom kayiza bakula, ayi mbi tulenda longuka mu mambu beni?

17 Vayi yindul’abu. Kheti yaya Tom wunkikinina ti Yaya John kasi ko wukwikama mu nkazi’andi, bukyedika ti nandi widi bivisa byoso? Va bwilu beni, Yaya Tom wuyoluka na yaya John mu telefoni ayi wubakula ti nkyeto beni kamona wuba khomb’andi, wunzingilanga kinanu. Yaya John ayi khomb’andi yi nkyeto basyala bwe monana ko mu mimvu miwombo. Vayi bo khomb’andi kaba ku divula beni ayi kasa kwenda ko mwingi kukala kuna bilokulu biwombo, nandi wusadila to lwaku kaba lu kudengana yandi ku restaurante mwingi badya va kimweka. Nkazi’andi kasa ba ko bu kukwendila yawu. Yaya Tom wuyangalala beni bo kakhambu fika kamba mambu beni kwidi mutu wunkaka. Mbi tunlonguka mu mambu beni? Tunlonguka ti kheti mu mimvu miwombo tunsadila Yave, tufweti tomba theti bivisa byoso ava kubaka tsukulu yikyedika yi mambu.

18. Mbi bilenda kutu vanga kukikinina mambu mambi ba kutu kamba matedi zikhomba zitu?

18 Tulenda luta mona mvandi phasi kutomba baka theti bivisa boti mambu beni matedi khomba tunlundilanga nganzi. Befu tatamana kuyindula mambu twidi yandi, tulenda bika kumfyatila ayi kuntadila mu phila yimbi. Diawu, befu kuwa dyambu dimbi ditedi khomba beni, tunkwiza tomba kukikinina mambu beni, kheti twisi ko bivisa ti madi makyedika. Mbi tulenda longuka? Tulenda longuka ti befu bika mabanza mambi mayonzuka mu mintima mitu, mawu malenda tuvanga kuvisa mambu beni mu phila yimbi mu khambu tomba zaba theti bivisa byoso. (1 Timoteo 6:4, 5) Diawu tulendi bika ko mabanza ma nsoki ayi ma kimbeni matatamana mu mintima mitu. Tubika zimbakana ti Yave tidi tuzola zikhomba zitu ayi tuba lemvukilanga mu ntima woso.—Tanga Kolosai 3:12-14.

MINSWA MI KIBIBILA MI TUKYEBANGA

19, 20. (a) Minswa mbi mi Kibibila milenda tusadisa kufyongunina buboti zitsangu? (b) Mbi twala longuka mu dilongi kinkwiza?

19 Bubu, dimana ba dyambu diphasi beni kubaka bivisa bikyedika bitedi zitsangu mwingi kuvisa ziawu mu phila yisulama. Kibila mbi? Bila zitsangu tunluta kuwanga khumbu zinkaka zisi ko ziduka, ayi mvandi twidi batu basumuka. Mbi bilenda kutusadisa? Minswa midi mu Dyambu di Nzambi. Dedi nswa mweka wu Kibibila wutukamba ti bwidi buvungisi kuvana mvutu ava kuzaba bivisa. (Zingana 18:13) Dyambu dinkaka dilenda kutu sadisa, ditedi kubika kikinina mu mambu moso tunkuwa mu khambu fyongunina theti ti madi makyedika. (Zingana 14:15) Kheti twidi mu kusadila Yave mu mimvu miwombo, tulendi fyatilanga ko beni mu dyela ditu. (Zingana 3:5, 6) Minswa mi Kibibila, myela tusadisa befu kusadila bivisa bikyedika mwingi kuzaba tsukulu yikyedika yi zitsangu ayi kubaka makani mu ndwenga.

20 Vayi, vadi kibila kinkaka tulenda mwena ti didi dyambu diphasi kubakula kyedika ki zitsangu. Bo twidi batu basumuka, tumfika fundisanga mambu mu phila tu mamwenanga. Mu dilongi dinkwiza, tunlonguka mu ziphila mbi tulenda vangila mawu ayi twala bwe longuka bwidi bu kutinina ntambu beni.

^ Lut. 8 Tala Anuário das Testemunhas de Jeová yi mvu 2004 mu zitsyelu 111-112, ayi Anuário yi mvu 2008, mu zitsyelu 133-135.