1. ¿Baʼaxten jach yaʼab okʼol ku yúuchul kaʼach tu kaajil Siló?

SAMUELEʼ tu yilaj jach táan u muʼyaj u kajnáaliloʼob Siló. Jach yaʼab máaxoʼob táan u yokʼoloʼobiʼ. ¡Chéen máans ta tuukul bukaʼaj koʼoleloʼob yéetel mejen paalaloʼob ku sen okʼoloʼob tumen tsʼoʼok u yaʼalaʼaltiʼob yaʼab xiiboʼob, taatatsiloʼob, íichamtsiloʼob, paalaloʼob yéetel sukuʼunoʼobeʼ maʼ kun kaʼa suutoʼob tu yotochoʼob! Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ kíimsaʼab 30,000 soldadoʼob le ka baʼatelnaj Israel tu contra le filisteoʼoboʼ. Baʼaleʼ táanil tiʼ lelaʼ tsʼoʼok u yáax kíimsaʼal 4,000 soldadoʼob tiʼ uláakʼ baʼateʼel anchaji (1 Sam. 4:1, 2, 10).

2, 3. ¿Baʼax yaayaj baʼaloʼob úuch tu kaajil Siló beet u peʼertik le nojbeʼenil yaan kaʼach tiʼoʼ?

² Lelaʼ chéen junpʼéel tiʼ le yaayaj baʼaloʼob táan u máanskoʼoboʼ. Ofni yéetel Finees, u kaʼatúul kʼasaʼan paalal Elí, u nojchil le sacerdoteʼoboʼ, tu luʼsoʼob u arcail le núuptʼaan tu kaajil Silooʼ. U suukileʼ le arcaoʼ tiʼ yaan kaʼach teʼ kúuchil maas kiliʼich tiʼ le tabernaculooʼ —lelaʼ ku chíikbesik le templooʼ— yéetel le jatsʼuts arcaoʼ ku chíikbesik tiʼ yaan Jéeoba tu yéeteloʼobeʼ. Le israelitaʼoboʼ tu bisoʼob le arca teʼ tuʼux kun baʼateloʼoboʼ, tumen káaj u yilkoʼob bey junpʼéel amuletoeʼ yéetel tu tukloʼob le kun áantkoʼob ganar. Baʼaleʼ chʼaʼab le arca tumen le filisteoʼoboʼ ka tu kíimsoʼob Ofni yéetel Finees (1 Sam. 4:3-11).

³ U arcail le núuptʼaanoʼ úuch joʼopʼok u taasik nojbeʼenil tiʼ u kaajil Siló, baʼaleʼ xuʼuli. Le ka tu yojéeltaj le baʼax úuchoʼ, Elí le tsʼoʼok u yantal 98 jaʼaboʼob tiʼoʼ, walkʼaj tu sillaeʼ ka kíimi. Láayliʼ teʼ kʼiin jeʼeloʼ, u yilib maʼ úuch kíimik u yíichamoʼ, kíim le ka síij u chaambaloʼ. Yéetel u yalab u yiikʼeʼ tu yaʼalaj: «Israeleʼ tsʼoʼok u pʼáatal x-maʼ nojbeʼenil». Jach jaaj le baʼax tu yaʼaloʼ, tumen wa minaʼan le arcaoʼ u nojbeʼenil Siloeʼ yaan u saʼatal (1 Sam. 4:12-22).

4. ¿Baʼax ken k-xakʼalt teʼ xookaʼ?

⁴ ¡Jach yaachaj wal u yóol Samuel yoʼolal le baʼax úuchoʼ! ¿Yaan wa u seguer u pʼáatal muʼukʼaʼan u fe utiaʼal u yáantik le máaxoʼob tsʼoʼok u náachtaloʼob tiʼ Jéeobaoʼ? Tumen tuláakloʼon jeʼel k-aktáantik muʼyajiloʼob yéetel talamiloʼob jeʼel u chíikbeskoʼob wa muʼukʼaʼan k-fejeʼ, koʼox ilik baʼax uláakʼ jeʼel k-kanik tiʼ Samueleʼ.

5, 6. ¿Tiʼ baʼax ku tʼaan le Biblia ichil le veinte jaʼaboʼob maʼ tu chʼaʼchiʼitik Samueloʼ, yéetel baʼax tu sen beetaj ichil le jaʼaboʼob jeʼeloʼ?

⁵ Le Bibliaoʼ ku jáan xuʼulul u tʼaan tiʼ Samuel yéetel ku káajal u  tʼaan tiʼ le arcaoʼ, ku yeʼesiktoʼon xan baʼax úuch tiʼ le filisteoʼob úuchik u chʼaʼikoʼob le arcaoʼ yéetel bix beetaʼabik u sutkoʼob. Le ken u kaʼa chʼaʼchiʼit Samueleʼ, tsʼoʼok u máan kex veinte jaʼaboʼob (1 Sam. 7:2). ¿Baʼaxoʼob tu sen beetaj ichil le bukaʼaj jaʼaboʼobaʼ? Maʼ talam k-ojéeltikiʼ.

⁶ Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Samueleʼ tu beetaj u j-tsol xikin Israel tuláakal u kʼiiniloʼob u kuxtal» (1 Sam. 7:15-17). Jeʼex suuk u beetik cada jaʼabeʼ, Samueleʼ bin u xíimbalt le óoxpʼéel noj kaajoʼob yaan tu luʼumil Israel utiaʼal u yutskíintik le talamiloʼoboʼ yéetel u tsʼáaik tsolnuʼuk tiʼob. Ken tsʼoʼokkeʼ ku suut kaʼach Ramá, le kaaj tuʼux sijnáaloʼ. Jeʼex k-ilkoʼ, ichil le veinte jaʼaboʼob máanoʼ Samueleʼ jach meyajnaj utiaʼal u yáantik le israelitaʼoboʼ.

7, 8. 1) ¿Baʼax tu yaʼalaj Samuel tiʼ u kaajil Israel le ka tsʼoʼok u máan veinte jaʼaboʼob táan u sen meyajoʼ? 2) ¿Bix tu kʼamil le israelitaʼob le baʼax aʼalaʼabtiʼob tumen Samueloʼ?

⁷ U núupkʼebantal yéetel u kaxtik chéen u yutsil u paalal Elioʼ, tu beetaj u pʼáatal minaʼan u fe le máakoʼoboʼ. Yaʼab tiʼ letiʼobeʼ joʼopʼ u kaʼa adorartikoʼob beetbil diosoʼob. Ka tsʼoʼok u máan le veinte jaʼaboʼoboʼ, Samueleʼ tu yaʼalajtiʼob: «Wa tu jaajil a wóoleʼex ka suuteʼex tiʼ Yuumtsileʼ, u najmal a pulkeʼex le táanxel luʼum [diosoʼoboʼ], bey xan u yoocheloʼob Astarté [wa Astoret], utiaʼal ka kuxlakeʼex chéen utiaʼal Yuumtsil, tu yoʼolal a [adorartikeʼex] chéen letiʼ. Letiʼ túuneʼ bíin u tokeʼex tiʼ u méekʼtáan le filisteoʼoboʼ» (1 Sam. 7:3).

⁸ «U méekʼtáan le filisteoʼoboʼ» jach táan u pechʼ óoltik kaʼach le kaajoʼ. Tumen maʼ yaʼab soldadoʼob pʼaatal kaʼach tiʼ Israeleʼ, le filisteoʼoboʼ tu tukloʼob jeʼel u páajtal u beetkoʼob jeʼel baʼaxak u kʼáatoʼob yéetel le kaajoʼ. Baʼaleʼ Samueleʼ tu yaʼalajtiʼob jeʼel u yáantaʼaloʼob tumen Jéeoba wa ka suunakoʼob tu yiknaleʼ. ¿Tu yóotaj wa u beetoʼob? Samueleʼ kiʼimakchaj u yóol u yilik tu láaj pʼatoʼob le beetbil diosoʼoboʼ yéetel káaj u adorartikoʼob chéen Jéeoba. Le oʼolal tu yaʼalajtiʼob ka u muchʼubaʼob tu noj kaajil Mizpá, lelaʼ tiʼ yaan kaʼach tu xaman puʼukiloʼob Jerusaleneʼ. Tuláakal le binoʼoboʼ ayunarnajoʼob yéetel tu yeʼesoʼob jach yaachajaʼan u yóoloʼob úuchik u adorartikoʼob beetbil diosoʼob (xok 1 Samuel 7:4-6).

9. ¿Baʼax tu tuklaj u beetik le filisteoʼoboʼ, yéetel bix tu yuʼubiluba le israelitaʼoboʼ?

⁹ Le ka tu yuʼubaj le filisteoʼob yaan u muchʼtal le israelitaʼoboʼ, tu tukloʼob jach chéen chʼaʼabil ken u xuʼulsoʼob tiʼobeʼ. Le oʼolal tu túuxtoʼob soldadoʼob tu kaajil Mizpá utiaʼal u xuʼulskoʼob tiʼ le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ. Le israelitaʼoboʼ jach sajakchajoʼob ka tu yojéeltoʼob lelaʼ, le beetik tu kʼáatoʼob tiʼ Samuel ka payalchiʼinak tiʼ Jéeoba utiaʼal u yáantaʼaloʼob. Samueleʼ bey tu beetiloʼ yéetel tu kʼubaj junpʼéel tóokbil siibal. Le maʼ kiʼ tsʼoʼokok u kʼubik le siibaloʼ, le filisteoʼoboʼ téek  kʼuchoʼob baʼateʼel tu contra le kaajoʼ. Jéeoba túuneʼ tu núukaj u payalchiʼ Samuel. Tumen jach pʼujaʼan yoʼolal le baʼax ku beetaʼal tiʼ u kaajaloʼ, Jéeobaeʼ tu túuxtaj «junpʼéel nojoch u juum cháak tu yóokʼoloʼobeʼ ka jaʼakʼ u yóoloʼob», chéen yéetel leloʼ tu beetaj u sajaktal le filisteoʼoboʼ (1 Sam. 7:7-10).

10, 11. 1) ¿Baʼaxten k-aʼalik maʼ chéen jeʼel baʼaxak kʼaʼamkach juumil le tu yuʼubaj le filisteoʼoboʼ? 2) ¿Baʼax utsiloʼob tu taasaj tiʼ le israelitaʼob le baʼateʼel anchajtiʼob tu kaajil Mizpaoʼ?

¹⁰ Le filisteoʼoboʼ maʼ beyoʼob mejen paalal ku bin u taʼakubaʼob tu paach u maamaʼob ken u yuʼuboʼob u kíilbal cháakiʼ. Letiʼobeʼ jach suuk u baʼateloʼob. Baʼaleʼ mix juntéen u yuʼuboʼob junpʼéel kíilbal jeʼex leloʼ. ¿Chéen wa jeʼel baʼaxak kʼaʼamkach juumil le tu yuʼuboʼoboʼ? ¿Tu yuʼuboʼob wa u kíilbal cháak kex minaʼan mix junpʼéel múuyal, wa chéen jaʼakʼ u yóoloʼob tumen tu yuʼuboʼob bey tiʼ le puʼukoʼob u taal le kʼaʼamkach kíilbaloʼ? Jeʼel bixakeʼ, le baʼax úuchoʼ tu beetaj u sajaktal le filisteoʼoboʼ yéetel tu beetaj u púutsʼloʼob. Le israelitaʼob túunoʼ joʼopʼ u chʼaʼpachtikoʼob desde tu kaajil Mizpá tak tiʼ junpʼéel kúuchil yaan tu noojol-chikʼin Jerusalén, lelaʼ yaʼab kilómetros u náachil (1 Sam. 7:11).

¹¹ Le baʼatelaʼ tu taasaj utsiloʼob tiʼ le israelitaʼoboʼ. Ichil le tiempo seguernaj u beetik Samuel u jueziloʼ, le filisteoʼoboʼ maʼ suunajoʼob baʼateʼel tu contraʼobiʼ. Letiʼobeʼ jujunpʼíitil úuchik u kaʼa tiaʼalintikoʼob le luʼumoʼob chʼaʼab tiʼob kaʼachoʼ (1 Sam. 7:13, 14).

12. ¿Baʼaxten aʼalaʼab Samueleʼ tu beetaj baʼax toj, yéetel baʼax modosil áant utiaʼal maʼ u xuʼulul u meyajtik Jéeoba?

¹² Ka máan yaʼab jaʼaboʼobeʼ, le apóstol Pablooʼ tu chʼaʼchiʼitaj Samuel ichil le juezoʼob yéetel le profetaʼob chúukpaj u yóoloʼob tiʼ Dios yéetel «tu beetoʼob baʼax toj[oʼ]» (Heb. 11:32, 33). Jeʼex k-ilkoʼ, Samueleʼ tu beetaj baʼax maʼalob yéetel toj tu táan Dios yéetel tu yáantaj uláakʼ máakoʼob u beetoʼob jeʼex letiʼoʼ. Lelaʼ béeychaj u beetik tumen chúukpaj u yóol u páaʼt baʼax ken u beet Jéeoba yéetel maʼ xuʼul u tsʼáaik u yóol u meyajt kex yaan baʼax beet u lúubul u yóoliʼ. Tsʼoʼoleʼ mantatsʼ tu tsʼáaj nib óolal tiʼ Jéeoba. Tu beetaj xan u waʼakuntaʼal junpʼéel tuunich utiaʼal u kʼaʼajsaʼal bix úuchik u yáantaʼal le israelitaʼob tu kaajil Mizpá tumen Jéeobaoʼ (1 Sam. 7:12).

13. 1) ¿Baʼax jatsʼuts modosil unaj u yantaltoʼon wa k-kʼáat beet jeʼex Samueleʼ? 2) ¿Baʼax kʼiin ka tuklik maʼalob ka joʼopʼok u yantal tiʼ máak le jatsʼuts modosaʼ?

¹³ ¿A kʼáat wa xan a beet baʼaloʼob tojtak jeʼex Samueleʼ? Wa beyoʼ maʼalob xan ka páaʼtajnakech tiʼ Jéeoba, ka yanaktech kabal óolal yéetel ka a tsʼáa nib óolal tiʼ jeʼex tu beetil Samueloʼ (xok 1 Pedro 5:6). ¿Máasaʼ tuláakal máak unaj u yeʼesik le jatsʼuts modosaʼ? Jach maʼalob úuchik u yantal tiʼ Samuel desde tu paalil le jatsʼuts modosaʼ, tumen  le áant u aktáant le talamiloʼob yéetel le baʼaxoʼob beet u lúubul u yóol ka máan kʼiinoʼ.

14, 15. 1) ¿Baʼax beet u lúubul u yóol Samuel le tsʼoʼok u yantal u jaʼabiloʼ? 2) ¿Tu beetaj wa Samuel jeʼex tu beetil Elí yéetel u paalaleʼ? Tsole.

¹⁴ Ken kaʼa chʼaʼchiʼitaʼak Samuel teʼ Bibliaoʼ, letiʼeʼ tsʼoʼok u chʼíijil. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ yaan kaʼatúul u paalal, u kʼaabaʼobeʼ, Joel yéetel Abías. Samuel yéeyoʼob utiaʼal ka áantaʼak bey xan utiaʼal ka u beet u jueziloʼob. Baʼaleʼ letiʼobeʼ maʼ tu beetoʼob baʼax maʼalob yéetel toj jeʼex Samueleʼ, baʼaxeʼ le páajtalil tsʼaʼabtiʼoboʼ meyajnajtiʼob utiaʼal u kaxtik chéen u yutsiloʼob, u beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastak yéetel tu chaʼaj u maʼanloʼob (1 Sam. 8:1-3).

¹⁵ Junpʼéel kʼiineʼ u nuuktakil u kaajil Israeleʼ náatsʼ u yaʼaloʼob tiʼ Samuel junpʼéel baʼax maʼ maʼalob táan u yúuchliʼ. Letiʼobeʼ tu yaʼaloʼob: «A paalaleʼ maʼ toj u kuxtaloʼob jeʼel bix techeʼ» (1 Sam. 8:4, 5). Samueleʼ, ¿u yojel wa kaʼach le baʼax táan u yúuchloʼ? Le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik mix baʼal tu yoʼolal leloʼ. Samueleʼ maʼ tu beetaj jeʼex Elieʼ, baʼaxeʼ tu yilaj u beetik le baʼax ku páaʼtik Jéeoba tiʼ juntúul taatatsiloʼ. Jéeobaeʼ tu kʼeyaj yéetel tu castigartaj Elí úuchik u chéen ilik le baʼaloʼob kʼaastak tu beetaj u paalal, yéetel úuchik u maas yaabiltik u paalal ke Diosoʼ (1 Sam. 2:27-29). Jéeobaeʼ mix juntéen tu yilaj wa yaan baʼax kʼaas tu beetaj Samuel.

16. ¿Bix u yuʼubikuba le taatatsiloʼob maʼatech u yuʼubaʼal u tʼaanoʼob tumen u paalaloʼoboʼ, yéetel bix jeʼel u kaanbaloʼob yéetel u líiʼsaʼal u yóoloʼob yoʼolal le baʼax tu beetaj Samueloʼ?

 ¹⁶ Le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik wa jach lúub u yóol Samuel le ka tu yojéeltaj le baʼaloʼob kʼaastak ku beetik u paalaloʼoboʼ, mix tech u yaʼalik wa suʼlakchaj yéetel chiʼichnakchaj tu yoʼolaliʼ. Yaʼab taatatsiloʼobeʼ séeb jeʼel u naʼatkoʼob bix wal úuchik u yuʼubikuba Samueleʼ. Teʼ talam kʼiinoʼobaʼ, yaʼab paalaloʼobeʼ maʼatech u yuʼubikoʼob u tʼaan u taataʼob yéetel maʼatech u kʼamkoʼob le tsolnuʼuk ku tsʼaʼabaltiʼoboʼ (xok 2 Timoteo 3:1-5). Le taatatsiloʼob bey u yúuchultiʼobaʼ jeʼel u líikʼil u yóoloʼob yéetel jeʼel u kaanbaloʼob tiʼ le baʼax tu beetaj Samueloʼ. Kex tumen u paalaloʼob maʼ chúukpaj u yóoloʼob tiʼ Jéeobaeʼ, letiʼeʼ maʼ xuʼul u beetik baʼax tojiʼ. Le taatatsiloʼoboʼ maʼ unaj u tuʼubultiʼobeʼ, kex maʼ u yuʼubaʼal u tʼaanoʼob yéetel maʼ u kʼaʼamal u tsolnuʼukoʼobeʼ, le baʼaxoʼob ku beetkoʼoboʼ jeʼel u péeksik u puksiʼikʼal u paalaloʼobeʼ. Jeʼex Samueleʼ, le taatatsiloʼoboʼ mantatsʼ jeʼel u beetkoʼob u kiʼimaktal u yóol Jéeoba, u Taataʼob yaan teʼ kaʼanoʼ.

17. ¿Baʼax tu kʼáataj u nuuktakiloʼob le kaaj tiʼ Samueloʼ, yéetel bix tu yuʼubiluba Samuel yoʼolal leloʼ?

¹⁷ U paalaloʼob Samueleʼ maʼ tu tukloʼob baʼax talamiloʼob jeʼel u taasik le u kaxtik chéen u yutsiloʼoboʼ bey xan le u yantaltiʼob u maasil baʼaloʼoboʼ. U nuuktakiloʼob u kaajil Israeleʼ bin u yaʼaloʼob tiʼ Samuel: «Tsʼáa juntúul [rey] utiaʼal méekʼtáantikoʼon jeʼel bix uláakʼ kaajoʼobeʼ». ¿Tu yuʼubaj wa Samuel táan u kúulpachkuntaʼal? Letiʼeʼ desde úuch tsʼaʼabak tumen Jéeoba utiaʼal u juzgart le máaxoʼob meyajtikoʼ. Baʼaleʼ beoraaʼ maʼ u kʼáatoʼob ka nuʼuktaʼakoʼob chéen tumen juntúul profetaiʼ, baʼaxeʼ u kʼáatoʼob ka gobernartaʼakoʼob tumen juntúul rey jeʼex le u maasil luʼumoʼob yanoʼob tu baʼpachoʼoboʼ. ¿Bix tu yuʼubiluba Samuel yoʼolal leloʼ? Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Samueleʼ, pʼáat maʼ kiʼ u yóol[iʼ]» (1 Sam. 8:5, 6).

18. ¿Bix líiʼsaʼabik u yóol Samuel tumen Jéeoba, yéetel baʼaxten jach kʼaas le baʼax tu kʼáatoʼoboʼ?

¹⁸ Ilawil baʼax tu núukaj Jéeoba tiʼ Samuel: «Táan óolt jeʼel baʼalak bíin u kʼáat tiʼ teech le kaajoʼ, tumen maʼ teech ku kʼex óoltikoʼobiʼ, teen ku kʼex óoltikenoʼob utiaʼal maʼ in beetik in [reyil] tu yóokʼoloʼob». Le baʼax aʼalaʼab tiʼ Samueloʼ tu beetaj u líikʼil u yóol, baʼaleʼ u tiaʼal Jéeobaeʼ junpʼéel baʼax jach kʼaas le baʼax tu beetoʼoboʼ. Le oʼolal tu yaʼalaj tiʼ Samuel ka u tsʼáa u yojéelt le israelitaʼob le nojoch talamiloʼob ken u taas le rey ku kʼáatkoʼoboʼ. Le ka tu yaʼalaj Samuel le baʼax tu yaʼalaj Jéeobaoʼ, letiʼobeʼ tu núukoʼob: «Baʼax k-kʼáat tiʼ ka úuchuk beyoʼ. K-kʼáat ka tsʼaʼabaktoʼon juntúul [rey]». Tumen mantatsʼ ku yuʼubik u tʼaan Dioseʼ, Samueleʼ bineʼ ka tu beetaj reyil le máax yéeyaʼab tumen Jéeobaoʼ (1 Sam. 8:7-19).

19, 20. 1) Samueleʼ, ¿bix úuchik u beetik reyil Saúl jeʼex aʼalaʼabiktiʼ tumen Jéeobaoʼ? 2) Samueleʼ, ¿bix úuchik u seguer u yáantik le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ?

 ¹⁹ ¿Bix úuchik u beetik Samuel le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ? ¿Kʼuuxchajaʼan wa le táan u beetkoʼ? ¿Tu chaʼaj wa u kʼaskúuntaʼal u puksiʼikʼal tumen le baʼax beet u lúubul u yóoloʼ? Kex tumen yaʼab máaxoʼob jeʼel u beetkoʼob beyoʼ, baʼaleʼ Samueleʼ maʼ bey tu beetiloʼ. Letiʼeʼ tu beetaj reyil Saúl yéetel tu yilaj bey letiʼe máax yéeyaʼan tumen Jéeobaoʼ. Samueleʼ tu tsʼuʼutsʼaj Saúl utiaʼal u yeʼesiktiʼ ku kʼamik bey reyeʼ yéetel ku tsʼáaikuba yáanal u páajtalil. Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj tiʼ le kaajoʼ: «¿Tsʼoʼok a wilkeʼex máax yéeyaʼab tumen Yuumtsil utiaʼal u beet u [reyil]? ¡Minaʼan mix juntúul israelita jeʼel u ketkuba tu yéeteleʼ!» (1 Sam. 10:1, 24).

²⁰ Samueleʼ maʼ chʼíik u yil le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak yaan tiʼ le máax yéeyaʼab tumen Jéeobaoʼ, baʼaxeʼ tu yilaj le baʼaxoʼob maʼalobtak ku beetkoʼ. Tu lugar u kaxtik u lúubul utsil tiʼ le máaxoʼob xúumpʼat Jéeobaoʼ, letiʼeʼ maases chʼíik u kʼaʼajs bix tsʼoʼok u chúukpajal u yóol u meyajt Dios (1 Sam. 12:1-4). Letiʼeʼ chúukpaj u yóol u yaʼal tiʼ le máakoʼob ka u kanáantubaʼob tiʼ le baʼaxoʼob jeʼel u náachkuntikoʼob tiʼ Jéeobaoʼ yéetel tu líiʼsaj u yóoloʼob utiaʼal ka u meyajtoʼob yéetel chúukaʼan óolal. Le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Samueloʼ kʼuch tu puksiʼikʼaloʼob yéetel tu kʼáat óoltoʼob tiʼ ka payalchiʼinak tu yoʼolaloʼob. Letiʼeʼ tu núukajtiʼob yéetel le jatsʼuts tʼaanoʼobaʼ: «Tu yoʼolal teneʼ, Yuumtsil bíin u kanáant maʼ in siʼipil tu táan tu yoʼolal maʼ u xuʼulul in payalchiʼ ta woʼolaleʼex. Baʼaleʼ, bíin in kaʼanbes tiʼ teʼex bix u najmal a toj kuxtaleʼex tu táan Yuumtsil» (1 Sam. 12:21-24).

21. Le baʼax tu beetaj Samueloʼ, ¿bix u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u yaatal k-óol ken tsʼaʼabak tiʼ yaanal máak junpʼéel meyaj u beete?

²¹ ¿Yaan wa kʼiin yaachaj a wóol tumen tsʼaʼab tiʼ yaanal máak junpʼéel meyaj teʼ múuchʼuliloʼ? Le baʼax tu beetaj Samueloʼ ku yeʼesiktoʼon mix juntéen unaj k-chaʼik ka kʼaschajak k-puksiʼikʼal tumen maʼ tiʼ toʼon ku tsʼaʼabal le baʼax táan k-páaʼtikoʼ (xok Proverbios 14:30). Tiʼ le máaxoʼob adorartikoʼ, Jéeobaeʼ ku tsʼáaik jejeláas meyajoʼob ku taasik kiʼimak óolal tiʼob.

22. Tu káajbaleʼ, ¿baʼaxten maʼalob ilaʼabik Saúl tumen Samuel?

²² Tu káajbaleʼ Samueleʼ jach maʼalob úuchik u yilik kaʼach Saúl, tumen minaʼan uláakʼ máak jeʼex letiʼoʼ. Kaʼanal u baakel yéetel maʼ kʼaasiʼ, maʼ saajkiʼ yéetel séeb u kaxtik bix jeʼel u yutskíintik le talamiloʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ kabal u yóol yéetel u yojel maʼ tuláakal baʼal jeʼel u páajtal u beetkeʼ (1 Sam. 10:22, 23, 27). Tiʼ Sauleʼ yaan kaʼach u jatsʼuts páajtalil  u yéeyik yéetel u chʼaʼtuklik baʼax ken u beet yéetel u kuxtal (Deu. 30:19). ¿Meyajnaj wa tiʼ maʼalob le jatsʼuts páajtaliloʼ?

23. ¿Baʼax káaj u beetik Saúl ka máan kʼiin, yéetel bix chíikpajik tsʼoʼok u káajal u nojbaʼalkúuntkuba?

²³ U suukileʼ ken tsʼaʼabaktiʼ máak u páajtalil u beetik wa baʼaxeʼ, ken máanak kʼiineʼ ku káajal u nojbaʼalkúuntkuba yéetel ku joʼopʼol u beetik chéen baʼax u kʼáat. Sauleʼ jach maʼ xáanchaj ka káaj u taaskuba nojbaʼaliliʼ. Letiʼeʼ tu chʼaʼtuklaj maʼ u beetik le baʼax aʼalbiltiʼ tumen Jéeobaoʼ. Juntéenjeakeʼ Sauleʼ náak u yóol u páaʼt Samueleʼ ka tu kʼubaj le siibal unaj u kʼuʼubul kaʼach tumen le profetaoʼ. Samuel túuneʼ tu kʼeyaj Sauleʼ ka tu yaʼalajtiʼ maʼ kun tsʼaabil tiʼ u láakʼtsiloʼob u beet u reyiloʼob. Kex beyoʼ, Sauleʼ maʼ tu yuʼubaj tʼaaniʼ yéetel tu beetaj uláakʼ baʼaloʼob maas kʼaastak (1 Sam. 13:8, 9, 13, 14).

24. 1) ¿Bix tu yeʼesil Saúl maʼ tu yuʼubaj tʼaan le ka túuxtaʼab baʼateʼel tu contra le amalekitaʼoboʼ? 2) ¿Baʼax tu beetaj Saúl le ka tsoʼol u nuʼuk tiʼoʼ, yéetel baʼax tu chʼaʼtuklaj u beetik Jéeoba?

²⁴ Le ka tu yaʼalaj Jéeoba tiʼ Samuel ka u túuxt Saúl baʼateʼel tu contra le amalekitaʼoboʼ, tu yaʼalaj xan tiʼ ka u kíims le kʼasaʼan rey Agagoʼ. Baʼaleʼ Sauleʼ maʼ tu kíimsiʼ, yéetel maʼ tu xuʼulsaj tiʼ le u maas maʼalobil baʼaloʼob yaan kaʼach tiʼ le kaajoʼ. Le ka tu tsolaj u nuʼuk tiʼeʼ, Samueleʼ tu yilaj tsʼoʼok u jach kʼexpajal u modos Saúl. Tu lugar u kʼamik yéetel kabal óolal le tsolnuʼukoʼ, káaj u kaxtik baʼax u yaʼal utiaʼal u yeʼesik maʼ kʼaas le baʼax tu beetoʼ yéetel kʼuch tak u yaʼal letiʼe kaaj aʼaltiʼ ka u beetoʼ. Tsʼoʼoleʼ tu yaʼaleʼ le baʼaloʼob maas maʼalobtak tu chʼaʼajoʼ, utiaʼal u kʼub tiʼ Jéeoba. Samuel túuneʼ tu yaʼalajtiʼ le tʼaanoʼob jach kʼaj óolaʼanaʼ: «[Maas] maʼalob u yuʼubajtʼantaʼal yéetel u chʼenxikintaʼal [Dios] tiʼ u kʼuʼubul kíimsbil baʼalcheʼob». Samueleʼ maʼ tu chʼaʼaj saajkil u kʼey Sauliʼ yéetel tu yaʼalajtiʼ le baʼax tsʼoʼok u chʼaʼtuklik Jéeobaoʼ: le reinooʼ yaan u luʼsaʼal tiʼ yéetel yaan u tsʼaʼabal tiʼ juntúul máax maas maʼalob tiʼ letiʼ (1 Sam. 15:1-33). *

25, 26. 1) ¿Baʼaxten tu yaj óoltaj Samuel le baʼax úuch tiʼ Sauloʼ, yéetel bix áantaʼabik tumen Jéeoba u kʼex u tuukul? 2) ¿Baʼax kaʼansaʼab tiʼ Samuel tumen Jéeoba le ka bin tu yotoch Isaíoʼ?

²⁵ Samueleʼ jach tsʼíikilnaj yoʼolal le baʼax kʼaas tu beetaj Sauloʼ yéetel máan bul áakʼab táan u yokʼol tu táan Jéeoba yoʼolal le baʼax úuchoʼ. Tsʼoʼoleʼ joʼopʼ xan u yaj óoltik le baʼax ku yúuchul tiʼ Sauloʼ. Tu káajbaleʼ Samueleʼ tu yilaj Saúl bey juntúul máak yaʼab baʼaloʼob maʼalobtak  jeʼel u beetkeʼ, baʼaleʼ beoraaʼ lubaʼan u yóol tumen chéen baʼaloʼob kʼaastak táan u beetik. Le maʼalob máak tu kʼaj óoltaj kaʼachoʼ, tsʼoʼok u kʼastal u modos yéetel tsʼoʼok u tsʼáaikuba tu contra Jéeoba. Samueleʼ maʼ tu yóotaj u kaʼa il Sauliʼ. Baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ Jéeobaeʼ yéetel yaabilaj tu yáantaj Samuel u kʼex bix u tuukul, letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼ: «¿Baʼax kʼiin u jáawal a yaj óoltik baʼax ku yúuchul tiʼ Saúl? Teneʼ maʼ in kʼáat ka pʼáatak u beet u [reyil] Israeliʼ. Xeen, chup le baak yéetel aceiteoʼ, in kʼáat ka xiʼikech tu yotoch Isaí (Jesé), le Beleniloʼ, tumen tsʼoʼok in yéeyik utiaʼal [u] beet u [reyil] juntúul tiʼ u paalal» (1 Sam. 15:34, 35; 16:1).

²⁶ Kex le máaxoʼob meyajtik Jéeoba maʼatech u chúukpajal u yóoloʼob tiʼ tumen kʼeban wíinikoʼobeʼ, letiʼeʼ mantatsʼ ku béeykuntik le baʼaxoʼob u tukultmoʼ. Wa yaan máax ku xuʼulul u chúukpajal u yóol tiʼeʼ, Jéeobaeʼ ku yéeyik uláakʼ máax chúukaʼan u yóol tiʼ utiaʼal u tsʼoʼokbesik le baʼax u kʼáatoʼ. Samuel túuneʼ xuʼul u yaj óoltik le baʼax úuch tiʼ Sauloʼ. Jeʼex aʼalaʼabiktiʼ tumen Jéeobaoʼ, Samueleʼ bin tu yotoch Isaí yaan tu kaajil Belén, teʼeloʼ muchʼlaj yéetel u paalaloʼob ku tuklik jeʼel u kʼuchul u beetubaʼob reyiloʼ. Baʼaleʼ desde tu káajbaleʼ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Samuel maʼ u yéeyik mix máak chéen yoʼolal bix u yilaʼal (xok 1 Samuel 16:7). Tu tsʼookeʼ tu yilaj u tʼuupil u paalal Isaí, yéetel letiʼ yéeyaʼab tumen Jéeoba utiaʼal u beet u reyil, u kʼaabaʼeʼ David.

27. 1) ¿Baʼax maas muʼukʼaʼankúunt u fe Samuel? 2) ¿Baʼax k-kanik tiʼ bix úuchik u chúukpajal u yóol Samuel u meyajt Dios?

²⁷ Tu tsʼook u jaʼabiloʼob u kuxtaleʼ, Samueleʼ tu yilaj jach maʼalob úuchik u yéeyaʼal David utiaʼal u beet u reyil Israel. Sauleʼ jach tu pʼektaj David yéetel tu yóotaj tak u kíimse, tsʼoʼoleʼ suunaj apostatail. Baʼaleʼ Davideʼ tu yeʼesaj jatsʼuts modosoʼob jeʼex: chúukaʼan óolal, fe, kʼub óolal yéetel jach maʼ sajakchajiʼ. Jeʼex úuchik u bin u maas náatsʼal u kʼiinil u kíimileʼ, Samueleʼ maas muʼukʼaʼanchaj u fe. Letiʼeʼ tu yileʼ Jéeobaeʼ jach jeʼel u yáantik máak u aktáant jeʼel baʼaxak talamil ka u beet u lúubul u yóoleʼ, yéetel jeʼel u beetik u suut junpʼéel bendicioneʼ. Samueleʼ kíim le yaan óoliʼ 100 jaʼaboʼob tiʼoʼ, yéetel mantatsʼ tu yilaj u beetik baʼax maʼalob tu táan Jéeoba. Tuláakal le israelitaʼob tu yoʼtoʼob úuchik u kíimil le máak jach yanchaj u fe tiʼ Diosoʼ. Le máaxoʼob meyajtik Jéeoba bejlaʼoʼ, maʼalob xan ka u tukloʼob: «¿Yaan wa u yantalten junpʼéel fe jeʼex le anchaj tiʼ Samueloʼ?».