1, 2. Kibila mbi luzingu lu bisadi bi Nzambi lulenda bela phasi bubu? (Tala foto yidi va thonono)

 MIMFELIMI miwombo, bo bambuka batu badi bimbela bi fika tambakananga, bawu bambanga keba keba mwingi bawu mvawu babika kutambakana bimbevo beni. Befu mvitu bisadi bi Yave, mawu mambu tulembu zingila. Befu bawombo tunsalanga na batu badi mavanga ayi zikhadulu zidi diswasana na zikhadulu zi Nzambi. Wawu, wulenda ba nzingu wunneni mu befu.

² Mu bilumbu abibi bi tsuka tunzingila, batu bawombo bakhambu zolanga Nzambi ayi ba manga tyanga kulandakana minsiku myandi mu matedi mbote ayi mbi. Mvwala Polo wutubila zikhadulu zimbi batu bala monisa mu nkanda kasonikina Timoteo. Nandi wutuba ti zikhadulu beni zyala luta monika mu batu mu bilumbu bi tsuka bi nza ayiyi. (Tanga 2 Timoteo 3:1-5, 13.) Befu mvitu bo tummona zikhadulu beni zimbi mu batu badi yitu, tulenda vukumuka mu kulandakana phila bankolukila voti mavanga mawu. (Zingana 13:20) Mu dilongi adidi tunkwiza longuka diswasana didi zikhadulu beni batu bammonisanga ayi  zikhadulu bisadi bi Nzambi bammonisanga. Tunkwiza mona mvandi mbi tulenda vanga mwingi tubika tambakana zikhadulu beni zimbi mu thangu tumvanga mangolo mu kusadisa bankaka kuzaba Yave.

3. Ntindu mbi batu bantubila mu 2 Timoteo 3:2-5?

³ Mvwala Polo wusonika ti mu bilumbu bitsuka’ mwela ba “zithangu ziphasi.” Bosi nandi wutubila 19 di zikhadulu zimbi batu bala luta monisa mu thangu ayiyi tunzingila. Zikhadulu beni zidedikini ayi zyo katubila mu Loma 1:29-31. Vayi zikhadulu katubila mu nkanda kafila Timoteo zilutidi, ayi zisi ko mu zibuku zinkaka Baklisto Basonikina mu Ngeleko. Mvwala Polo wutonina mu bikuma abibi, “bila batu bala ba.” Batu kantubila avava badi babakala ayi bakyeto balenda monisa zikhadulu beni zimbi. Angi bakana ko batu boso badi zikhadulu beni Polo katubila. Baklisto bakyedika zikhadulu zimbote bammonisanga.​—Tanga Malaki 3:18.

4. Mu phil’aku, mbi binsundula kukinangikanga mu lunyemo?

⁴ Bo mvwala Polo kamana kutubila matedi batu bala ba luzolo mu zimbongo ayi mu baveka, nandi wubwe tuba ti batu bala ba lunyemo, lunangu ayi bala kukinangikanga mu lunyemo. Batu badi zikhadulu azyozyo banyindulanga ti bawu balutidi na bankaka mu kibila ki mambu balenda vanga, bima bidi yandi, voti luzabu ayi kifumu kidi yandi. Bawu bantomba batu boso baba mona boma baba yituka. Nsoniki wumweka wutuba ti: “Mu mintima myawu mwidi buka mwa altar baveka bamfukamanga mwingi kukinangika.” Bawombo bantubanga ti kukinangika phila ayoyi bwisa fwana ko, ayi batu bakinangikanga bantubanga ti batyanga ko kumona phila khadulu ayoyi voti kumona mutu wu kinangika va meso ma batu bankaka.

5. Bwidi bisadi bikwikama bi Yave mvawu bayiza bela lungundayi?

⁵ Yave katyanga ko batu ba kinangikanga, dedi Kibibila kantubila ‘meso ma lungundayi voti ma lunangu.’(Zingana 6:16, 17) Bukyedika mutu wu lunangu voti wukinangikanga kalendi fikama ko Nzambi. (Minkunga 10:4) Kibila lungundayi yidi khadulu yi Satana. (1 Timoteo 3:6) Vayi kyunda kuzaba ti ayi bisadi bikyedika bi Yave batambakana khadulu beni yimbi. Buka, ntinu wu Yuda Uzia, wuba kisadi kikwikama ki Nzambi mu mimvu miwombo. Vayi Kibibila kintuba: ‘Bu kayiza ba mangolo ayi busina buwombo, ntim’andi wuyiza ba lungundayi, mu kuyibunga naveka, ayi wuvanga mambu makhambulu masonga va meso ma Yave Nzambi’andi.’ Ntinu Uzia wuyenda ku tempelo ayi wuvika mikhayilu, kiyeku kakhambu ba nswa kuvanga. Kuntwala mvandi ntinu wunkaka wuba kiminu mu Yave mu mimvu miwombo, Hizikia. Vayi nandi wuyiza ba lungundayi mu mwa thangu.​—2 Lusansu 26:16; 32:25, 26.

6. Bibila mbi Davidi kaba mwingi kukinangika? Vayi mbi binsadisa katatamana kukikulula?

⁶ Bankaka kitoko ki nyitu, kuzabakana, kuzaba kukwimbila, kuba mangolo mawombo ayi kuba mutu baboso bankwitukanga, mawu maba vanga bakinangika voti kuba lungundayi. Davidi wuba mambu moso amomo tuma tanguna, vayi nandi wutatamana kukikulula mu luzingu lwandi loso. Buka, bo nandi kavonda Ngoliati, Ntinu Sauli wutuba ti Davidi kalenda kwandi kwela mwan’andi wunkyeto. Vayi Davidi wutuba: ‘Minu yidi nani, banani matata mami, dikanda di tat’ami kukala ku Isaeli, bwidi yilenda bela kikwekizi ki ntinu?’ (1 Samueli 18:18) Mbi bisadisa Davidi katatamana kukikulula? Nandi wuzaba ti zikhadulu, bisalu ayi lwaku lu kuvanga mambu mawombo kaba Nzambi wumvana, kibila nandi waba kuyikululanga.  (Minkunga 113:​5-8) Davidi wuzaba ti byuma byoso biba yandi kwidi Yave bifumina.​—Dedikisa 1 Kolinto 4:7.

7. Mbi byala kutusadisa kuba batu ba kikululanga?

⁷ Buka Davidi, dikabu di Yave bubu bankwedikanga kuba batu ba kukikululanga. Kibila mintima mitu minlwalanga beni kuzaba ti Yave Nkwa Ngolo Zyoso, wukuyikululanga. (Minkunga 18:35) Tuntombanga kusadila mambu amama mu luzingu lwitu: “Bika luvuata kiadi, mambote, kukikulula, lembama ayi mvibudulu.” (Kolosai 3:12) Tuzebi mvandi ti luzolo lukyedika “lukiniemisanga ko; luisi lunangu ko.” (1 Kolinto 13:4) Bo bankaka bammona ti befu tu kikululanga, bawu mvawu balenda tomba kulonguka matedi Yave. Kheti nnuni khambulu Mbangi yi Yave, kalenda tomba kufikama Yave mu kibila ki mavanga mambote ayi kukikulula ku nkazi’andi widi Mbangi yi Yave. Voti batu bankaka kwandi balenda tomba kufikama Nzambi mu kumona phila bisadi byandi bakikuludilanga.​—1 Petelo 3:1.

8. (a) Bwidi batu bawombo bubu bamwenanga kubayisa matata? (b) Vayi mbi Kibibila kinkamba bana bavanga?

⁸ Mvwala Polo wutuba bwidi batu bala mwenanga voti bala zingilanga ayi bankaka mu bilumbu bi tsuka. Nandi wusonika ti bana bala ba mambayisa kwidi matata mawu. Bubu, zibuku ziwombo, zifilme, ayi mambu mawombo bammonisanga mu Televisao, mankembisanga voti manzitisanga phila yimbi bana banzingila na matata mawu. Vayi tufweti zaba ti kubayisa voti kuba mambayisa kuntululanga makanda, kibila makanda mawu mavanganga tsi yiba yimboti. Tona mu thama batu banzabanga kyedika ki mambu amama. Buka, mu thangu yikhulu ku Grecia, mwana wu dibakala wunwanisa voti wumbula matata mandi, kaba banga ko nswa wu kubwe tambula bima bankaka baba nswa wu kutambula. Ayi mu minsiku miba ku Loma, mwana na kunwanisa matata mandi, kafweti baka nzengulu buka yi baba vananga mutu bevonda wadi’andi. Diawu mu masonoko masonimina mu ki Ebeleo ti mu Kingeleko mankambila bana bakinzika ayi batumamana matata mawu.​—Esodu 20:12; Efeso 6:1-3.

9. Mbi bilenda sadisa bana kutumamana matata mawu?

⁹ Mbi bilenda sadisa bana kutumamana matata mawu kheti bana bankaka basi mavanga ko? Kuyindula mamboti moso matata mawu baba vangila bo baba bana balezi, malenda vanga kuvutula matondo ayi kutumamana matata mawu. Bafweti tebuka mvandi moyo ti Yave tat’itu , wuntomba bana batumamana matata mawu. Thangu bana bantubila mambote ma matata mawu kwidi bakundi bawu, mawu malenda vanga bawu mvawu baba kinzika. Bukyedika, ti matata basi ko ntungulu wumboti mu kumonisa luzolo mu bana bawu, malenda vanga mvandi bana bamona mwa phasi kuba tumukina. Vayi bana ba kuyindula ti matata mawu baba zolanga mu  bukyedika, malenda basadisa bazola matata mawu kheti mwa phasi bammona kuvanga mawu. Khomb’itu wu ditoko bantanguninanga Austin wutuba: ‘Khumbu ziwombo yima belanga mayindu ma kutina va nzo, vayi matata mami bakhamba mambu makhambulu phasi yifweti vanga ayi batsudikisa kibila bavangila mawu. Bawu ba kumbikanga mu mayangi mwingi kukoluka yawu dyosokwa dyambu. Kumona nkinza bawu bakumvwanga, maku sadisanga kutumamana malongi mawu ayi kuba kwangidika.”

10, 11. (a) Zikhadulu mbi zimbi zidi mu batu zimmonisanga ti basi ko luzolo kwidi bankaka?(b) Bwidi baklisto bakyedika bammonisananga luzolo kwidi batu boso?

¹⁰ Mvwala Polo mvandi wusonika zikhadulu zinkaka zimmonisa ti batu basi ko luzolo mu bankaka. Bo kamana tuba ti bana bala ba “mambayisa kwidi matata mawu,” nandi wutubila mvandi ti batu bala zabanga ko kuvutula matondo. Mawu makyedika, kibila bawombo bubu bakhambu tondamga mamboti bankaka baba vangila. Polo wutuba mvandi ti batu bala zabanga ko kuba balongo. Bala ba zimbeni zi mamboti, mansundula ti balasa tyanga ko zingila mu ndembama na bankaka. Bala ba mimvwezi mi mambu ma Nzambi ayi bala vakulanga badi yawu, mu kutubila bankaka mambu mambi ayi mu kuvweza Nzambi. Ayi bala vuninanga badi yawu mambu. Mambu makhambulu makyedika malenda bivisa dizina di mutu wunkaka.  a​—Tala matangu madi va wanda.

¹¹ Bisadi bi Yave badi diswasana na batu badi mu nza yimvimba, kibila bammonisanga luzolo lukyedika kwidi bankaka. Mawu madi mambu makyedika. Bila Yesu wutuba ti wawu nsiku wumwadi nkinza mu minsiku Yave kavana mose kubotula kwandi nsiku wutheti wutedi kuzola Nzambi. (Matai 22:38, 39) Yesu mvandi wutuba ti Zimbangi zi Yave bala ba zabila mu luzolo bala ba bawu na bawu.(Tanga Yoane 13:34, 35.) Baklisto bakyedika bafweti zola zimbeni ziawu.​—Matai 5:43, 44.

12. Bwidi Yesu kamonisina luzolo kwidi bankaka?

¹² Yesu wumonisa ti waba zolanga batu. Nandi wuvanga mawu bo kaba kwendanga kasamuna zitsangu zimbote matedi Kintinu ki Nzambi mu mavula mawombo. Nandi wubuka bafwa meso, ba bela malu, baba bwazi ayi bafwa matu. Nandi mvandi wuvulubula batu bafwa. (Luka 7:22) Yesu mvandi wuvana luzingu lwandi mwingi batu boso kheti baba kunlendanga bavuka. Yesu wulandankana kifwani ki Tat’andi mu kumonisa luzolo. Mu nza yimvimba Zimbangi zi Yave beta landankana kifwani kyandi mu kuba luzolo kwidi bankaka.

13. Bwidi luzolo tummonisa kwidi bankaka lulenda kuba sadisila kuzaba Yave?

¹³ Luzolo tummonisa kwidi bankaka lulenda kuba sadisa batu beni batomba kuzaba Yave tati’tu ku diyilu. Mawu mamonika ku tsi Tailandia. Dibakala dimweka bo kayenda mu Lukutukunu Lunnene lu Zimbangi zi Yave, nandi wuyituka beni phila luzolo zikhomba bamonisa. Buawu, bo kavutuka ku nzo’andi, nandi wudinda mwingi kalonguka Kibibila na Zimbangi zi Yave khumbu wadi mu lumingu. Buvyokila thangu, nandi mvandi wutona kulonga dikanda dyandi dyoso ayi batu bankaka. Bo vavyoka zingonda zi sambanu, dibakala beni wutambula kiyeku kyandi kitheti ki kuvanga matangu ma Kibibila mu kimvuka. Diawu tufweti kuyikuvusa: ‘Yimmonisanga luzolo kwidi bankaka? Yimvanganga mangolo  mwingi kusadisa basi dikanda dyami, mu kimvuka ayi mu kisalu ki kusamuna? Yintadilanga bankaka bo Yave keta batadila?’

14, 15. Zikhadulu mbi zimbi bawombo bammonisanga? Bwidi bamfwanikisila mbalukulu yi mavanga bankaka bavanga?

¹⁴ Mu bilumbu bitsuka, batu bammonisanga mvandi zikhadulu zimbi befu tufweti tatuka. Buka bawombo bazolanga ko mamboti. Bankaka bazabanga ko kukiyala, bankwa makhema. Batu bankaka kithemu voti ntu ngolo bakala. Bamvanganga mambu batidi mu khambu yindula ziphasi malenda batwadisila voti malenda twadisila bankaka.

¹⁵ Bawombo baba zikhadulu beni buka bibulu bi nganzi, babalula mavanga mawu. Mbalukulu beni kibibila kitubila yawu tona mu thama. (Tanga Yesaya 11:6, 7.) Matangu beni mantubila bibulu bi nganzi, buka memvwa ayi zikhosi, banzingila mu ndembama na bibulu binkaka tuntwilanga buka mamemi ayi ziphunda. Kibila mbi bala zingila mu ndembama? Mbikudulu beni yinsudikisa: ‘Kibila nzayilu yikyedika yi Yave yala wala ntoto woso.’ (Yesaya 11:9) Tuzebi ti bibulu balendi longuka ko mambu ma Yave, diawu mbikudulu ayoyi yinsundula ti, bankwa mambi bawombo bala balula mavanga mawu.

16. Bwidi Kibibila kisadisila batu bawombo kubalula nzingulu’awu?

¹⁶ Zikhomba ziwombo kumbusa baba buka bibulu bi nganzi, vayi bubu bamana balula mavanga mawu. Wulenda tanga masolo mantubila luzingu luawu mu jw.org, didi ntu dyambu: “Bwidi Kibibila Kibaludila Nzingulu’awu,” mu kiphutu. Baboso bankwiza  zabanga Yave ayi kunsadila, basi ko buka batu Polo katubila mu bilumbu bitsuka bala monikanga banga bazebi kinzika Nzambi vayi mambu bamvanga mamonisanga ko zingolo zi mambu ma Nzambi. Batu ba phila ayoyi, bamvunanga ti balembu sadila Nzambi vayi mu nzingulu’awu mankaka bammonisanga. Vayi bisadi bi Yave bawombo mu bawu baba makhema, angi bubu bamana ‘vwata bumutu bumona, buvangulu boso bukadidi manyindu ma Nzambi, mu busonga ayi mu bunlongo bukyedika.’ (Efeso 4:23, 24) Bo mutu kanlonguka matedi Nzambi, batu bankwiza bakulanga ti nkinza beni widi kulandakana minswa myandi. Mawu ma basadisanga kubalula mambu baba kikininanga, phila yi kuyindudila, ayi mambu bamvanga. Disi dyambu dilwelo ko kuvanga mawu, vayi pheve yinlongo yinsadisanga baboso batidi kukwangidika Nzambi.

17. Mbi tulenda vanga mwingi tubika tambakana zikhadulu zi batu bakhambu sadilanga Nzambi?

¹⁷ Bubu vasi ko phasi kumona diswasana mu batu bansadilanga Nzambi ayi bakhambu kunsadilanga. Ayi tufweti ba keba keba mwingi tubika tambakana zikhadulu zi batu bakhambu sadilanga Nzambi. Tutidi kulandakana thwadusulu yi Yave mu kutatuka ntindu batu bantubila mu 2 Timoteo 3:2-5. Bukyedika ti twisi ko bu kuba tatukila mu ziphila zyoso. Kibila badi batu khumbu zinkaka bansalanga yitu, bankotanga yitu mu kikola voti bankalanga yitu. Vayi twisintomba ko kuyindudila voti kuvanga mambu bawu bamvanganga. Mbi bilenda kutusadisa? Tufweti tomba kukindisa kikundi kitu na Yave mu kulongukanga Kibibila ayi kusola bakundi batidi kuvanga luzolo lu Nzambi.

18. Bwidi mambu tunkoluka ayi tumvanga malenda sadisila bankaka batomba kuzaba Yave?

¹⁸ Mvandi tufweti tomba kusadisa bankaka bazaba Yave. Tomba phila yi kuvanina kimbangi voso kwa vama widi ayi dinda Yave ka kusadisa kutuba mambu masulama mu thangu beni. Tufweti bika batu boso bazaba ti befu twidi Zimbangi zi Yave. Ayi tufweti bika mavanga mitu mamboti mazitisa Nzambi kubika befu veka. Yave ‘wutulonganga mwingi tubika kunlenza, tubika zinzinunu zi nza. Vayi tuzingila mu thangu ayiyi mu khambu phulu yi dya ayi yi nwa. Tuzingila mu busonga, mu kukinzika Nzambi.’ (Tito 2:11-14) Befu kulandakana ntungulu wu Yave mu kuvanga mambu nandi kantomba, bankaka mvandi bala tomba kulandakana ntungulu’itu. Bawombo mu bawu bala tuba: ‘Tutidi kukwenda yinu, kibila tuyuwizi ti Nzambi widi yinu.’​—Zakalia 8:23.