Xeen tiʼ baʼax ku taasik

Xeen tu cuadroil baʼax ku taasik

IRMA BENTIVOGLI | U KUXTAL JUJUNTÚUL TESTIGOʼOB

Kin adorartik le Dios ‹tsʼáaik baʼaloʼob maʼalobtakoʼ›

Kin adorartik le Dios ‹tsʼáaik baʼaloʼob maʼalobtakoʼ›

 Le yaanten seis añoso’ chéen ka t-uʼuyaj u káajal u juum le alarmaʼob utiaʼal k-avisartaʼal táan u taal pulbil bombas teʼ tuʼux kajaʼanoʼonoʼ. In maamaeʼ tu bisen yéetel in chan íitsʼin tiʼ junpʼéel parcela ka tu taʼakoʼon yáanal le cheʼoboʼ.

 Le ka tsʼoʼok u wáakʼal le bombasoʼ binen yéetel in maama k-kaxt juntúul u amiga, le ka kʼuchoʼoneʼ t-ileʼ tsʼoʼok u kíimil. Chéen wa jaypʼéel kʼiinoʼob máaneʼ káaj u puʼulul uláakʼ bombaʼob teʼ kaajoʼ. In papá túuneʼ tu naʼaksen tu bicicletaeʼ ka joʼopʼ u bin u maas séebaʼanil ku páajtal utiaʼal k-náachtal tiʼ le kaajoʼ.

 Le Segunda Guerra Mundialoʼ jach yaʼab baʼaloʼob tu kʼaskúuntaj yéetel tu beetaj u sen sufrir yaʼab máakoʼob tu luʼumil Italia. Láayliʼ kʼajaʼanten tuláakal le baʼaxoʼob t-sufrirtoʼ, pero le baʼax maas kin kʼaʼajsikoʼ letiʼe úuchik in kʼaj óoltik sukuʼunoʼob jach u yaabiltmoʼob Jéeobaoʼ.

Le bix tin kʼaj óoltil Jéeobaoʼ

 Tu añoil 1936 tu temporadail le keʼeloʼ, jujunpʼéel mesoʼob antes tiʼ in síijileʼ, in papáeʼ ku meyaj kaʼach tuʼux ku máan le trenoʼoboʼ. Juntúul tiʼ u yéet meyajoʼobeʼ Vicenzo Artusi, letiʼeʼ ku xokik le Biblia yéetel u testigoʼob Jéeobaoʼ. Kex letiʼ maʼ okjaʼanajaʼaneʼ uts tu tʼaan u tsikbaltik tiʼ in papá le baʼaxoʼob ku kanik teʼ Bibliaoʼ, lelaʼ ku beetkoʼob mientras táan u luʼskoʼob le nieve yaan teʼ rieloʼoboʼ.

 In papáeʼ tu séebaʼanil tu tsʼáaj cuenta jach u jaajil le baʼax ku kanikoʼ. Tsʼoʼoleʼ tu kaajil Faenza, le kaaj tuʼux kajaʼanoʼonoʼ yanchaj uláakʼ máakoʼob xan taakchaj u kankoʼob baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ le gobiernooʼ jach ku chʼaʼpachtik u testigoʼob Jéeoba, le oʼolal le sukuʼunoʼoboʼ utiaʼal u muchʼkubaʼobeʼ ku taʼakikubaʼob kaʼachi. Tsʼoʼoleʼ wa ku yojéeltaʼal yaan publicaciones tiʼobeʼ jeʼel tak u kʼaʼaloʼobeʼ. Yaan tiʼ letiʼobeʼ teʼ tiempo jeʼeloʼ kʼalaʼanoʼob cárcel. Utiaʼal túun maʼ u chuʼukloʼobeʼ in papá yéetel uláakʼ máakoʼobeʼ ku muchʼkubaʼob teʼ mejen najoʼob yaan teʼ kʼáax utiaʼal u xokikoʼob le Bibliaoʼ bey xan uláakʼ publicaciónoʼob. Tsʼoʼoleʼ cada semanaeʼ in papá xaneʼ suuk u múul xokik le Biblia t-éeteloʼ.

Jejeláas máaxoʼob áanten in maas meyajt Jéeoba

 Yaʼab tiʼ u testigoʼob Jéeoba kʼalaʼanoʼob kaʼach cárceleʼ jáalkʼabtaʼaboʼob tu añoil 1943. Ichiloʼobeʼ tiaʼan Maria Pizzatoiʼ, juntúul kiik maʼ tsʼokaʼan u beel ku taal Italia. Antes tiʼ u suut tu yotocheʼ pʼáat junpʼéel áakʼab t-iknal. Le kéen ilaʼak le kiikoʼ jeʼel u tuklaʼal jach nuumeʼ pero maʼ beyiʼ. Letiʼeʼ tu yeʼesaj jach maʼ saajkiʼ yéetel muʼukʼaʼan u fe tiʼ Jéeoba. Tumen tu yáantaj le sukuʼunoʼob utiaʼal ka yanaktiʼob le publicaciónoʼoboʼ bey xan utiaʼal ka u comunicartubaʼob yéetel u Betelil Suiza, le tuʼux ku nu’ukta’al le meyaj ku beetaʼal Italiaoʼ. Le ka tsʼoʼok le guerraoʼ Mariaeʼ cada wa baʼax kʼiineʼ ku taal u xíimbaltoʼon tu kaajil Faenza. Jach ku kiʼimaktal k-óol kaʼach k-kaʼa ilik.

 Tin x-lóoʼbayanileʼ tin kʼaj óoltaj uláakʼ juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Albina Cuminetti. Jach yaʼab baʼaloʼob jatsʼutstak kin kʼaʼajsik tiʼ le kiikaʼ. Letiʼeʼ viuda kaʼachi yéetel yaantiʼ kex 60 años, kajaʼan xan teʼ edificio tuʼux k-muchʼikbaoʼ. Kex tu añoil 1920, le kiikaʼ tu beetaj u colportorail, wa jeʼex kʼaj óolaʼanil bejlaʼeʼ precursora. Jach suuk kaʼach u tsikbaltikten bix káajik u yúuchul predicar tu luʼumil Italia.

 Le kiikoʼ uts tu tʼaan kaʼach u líiʼsik publicaciónoʼob bey xan uláakʼ baʼaloʼob ku meyaj le ka káaj u yúuchul predicaroʼ. Junpʼéel kʼiineʼ tin wilaj junpʼéel chan adorno yaan junpʼéel cruz ti’ yéetel junpʼéel chan corona. Le j-Xoknáaloʼob tiʼ le Bibliaoʼ suuk kaʼach u chʼikkoʼob tu nookʼoʼob le chan adornooʼ. Le ka tin wileʼ joʼopʼ in cheʼejtik tumen in wojel le cruzoʼ ku meyaj tiʼ le religiónoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajiloʼ. Pero le kiikoʼ tu yaʼalajten junpʼéel baʼal mix bikʼin in tuʼubsik, le baʼax ku yaʼalik Zacarías 4:10, tuʼux ku yaʼalik: «¿Yaan wa máax mixbaʼalkúuntik le kʼiin ka káaj le meyajoʼ?».

 Le baʼax tu yaʼalajtenoʼ yaan baʼax tu kaʼansajten. Kex le j-Xoknáaloʼob tiʼ le Biblia yaan kaʼansajoʼob maʼ tu jach naʼatkoʼob ka’acheʼ teneʼ kʼaʼabéet in respetartik le meyaj tu beetoʼoboʼ. Tumen teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ todavía maʼ tu traducirtaʼal tuláakal le publicaciónoʼob ich italianooʼ, le oʼolal yaʼab baʼaloʼob maʼ tu jach naʼatkoʼob kaʼachiʼ, kex beyoʼ Jéeobaeʼ nojoch baʼal u yilik le meyaj tu beetoʼoboʼ, teen xaneʼ bey unaj in wilkoʼ.

 Kex Albina maas nojoch teneʼ jach uts tin tʼaan kaʼach in tsikbal tu yéetel. U ejemplo Maria, Albina yéetel uláakʼ kiikoʼobe’ ya’ab bix tu yáantilen tumen leti’obe’ jach tu tsʼáaj u yóoloʼob u meyajtoʼob Jéeoba kex tu aktáanto’ob problemas. Teneʼ jach kin tsʼíiboltik in meyajtik Jéeoba jeʼex tu beetiloʼoboʼ.

Jéeobaeʼ ku tsʼáaikten u privilegioil in meyaj Betel

 Tu añoil 1955, binen tiʼ junpʼéel asamblea beetaʼab tu kaajil Roma, le asambleaoʼ tu kʼaabaʼtaj «El Reino Triunfante». Le tiaʼanen teʼeloʼ binen xan xíimbal tu najil Betel yéetel uláakʼ sukuʼunoʼob jejeláas tuʼux u taaloʼob. Kʼajaʼanten xaneʼ máan tin tuukul lelaʼ: «¡Bukaʼaj jaʼtsil wa ka invitartaʼaken meyaj wayeʼ!».

 Kex kin bin xook kaʼacheʼ teneʼ taak in maas tsʼáaik in wóol in meyajt Jéeoba, le oʼolal okjaʼanajen tu kʼiinil 18 tiʼ diciembre tiʼ 1955. Tu añoil 1956, binen tiʼ junpʼéel asamblea beetaʼab tu kaajil Génova. Teʼeloʼ le sukuʼun túuxtaʼan desde Beteloʼ tu yaʼaleʼ kʼaʼabéet u maasil sukuʼunoʼob meyaj Betel, pero chéen sukuʼunoʼob maʼ tak kiikoʼobiʼ.

 Le ka tsʼoʼokeʼ tsikbalnajen yéetel le superintendente tiʼ circuito yoʼolal le metas yaantenoʼ. Le sukuʼun Piero Gattioʼ a jach uts tu tʼaan u predicar, letiʼeʼ tu yaʼalajten: «Yaan in waʼalik ka recomendartaʼakech bey precursora especialeʼ».

 Junpʼéel kʼiineʼ kʼuchten junpʼéel carta túuxtaʼab tumen u najil Betel, le ka tin wileʼ tin tuklaj junpʼéel carta táan u yaʼalikten tuʼux kin túuxtbil meyaj bey precursoraeʼ. Chéen baʼaleʼ jaʼakʼ in wóol ka tin wilaj táan u yaʼalaʼalten ka in chup junpʼéel solicitud utiaʼal in bin meyaj Betel.

Irma kulukbal yéetel uláakʼ kaʼatúul precursoraʼob u machmoʼob le revista «Le Máax ku Kananoʼ bey xan «Aajkech»

 Káaj in meyaj Betel tu mesil enero tiʼ 1958. Teʼ tiempo jeʼeloʼ chéen 12 u túulal sukuʼunoʼob ku meyajoʼobiʼ. In meyajeʼ letiʼe in wáantik le kaʼatúul traductoroʼob yanoʼoboʼ, jach táaj yaʼab meyaj yaan beetbil kaʼachi. Kex jach mix baʼal in wojel yoʼolal le meyaj ku beetaʼal tiʼ traducciónoʼ tin wilaj bix úuchik u yáantken Jéeoba utiaʼal in beetik tubeel le meyaj tsʼaʼabtenoʼ.

 Le jach taʼaytak u tsʼáaik dos años yanaken Beteloʼ yanchaj kʼeexoʼob tu departamentoil traducción, ka túun aʼalaʼabten yaan in meyaj bey precursora especialeʼ. Jach maʼ tin páaʼtik le baʼax úuchoʼ tumen tsʼoʼok kaʼach in suuktal Betel. Pero ka máan kʼiineʼ tin tsʼáaj cuentaeʼ in meyaj bey precursora especialileʼ láayliʼ junpʼéel jatsʼuts regalo tu tsʼáajten Jéeobaeʼ.

Jéeobaeʼ ku yáantken yéetel máaxoʼob u yojloʼob predicar

 Tu kʼiinil 1 tiʼ septiembre tiʼ 1959, káaj in beetik in precursora especialil tu kaajil Cremona. U kʼaabaʼ in compañeraeʼ Doris Meyer, letiʼeʼ Dinamarca u taal. Chéen junpʼíit maas nojchil tiʼ teen pero jach u yojel predicar tumen maʼ saajkiʼ yéetel u séeb u káajsik u tsikbal yéetel le máakoʼoboʼ. Lelaʼ jach letiʼe baʼax xan unaj in beetkoʼ tumen jach chéen teen yéetel Doris Testigoʼon teʼ kaajoʼ.

 Como Doris yáax kʼuch Cremonaeʼ tu rentartaj junpʼéel cuarto tiʼ junpʼéel edificio utiaʼal u beetaʼal le reuniónoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ le sacerdoteʼoboʼ jach tsʼíikilnajoʼob le ka tu yiloʼob táan k-predicaro’, ka tak joʼopʼ u tʼaanoʼob kʼaas t-oʼolal teʼ tu iglesiaʼoboʼ.

 Junpʼéel kʼiineʼ le autoridadoʼoboʼ tu yaʼaloʼobtoʼon ka xiʼikoʼon teʼ comisaríaoʼ, kex maʼ kʼaʼaloʼoneʼ aʼalaʼabtoʼoneʼ Doriseʼ kʼaʼabéet u lukʼul tu kaajil Cremona tumen letiʼeʼ yaanal tuʼux u taal. Doris túuneʼ suunaj Dinamarca.

 Maʼ sen úuch tiʼ leloʼ túuxtaʼab uláakʼ juntúul precursora, u kʼaabaʼeʼ Brunilde Marchi, letiʼeʼ jach uts, maʼatech u séeb kʼuuxil yéetel jach uts tu tʼaan u predicar. T-tsʼáaj xook tiʼ yaʼab máakoʼob yéetel jujuntúuloʼobeʼ káaj u progresaroʼob.

 Jach kin tsʼáaik gracias tiʼ Jéeoba úuchik u chaʼik in meyaj yéetel uláakʼ sukuʼunoʼob tu kaajil Cremona. Bejlaʼeʼ yaan cinco congregaciónoʼobiʼ.

Jéeobaeʼ ku tsʼáaikten junpʼéel regalo maʼ táan in páaʼtikiʼ

 Kex dos años yanaken Cremonaeʼ tʼaʼanen desde teʼ sucursaloʼ. ¡Táan kaʼach in invitartaʼal ka suunaken Betel! Le ka tin wuʼuyaj leloʼ jach kiʼimakchaj in wóol, hasta síitʼnajen. Tu mesil julio tiʼ 1961, yaan kaʼach u beetaʼal junpʼéel asamblea de seis días ku kʼaabaʼtik «Adoradores Unidos», le oʼolal táan kaʼach u kaxtaʼal máaxoʼob traducir. Tu kʼiinil túun 1 tiʼ febrero tiʼ 1961, suunajen Betel.

 U jaajileʼ jach yaʼab meyaj yanchaj k-beetik pero u jaajileʼ jach k-disfrutartik. Séebaʼan máanik le mesoʼoboʼ, chéen ka t-tsʼáaj cuentaeʼ tsʼoʼok u kʼuchul u kʼiinil le asambleaoʼ.

 Teʼ asambleaoʼ aʼalaʼab xaneʼ yaan u traducirtaʼal ich italiano u libroiloʼob Mateo tak Apocalipsis. Le ka tin wuʼuyaj leloʼ tin tuklaj: «Jach bey in wóol yaan u yaʼabtal le meyajoʼ», yéetel jach bey úuchikoʼ. Tu tsʼookeʼ invitartaʼaben junpʼéel tiempo maas Betel. Desde leloʼ tsʼoʼok u máan 60 años yéetel láayliʼ wayaneneʼ.

Tu añoil 1965 le táan in meyaj tu departamentoil traducciónoʼ.

Uláakʼ jatsʼuts regalo tu tsʼáajten Jéeoba

 Ka máan tiempoeʼ tin wileʼ le in pʼáatal solterailoʼ junpʼéel jatsʼuts regalo tu tsʼáajten Jéeoba. Pero leloʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa mix juntéen máan tin tuukul u tsʼoʼokol in beeliʼ, anchaj junpʼéel tiempoeʼ tin tsʼíiboltaj u tsʼoʼokol in beel. Pero como in wojel jach u kʼaj óolen Jéeobaeʼ tin kʼáatajtiʼ ich oración ka u yáanten in wil baʼax maas maʼalob ka in beete.

 Joʼopʼ u maas utstal tin wich baʼax ku yaʼalik Mateo 19:11, 12 bey xan 1 Corintios 7:8, 38. Le tekstoʼobaʼ tu yáanten utiaʼal ka yanakten jeetsʼelil bey xan utiaʼal in wilik baʼax maas maʼalob ka in beete. Jach junpuliʼ maʼ tin arrepentir yéetel le baʼax tin chʼaʼtuklaj in beetkoʼ, jach kiʼimak xan in wóol tumen tsʼoʼok in tsʼáaik u maas maʼalobil tiʼ Jéeoba, le oʼolal jach kin tsʼáaik u graciasil tiʼ.

 Teneʼ tsʼoʼok in wilik bix u bin u kʼexpajal u traducirtaʼal le publicaciónoʼoboʼ. Bejlaʼeʼ u kaajal Jéeobaeʼ táan u meyajtiʼ le tecnologíaoʼ bey xan uláakʼ baʼaloʼob yaan tiʼ «le kaajoʼob yéetel le reyoʼoboʼ» (Isaías 60:16). Tu yoʼolal lelaʼ u kaajal Jéeobaeʼ maas múuchʼ u meyaj. Por ejemploeʼ desde tu añoil 1985, le revista ich italiano Le Máax ku Kananoʼ igual u jóoʼsaʼal yéetel le revista ich inglésoʼ. Tsʼoʼoleʼ teʼ sitio jw.org, yaʼab xookoʼob yaan yéetel videoʼob ich jejeláas idiomaʼobiʼ, u maas yaʼabileʼ igual xan u jóoʼsaʼal yéetel le inglésoʼ. Tuláakal lelaʼ ku yeʼesikteneʼ Jéeoba beetik u múuchʼ meyaj u kaajal yéetel u yantal le janal espiritual jach tu yorailoʼ.

 Jéeobaeʼ jach tsʼoʼok u yeʼesikten u yutsil tumen tsʼoʼok u chaʼik in beetik in precursora especialil, ts’o’ok xan in wáantik uláakʼ máakoʼob náatsʼal tu yiknal yéetel tsʼoʼok xan u chaʼik in meyaj Betel. Bejlaʼeʼ jach yaʼab amigoʼob yaanten jejeláas u edadoʼob. Uláakʼ jatsʼuts regalo tu tsʼáajten Jéeobaeʼ letiʼe in wilik u káajal u adorartaʼal tumen in maamaoʼ, letiʼeʼ okjaʼanaj le yaan 68 años tiʼoʼ. Jach kin tsʼíiboltik in kaʼa ilik in maama bey xan u maasil in láakʼtsiloʼob le kéen kaʼa kuxkíintaʼakoʼob tumen Jéeobao’ (Juan 5:28, 29).

 Jach taak in wilik bix ken u bendecirtiloʼon Jéeoba Ie kéen u ‹túumbenkunt tuláakal baʼaloʼ› (Apocalipsis 21:5). Kex kʼaʼabéet k-páaʼtik u kʼuchul le kʼiin jeʼeloʼ jach in wojleʼ Jéeobaeʼ juntúul Dios ku tsʼáaik «baʼaloʼob maʼalobtak» tiʼ le máaxoʼob meyajtikoʼ (Santiago 1:17).

Teʼ kʼiinoʼobaʼ láayliʼ táan in meyaj tu departamentoil traduccióneʼ.

a U tsikbalil u kuxtal le sukuʼun Piero Gattioʼ jóokʼ tiʼ U Pʼiich Tulumil Kanan 15 tiʼ Julio tiʼ 2011, página 20-23.

Le yaanten 14 añosoʼ.

Tu añoil 1959 le tiaʼanen Betelo’, tia’an xan juntúul traductora ku kʼaabaʼtik Ilaria Castiglioniiʼ (waʼalakbal).

Yaʼab baʼax tin kanaj tiʼ Doris (x-tsʼíik) yéetel tiʼ Brunilde (x-noʼoj) le táan k-beetik k-precursorail tu kaajil Cremonaoʼ.