Skip to content

Skip to table of contents

Landakana Kiminu ayi Kutumamana ku Nowa, Danieli ayi Yobi

Landakana Kiminu ayi Kutumamana ku Nowa, Danieli ayi Yobi

“Nowa, Danieli ayi Yobi . . . mu busonga baba, khanu buawu banungina kuvukisa myela miawu to.”—YEHEZEKELI 14:14.

MINKUNGA: 89, 119

1, 2. (a) Kibila mbi kulonguka kifwani ki Nowa, Danieli ayi Yobi kilenda ku tukindisila? (b)  Mambu mbi maba monika mu thangu Yehezekeli kasonika mambu madi mu Yehezekeli 14:14?

NGYE widi mu kuvyokila mu ziphasi, buka kubela, kukhambu ku zimbongo, voti widi mu kuvyokila mu zithotolo zinkaka? Ziphasi wummonanga Khumbu zinkaka kuba mayangi mu kisalu kyaku kwidi Yave? Boti ngye wummonikinanga mambu amama, longuka bwidi kifwani ki Nowa, Danieli ayi Yobi kilenda kukindisila. Bawu baba batu ba masumu ayi bavyokila mu zithotolo buka befu bubu. Khumbu ziyombo luzingu lwawu luba va kingela. Vayi bawu bakwikama kwidi Yave, diawu Nandi kaba tedila bifwani bimboti mu kumonisa kiminu ayi bulemvo.—Tanga Yehezekeli 14:12-14.

2 Yehezekeli wusonika matangu madi va thonono dilongi adidi, bo kaba ku Babiloni mu mvu 612 ava thangu Klisto. * (Tala va wanda nkanda.) (Yehezekeli 1:1; 8:1) Vasa vyoka ko thangu yiwombo mwingi Yelusalemi yituluka mu mvu 607. Nkadu batu to ku Yelusalemi baba bakwikama, baba tumamananga ayi bavuka, buka Nowa, Danieli ayi Yobi. (Yehezekeli 9:1-5) Yelemia, Baluki, ayi basi Lekabi, bawu mvawu baba bakwikama.

3. Mambu mbi twanlonguka mu dilongi adidi?

3 Bubu mvandi, batu Yave kammonanga basonga, voti badi buka Nowa, Danieli ayi Yobi, bawu to bala vuka mu mbungulu yi nza ayiyi yimbi. (Nzaikusu 7:9, 14) Twanlonguka kibila mbi Yave kasadila babakala baba tatu, buka kifwani ki batu bavanga mambu ma busonga va meso mandi. Tunkwiza tubila (1) zithotolo kadika mutu mu bawu kamonikina ayi (2) Bwidi tulenda landikinina kifwani ki kiminu ayi bulemvo buawu.

NOWA WUMONISA KIMINU AYI WUTUMUKINA NZAMBI MU KUVYOKA 900 DI MIMVU!

4, 5. Zithotolo mbi Nowa kamonikina, ayi mbi kavanga mwingi kumonisa diswasani?

4 Zithotolo mbi Nowa kamonikina? Mu thangu yi Enoki, khaka yi Nowa, batu baba vanganga beni mambu mambi. Bawu baba tubanga ‘mambu mambi’ mu matedi Yave. (Yuda 14, 15) Mu thangu beni, mambi mayisa vyoka kiteso. Kibibila kintuba ti mu thangu Nowa, “ntoto wuwala mambu mambi”. Zimbasi zimbi bayisa va ntoto, bavwata zinyitu zi kinsuni ayi bakwela bakyeto. Bana bawu baba mavanga mambi ayi buphunya. (Ngenesi 6:2-4, 11, 12) Vayi Nowa wuba diswasana na batu ba thangu’andi. Kibibila kintuba ti ‘Nowa wubaka nlemvu va meso ma Yave.’ Nandi wuba diswasani kibila wuba vanganga mambu masonga. ‘Nowa wudiata va kimweka na Nzambi.’—Ngenesi 6:8, 9.

5 Mbi mambu amama ma tumonisa mu matedi Nowa? Theti, yindula mimvu mikwa Nowa katatamana kusadila Yave mu nza yinnani yiba beni mambi, ava khuka yinlangu yiza. Yisa ba ko 70 vote 80 di mimvu, vayi 600 di mimvu! (Ngenesi 7:11) Dimwadi, mu thangu’awu basa ba ko Nzo Kintinu mwingi kubaka khindusulu yi bankaka, buka bo twididi bubu. Ni zikhomba zibutuka yandi basa nsadisa ko. *—Tala va wanda nkanda.

6. Bwidi Nowa kamonisina kibakala?

6 Nowa kasa yindula to ti kuba mutu wumbote, mawu Nzambi kaba tomba. Vayi wukindama mwingi kukamba bankaka matedi kiminu kyandi mu Yave. Kibibila ki kuntedila ‘nlongisi wu mambu masonga.’ (2 Petelo 2:5) Mvwala Polo wutubila matedi Nowa ti: “Mu minu kiandi, wuzengila nza nkanu.” (Ebeleo 11:7) Batu baba kunsevanga ayi bankaka baba tomba kuntula nkaku. Bankaka banlenda. Vayi Nowa kasa ba ko boma bu batu. (Zingana 29:25) Kibila nandi wuba lufyatu ti Yave tona mu thangu yikhulu ti bubu, wumvananga mangolo kwidi bisadi byandi bikwikama.

7. Zithotolo mbi Nowa kamonikina bo kaba tunga nzaza?

7 Nowa wutatamana kuvingila 500 di mimvu, tona Yave kankamba katunga nzaza. Katungila yawu mwingi kuvukisa batu ayi ndambu yi bibulu mu Khuka minlangu. (Ngenesi 5:32; 6:14) Kutunga nzaza yinneni, diba dyambu diphasi kwidi Nowa. Bila nandi wuzaba ti batu bala mvweza voti kunsakinina ayi kutula luzingu lwandi mu phasi. Vayi Nowa wuba kiminu ayi wutumamana Yave. Ayi ‘nandi wuvanga mambu mamo, dedi bo Yave kankambila.’—Ngenesi 6:22.

8. Bwidi Nowa kafyatila Yave mu kukeba zitsatu zi dikanda dyandi?

8 Nowa wuvyokila dyambu dinkaka diphasi. Kudikila nkyeto’andi ayi bana bandi. Ava khuka minlangu, batu baba vanganga beni mangolo mwingi kubaka ki kudya. Nowa mvandi wumona zipasi beni. (Ngenesi 5:28, 29) Vayi nandi kasa bika ko zitsatu zi kudikila dikanda dyandi ziba vatheti. Kusadila Yave kiba kyuma kiluta nkinza mu luzingu lwandi. Kheti mu kiyeko kiba yandi ki kutunga nzaza mu 40 voti 50 di mimvu, nandi wukwika thalu’andi kwidi Yave. Ayi wutatamana kuvanga mawu 350 di mimvu bo khuka minlangu yivyoka. (Ngenesi 9:28) Bukyedika, Nowa wuba kifwani kimbote ki kiminu ayi bulemvo!

9, 10. (a) Bwidi tulenda landikinina kifwani ki Nowa mu kumonisa kiminu ayi bulemvu? (b) Boti ngyewu widi mu kutumamana minsiku mi Nzambi, mu mambu mbi wulenda tula lufyatu ti nandi wala kusadisa?

9 Bwidi tulenda landikinina kifwani ki Nowa mu kumonisa kiminu ayi bulemvu? Tumvangilanga mawu bo tumvanga mambu masonga, bo tukhambu bwela myoko mambi ma nza yi Satana, ayi bo tuntula Yave va ntwala. (Matai 6:33; Yoane 15:19) Mu kibila ki mambu amomo, befu twididi diswasana ayi basi nza ayi diawu ba kutulendilanga. Buka, mu kibila ki kutumamana minsiku mi Nzambi mu matedi butsuza ayi makwela, batu balenda kutuvweza ayi ku tutubila mambu ma luvunu mu bisengo bintyamunanga tsangu. (Tanga Malaki 3:17, 18.) Buka Nowa, twisi ko boma bu batu. Tufweti mona boma bu Yave, voti kuba lukinzu kwidi Nandi mwingi tubika nyongisa ntim’andi. Tuzebi ti Nandi to wulenda kutuvana luzingu lu mvu ka mvu.—Luka 12:4, 5.

10 Wu Yiyuvula: ‘Yala tatamana kuvanga mambu masonga kwidi Nzambi, kheti mu thangu batu bankaka bala kuthubila mbi voti bala kumvweza? Yidi lufyatu ti Yave wala keba dikanda dyama, kheti mu thangu luzingu lwala ba phasi? Ti widi lufyatu mu Yave ayi wu kuntumukinanga buka Nowa, ba lufyatu ti Nandi wala kukyeba.—Filipi 4:6, 7.

DANIEL WUMONISA KIMINU AYI WUTUMAMANA NZAMBI KHETI BO KABA VA KHATI BANKWA MAMBI

11. Zithotolo mbi Danieli ayi bakundi bandi batatu bamonikinina ku Babiloni? (Tala fikula yidi va thonono.)

11 Mambu mbi maphasi Danieli kavyokila? Danieli bankwika kakala ku Babiloni, tsi yi nzenza baba sadilanga beni kindoki, ziphandu ayi kusambila zinzambi zi luvunu. Batu baba kalanga kuna, basa zolanga ko basi Yuda, baba kuba vwezanga ayi baba vwezanga Yave, Nzambi yi basi Yuda. (Minkunga 137:1, 3) Mambu amomo, bukyedika maba tatisanga beni Danieli ayi basi Yuda bankaka baba sambilanga Yave! Vaba mvandi batu voti zimfumu zinkaka baba landakana nzingulu yi Danieli ayi bakundi bandi batatu Hanania, Misaeli ayi Azalia, mwingi kuba kubika mu kiyeko batambula ki kuba bisadi bi lufyatu mu luyalu lu ntinu wu Babiloni. Zimfumu beni baba tomba bawu badya bidya bi ntinu. Angi bidya beni, Yave wukandimina dikanda dyandi babika ku bidya. Diawu Danieli kaba kambila ti kalendi ‘sumukina ko mu kudya bidya bi ntinu.’—Danieli 1:5-8, 14-17.

12. (a) Phila mbi mutu Danieli kaba? (b) Bwidi Yave kaba tadilanga Danieli?

12 Vadi dyambu dinkaka diphasi Danieli kavyokila, kheti va thonono disa monikina ko beni phasi. Danieli wuba beni ndwenga, diawu ntinu kamvanina kiyeko kinangama mu luyalu lwandi. (Danieli 1:19, 20) Kheti bobo, Danieli kasa kinangika ko voti kuyindula ti mayindu mandi mawu to maba masulama. Angi nandi wuba mutu wulembama ayi wuba kukikululanga. Nandi waba tubanga ti Yave nandi wunsadisa mu mamoso. (Danieli 2:30) Yindulabu: Yave wutanguna Danieli va kimweka ayi Nowa, ayi Yobi buka bifwani bi kulandakana. Mu thangu beni, muna Nowa ayi Yobi basadila Yave mu luzingu lwawu loso, vayi Danieli wuba ditoko. Yave wuba lufyatu mu Danieli! Kibila nandi wutatamana kuba kiminu ayi kumonisa kutumamana Nzambi ti kutsuka luzingu lwandi. Bo Danieli kaba belama kudukisa 100 di mimvu, mbasi yi Nzambi wunkamba mambu amama ma luzolo: “Ah Danieli, dibakala di luvalu!”—Danieli 10:11.

13. Kibila mbi Yave kabikila Danieli kaba kiyeko ki nkinza?

13 Mu lusalusu lu Yave, Danieli wuyiza ba mutu wunkinza mu luyalu lu basi Babiloni ayi lu basi Medo-Pelesia. (Danieli 1:21; 6:1, 2) Yave wubika Danieli kaba kiyeko beni, mwingi kasadisa dikanda dyandi, buka bo Yosefi kavangila mawu ku Ngipiti, Esteli ayi Molodokai bavangila ku Pelesia. * (Tala matangu madi va wanda.) (Danieli 2:48) Ngye wulenda yindula bwidi Hehezekeli ayi basi Yuda bankaka baba ku kivika, bamwena bo Yave kasadila Danieli mwingi kuba sadisa? Mawu maba kindisa beni!

We are precious to Jehovah when we remain loyal to him (See paragraphs 14, 15)

14, 15. (a) Bwidi mambu Danieli kamonikina mafwanikini ayi mambu tumvyokila bubu? (b) Mbi matata balenda longuka mu matedi matata ma Danieli?

14 Bwidi tulenda landikinina kiminu ayi bulemvu bu Danieli? Nza tunzingila bubu yima wala butsuza ayi zinsambudulu zi luvunu. Ayi batu badi mu kuvukumuka mu Babiloni Yinneni voti binganga byoso luvunu, byo Kibibila kantedila ‘kibwangu ki zipheve zimbi.’ (Nzaikusu 18:2) Befu twidi banzenze mu nza ayiyi. Buawu batu ba kumona ti twisi ko buka bawu, balenda ku tuseva. (Malako 13:13) Buka Danieli, tufweti fikama Yave Nzamb’itu. Befu kubika lungundayi, kuba lufyatu mu Yave ayi kuntumukina, Nandi mvandi wala tumona batu ba luvalu.—Hangai 2:7.

15 Matata balenda longuka mambu mankinza mu matata ma Danieli. Bo Danieli kaba ditoko ku Yuda, batu baba kalanga yandi va nsengi baba bankwa mambi. Kheti buawu, Danieli wuyonzuka mu kuzola Yave. Mambu beni, mu kuzimbikila mamonikina? Ndamba. Kibila matata mandi banlongisa matedi Yave. (Zingana 22:6) Ayi Dizina di Danieli dinsundula “Nzambi Mfundusu’ami,” dimmonisa ti matata mandi baba sambilanga Yave. (Danieli 1:6, nota) Buawu matata, banu mvibudulu mu kulonga bana matedi Yave. Bikanu kuvonga. (Efeso 6:4) Sambila yawu ayi wubasambidila. Vanga mangolo mwingi kubalonga mambu Yave kanzolanga, ayi ngye wala baka lusakumunu lu Yave.—Minkunga 37:5.

YOBI WUMONISA KIMINU AYI WUTUMAMANA NZAMBI MU THANGU KABA BUSINA AYI BO KAYIZA BA KIPHUMBULU

16, 17. Mambu mbi Yobi kamonikina mu luzingu lwandi?

16 Mambu mbi maphasi Yobi kamonikina? Mambu mawombo mayiza baluka mu luzingu lu Yobi. Nandi wuba ‘dibakala diluta busina mu babakala boso baba ku Este.’ (Yobi 1:3) Yobi busina kaba, ayi batu bawombo banzabila buka mutu wu lukinzu. (Yobi 29:7-16) Kheti bobo, Yobi kasa ba ko mayindu ti nandi wuvyokizi luvalu ayi bankaka, voti kuyindula ti Nzambi kasi ko nkinza mu nandi. Tuzabidi mawu, kibila Yave wuntedila “sielo kyami” ayi wutuba: ‘Kibila va ntoto vasi ko mutu buka nandi, mutu wusonga, wuntumamananga Nzambi ayi wuntinanga mambi.’—Yobi 1:8.

17 Vayi luzingu lu Yobi, luyiza baluka. Bima byoso Yobi kaba bamana kwiba, binkaka bavonda, diawu kaba dindila lufwa. Bubu, tuzebi ti Satana nandi waba twadisa ziphasi zi Yobi. Satana wutuba ti Yobi waba sadilanga Yave mu kibila ki kimvwama kiba yandi. (Tanga Yobi 1:9, 10.) Yave wumona ti masa ba mambu ma kusakana ko. Mbi nandi kavanga mwingi kumonisa ti Satana widi nkwa luvunu? Nandi wubikila Yobi mwingi kamonisa lukwikumunu lwandi mu Nzambi ayi kumonisa ti mu luzolo kaba kunsadilanga.

18. (a) Mbi bi kuvanga kukwituka mu matedi Yobi? (b) Mbi tulenda longuka mu phila Yave kakyebila Yobi?

18 Satana wubwe tota Yobi mu mambu mawombo maphasi ayi wuvanga Yobi kayindula ti Yave wuba twadisa mambu beni. (Yobi 1:13-21) Bosi Babakala batatu baba tubanga ti badi bakundi ba Yobi, bankamba mvandi mambu mambi. Batuba ti nandi wuba mutu wumbi, diawu Yave kaba kuntovudila. (Yobi 2:11; 22:1, 5-10) Kheti buawu, Yobi wutatamana ayi wukwikama mu Yave. Bukyedika ti zikhumbu zinkaka nandi wutuba mambu makhambu fwana. (Yobi 6:1-3) Vayi Yave wuzaba ti ziphasi kaba vyokila, ziawu zimvanga kukoluka mambu beni. Nandi wumona ti Yobi kalendi ko kunkwekula, khama mambu Satana kavanga mwingi kuntota. Bo mambu beni mavyoka, Yave wuvana Yobi bima bilutidi ayi byo kaba va thonono, ayi Yobi wuzinga kuvyoka 140 di mimvu. (Yakobi 5:11) Yobi wutatamana kusadila Nzambi mu ntim’andi woso. Bwidi tuzabidi mawu? Kibila Hehezekeli 14:14, matangu madi va thononu dilongi adidi, masonama buna vavyoka khama di mimvu tona Yobi kafwa.

19, 20. (a) Bwidi tulenda landikinina kifwani ki Yobi mu matedi kumonisa kiminu ayi bulemvu? (b) Bwidi tulenda monisina luzolo kwidi bankaka mu phila Yave kammonisinanga?

19 Bwidi tulenda landikinina kifwani ki Yobi mu matedi kumonisa kiminu ayi bulemvu? Boso kwa bubela mambu twidi mu luzingu, tufweti ba mana ti Yave nandi Mutu wuvyokizi nkinza mu luzingu lwitu. Tutidi kumfyatila ayi kuntumamana mu ntima woso. Bubu twidi lwaku lu kuvanga mambu malutidi ma Yobi kavanga. Yindulabu mambu bubu befu tuzebi. Befu tuzebi mambu mawombo matedi Satana ayi mintambu myandi. (2 Kolinto 2:11) Bunu twidi Kibibila, ayi buku yi Yobi, yitumonisa kibila Nzambi kambikilanga ziphasi. Ayi mbikudulu yidi mu buku yi Danieli, yimmonisa ti Kintinu ki Nzambi kikyedika ayi kidi mu lutumu lu Yesu. (Danieli 7:13, 14) Tuzebi ti Kintinu beni thangu yikhufi yisyedi mwingi kiyala ntoto ayi kumanisa ziphasi.

20 Kifwani ki Yobi kitulonga kumonisa kyadi mu thangu zikhomba zitu bamvyokila mu ziphasi. Buka Yobi, bawu balenda tuba mambu makhambu fwana mu kibila ki ziphasi. (Mpovi 7:7) Tubika kuba fundisa mu mambu mambi, voti kuyindula ti mambu mambi bavanga diawu bantovukila. Vayi tufweti ba batu bamvwanga nkinza mu bankaka. Befu vanga mawu, twala ba buka Tat’itu Yave, widi luzolo ayi kyadi.—Minkunga 103:8.

YAVE “WALA KUKINDISA”

21. Bwidi matangu ma 1 Petelo 5:10 ma tutebudila moyo mambu Nowa, Danieli ayi Yobi, bavyokila?

21 Noa, Danieli ayi Yobi bazinga mu thangu zivyakana ayi bavyokila mu zithotolo zivyakana. Vayi babaso banunga zithotolo ziawu. Mambu bavyokila, ma tunata kuyindula mambu mvwala Petelo katuba: “Vayi bu luela mona ziphasi mu ndambu bilumbu, Nzambi yi nlemvu, . . . wela kulufuanisa, ku lukindisa, ku luvana zingolo ayi wela ku lutelimisa mu kambu nikuka.”—1 Petelo 5:10.

22. Mbi twala longuka mu dilongi dinkwisa?

22 Mambu madi mu 1 Petelo 5:10, madi mvandi makyedika mu dikanda di Nzambi bubu. Yave wala vanga bisadi byandi baba bakindama ayi baba bakwikama. Befu boso tuntomba Yave katukindisa, ayi tuba kiminu kikwikama mu nandi. Diawu tuntombila kulandakana kifwani ki kiminu ayi bulemvu bu Nowa, Danieli ayi Yobi. Mu dilongi dinkwiza, twala longuka ti babakala beni batatamana kusadila Yave, kibila bawu banzaba bumboti. Bawu baba bakubama mwingi “bavisa mamo” Nzambi kabatomba bawu bavanga. (Zingana 28:5) Ayi mawu befu mvitu tufweti vanga.

^ Lut. 2 Yehezekeli bannata ku Babiloni mu mvu 617 ava thangu yi Klisto. Nandi wusonika mambu madi mu Yehezekeli 8:1–19:14 “mu mvu wunsambanu” mu thangu bannata kuna, mu mvu 612.

^ Lut. 5 Tata yi Nowa, Lameki, wuba kiminu mu Nzambi, vayi wufwa mimvu mitanu ava Khuka yi nlangu yiza. Ti ngudi ayi zikhomba zi Nowa baba bamonyo ava khuka yi minlangu yiza, buna bawu mvawu bafwa.

^ Lut. 13 Yave mawu mvandi kavanga kwidi Hanania, Misaeli ayi Azalia mwingi bawu mvawu basadisa dikanda di Yuda.—Danieli 2:49.