Skip to content

Skip to table of contents

DILONGI 3

Bwidi Wulenda Kyebila Ntim’aku?

Bwidi Wulenda Kyebila Ntim’aku?

‘Mu byuma byoso wunkyeba, luta kyeba ntim’aku, bila muawu mwidi tho yi moyo.’ZINGANA 4:23.

NKUNGA 36 Tukyeba Mboti Ntim’itu

MAMBU TWANLONGUKA *

1-3. (a) Kibila mbi Yave kaba zodilanga Salomo, ayi lusakumunu mbi Salomo katambula? (b) Byuvu mbi tunkwiza baka mvutu mu dilongi adidi?

SALOMO wuyiza ba ntinu ku Isaeli bo kaba ditoko. Va thononu luyalu lwandi, Yave wummonikina mu ndosi ayi wunkamba: ‘Dinda bi wuntomba minu yi kuvana.’ Salomo wuvutudila: “Minu yikhidi kwami ditoko ayi yisi ko beni luzabu. . . . Diawu, vana kisadi kyaku ntima wuntumamananga mwingi kufundisa dikabu dyaku.’ (1 Mintinu 3:5-10) ‘Ntima wuntumamananga’—bukyedika, diba dyambu difwana kadinda! Tulendi kwituka ko kuzaba ti Yave waba zolanga beni Salomo! (2 Samueli 12:24) Nzamb’itu wuyangalala beni mu mvutu ntinu kavana, diawu kamvanina ‘ndwenga ayi luzabu mu ntima.’—1 Mintinu 3:12.

2 Mu thangu yoso kaba wukwikama, Salomo wutambula lusakumu luwombo. Nandi wubaka lwaku lu kutunga tempelu ‘mu kibila ki dizina di Yave, Nzambi yi Isaeli.’ (1 Mintinu 8:20) Nandi wuyiza ba wuzabakana mu ndwenga Nzambi kamvana. Ayi mambu katuba mafumina kwidi Nzambi, madi masonama mu zibuku zitatu zi Kibibila. Yimweka mu ziawu yidi buku yi Zingana.

3 Kikuma ntima bakisadila khama mweka di zikhumbu mu buku yi Zingana. Dedi, mu Zingana 4:23, befu tuntanga: “Mu byuma byoso wunkyeba, luta kyeba ntim’aku.’ Mu lutangu alulu, mbi kikuma ‘ntima’ kinsundula? Tunkwiza baka mvutu wu kyuvu akyoki mu dilongi adidi. Tunkwiza baka mvandi mimvutu mi byuvu byodi: Bwidi Satana kantombila kuvukumunina ntim’itu? Ayi mbi tulenda vanga mwingi tukyeba ntim’itu? Mwingi tutatamana bakwikama kwidi Nzambi, befu tufweti visa mimvutu mi byuvu abyobi binkinza.

MBI BINSUNDULA ‘NTIM’AKU’?

4, 5. (a) Bwidi matangu ma Minkunga 51:6 matusadisa kuvisa mbi kikuma ‘ntima’ kinsundula? (b) Bwidi buvinya bwitu bummonisina nkinza wu kimutu twidi mu khat’itu?

4 Mu Zingana 4:23, kikuma ‘ntima’ ba kisadila mwingi kutubila ‘kukhati ntim’itu’ voti ‘Kimutu kitu kikhati.’ (Tanga Minkunga 51:6 ayi tala matangu madi va wanda mu nwt-TPO.) Mu bikumu binkaka, kikuma ‘ntima’ kintubila mvandi mayindu mitu ma kisweki voti ma tsi ntima, mabanza, ayi zinzinunu. Kiawu kintubila kimutu twidi mu khat’itu, bika ti phila tummonikinanga va mesu ma batu.

5 Tala phila buvinya bwitu bu kinsuni bummonisina nkinza wu kimutu twidi mu khat’itu. Ditheti, mwingi tuba buvinya bumboti, tufweti dya bidya bimboti ayi bifwana, tufweti nyikunanga mvandi binama bi nyitu kadika thangu. Bobuawu mvandi mu befu, mwingi tutatamana kuba kiphevi kimboti, befu tufweti tanganga Kibibila ayi bilongulu bimbongulwanga mu Kibibila, ayi kumonisa mvandi ti twidi kiminu mu Yave. Tummonisanga kiminu kitu mu Yave, mu kusadila mambu tunlongukanga ayi kulonga mawu bankaka. (Loma 10:8-10; Yakobi 2:26) Dimwadi, bo tuntala kizizi kitu, ḿba tulenda yindula ti twidi buvinya bumboti kheti twidi kubela kukhat’itu. Bobuawu mvandi, mu kutadila mambu ma kiphevi tumvanganga kadika kilumbu, tulenda tuba ti kiminu kitu kidi kingolo, vayi zinzinunu zimbi zilenda konzuka mu ntim’itu. (1 Kolinto 10:12; Yakobi 1:14, 15) Tufweti tebuka moyo ti Satana tidi kututambikisa phila yimbi kanyindudilanga. Vayi, bwidi kankwedikilanga kuvanga mawu? Ayi bwidi tulenda kuyikyebila befu veka?

BWIDI SATANA KATOMBILANGA KUVUKUMUNINA NTIM’ITU?

6. Mbi Satana kantomba, ayi mangolo mbi kamvanganga mwingi kudukisa makani mandi?

6 Satana wubangusa zithumu zi Yave ayi wumvwanga to nkinza zitsatu zyandi, ayi wuntomba befu tuba buka nandi. Satana kalendi tukwika ko kuvanga mambu nandi kantomba. Diawu kantombila kutuvukumunina mu ziphila zinkaka. Buka, nandi wunsadilanga batu kamana vukumuna bankalanga yitu va nsengi. (1 Yoane 5:19) Nandi wumvingila befu tusola kuvyokisa beni thangu na batu beni, kheti tuzebi ti kuba yawu kikundi kulenda ‘tubifisa’ voti ‘kutuvukumuna’ mwingi tuba mayindu ayi mavanga dedi mawu. (1 Kolinto 15:33; tala matangu madi va wanda mu nwt-TPO.) Ntinu Salomo wubwa mu ntambu awowo. Nandi wukwelana na bakyeto bapakanu, ayi ‘malembe malembe bakazi bandi bavukumuna ntim’andi’ mwingi kabika bwe tumukina Yave.—1 Mintinu 11:3; tala matangu madi va wanda mu nwt-TPO.

Bwidi wulenda kyebila ntim’aku mu mangolo Satana kamvanga mwingi kuvukumuna mayindu maku? (Tala lutangu 7) *

7. Byuma mbi binkaka Satana kansadilanga mwingi kutembikisa phil’andi yi kuyindudila, ayi kibila mbi tufweti bela keba keba mu mawu?

7 Satana wunsadilanga mambu mawombo bamvyokisanga mu televisão mwingi kutembikisa mayindu mandi. Nandi zebi ti tuvuvisilanga ko to thangu mu zinongu tuntalanga, vayi zi kutulonganga bwidi bu kuyindudila, ziawu zimbalulanga mabanza ayi mavanga mitu. Yesu wusadila buboti zinongu mwingi kulonga. Tala kifwani, mu kinongu ki mwisi Samalia ayi kinongu ki mwana wubunga kyuka kyandi. (Matai 13:34; Luka 10:29-37; 15:11-32) Vayi, batu badi mayindu ma Satana balenda sadila binongu bi luvunu mwingi kutuvukumuna. Tufweti tula kadika kyuma va kibwangu kyandi. Mambu mawombo bammonisanga mu televisao, malenda kutuvukumuna ayi mvandi malenda kutulonga mu khambu bifisa mayindu mitu. Vayi tufweti ba keba keba. Bo tunsola bisavu, tufweti kuyikuvusa ‘Mambu yimmona mu televisão madi mu kundokisa ti vasi ko dyambu minu kulandakana zitsatu zyama zi kinsuni?’ (Ngalatia 5:19-21; Efeso 2:1-3) Mbi wufweti vanga ngye kubakula ti mambu wuntala mu televisão mannangika phila yi kuyindudila yi Satana? Tina mawu dedi bo wulenda tinina kimbevu kintambakananga.

8. Bwidi matata balenda sadisila bana bawu kukyeba buboti ntim’awu?

8 Matata, badi kiyeko kinneni mu matedi kukyeba bana bawu mu mangolo ma Satana ma kubifisa mintima miawu. Bukyedika ti ngye wumvanganga mamoso wunnunga mwingi kukyeba bana baku babika bakana kubela. Ngye wuntatama kudyodisa nzo’aku ayi wunlozanga kunganda kyoso kwa kyuma kilenda vanga bana baku kubakana kubela. Bobuawu mvandi, ngye wufweti kyeba bana baku mu zifilmi, mambu mankaka ma televisão, bisavu mu telefoni ayi zikhondi zi mayo zimmonisa mayindu ma Satana. Yave wukuvana kiyeku ki kusadisa bana baku baba bakundi ba Yave. (Zingana 1:8; Efeso 6:1, 4) Diawu bika kuba boma bu kutula ndilu mu mambu bana baku balenda vanga mu kulandakana minsiku mi Kibibila. Kamba bana baku bakhidi bilelezi mambu balendi ko kumona ayi mambu balenda mona, ayi wubasadisa kuvisa bibila bi makani maku. (Matai 5:37) Bo bana baku bankonzuka, wu bakubika mwingi baveka bazaba kuswasisa mambu mamboti ayi mambi mu kulandakana minsiku mi Yave. (Ebeleo 5:14) Tebuka moyo ti bana baku bala longuka beni mu mambu wuntuba, vayi bala luta longuka mu kumona kifwani kyaku.—Deutelonomi 6:6, 7; Loma 2:21.

9. Diyindu mbi Satana kantyamunanga, ayi kibila mbi didi ntambu?

9 Satana mvandi wumbifisanga ntim’itu, mu kutuvanga kuba lufyatu mu ndwenga yi batu, kubika kwandi mu mayindu ma Yave. (Kolosai 2:8) Dimweka mu mayindu Satana kantyamunanga didi matedi busina. Nandi wumvanganga batu kuyindula ti kubaka busina difweti ba dyambu dilutidi nkinza mu luzingu. Batu banyindudilanga abobo balenda ba busina voti balendi ba ko. Bawu balenda ba va kingela, kibila mbi? Bila bawu bansikikanga mayindu mawu mu kubaka zimbongo, diawu bakivaninanga beni mu bisalu, bantululanga kikundi kiawu na dikanda ayi Nzambi mwingi kudukisa makani mawu. (1 Timoteo 6:10) Befu tulenda vutula matondo kwidi Tat’itu yi diyilu wu tusadisanga kubaka mayindu mafwana mu matedi zimbongo.—Mpovi 7:12; Luka 12:15.

BWIDI TULENDA KYEBILA NTIM’ITU?

Dedi nkengididi ayi batu baba kengidilanga myelu mi divula mu thangu yikhulu, ba wulubuka mwingi wuzaba kubakula kyoso kyuma kimbi mwingi kibika kota mu ntim’aku. (Tala bitini bi matangu 10-11) *

10-11. (a) Mbi tufweti vanga mwingi kuyikyeba befu veka? (b) Mbi nkengididi kaba vanganga mu thangu yikhulu, ayi bwidi kilunzi kitu kilenda bela buka nkengididi?

10 Boti tutidi kununga kukyeba ntim’itu, tufweti zaba mintambu ayi mu thinu kuvanga mambu mwingi kuyikyeba. Kikuma ‘kukyeba’ basadisa mu Zingana 4:23 ma tutebula moyo kisalu nkengididi kaba vanganga. Mu bilumbu bi Ntinu Salomo, minkengididi myaba banga kuyilu kibanga ki divula baba tendukanga ba kumona mbeni widi mu kufikama. Mambu amama matusadisa kuvisikisa mbi tufweti vanga mwingi Satana kabika kutuvukumuna mu mayindu mandi.

11 Mu thangu yikhulu, minkengididi baba salanga va kimweka ayi batu baba sunganga divula. (2 Samueli 18:24-26) Bawu baba salanga va kimweka mwingi kukyeba divula, mu kutomba kuzaba boti myelu midi mizibama bo zimbeni bamfikama ku divula. (Nehemia 7:1-3) Kilunzi * kitu kikubuku mu Kibibila, kilenda sala buka nkengididi ayi kutulubula bo Satana kantomba kuvukumuna mayindu, mabanza, voti zinzinunu zitu. Diawu, yoso thangu kilunzi kitu kitulubula mu dyambu dilenda kututula va kingela, tufweti kuwa ayi kuvanga dyoso dyambu mwingi kutina.

12-13. Mambu mbi balenda tuvukumuna tuvanga, vayi mbi tufweti vanga?

12 Tala kifwani kimmonisa bwidi tulenda kuyikyebila mwingi Satana kabika kutuvukumuna mu mayindu mandi. Yave wutulonganga ti “kitsuza, ayi zitsumukunu zinkaka zibika monika mu [befu].” (Efeso 5:3) Bwabu mbi tufweti vanga boti bankotanga yitu kikola voti bansalanga yitu bantona kutuba mafunza voti mambu ma kitsuza? Befu tuzebi ti tufweti ‘manga luzingu lukhambu lu kinzambi ayi zinzinunu zi nza.’ (Tito 2:12) Kilunzi kitu kidi buka nkengididi, kilenda tulubula mu dyambu dimbi. (Loma 2:15) Vayi befu twala wilukila kilunzi kitu? Tulenda thoto mwingi kulandakana batu bankotanga yitu kikola voti kumona zifoto bawu bayifilasananga. Vayi ayiyi, yawu thangu tufweti zibikila mu kubalula mambu ma kukoluka voti kubotuka vana.

13 Mawu mantombolo kuba kibakala mwingi tubika yindula voti kuvanga mambu mambi batu bankotanga yitu kikola bamvanganga. Tulenda ba lufyatu ti Yave wummonanga mangolo tumvanga, ayi nandi wu tuvananga mangolo ayi ndwenga tuntomba mwingi kununga mayindu ma Satana. (2 Lusansu 16:9; Yesaya 40:29; Yakobi 1:5) Mbi binkaka tulenda vanga mwingi tutatamana kukyeba ntim’itu?

TATAMANA WUKOTUKA

14-15. (a) Mu dyambu mbi tufweti zibudila ntim’itu, ayi bwidi tulenda vangila mawu? (b)  Bwidi matangu madi mu Zingana 4:20-22 matusadisa tuluta baka ndandu mu matangu mitu ma Kibibila? (Tala mvandi quadro “Bwidi bu Kubwela Yindudila Mambu Tuntanga.”)

14 Mwingi tukyeba ntim’itu, befu tufweti bika kuvanga mambu mambi ayi kukinina mambu mamboti. Bwe yindul’abu kifwani ki bibanga binangama bi divula. Nsungi wu myelu kalenda zibika myelu mwingi mbeni kabika kota ku divula, vayi khumbu zinkaka nandi waba zibulanga miawu mwingi kukotisa bidya ayi byuma binkaka bankosa ku divula. Boti myelu mitatamana mikangama, khanu batu bafwa mu nzala. Bobuawu mvandi, befu mvitu tufweti zibula ntim’itu kadika thangu mwingi mayindu ma Nzambi ma tutwadisa.

15 Mu Kibibila mwidi mayindu ma Yave. Diawu, kadika khumbu tuntanga Kibibila, twidi mu kubikila mayindu ma Yave matwadisa mayindu, mabanza, ayi mavanga mitu. Bwidi tulenda bakila ndandu mu matangu mitu ma Kibibila? Kusambila mvandi nkinza kwidi. Khomba mweka wunkyetu wutuba: “Ava yitanga Kibibila, yinsambilanga kwidi Yave, yindindanga mwingi nandi katsadisa kumona buboti mambu mamboti madi mu Dyambu dyandi.” (Minkunga 119:18) Mvandi tufweti yindula mambu tuntanga. Bo tunsambila, tuntanga, ayi tunyindula, Dyambu di Nzambi dilenda kota kukhati ntim’itu ayi tulenda zola mayindu ma Yave.—Tanga Zingana 4:20-22; Minkunga 119:97.

16. Bwidi batu bawombo bambakilanga ndandu mu kutala zivideo zi JW Broadcasting?

16 Phila yinkaka yi bikila mayindu ma Nzambi ma tutwadisa yidi mu kutalanga zivideo zi JW Broadcasting®.Bakwela bamweka batuba: “Zivideo zi kadika ngonda zi JW Broadcasting zidi mimvutu mu minsambu mitu! Ziawu zinkindisanga kiminu kitu ayi zi tuvananga mangolo mu thangu twidi mu kyunda voti bo tuyimona buka ti twidi befu veka. Ayi tunkuwanga khumbu ziwombo minkunga mi kadika ngonda ku nzo. Befu twaba sikisanga miawu mu thangu tunlamba, tunkombula nzo voti bo tunwa chá.” Zivideo zi kadika ngonda, zi tusadisanga kukyeba mintima mitu, ziawu zi tulonga kuyindudila mu phila Yave kayindudilanga ayi kununga kubika landakana mayindu ma Satana.

17-18. (a) Mbi byala monika befu kusadila mambu Yave katulongisa, dedi bummonisina matangu ma 1 Mintinu 8:61? (b) Mbi tulenda longuka mu kifwani ki Ntinu Ezekiasi? (c) Dedi bummonisina nsambu Davidi kavanga widi mu Minkunga 139:23, 24, mu mambu mbi tulenda sambidila?

17 Kadika thangu tummona ndandu yidi mu kuvanga mambu mamboti, kiminu kitu kimbwelanga kukindama. (Yakobi 1:2, 3) Befu tumbanga buboti, bila tunkwangidikanga Yave ayi nandi wu kututedila bana bandi, ayi tuntombanga kubwela kunkwangidika. (Zingana 27:11) Kadika khumbu tumvyokila mu zithotolo, befu twidi lwaku lu kumonisa ti twisi ko mintima mivasuka mu kusadila Tat’itu yi luzolo. (Minkunga 119:113) Tummonisanga mvandi ti tunzolanga Yave mu ntim’itu woso, voti mu ntima widi wukubama mu kutumukina Nzambi ayi kuvanga luzolo lwandi.—Tanga 1 Mintinu 8:61.

18 Bukyedika ti twala vanga zinzimbala? Ngete; bila twidi batu basumuka. Befu vanga zinzimba, tutebukanga moyo kifwani ki Ntinu Ezekiasi. Nandi wuvanga zinzimbala khumbu zinkaka. Vayi wunyonga masumu mandi, ayi wutatamana kusadila Yave ‘mu ntima woso.’ (Yesaya 38:3-6; 2 Lusansu 29:1, 2; 32:25, 26) Diawu tuvanganu mangolo mwingi kununga zithotolo zi Satana zi kutuvukumuna mu mayindu mandi. Tusambilanu mwingi tuba ‘ntima wuntumamananga.’ (1 Mintinu 3:9; tanga Minkunga 139:23, 24.) Befu tulenda tatamana bakwikama kwidi Yave, befu kuluta kyeba ntim’itu.

NKUNGA 54 ‘Ya yiyi Nzila’

^ Lut. 5 Twala tatamana bakwikama kwidi Yave, voti twala bika satana katuvukumuna mwingi tubika sadila Yave? Mwingi tubaka mvutu wu kyuvu akyoki, tulendi tadila ko to zithotolo zikwa tumviokila, vayi mu phila tunkyebilanga ntim’itu. Mbi kikuma ‘ntima’ kinsundula? Bwidi Satana kantombila kuvukumunina ntim’itu? Ayi bwidi tulenda kebila ntim’itu? Mu dilongi adidi tunkwiza baka mimvutu mi byuvu abyobi binkinza.

^ Lut. 11 TSUDUKUSU YI BIKUMA: Yave wutuvana kilunzi mwingi tufyongunina mayindu, mabanza, ayi mavanga mitu mwingi tuyisemba befu veka. (Loma 2:15; 9:1) Kilunzi kikubuku mu Kibibila, kiawu kinsadilanga zithumu zi Yave dedi bo zididi mu Kibibila mwingi kufundisa mambu tunyindula, tumvanga ayi tuntuba boti madi mamboti voti mambi.

^ Lut. 56 MAMBU MADI MU ZIFIKULA: Khomba mweka yi dibakala wuntala televisão ayi wunzimbukila mambu ma butsuza mammonika. Nandi kafweti sola mbi kankwiza vanga.

^ Lut. 58 MAMBU MADI MU ZIFIKULA: Nkengididi mu thangu yikhulu wummona mbeni kunganda divula. Nandi waba telanga batu baba kengidilanga mwelu, ayi bawu baba tambudilanga mu nzaki mu kuzibika myelu mi divula ayi kuzibikila miawu kukhati.