1, 2. (a) Kibila mbi yidi mbonosonu yi ndwenga kuba ku khonzo yi Yave? (b) Mbi tunkwiza tubila mu dilongi adidi?

YIDI MBONOSONU yi ndwenga kutatamana bafikama kwidi Yave. Vasi ko ni mutu wulutidi mangolo, ndwenga ayi luzolo ke nandi! Befu mvitu, tutidi kuba bakwikama mu nandi ayi kuba mvandi ku khonzo’andi. (Minkunga 96:4-6) Vayi bankaka babwongimina Nzambi basa nunga ko kuvanga mawu.

² Mu dilongi adidi, tunkwiza tubila bifwani bi batu batuba ti baba ku khonzo yi Yave vayi baba vanganga mambu Yave kammonanga khenene. Malongi mankinza tunlonguka mu bifwani biawu malenda tusadisa tutatamana bakwikama kwidi Yave.

3. Kibila mbi Yave katombila kusadisa Kaini, ayi mbi Nandi kankamba?

³ Yindul’abu kifwani ki Kaini. Nandi kabasa bwongiminanga ko zinzambi zi luvunu, vayi Yave kasa kikinina  ko mbwongimini’andi. Mu kibila mbi? Bila Yave wumona ti mayindu mambi maba konzuka mu ntim’andi. (1 Yoane 3:12) Yave wulubula Kaini: ‘Ngye kuvanga mambu mamboti, wisinkwiza baka ko lunungu va mesu mami? Vayi ngye kukhambu vanga mamboti, disumu didi va mwelu’aku, ayi diawu didi mangolo mwingi kukuyadila; ngye ma wununga kuyala diawu?’ (Ngenesi 4:6, 7) Yave wumonisa Kaini ti na kubalula mavanga mandi ayi kusola kuba ku khonzo Nzambi, Nandi mvandi wala ba ku khonzo’andi.

4. Mbi Kaini kavanga mu thangu kaba lwaku lu kumonisa ti wuba ku khonzo yi Yave?

⁴ Boti Kaini wubalula mavanga mandi, khanu Yave wukikinina mbwongimini’andi. Vayi Kaini kasa wilukila ko Nzambi, diawu mabanza ayi zinzinunu zyandi zimbi zinnata kuvanga dyambu dimbi. (Yakobi 1:14, 15) Bo Kaini kaba ditoko, ḿba nandi kabasa yindulanga ko ti kuntwala kalenda balukila Yave. Vayi nandi kasa vwa ko nkinza ndubu Nzambi kamvana, wumonisa matingu kwidi Nzambi ayi wuvonda khomb’andi.

5. Phila mayindu mbi malenda tulula kikundi kitu na Yave?

⁵ Dedi Kaini, mutu kalenda tuba ti wumbwongiminanga Yave, vayi wumvanganga mambu Yave kammonanga khenene. (Yuda 11) Kalenda ba mutu widi kifuza mu kisalu ki kusamuna ayi wunkwendanga mu zikhutukunu, vayi wummonanga voti wunyindulanga mambu ma butsuza, widi mayindu mambi voti mabanza ma kulenda bankaka. (1 Yoane 2:15-17; 3:15) Phila mayindu amomo, malenda vanga mutu kasumuka. Yave zebi mambu tunyindulanga kheti bankaka basa zaba ko. Nandi zebi boti twidi ku khonzo’andi voti ndamba.​—Tanga Yelemia 17:9, 10.

6. Bwidi Yave katusadisilanga kununga zinzinunu zimbi?

⁶ Kheti khumbu zinkaka tunsumukanga, Yave kafika tuyekulanga ko. Boti twidi mu kulandakana zinzila zimbi, nandi wu tutumisanga: ‘Vutukanu kwidi minu, ayi minu yala vutuka kwidi benu.’ (Malaki 3:7) Yave zebi ti befu tumvanganga mangolo mwingi kununga zinzimbala zitu. Vayi nandi wuntomba tukindama ayi tumona khenene mambu mambi. (Yesaya 55:7) Befu vanga mawu, Yave wunkanikisa ti wala tusadisa ayi kutu vana mangolo tuntomba mwingi tununga zinzinunu zimbi.​—Ngenesi 4:7.

7. Bwidi Salomo kazimbisila kikundi kyandi na Yave?

⁷ Bo Salomo kaba ditoko, nandi wuba kikundi kimboti na Yave. Nzambi wumvana ndwenga yiwombo ayi wumvana kiyeku kinkinza ki kutunga tempelu yimboti ku Yelusalemi. Vayi Salomo wuzimbisa kikundi kyandi na Yave. (1 Mintinu 3:12; 11:1, 2) Nsiku wu Nzambi wutuba ti ntinu kalendi tomba ko kukwela ‘bakyeto bawombo, mwingi ntim’andi wubika vukumuka.’ (Deutelonomi 17:17) Salomo kasa tumukina ko nsiku awowo. Vayi nandi wuyiza ba 700 di bakazi ayi 300 di bakyeto bankaka! (1 Mintinu 11:3) Bawombo mu bakyeto beni, baba mu zitsi baba bwongiminanga zinzambi zi luvunu. Salomo  mvandi wubundula nsiku wu Nzambi wutedi kubika kwela bakyeto ba zitsi zinkaka.​—Deutelonomi 7:3, 4.

8. Bwidi Salomo kafingila Yave?

⁸ Mu malembi, Salomo wuzimbisa mvandi luzolo kaba mu minsiku mi Yave. Diawu kayiza vangila mambu mambi. Nandi wutunga bibwangu bi kubwongimina nzambi Astaloti ayi Kemosi ayi waba bwongiminanga zinzambi beni va kimweka na bakazi bandi. Salomo wutungisa bibwangu beni va mbata mongo wuba tala Yelusalemi, kibwangu katungila tempelu yi Nzambi. (1 Mintinu 11:5-8; 2 Mintinu 23:13) Ḿba Salomo wuba yindula ti Yave kasi ntadidila ko mambi moso nandi kaba vanga, mu kibila ki mikhayilu kaba vananga ku tempelu.

9. Mbi bimonika bo Salomo kakhambu wilukila ndubu yi Nzambi?

⁹ Vayi Yave kabikanga ko masumu mavyokila bobo. Kibibila kintuba: ‘Yave wufwemina Salomo, bila ntim’andi wuvekuka kwidi Yave.’ Nzambi wuyedika kusadisa Salomo. ‘Wummonikina khumbu ziwadi ayi wunlubula mu kibila ki dyambu beni, mwingi kabika landakana zinzambi zinkaka. Vayi nandi kasa tumamana ko mambu Yave kankamba.’ Mu kibila akyoki, Salomo kasa bwe baka ko lusalu ni lunungu va mesu ma Nzambi. Yave kasa bika ko nkunu wu Salomo wuyala dikabu dyoso di Isaeli, ayi bavyokila mambu mawombo  maphasi mu mafunda na mafunda ma mimvu.​—1 Mintinu 11:9-13.

10. Mbi bilenda tulula kikundi kitu na Yave?

¹⁰ Befu ba kikundi na batu bakhambu zaba ni kukinzika zithumu zi Nzambi, tulenda vukumuka ayi kikundi kitu na Yave kilenda tuluka. Bawu balenda ba zikhomba mu kimvuka, vayi basi ko kikundi kingolo na Yave. Balenda ba mvandi basi dikanda ditu, banzinganga yitu va nsengi, bansalanga yitu, voti bankotanga yitu kikola bakhambu bwongimina Yave. Boti batu bamvyokisanga yitu thangu bazingilanga ko mu minswa mi Yave, balenda tuvukumuna beni ayi kutulula kikundi kitu na Nzambi.

11. Mbi bilenda tusadisa kusola mboti bakundi?

¹¹ Tanga 1 Kolinto 15:33. Batu bawombo badi zikhadulu zimboti. Ayi batu bobo bakhambu bwongimina Yave khumbu zinkaka bavanganga ko mambu mambi. Ḿba ngye zebi wumweka mu bawu. Mansundula ti badi bakundi bamboti? Yindula, bwidi kikundi kyaku na Yave kinkwiza bela ngye dyata yawu? Bawu ba kusadisa wuluta fikama Nzambi? Mbi bilutidi nkinza mu luzingu luawu? Mambu mbi bankolukanga? Banluta kolukanga matedi phwatulu, zimbongo, bisengu dedi zitelefoni, byuma bi kuvyokisila thangu ayi byuma binkaka? Yesu wulubula: ‘Mambu mambasikanga mu munu mamfuminanga mu ntima.’ (Matai 12:34) Ngye kumona ti batu bandyatanga yaku bantula kikundi kyaku na Yave va kingela, bika bembama, vanga dyoso kwa dyambu. Dekula thangu wumvyokisanga yawu, boti kuba, manisa kikundi widi yawu.​—Zingana 13:20.

12. (a) Mbi Yave kakamba basi Isaeli mu thangu babasika ku Ngipiti? (b) Mbi basi Isaeli batuba bo Nzambi kaba kamba mwingi baba bakwikama kwidi nandi?

¹² Tulenda longuka mvandi mu mambu mamonika bo basi Isaeli babasika ku Ngipiti. Bo bakutakana ku Mongo Sinai, mu mangitukulu Yave kakimonisina. Bawu bamona matuti manomba, zinzazi ayi mwisi, bayuwa mvandi bidumi bimvula ayi bayuwa nkwimbi. (Esodu 19:16-19) Bawu bayuwa Yave bo katuba ti nandi widi ‘Nzambi yi kiphala.’ Nandi wukanikisa ti wala ba wukwikama mu batu ba kunzolanga ayi bantumamananga minsiku myandi. (Tanga Esodu 20:1-6.) Yave wuzabikisa basi Isaeli ti ba kuba ku khonzo’andi, nandi mvandi wala ba ku khonzo’awu. Boti ngye wuba va khati nkangu wu batu, khanu bwidi wumwena bo wuyuwa mambu Yave katuba? Ḿba khanu ngye mvaku wuvana mvutu basi Isaeli bavana bo batuba: ‘Twidi bakubama mwingi kutumamana mambu moso Yave katubidi.’ (Esodu 24:3) Vayi bawu batuba mawu ava kumonikina mambu mathota lukwikumunu luawu kwidi Nzambi. Mambu mbi mamonika?

13. Mbi bithota lukwikumunu lu basi Isaeli?

¹³ Basi Isaeli bamona beni boma mu phila Yave kamonisina mangolo mandi, diawu Mose kamakina ku Mongo Sinai ayi wuyoluka na Yave mu bawu. (Esodu 20:18-21) Thangu yiwombo Mose kavanga bo kamaka ku mongo, ayi kasa fika vutuka ko. Bo bakhambu ba mutu wuku batwadisa, bawu  bayiza ba dedi batu bayekula ku thandu. Mbi bavanga? Bawu bafyatila beni Mose, bila nandi wuba kuba twadisa. Basa bwe ba ko mvibudulu ayi bakamba Aloni: ‘Wutuvangila Nzambi yilenda kwenda ntwala kwidi befu, bila tusa zaba ko mbi bimonikini kwidi Mose wutubotula ku tsi yi Ngipiti.’​—Esodu 32:1, 2.

14. Bwidi basi Isaeli bakivunina bawu veka mu mayindu mawu, ayi bwidi Yave kamwena mambu bavanga?

¹⁴ Basi Isaeli bazaba ti kubwongimina bitumba diba dyambu dimbi va mesu ma Yave. (Esodu 20:3-5) Kyunda beni, bila batona kubwongimina mu thinu kitumba ki mwana ngombe wu wola bavanga! Bawu basa tumamana ko lutumu lu Yave, mvandi bakivuna baveka bo bayindula ti Yave wukhidi ku khonzo’awu kheti mu mambu baba vanga. Aloni wutedila mbwongimini yi kitumba beni ‘nkungi kwidi Yave.’ Mbi Yave kavanga? Nandi wukamba Mose ti dikabu ‘dima vola masumu’ ayi ditatuka mu nzila Nandi ‘kaba kamba badyatila.’ Yave wudasuka beni ayi wutomba bunga dikabu dyoso.​—Esodu 32:5-10.

15, 16. Bwidi Mose ayi Aloni bamonisina ti ku khonzo yi Yave baba? (Tala fikula yidi va thonono.)

¹⁵ Vayi Yave widi Nzambi yi nlemvo. Nandi kasa be bunga ko dikabu dyoso. Vayi wuvana basi Isaeli lwaku lu kumonisa ti baba tomba kuba ku khonzo’andi. (Esodu 32:14) Bo Mose kamona dikabu baba tenduka, kuyola ayi kukina vantwala kitumba beni, nandi wunyesa mwana ngombe beni ayi wukitula kiawu banga fundu fundu. Bosi nandi wutenduka: ‘Nani widi ku khonzo yi Yave? Kiza kwidi minu!’ Ayi ‘bana baso ba Levi bakutakana kwidi’ Mose.​—Esodu 32:17-20, 26.

¹⁶ Kheti Aloni wuvanga kitumba beni, nandi wunyonga ayi va kimweka na bana boso ba Levi, wusola kuba ku khonzo yi Yave. Batu abobo bakwikama, bamonisa kwidi baboso ti basa ba ko ku khonzo minsumuki. Dyambu dimboti basola, bila va masika muna kilumbu beni, bivevi bi batu babwongimina kitumba beni bafwa. Vayi bo baba ku khonzo yi Yave bavuka ayi Nzambi wukanikisa kuba sakumuna.​—Esodu 32:27-29.

17. Mbi tulenda longuka mu mambu mvwala Polo kasonika matedi kitumba basi Isaeli bavanga?

¹⁷ Dilongi mbi tulenda longuka? Mvwala Polo wutuba: “Mambu mama madi bifwani kwidi befu,” mwingi “tubika sambilanga bitumba.” Polo wusudikisa ti mambu beni ‘masonokono mwingi kutulubula befu tunzinga mu thangu yi tsuka. Diawu woso mutu wunyindula ti widi wutelama kakeba mwingi kabika bwa.’ (1 Kolinto 10:6, 7, 11, 12) Dedi bo Polo kamonisina, kheti batu bambwongiminanga Yave balenda vanga mvandi dyambu dimbi. Bawu balenda yindula ti Yave wukhidi kikinina mbwongimini’awu. Kheti mutu tidi kuba nkundi wu Yave voti wuntuba ti  widi wukwikama, kwisi nsundula ko ti nandi widi mutu wulunungu va mesu ma Yave.​—1 Kolinto 10:1-5.

18. Mbi bilenda kutuvanga kutatuka Yave, ayi mbi bilenda kutumonikina befu vanga mawu?

¹⁸ Bo Mose kakhambu kuluka mu thinu ku Sinai dedi bo basi Isaeli baba tombila, bawu basa bwe ba ko mvibudulu wu kuvingila. Boti tsukulu yi nza ayiyi yisi fika kwiza ko mu thinu dedi bo tumvingidila, mvitu tulenda bika kuvibidila. Ḿba tulenda tona kuyindula ti thangu yiwombo yisyedi mwingi mambu Yave kakanikisa masalama voti madi beni mamboti, diawu malendi ba ko makyedika, ayi tulenda tona kutsikika mayindu mu mambu befu veka tuntomba, bika kwandi mo Yave kantomba. Befu khambu kukikeba, tulenda tatuka Yave ayi kuvanga mambu mo tukhambu yindulanga kuvanga mu luzingu.

19. Mbi tufweti tebukanga moyo, ayi kibila mbi?

¹⁹ Yave kantomba tuntumamana ayi tumbwongimina to nandi. (Esodu 20:5) Kibila mbi katudindila tuvanga mawu? Bila nandi wutuzolanga beni. Befu manga kuvanga mambu Yave kantomba, twala vanganga mo Satana kantomba ayi mawu malenda kututula va kingela. Polo wutuba: ‘Lulendi nwa ko mu mbungu yi Yave ayi mu mbungu yi zipheve zimbi; lulendi dia ko va meza yi Yave ayi va meza yi zipheve zimbi.’​—1 Kolinto 10:21.

20. Bwidi Yave kalenda tusadisila kheti tuvodidi disumu?

²⁰ Kaini, Salomo, ayi basi Isaeli, baboso baba lwaku lu kuvilula madyela ayi kubalula mavanga. (Mavanga 3:19) Tummona ti Yave kafika yekulanga ko batu ba kuvola disumu. Yindul’abu bwidi kalemvukila Aloni. Bubu, mu luzolo lwandi, Yave wutuvananga zindubu zilenda tukyeka mwingi tubika vanga mambu mambi. Nandi wunsadilanga Kibibila, bilongulu bitu ayi Baklisto bankaka. Befu kuwa mboti zindubu zi Yave, tulenda fyatila ti nandi wala tumonisa nlemvo’andi.

21. Mbi tufweti vanga bo lukwikumunu lwitu mu Yave lunthoto?

²¹ Yave widi lukanu mu luzolo lwandi tukhambu fwana kutambula. (2 Kolinto 6:1) Luawu lutuvana lwaku mwingi ‘kumanga luzingu lukhambu lu kinzambi ayi zinzinunu zi nza.’ (Tanga Tito 2:11-14.) Bo tukhidi zingila mu nza ayiyi, twala monikinanga mambu mala thota lukwikumunu lwitu kwidi Yave. Baka makani ma kuba to ku khonzo yi Yave, ayi tebuka moyo ti ‘kwidi Yave Nzambi’aku ngye fweti mona boma, nandi ngyewu fweti sadila ayi kufikama,’ ayi ‘kwidi nandi wufweti levila phesi.’​—Deutelonomi 10:20.