Xeen tiʼ baʼax ku taasik

Xeen tu cuadroil baʼax ku taasik

PHYLLIS LIANG | U KUXTAL JUJUNTÚUL TESTIGOʼOB

Jéeobaeʼ tsʼoʼok u bendecirken ikil u chúukpajal in wóol in meyajte

Jéeobaeʼ tsʼoʼok u bendecirken ikil u chúukpajal in wóol in meyajte

Le ka kʼáataʼab tiʼ Rebeca wa jeʼel u pʼatik u yotoch utiaʼal u beetik baʼax u kʼáat Jéeobaeʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Jeʼel in bineʼ» (Génesis 24:50, 58). Teneʼ maʼ beyen jeʼex Rebecaeʼ, pero tsʼoʼok xan in wilik in tsʼáaik u maas maʼalobil tiʼ Jéeoba. Maʼ fáciliʼ, pero ikil u chúukpajal in wóoleʼ Jéeobaeʼ jejeláas bix tsʼoʼok u bendecirken.

Ku ofrecertaʼaltoʼon junpʼéel tesoro

 Maʼ sen úuch xiʼikoʼon kajtal tu kaajil Roodepoort (Sudáfrica) ka kíim in papáiʼ. Tu añoil 1947, káaj in meyaj utiaʼal le gobiernooʼ, teʼeloʼ kin núukik kaʼach le llamadas ku beetaʼal tiʼ teléfonooʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ chéen 16 años yaanten, pero kin meyaj utiaʼal in wáantik in familia. Junpʼéel kʼiineʼ tʼaanaj t-otoch juntúul nojoch máakeʼ ka tu kʼáatajtoʼon wa jeʼel k-óotik ka taasaʼaktoʼon cada mes le revista Le Máax ku Kananoʼ, utiaʼal maʼ k-suʼlakkíintikeʼ t-aʼalajtiʼ jeʼeleʼ.

 Chéen baʼaleʼ maʼ xáanchaj ka taakchaj k-ojéeltik u maasil yoʼolal le Bibliaoʼ. Tu maas jovenil in maamaeʼ ku bin kaʼach teʼ Iglesia Reformada Holandesaoʼ, le oʼolaleʼ maʼ xáanchaj ka tu tsʼáaj cuentaeʼ le baʼax ku kanik teʼ Bibliaoʼ maʼ letiʼe kaʼansaʼabtiʼ teʼ iglesia tuʼux ku bin kaʼachoʼ. T-kʼamaj ka tsʼaʼabaktoʼon xook yéetel le Bibliaoʼ yéetel káaj k-bin teʼ reuniónoʼoboʼ. Okjaʼanajen tu añoil 1949, yáax teen okjaʼanajen ichil in familia. Ka tsʼoʼokeʼ seguernaj in meyaj jeʼex suukileʼ, chéen baʼaleʼ in kʼáat xan in maas meyajt Jéeoba.

Kin bin tuʼux maas kʼaʼabéet áantaj

FomaA/stock.adobe.com

Koeksisters

 Tu añoil 1954, káaj in beetik in precursora regularil yéetel tin kʼáataj tiʼ u sucursalil Sudáfrica tuʼux jeʼel u páajtal in bin áantajeʼ, le sucursaloʼ tu túuxten tu kaajil Pretoria tu yaʼalaj xan tiʼ juntúul precursora ka xiʼik tin wéetel. Le hospedaje tuʼux pʼáatoʼono’ jach jatsʼuts yéetel jach cómodo, hasta maʼ tin tuʼubsik junpʼéel clase kiʼikiʼ waaj kʼaj óolaʼan bey Koeksisters ku koʼonol naatsʼ teʼeloʼ.

 Le ka tsʼoʼok u beel in compañeraeʼ le sukuʼun George Phillips, le máax ilik le meyaj ku beetaʼal teʼ sucursaloʼ, tu kʼáatajten wa jeʼel in wóotik in beet in precursora especialileʼ. Yéetel kiʼimak óolal tin kʼamaj le invitaciónoʼ.

 Káaj in beetik in precursora especialil tu añoil 1955. Tu kaajil Harrismith yáax túuxtaʼaben. Teen yéetel in compañeraeʼ maʼ chéen chʼaʼabil úuchik k-kaxtik junpʼéel naj utiaʼal k-kajtaliʼ, le ka tu yojéeltaj le máaxoʼob ku binoʼob teʼ iglesia tsʼoʼok k-kʼuchul teʼ kaajoʼ joʼopʼ u obligarkoʼob u yuumil le naj utiaʼal ka u jóoʼsoʼon teʼ tuʼux k-rentaroʼ.

 Ka máan kʼiineʼ túuxtaʼaben Parkhurst tu kaajil (Johannesburgo). Teʼeloʼ kin servir kaʼach yéetel kaʼatúul misioneraʼobiʼ. Ka máan kʼiineʼ juntúul tiʼ letiʼobeʼ tsʼoʼok u beel, uláakʼ juntúuleʼ túuxtaʼab yaanal tuʼux. Juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Eileen Portereʼ tu yaʼalajten ka xiʼiken kajtal tu yotoch, chéen baʼaleʼ u yotoch le kiikaʼ táaj chichan, hasta chéen junpʼéel cortina separartik le tuʼux pʼáaten weenloʼ. Kex beyoʼ jach maʼalob tin wuʼuyilinba tu yotoch tumen letiʼeʼ jach uts tin wéetel yéetel jach tu yáanten. Le kiikaʼ kex yaʼab baʼaloʼob yaan u beeteʼ jach ku tsʼáaik u yóol u meyajt Jéeoba. ¡Leloʼ jach tu líiʼsaj in wóol!

 Maʼ úuch tiʼ leloʼ túuxtaʼaben tiʼ junpʼéel kaaj yaan tu lakʼinil El Cabo Oriental ku kʼaabaʼtik Aliwal North, teʼeloʼ tin múul beetaj in precursorail yéetel juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Merlene Laurens (tiʼ letiʼeʼ k-aʼalik kaʼach Merle). Le yaantoʼon kaʼach maas tiʼ 20 añosoʼ jach tu animartoʼon u ejemplo juntúul kiik tsʼoʼok u yantal u jaʼabil ku kʼaabaʼtik Dorothy, tiʼ letiʼeʼ k-aʼalik kaʼach Tía Dot. Tu x-lóoʼbayanil le kiikaʼ chiʼichibaʼab tumen u jaats peekʼoʼob le táan u predicaroʼ, chéen baʼaleʼ leloʼ maʼ tu beetaj u xuʼulul u tsʼáaik u yóol predicariʼ.

 Tu añoil 1956, Merleneʼ tu pʼaten tumen anchaj u bin teʼ xook 28 tiʼ u Escuelail Galaadoʼ, jach taak kaʼach in bin tu yéetel. Kex maʼ bineneʼ yaaske tiaʼan Tía Dot utiaʼal u kanáanteniʼ, letiʼeʼ kex 50 años u maas nojchil teneʼ jach maʼalob úuchik k-bisikba.

 ¡Jach táaj kiʼimakchaj in wóol le ka invitartaʼaben xan tu Escuelail Galaadoʼ! Antes tiʼ in bineʼ tin máansaj ocho meses tiʼ junpʼéel kaaj ku kʼaabaʼtik Nigel, teʼeloʼ múul predicarnajen yéetel juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Kathy Cooke, letiʼeʼ u graduarmuba xan tu Escuelail Galaad. Le baʼaxoʼob tu tsikbaltajten yoʼolal u Escuelail Galaadoʼ jach tu líiʼsaj in wóol yéetel tu beetaj u maas taaktal in biniʼ. Tu mesil enero tiʼ 1958, jóokʼ in binbal tu kaajil Nueva York.

Jach taak kaʼach in kaanbal

 Tu Escuelail Galaadeʼ tsʼaʼaben tiʼ junpʼéel cuarto yéetel kaʼatúul kiikoʼob: Tia Aluni ku taal Samoa yéetel Ivy Kawhe juntúul kiik ku taal tiʼ u raza le maoríʼoboʼ. Le tiaʼanen kaʼach Sudáfricaoʼ, le gobiernooʼ maʼatech u chaʼik u muchʼkuba le máaxoʼob sak u wíinkliloʼob yéetel le yaanal u razaʼoboʼ. Le oʼolal teneʼ túumben tin wilil in múul antal yéetel le kiikoʼobaʼ, jach séebaʼan úuchik u káajal in biskinba tu yéeteloʼob. Jach kiʼimak in wóol úuchik in wantal teʼ Escuelaaʼ yéetel in kʼaj óoltik sukuʼunoʼob jejeláas tuʼux u taaloʼob.

 Juntúul tiʼ u instructoriloʼob Galaadeʼ sukuʼun Maxwell Friend, le sukuʼunaʼ yaan horaeʼ chan estricto u kaʼansaj. Teʼ Salónoʼ yaan óoxpʼéel mejen foquitoʼobiʼ, tiʼ cada junpʼéeleʼ tsʼíibtaʼan le tʼaan «Sentimiento», «Kiʼimak óolal» yéetel «U jaajil a wóol». Kéen máansaʼak junpʼéel discurso wa junpʼéel presentación tumen juntúul j-xoknáaleʼ wa yaan baʼax ku bineltik tiʼ le presentaciónoʼ le sukuʼunoʼ ku tʼabik junpʼéel tiʼ le mejen foquitoʼoboʼ. Teneʼ como jach suʼlaken kaʼacheʼ yaʼab u téenel tu tʼabajten le mejen foquitoʼoboʼ, yaan horaeʼ hasta ichil in saajkileʼ ku káajal in wokʼol. Kex beyoʼ maʼalob u lúubulten kaʼach le sukuʼunoʼ, yéetel kex yaan kʼiin jach ocupadaen táan in beetik limpiezaeʼ ku taasikten junpʼéel chan taza café.

 Jeʼex u máan le mesoʼoboʼ káaj in tuklik tuʼux wal kin túuxtbileʼ. In amiga Merleeʼ tiʼ ku servir kaʼach Perúeʼ. U compañeraeʼ taʼaytak u tsʼoʼokol u beel, le oʼolal tu yaʼalajten ka in kʼáat tiʼ sukuʼun Nathan Knorr wa jeʼel u páajtal in túuxtaʼal Perú utiaʼal ka in jeelint u compañeraeʼ. Teʼ kʼiinoʼoboʼ sukuʼun Knorr nuʼuktik le meyaj ku beetaʼal ichil u kaajal Jéeobaoʼ, tsʼoʼoleʼ letiʼeʼ jach suuk u kʼuchul xíimbal teʼ tuʼux ku tsʼaʼabal le xookoʼ, le oʼolal chéen chʼaʼabil úuchik in tsikbal tu yéetel. Ka tin graduartinbaeʼ túuxtaʼaben Perú.

Kin predicar teʼ montañaʼoboʼ

Yéetel Merle (tin x-noʼoj) tiaʼanoʼon Perúeʼ (1959).

 Jach kiʼimakchaj in wóol ka kʼuchen yiknal Merle tu kaajil Lima, Perú. Kex todavía táan in kanik españoleʼ le máaxoʼob tin tsʼáaj xook tiʼoboʼ jach séebaʼan úuchik u progresaroʼob. Ka máan kʼiineʼ teen yéetel Merleeʼ asignartaʼaboʼon tu montañailoʼob Ayacucho. U jaajileʼ maʼ chéen chʼaʼabil tin wililiʼ tumen kex tsʼoʼok in kanik junpʼíit españoleʼ le máakoʼob kajaʼanoʼoboʼ chéen idioma quechua ku tʼankoʼob. Tsʼoʼoleʼ le lugar jeʼelaʼ jach kaʼanal yaan, le oʼolal jach istikyaj k-chʼaʼik k-iikʼ, máan tiempo hasta ka suukchajtoʼon.

Táan in predicar tu luʼumil Perú (1964).

 Tin wuʼuyaj bey maʼ yaʼab áantaj táan in tsʼáaikeʼ yéetel tin tuklaj xan bey mix máak kun kʼamik u jaajileʼ. Pero bejlaʼeʼ yaan maas tiʼ 700 publicadoroʼob tu kaajil Ayacucho yéetel yaan xan junpʼéel U Oficinail Traducción utiaʼal le idioma quechuaoʼ (le idioma ku tʼaʼanal Ayacuchooʼ).

 Ka máan kʼiineʼ Merleeʼ tsʼoʼok u beel yéetel Ramón Castillo, juntúul superintendente tiʼ circuito. Tu añoil 1964, Ramóneʼ invitartaʼab tiʼ junpʼéel curso tsʼaʼab Galaad utiaʼal le máaxoʼob ku beetoʼob jujunpʼéel meyajoʼob teʼ sucursaloʼ, a le cursoaʼ xáanchaj diez meses. Teʼ cursooʼ bin xan juntúul táankelem sukuʼun ku kʼaabaʼtik Fu-lone Liang, teneʼ in kʼaj óol le sukuʼunaʼ tumen tu graduartuba teʼ mismo xook tuʼux binenoʼ. Le ka tu graduartubaeʼ túuxtaʼab servir Hong Kong. Fu-loneeʼ tu kʼáataj tiʼ Ramón bix u binten teʼ Perúoʼ, le ka tsʼoʼok le xookoʼ Fu-loneeʼ káaj u tsʼíibtikten cartas.

 Fu-loneeʼ desde ka tu túuxtajten le yáax cartaoʼ tu yaʼalajteneʼ como yaan u seguer k-túuxtikba cartaseʼ u kʼáat u yaʼaleʼ yaan u káajal k-bisikba. Tu kaajil Hong Kongeʼ, tiaʼan xan juntúul sukuʼun bijaʼan tu xookil Galaad ku kʼaabaʼtik Harold King, letiʼ kaʼacheʼ cada táan u bin teʼ oficinas tuʼux ku kʼuchul le cartasoʼ, ka tu yaʼalaj tiʼ Fu-loneeʼ jeʼel u bisik le cartas ku túuxtiktenoʼ. Yaan horaeʼ sukuʼun Haroldeʼ ku tsʼíibtik mejen dibujos wa mejen notas tu paach u sobresil le cartas ku túuxtikten Fu-loneoʼ. Yaan horaeʼ ku tsʼíibtikten lelaʼ: «Yaan in waʼaliktiʼ ka u túuxtech u maasil cartas».

Yéetel Fu-lone.

 Máan año y medio táan k-paklan túuxtik cartas yéetel Fu-lone ka t-chʼaʼtuklaj u tsʼoʼokol k-beel. Siete años servirnajen tu luʼumil Perú ka lukʼeniʼ.

Binen kajtal Hong Kong

 Tu kʼiinil 17 tiʼ noviembre tiʼ 1965, tsʼoʼok in beel yéetel Fu-lone. Jach tin disfrutartaj in kajtal Hong Kong. Toʼon yéetel uláakʼ kaʼapʼéel matrimonioeʼ kajlajoʼon teʼ sucursaloʼ, in wíichameʼ ku meyaj tiʼ traducción yéetel teneʼ kin jóokʼol predicar. Maʼ chéen chʼaʼabil úuchik in kanik cantonesiʼ. Chéen baʼaleʼ in wéet misionerailoʼob yéetel in wíichameʼ jach tu yáantenoʼob. Tsʼoʼoleʼ in tsʼáaik xook xan tiʼ mejen paalaleʼ jach tu yáanten utiaʼal maʼ in jach estresar.

Tu chúumukil u añoiloʼob 1960, chéen seis sukuʼunoʼob ku meyajoʼob tu Betelil Hong Kong. Teen yéetel Fu-loneeʼ tiaʼanoʼon chúumukeʼ.

 Ka máan wa jaypʼéel añoseʼ teen yéetel Fu-loneeʼ binoʼon kajtal Kwun Tong tiʼ junpʼéel naj tuʼux ku pʼáatal kaʼach le misioneroʼoboʼ. Teʼeloʼ in wíichameʼ ku kaʼansik cantonés tiʼ le misioneroʼob ku kʼuchloʼoboʼ. b Jach táaj jatsʼuts tin wilil le meyaj t-beetaj teʼeloʼ, hasta maʼ taak in pʼatik kaʼachiʼ.

 Tu añoil 1968, jach kiʼimakchaj in wóol ka jóoʼsaʼab le túumben publicación utiaʼal u tsʼaʼabal xook ku kʼaabaʼtik: La verdad que lleva a vida eterna. Le libroaʼ maas chéen chʼaʼabil u xoʼokol ke le libro «Sea Dios veraz». Jach yaʼab bix tu yáantil le j-xoknáaloʼob maʼ yaʼab baʼax u yojloʼob yoʼolal le Bibliaoʼ.

 Teneʼ kin tuklik kaʼacheʼ le j-xoknáaloʼoboʼ táan u naʼatkoʼob le baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ tumen maʼalob u núukikoʼob le preguntaʼob yaan teʼ librooʼ. Juntéenjeakeʼ juntúul koʼolel kin tsʼáaik xook tiʼeʼ kex tu tsʼoʼoksaj u xokik le libro La verdad que lleva a vida eterna maʼ tu creertik Dios kaʼachi. Tiʼ leloʼ tin kaneʼ kʼaʼabéet in wilik in maas tsikbal yéetel le j-xoknáaloʼoboʼ utiaʼal in wilik wa jach tu jaajil ku creerkoʼob le baʼax ku kankoʼoboʼ.

 Ka máan wa jaypʼéel años tiaʼanoʼon Kwun Tongeʼ, suunajoʼon teʼ sucursaloʼ. In wíichameʼ káaj u meyaj tu Comitéil u Sucursalil Hong Kong. Le tiempo táan k-meyaj teʼeloʼ teneʼ meyajnajen tiʼ limpieza yéetel tiʼ uláakʼ meyajoʼob teʼ recepciónoʼ. Yaan kʼiineʼ in wíichameʼ ku beetik uláakʼ meyajoʼob confidencialoʼob tuʼux maʼ tu páajtal in biniʼ. Chéen baʼaleʼ teneʼ jach kiʼimak in wóol in apoyartik yéetel u asignación.

Fu-loneeʼ táan u presentartik ich chino tradicional yéetel chino simplificado le libro Las profecías de Isaías II.

Ku téek kʼexpajal in kuxtal

 Tu añoil 2008, téek kʼexpaj in kuxtal. Le maʼ yaʼab u bin le Kʼaʼajsajiloʼ in wíichameʼ jóokʼ de viaje, chéen ka avisartaʼabeneʼ tsʼoʼok u kíimil. Jach táaj yaachaj in wóol, chéen baʼaleʼ le sukuʼunoʼoboʼ jach tu yáantenoʼob. Tu kʼiinil le Kʼaʼajsajiloʼ kulajen tu tséel juntúul koʼolel utiaʼal maʼ in jach tuklik le baʼax táan in muʼyajtikoʼ tin wáantaj u kaxt le tekstoʼob teʼ Bibliaoʼ. Uláakʼ baʼax áanteneʼ letiʼe in tuukul tiʼ le tekstoaʼ: «Teen, Jéeoba a Dioseʼ, in machmaj a x-noʼoj kʼab» (Isaías 41:13). Le tekstoaʼ jach uts tu yich kaʼach Fu-lone.

 Siete años tsʼoʼokok u kíimil in wíichameʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob tu sucursalil Hong Kongoʼ tu yaʼaloʼobteneʼ maas maʼalob ka máanken tiʼ junpʼéel sucursal maas nojoch utiaʼal ka páajchajak in kanáantik in toj óolal. Le oʼolal tu añoil 2015, máansaʼaben tu sucursalil Sudáfrica, maʼ sen náach tiʼ le sucursaloʼ teʼ tin kʼaj óoltaj u jaajil tu añoil 1947.

 Tiʼ le bukaʼaj años tsʼoʼok in meyajtik Jéeobaoʼ tsʼoʼok in wilik bix u bendecirtik tuláakal le meyaj kin beetkoʼ. Láayliʼ kin tʼaan yéetel le máaxoʼob in tsʼaamaj xook tiʼoboʼ yéetel kin wilik láayliʼ táan u chúukpajal u yóoloʼob u meyajtoʼob Jéeobaeʼ. Tsʼoʼok in wilik bix u bendecirtik Jéeoba le junpʼíit meyaj k-beetik tu yoʼolaloʼ. Por ejemploeʼ tu añoil 1958, tu luʼumil Perúeʼ yaan kex 760 publicadoroʼobiʼ. Pero tu añoil 2021, tu chukaj kex 133,000 u túulaloʼob. Tu kaajil Hong Kong xaneʼ tu añoil 1965, yaan kex 230 u túulal publicadoroʼobiʼ. Pero tu añoil 2021, tu chukaj kex 5,565 u túulaloʼob.

 Beoraaʼ tsʼoʼok u chan yantal in jaʼabil, le oʼolal maʼ tu páajtal in beetik le bukaʼaj suuk in beetik kaʼachoʼ, pero láayliʼ taak in maas meyajtik Jéeobaeʼ. Uts tin tʼaan in tuukul tiʼ le túumben luʼum u prometermaj Jéeobaoʼ, teʼeloʼ jach yaʼab meyaj kun antal utiaʼal beetbiliʼ. Le oʼolaleʼ jeʼel tuʼuxak ka u yaʼalten ka xiʼikeneʼ yaan in waʼaliktiʼ: «Jeʼel in bineʼ».

a Utiaʼal a wojéeltik bix tu kanil u jaajil Fu-lone Liangeʼ, ilawil le Anuario de los testigos de Jehová para 1974 página 51.

b Utiaʼal a xokik junpʼéel tiʼ le experienciaʼob anchaj tiʼ Fu-lone le táan u predicar Kwun Tongoʼ, ilawil le Anuario de los testigos de Jehová para 1974 página 63.