1. Dilongi mbi di lukindusu Yehova kalonga Abalahami?

 DIBA disolo diodi Abalahami kasi zimbakana ko. Nzambi wunkamba mu nzila mbasi ti: Wela bunga mbanza yi Sodoma ayi Ngomola. Dibakala beni dikuikama dikitatikisa. Wunyuvula ti: “Tidi kuaku bunga batu basonga va kimosi ayi bo bambimbi? . . . Nsambisi wu ntoto wumvimba maka vanga diambu dikambulu busonga?” Mu mvibudulu woso, Yehova wulonga nkundi’andi wu luzolo dilongi dio tueta bakila mamboti ayi dio dieta kutukindisa: Nzambi kalendi ko bunga batu basonga.​—1 Mo. 18:23-33.

2. Bue tulenda bela sikididi ti zitsambusulu zi Yehova zidi zi busonga ayi weta tumona kiadi?

² Bue tulenda bela sikididi ti zitsambusulu zi Yehova zidi zi busonga ayi zikiadi? Bila tuzebi ti “Yehova weta tala mintima” mi batu. (1 Sa. 16:7) Bukiedika zebi “mintima mioso mi batu.” (1 Mtn. 8:39; 1 Lus. 28:9) Kidi kiedika ki kutuyitukisa. Zinzengolo zi Yehova zilutidi phisulu’eto. Diawu pheve santu yipusa Polo katuba mu diambu di Yehova Nzambi ti: “Zinzengolo ziandi zilendi fiongonono ko!”​—Lom. 11:33.

3-4. Thangu zinkaka kiuvu mbi tulenda kukiyuvula, ayi mbi tueka ntadila mu disolo diadi? (Yowani 5:28, 29)

³ Thangu zinkaka, tulenda kukiyuvula biuvu bio bidedikini banga biobi Abalahami kakiyuvula. Kutu tulenda kukiyuvula: ‘Batu bo Yehova kavonda ku mbanza yi Sodoma ayi yi Ngomola balenda fuluka? Bawombo mu bawu badi mu khati ‘pfulukulu yi . . . batu bakambulu basonga.’​—Mav. 24:15.

⁴ Tubue tadila mambu mo tuzebi mu diambu di pfulukulu. Mu bilumbu bibedi, tusudikidi bumboti mboti “pfulukulu mu diambu di luzingu” ayi “pfulukulu mu diambu di tsambusulu.”   a (Tanga Yowani 5:28, 29.) Kiezila beni kioki kime ludika tsudukulu’eto mu mambu mo tueka ntadila mu disolo diadi ayi mu dio dilandikini. Mu diambu ditedi zitsambusulu zi lunungu zi Yehova, tueka teka tadila mambu mo tuisi zaba ko, bosi matu tadila mambu mo tuzebi.

MAMBU MO KA TUISI ZABA KO

5. Mambu mbi minkanda mieto miyolukila mu thama mu diambu ditedi batu bo babungu ku Sodoma ayi ku Ngomola?

⁵ Mu thangu thama, minkanda mieto miluta tubila diambu ditedi zaba tsukulu yi batu bo Yehova keta tadila bakambulu busonga. Tutuba ti batu bo badi banga bo baba ku mbanza yi Sodoma ayi yi Ngomola, bawu basi ko vuvu ki pfulukulu. Vayi kumanima mamana longuka bumboti mboti, ayi sambila mu bila ki diambu beni, tuyiza sudika bumboti mboti ti, tulendi ko tuba mu sikididi kioso ti batu beni balendi ko pfuluka. Bila mbi?

6. Tanga mua bifuani bi bitumbu bio Yehova kavana batu bo bakambulu busonga, ayi diambu mbi katuisi zaba ko?

⁶ Tutadila mua ndambu mambu mo madedikini ayi bifuani beni. Masolo mawombo ma Bibila malembo sudikisa bitumbu bio Yehova kavana batu bo bakambulu busonga, banga bobo babungu mu Khuka yi nlangu voti tsanbuadi yi makanda ma batu bo katulendi koka ko tanga bobo babungu mu thangu bana ba Iseli beba kuenda ku tsi yi tsila, voti 185 000 ki basoda bo bavondu mu builu bumosi kuidi mbasi yi Yehova. (1 Mo. 7:23; 5 Mo. 7:1-3; Yes. 37:36, 37) Diawu, Bibila kitubidi mambu moso mo mammonisa ti Yehova wuvonda batu beni bana muingi bafua mvimba mvimba mu kondo bue baka vuvu ki pfulukulu? Nana, buawu ko buididi. Bila mbi tulenda kubutubila?

7. Mbi tukambulu zaba mu batu bo bafua mu khuka yi nlangu voti bo bafua mu thangu bana ba Iseli baziona ntoto wu Kana? (Tala va baba.)

⁷ Tuisi zaba ko bue Yehova katadila kadika mutu; tuisi zaba ko phe keni batu bo bavondu babaka diluaku dizaba Yehova ayi dibalula ntima. Mu diambu ditedi thangu yi Khuka yi nlangu, Bibila kitubidi mu diambu di Nowa ti, “wuba nsamuni wu busonga.” (2 Pi 2:5) Vayi Bibila kisi tuba ko ti mu thangu Nowa kabe tunga nzaza, ti wubaka thangu yimana kue lubulanga batu boso baba vambata ntoto mambu mo bafueti dengana mu Khuka yi nlangu. Buawu kuandi phe buididi, mu diambu ditedi makanda ma basi Kana, tuisi zaba ko ti keni batu beni bambimbi babaka diluaku dizaba Yehova ayi diluaku di baludila mavanga mawu.

8. Mambu mbi tukondolo zaba mu diambu ditedi basi Sodoma ayi basi Ngomola?

⁸ A buabu batu bo bavondu ku Mbanza yi Sodoma ayi yi Ngomola bue bela sundukila? Mutu wusonga nio wuba mu dizina di Loti wuzingila va kimosi ayi batu beni. Vayi nia Loti wumana samunina batu boso? Nana. Bukiedika batu beni baba batu bambimbi, vayi wumosi mosi mu bawu wuzaba suasikisa diambu dimboti ayi diambu dimbimbi? Tubambuka moyo ti, babakala bawombo ba mbanza beni bedika tomba sangisa nitu mu kingolo ayi banzenza ba Loti. Bibila kitubidi ti, mu nkangu beni mu ba na “bana balezi ayi biboba.” (1 Mo. 19:4; 2 Pi. 2:7) Bue tummuena, Yehova, Nzambi nkua kiadi, wubaka nzengolo yikambu fulukisa kadi wumosi mu batu beni? Yehova wusikimisa Abalahami mu kunkamba ti ku mbanza beni kuisi ba ko kadi kumi ki batu basonga. (1 Mo. 18:32) Baba batu bakondulu busonga ayi Yehova wubazengila  mambu mu tadila mavanga mawu. Tulenda tuba mu sikididi kioso ti kadi mutu mu bawu wela fuluka mu “pfulukulu yi . . . batu bo bakondulu busonga”? Nana, tulendi ko butubila mu sikididi kioso!

9. Mambu mbi ka tuisi zaba ko mu diambu di Solomo?

⁹ Thangu zinkaka tueta kuiza tanga mu Bibila ti batu basonga bayiza ba batu bakondulu busonga. Mu kifuani Ntinu Solomo buawu kayiza sundukila. Wulongusu bumboti mboti zinzila zi Nzambi ayi Yehova wunsakumuna buwombo; vayi kuntuala, wuyiza tona sambila zinzambi zi luvunu. Masumu mandi mafuemisa buwombo Yehova ayi matula ti dikanda di Iseli didengana bivonza mu zikhama zi mimvu. Bukiedika, Bibila kitubidi ti Solomo “wuziku va kimosi ayi madise mandi,” buba phe babakala bakuikama banga ntinu Davidi. (1 Mtn. 11:5-9, 43; 2 Mtn. 23:13) Vayi phila yo ban’zikila yawu yimmonisa ti wela fuluka? Bibila kisi matubila ko. Batu bankaka balenda banzila ti Solomo wela fuluka bila Bibila kitubidi ti, “mutu wowo wufua wukulu mu masumu.” (Lom. 6:7) Buawu kuandi buididi, vayi yawu ko yimmonisa ti batu boso bafua bela fuluka. Kutu yawu ko yimmonisa ti mutu niandi fua buna kafueti fuluka kaka kiza bue zingi diaka luzingu lumona. Pfulukulu didi dikaba di Nzambi yi luzolo. Weta vana diluaku beni kuidi bobo batidi kunsadila mu luzingu luawu loso. (Yobi 14:13, 14; Yow. 6:44) Solomo wela baka dikaba beni? Yehova zebi mvutu; beto tuisi zaba ko. Vayi beto tuzebi ti Yehova wela vanga mambu mu phila yi busonga.

MAMBU MO TUZEBI

10. Yehova diyindu mbi kadi mu diambu ditedi mbungulu yi batu? (Yehezekieli 33:11) (Tala phe foto.)

¹⁰ Tanga Yehezekieli 33:11. Mu thangu keta tadila batu, Yehova weta tukamba phila yo keta kimuena. Thumu Piela mu lutuadusu lu pheve santu wuvutukila ziphova ziozi m’bikudi Yehezekieli kasonika, mu tuba ti “Yehova . . . kakadi zola ti wumosi kabungana.” (2 Pi. 3:9) Ziphova beni zituveni sikididi ti, Yehova, kakadi lukumuka vonda batu mvimba mvimba. Widi Nzambi yi ntima kiadi ayi weta kimonisa kadika thangu yo diluaku dimonikini.

11. Banani kabela sie fuluka ko, ayi bue tudizabidi?

¹¹ Mbi tuzebi mu diambu di batu bo kabela sie fuluka ko? Bibila mua ndambu bifuani kuandi kiveni. b Yesu wutuba ti Yuda Isikalioti kela sie fuluka ko. (Mlk. 14:21; tala phe Yow. 17:12 ayi noti yi ndongokolo mu Bibila ki kifalisi.) Yuda wuzaba ti diambu dio kavanga didi dimbimbi mu diambu di Yehova ayi Muan’andi vayi wudivangila mu nko. (Tala Malako 3:29 ayi noti yi ndongokolo mu Bibila ki kifalisi.) Phila mosi phe Yesu wutuba ti bapfumu zi mabundu bankaka bo babe kuntombukilanga bela fua mu kondo baka vuvu ki pfulukulu. (Mat. 23:33; tala Yow. 19:11 ayi noti yi ndongokolo mu Bibila ki kifalisi “l’homme.”) Ayi Thumu Polo wukebisa mimvuezi mi mambu ma Nzambi (apostats) ti bela sie fuluka ko.​—Ebe. 6:4-8; 10:29.

12. Mbi tuzebi mu ntima kiadi wu Yehova? Vana bifuani

¹² Vayi, diambu mbi tuzebi mu ntima kiadi wu Yehova? Bue kamonisina ti “kakadi zola ti wumosi kabungana”? Tutadila phila yo kamonisina ntima kiadi’andi kuidi batu bo bavanga masumu manneni. Ntinu Davidi wuvanga masumu mawombo manneni, buba phe kiphinga kio katula ayi vonda mutu. Vayi, Davidi wubalula ntima, ayi Yehova wunlemvukila mu kummonisina ntima kiadi. (2 Sa. 12:1-13) Ntinu Manase wuvanga mambu mawombo mambimbi mu tini kinneni ki luzingu  luandi. Buba ti wuvanga mambu mawombo mambimbi, Yehova wulemvukila Manase bila wuyiza balula ntima. (2 Lus. 33:9-16) Bifuani beni bio bieta tubambula moyo ti, Yehova weta monisa ntima kiadi kadika khumbu yo keta mona bibila bi kubutudila. Wela fulukisa batu baphila yoyi, bila batu beni bayiza zaba ti masumu manneni bavanga ayi bayiza balula ntima.

13. a) Bila mbi Yehova kamonisina basi Ninive ntima kiadi? b) Kuntuala, mambu mbi Yesu kayiza tuba mu diambu di basi Ninive?

¹³ Tuzebi diaka ti, Yehova wumonisina basi Ninive ntima kiadi. Nzambi wukamba Yona ti: “Mambimbi mawu matudidi vantual’ama.” Vayi mu thangu babalula ntima, Yehova wubalemvukila mu buphombo boso. Yehova wuluta ba ntima kiadi viokila Yona. Nzambi wubambula m’bikudi’andi nio wuba mu nganzi ti basi Ninive “basi zaba ko suasikisa dimboti ayi dimbimbi.” (Yona 1:1, 2; 3:10; 4:9-11) Kuntuala, Yesu wusadila kifuani beni mu diambu di longisa busonga ayi ntima kiadi wu Yehova. Yesu wutuba ti basi Ninive bo babalula ntima “bela fuluka mu lumbu ki tsambusulu.”​—Mat. 12:41.

14. “Pfulukulu yi tsambusulu” mu diambu di basi Ninive mbi yinsundula?

¹⁴ “Tsambusulu” yi phila mbi basi Ninive bela “fulukila”? Yesu wutubila “pfulukulu yi tsambusulu” yo yela salama mu bilumbu binkuiza. (Yow. 5:29) Wutubila mbiadulu’andi yi mili ki mimvu yoyi “batu basonga ayi bo bakondulu busonga” bela fulukila. (Mav. 24:15) Kuidi bakondulu busonga, bela fuluka mu diambu di “tsambusulu.” Yin’zola tuba ti Yehova ayi Yesu bela tala ayi bela fiongunina mavanga mawu ayi phila yoyi bela tadila malongi ma Nzambi. Enati muisi Ninive fulukidi ayi mengi kuandi kota mu tsambudulu yivedila, buna tsambusulu’andi yela ba yibaka tumbu. (Yes. 65:20) Vayi kuidi bobo bela sobula sambila Yehova mu bukuikama boso, tsambusulu’awu yela ba mu diambu di baka mamboti. Bela baka vuvu ki zinga mvu ka mvu!​—Dan. 12:2.

15. a) Bila mbi tufueti kebila mu tuba ti kadi mutu mu batu bo babungu ku mbanza yi Sodoma ayi Ngomola wela fuluka? b) Bue tulenda sudikila ziphova zio zidi mu Yuda 7? (Tala ankadre “ Mbi Yuda kazola tuba?”)

¹⁵ Thangu Yesu katubila batu ba Sodoma ayi Ngomola, wutuba ti “mu lumbu ki tsambusulu,” bawu bela luta ba bamboti viokila batu  bobo bamanga kunwilukila. (Mat. 10:14, 15; 11:23, 24; Luka 10:12) Mbi kazola tuba? Tulenda banzila ti Yesu wuviokisa viangu mu ziphova zio katuba mu thangu beni. Mu tala ayi mu mona buawu ko buididi. Kutu buawu kaluta tubila phe mu diambu di basi Ninive. Yi monikini ti mambu mo Yesu katuba mu diambu di basi Sodoma ayi basi Ngomola, buawu buididi. Lumbu ki tsambusulu kioki Yesu katubila mu diambu di basi Sodoma ayi basi Ngomola, kitadidi phe basi Ninive. c Banga kuandi basi Ninive, basi Sodoma ayi basi Ngomola, bawu phe bavanga mambu mambimbi. Vayi, basi Ninive babaka diluaku dibalula ntima. Mu buela, bambuka moyo mu mambu mo Yesu katuba mu diambu ditedi “pfulukulu yi tsambusulu,” matadidi phe “bobo bavanga mambu mambimbi.” (Yow. 5:29) Yimonikini ti banga mua vuvu kidi mu diambu di basi Sodoma ayi basi Ngomola. Bulendakana phe mua ndambu batu mu batu beni, bela fuluka ayi nanga tuela baka diluaku di kubakamba mambu ma Yehova ayi Yesu Kristu.

16. Mambu mbi tuzebi mu phila yo Yehova kela bakila nzengolo yi fulukisa batu? (Yelemia 17:10)

¹⁶ Tanga Yelemia 17:10. Verse beni yilembo tusadisa tumona mu bukhufi mambu mo tuzebi ti: Yehova niandi kaka weta “fiongunina madi mu ntima ayi weta tala mayindu mo madi masuama mu wawu.” Mu diambu ditedi pfulukulu yo yela salama mu bilumbu binkuiza, wela vana dikaba beni mu kadika mutu mu “landakana zinzila ziandi.” Yehova wela ba wusiama mu nzengolu’andi mu kambu fulukisa batu bankaka vayi bulendakana wela monisa ntima kiadi. Tulendi ko fika bakilanga mutu nkanu mu tuba ti, kalendi ko fuluka, muaki muna tuzaba bumboti mboti mambu mo mantadidi mu landakana momo Bibila kitubidi!

NSAMBISI WU NTOTO WUVIMBA WELA SAMBISA MU BUSONGA

17. Mambu mbi mela salama mu bilumbu binkuiza kuidi batu bobo bafua?

¹⁷ Tona Adamu ayi Eva balandakana Satana ayi batombukila Yehova Nzambi, zimiliare zi batu zime mana fua. “Lufua mbeni” lume mana bonga batu bawombo! (1 Ko. 15:26) Mbi  bilembo vingila batu beni boso bobo? Mua nkangu wu 144 000 ki balonguki bakuikama ba Kristu, bela fuluka mu zinga luzingu lu mvu ka mvu ku diyilu. (Tso. 14:1) Nkangu wunneni wu babakala ayi wu baketo bakuikama bo bazola Yehova, bela ba mu “pfulukulu yi batu . . . basonga,” ayi bela zinga mvu ka mvu bawu tatamana ba batu basonga mu thangu yi mbiadulu yi mili ki mimvu yi Yesu Kristu ayi mu thangu yi mekama kutsuka. (Dan. 12:13; Ebe. 12:1) Bobuawu phe, mu mbiadulu yi mili ki mimvu, “batu bakambulu busonga”​—mu bawu muidi na batu bo basi sadila ko Yehova kadi fifioti, voti batu bobo “bavanga mambu mambimbi”—​bela baka diluaku di balula luzingu luawu, ayi ba batu bakuikama. (Luka 23:42, 43) Vayi batu bankaka bo bavanga mambu mambimbi, bo babaka nzengolo yi tombukila Yehova mu nko ayi lukanu luandi, bawu bana Yehova kabakidi nzengolo mu kambu fulukisa.​—Luka 12:4, 5.

18-19. a) Bila mbi tulenda bela sikididi mu tsambusulu yi Yehova mu diambu di batu bafua? (Yesaya 55:8, 9) b) Mbi tuela tadila mu disolo dio dilandikini?

¹⁸ Tulenda ba sikididi mu zitsambusulu zioso zi Yehova, buba ti tukuzimona zidi zimboti voti tukuzimona zisi ko zimboti? Ninga! Abalahami phe wusudika bumboti mboti ti Yehova niandi “nsambisi yi nza yi mvimba”, wuduka, wunduenga ayi wu ntima kiadi. Wuvana Muan’andi formasio ayi wumvana kiyeko kioso ki sambisa. (Yow. 5:22) Tata ayi Muana balenda zaba mambu madi mu ntima wu kadika mutu. (Mat. 9:4) Diawu mu thangu bela Sambisa kadika mutu, bela kubutudila “mu busonga”!

¹⁹ Tubaka nzengolo yi tudila Yehova ntima ti niandi lutidi zaba mambu mamboti mu diambu di beto. Tuzebi ti beto tuisi ko bafuana mu sambisa​—vayi niandi widi wufuana mu sambisa! (Tanga Yesaya 55:8, 9.) Mu sikididi kioso, tubika tsambusulu yoso kuidi niandi ayi kuidi muan’andi, nio widi Ntinu weta sokudila mu buduka boso busonga ayi kiadi ki Siandi. (Yes. 11:3, 4) Vayi, mbi tulenda tuba mu tsambusulu yi Nzambi mu diambu ditedi ziphasi zinneni? Mbi ka tuisi zaba ko? Ayi mbi kaka tuzebi? Disolo dio dilandikini diela vana mimvutu mu biuvu biobi.