1-3. 1) Tsol baʼaxoʼob táan u yúuchul le áakʼab ka kíim Euticooʼ 2) ¿Baʼax tu beetaj Pablo yoʼolal Eutico, yéetel baʼaxten tu beetaj?

 BEORAAʼ chúumuk áakʼab, Pabloeʼ tiaʼan tu kaajil Troaseʼ. Táan kaʼach u máansik junpʼéel discurso, le oʼolal le cuarto tuʼux yanoʼ jach chuup yéetel máakoʼob. Como tu tuklaj maʼ ken u kaʼa iloʼobeʼ jach tu líiʼsaj u yóoloʼob. Teʼ cuartooʼ yaʼab lámparaʼob tʼabaʼaniʼ, u buutsʼileʼ ku beetik u jach ooxoltal. Tu orillail junpʼéel ventanaeʼ tiʼ kulukbal juntúul xiʼipal ku kʼaabaʼtik Euticoiʼ. Jujunpʼíitileʼ ook u weenleʼ, ka balkʼaji, tres pisos u kaʼanlil le tuʼux lúuboʼ.

² Lucaseʼ como juntúul doctoreʼ maʼ xaaneʼ letiʼe máax yáax jóokʼ u yáalkab utiaʼal u yáantik Euticooʼ. Letiʼeʼ tu tsʼíibteʼ «le ka líiʼsaʼabeʼ kimen» (Hech. 20:9). Chéen baʼaleʼ úuch junpʼéel milagro. Pabloeʼ éemeʼ ka chilaj tu yóokʼol Eutico, tu méekʼeʼ ka tu yaʼalaj tiʼ le máakoʼoboʼ: «Xuʼuluk a chiʼichnaktaleʼex, tumen tsʼoʼok u kaʼa kuxtal». ¡Pabloeʼ tu kaʼa kuxkíintaj! (Hech. 20:10).

³ Le baʼax tu beetaj Pablooʼ ku yeʼesiktoʼon bukaʼaj u páajtalil le espíritu santooʼ. Kex maʼ tiʼ Pablo yanchaj u culpail le baʼax úuchoʼ maʼ u kʼáat ka úuchuk tʼaan kʼaas tiʼ le súutukil jeʼeloʼ mix u kʼáat ka tʼóochpajak mix máakiʼ. Úuchik u kaʼa kuxkíintik Euticoeʼ tu líiʼsaj u yóol le múuchʼuliloʼ yéetel tu muʼukʼaʼankúuntaj u fejoʼob utiaʼal maʼ u xuʼulul u kʼaʼaytajoʼob. Chíikaʼan u yilaʼal jach ku preocuparkuba yoʼolal u maasil. Kʼaʼajaktoʼoneʼ letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Dioseʼ maʼ ken u tsʼáa in kuch u kʼiʼikʼel mix máak» (Hech. 20:26). Koʼoneʼex ilik bix jeʼel u páajtal k-beetik jeʼex Pabloeʼ.

4. ¿Baʼax problemail tu aktáantaj Pablo tu kaajil Éfeso?

⁴ Jeʼex t-ilaj teʼ xook máanoʼ le apóstol Pablooʼ tu aktáantaj junpʼéel nojoch problema tu kaajil Éfeso. Le máaxoʼob meyajtik kaʼach plata teʼ kaajoʼ yaʼab taakʼin ku ganarkoʼob ikil u konkoʼob baʼaloʼob de plata yaan yil yéetel le diosaʼ Ártemisoʼ. Le oʼolal jach pʼuʼujoʼobeʼ ka tu beetoʼob u tsʼáaikuba le máakoʼob tu contra Pablooʼ. Hechos 20:1, ku yaʼalik: «Le ka tsʼoʼok  túun u jéetsʼel le máakoʼoboʼ Pabloeʼ tu túuxtaj tʼanbil le discípuloʼoboʼ. Le ka tsʼoʼok u líiʼsik u yóoloʼob bey xan u despedirkuba tiʼobeʼ jóokʼ u binbal Macedonia».

5, 6. 1) ¿Kex bukaʼaj tiempo tu máansaj Pablo tu kaajil Macedonia, yéetel bix tu yáantil le sukuʼunoʼoboʼ? 2) ¿Bix u tratartik kaʼach Pablo le sukuʼunoʼoboʼ?

⁵ Le táan u bin Macedoniaoʼ Pabloeʼ jeʼel tu puertoil Troas yéetel pʼáat wa jaypʼéel kʼiinoʼobiʼ. Pabloeʼ u túuxtmaj kaʼach Tito tu kaajil Corinto, le oʼolal jach u kʼáat ka xiʼik tu kaajil Troas (2 Cor. 2:12, 13). Chéen baʼaleʼ le ka tu yojéeltaj maʼ ten u yileʼ bin Macedonia, teʼeloʼ tu beetaj kex junpʼéel añoiʼ yéetel tu líiʼsaj u yóol le sukuʼunoʼoboʼ (Hech. 20:2). a Ka máan kʼiineʼ Titoeʼ tu yiluba yéetel Pablo Macedonia. Tito túuneʼ tu tsikbaltajtiʼ bix úuchik u kʼaʼamal le yáax carta tu túuxtaj tiʼ le corintoiloʼoboʼ (2 Cor. 7:5-7). Yoʼolal le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ Pabloeʼ tu túuxtaj uláakʼ carta tiʼob. Lelaʼ kʼaj óolaʼan bey Kaʼapʼéel tiʼ Corintios.

⁶ Lucaseʼ ku yaʼalikeʼ le ka bin Pablo tu kaajil Éfeso yéetel Macedoniaeʼ tu líiʼsaj u yóol le sukuʼunoʼoboʼ. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Pabloeʼ jach u yaabiltmaj le sukuʼunoʼob yéetel le kiikoʼoboʼ. Letiʼeʼ maʼ bey jeʼex le fariseoʼoboʼ tumen letiʼobeʼ ku mixbaʼalkúuntikoʼob u maasil, pero Pabloeʼ ku yilik u maasil bey u sukuʼunoʼobeʼ yéetel jatsʼuts u yilik u múul meyaj tu yéeteloʼob (Juan 7:47-49; 1 Cor. 3:9).  Tsʼoʼoleʼ kex yaan hora yanchaj u tsolnuʼuktikoʼobeʼ mantatsʼ tu beetaj yéetel yaabilaj (2 Cor. 2:4).

7. Le ancianoʼob yéetel le superintendenteʼoboʼ, ¿bix jeʼel u beetkoʼob jeʼex Pabloeʼ?

⁷ Teʼ kʼiinoʼobaʼ le ancianoʼob yéetel le superintendenteʼob tiʼ circuitooʼ ku tratarkoʼob le sukuʼunoʼob jeʼex tu beetil Pablooʼ. Kéen kʼaʼabéetchajak u tsolnuʼuktikoʼob wa máaxeʼ yáax baʼax ku beetkoʼobeʼ u líiʼskoʼob u yóol. Letiʼobeʼ ku yilik u naʼatkoʼob bix u yuʼubikuba le sukuʼunoʼoboʼ, le oʼolaleʼ tu lugar u tuklikoʼob tsʼoʼoktiʼob beyoʼ ku yilkoʼob u yáantkoʼob. Juntúul superintendente úuch joʼopʼok u xíimbaltik le múuchʼuliloʼoboʼ tu yaʼalaj: «Óoliʼ tuláakal le sukuʼunoʼoboʼ taak u beetkoʼob baʼax maʼalob, chéen baʼaleʼ u suukileʼ ku yuʼubikoʼob maʼ tu tsaʼayloʼob wa ku sajaktaloʼob». Le ancianoʼoboʼ jach jeʼel u yáantkoʼob le sukuʼunoʼob ku yuʼubikubaʼob beyoʼ (Heb. 12:12, 13).

8, 9. 1) ¿Baʼaxten maʼ jáan bin Pablo Siriaiʼ? 2) ¿Baʼaxten k-ojel jach taak u kíimsaʼal Pablo tumen le judíoʼoboʼ?

⁸ Le ka lukʼ Macedoniaeʼ Pabloeʼ bin Corinto, teʼeloʼ tu beetaj tres mesesiʼ. b Ka tsʼoʼokeʼ tu planeartaj u bin Cencreas, desde teʼeloʼ u tuukuleʼ u chʼaʼik kaʼach junpʼéel barco utiaʼal u bin Siria, kéen tsʼoʼokkeʼ ku bin tak Jerusalén utiaʼal u bisik le baʼaxoʼob tu síiaj le sukuʼunoʼob utiaʼal le máaxoʼob óotsiloʼoboʼ (Hech. 24:17; Rom. 15:25, 26). c Chéen baʼaleʼ úuch junpʼéel baʼal tu beetaj u kʼexpajal tuláakal le planes u beetmoʼ. ¿Baʼax úuchi? «Le judíoʼoboʼ líikʼoʼob tu contra utiaʼal ka u kíimsoʼob» (Hech. 20:3).

⁹ Tuláakal máak u yojel taak u kíimsaʼal Pablo tumen le judíoʼoboʼ, letiʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ juntúul apóstata. Tsʼoʼoleʼ kʼaʼajaktoʼoneʼ úuchik u kʼaʼaytaj Corintoeʼ Crispo, u nojchil le sinagogaoʼ, tu beetuba cristianoil (Hech. 18:7, 8; 1 Cor. 1:14). Uláakʼ juntéen xaneʼ le judíoʼob yanoʼob Corintooʼ tu takoʼob u pool Pablo tu táan Galión, u gobernadoril u luʼumil Acaya, chéen baʼaleʼ tumen tu tsʼáaj cuenta mix baʼal kʼaas u beetmeʼ maʼ tu yóotaj u juzgartiʼ. Lelaʼ tu beetaj u jach pʼuʼujul le máaxoʼob pʼekmil Pablooʼ (Hech. 18:12-17). Le judíoʼoboʼ le ka tu yojéeltoʼob wa le ka tu chuchuknaʼatoʼob yaan u bin Pablo tu puertoil Cencreas utiaʼal u viajareʼ bin u chʼúuktoʼob utiaʼal ka u cháachoʼob. ¿Baʼax túun tu beetaj Pablo le ka tu yojéeltaj le baʼax ku tuklik u beetkoʼoboʼ?

10. Tsol baʼaxten Pabloeʼ maʼ bin Cencreasiʼ.

¹⁰ Pabloeʼ tumen maʼ u kʼáat u tsʼáa u kuxtal tu chiʼ kíimil yéetel tumen u kʼáat u kanáant le baʼaxoʼob ku bisik utiaʼal le máaxoʼob óotsiloʼoboʼ tu chʼaʼtuklaj maʼ u bin Cencreas, baʼaxeʼ suunaj Macedonia. U jaajileʼ chan peligroso xan u viajar máak teʼ bejoʼoboʼ tumen jach yaʼab j-ookoloʼob yaniʼ. Tsʼoʼoleʼ le tuʼux ku pʼáatal máakoʼ jeʼel xan u beetaʼal loob tiʼeʼ. Kex u yojel peligroso le bej tuʼux kun binoʼ maas tu yóotaj biniʼ ke ka xiʼik Cencreas, teʼ tuʼux ku páaʼtaʼal tumen le  máakoʼoboʼ. U maʼalobileʼ maʼ tu juunal ku viajar kaʼachiʼ, láakʼintaʼan tumen Aristarco, Gayo, Segundo, Sópater, Timoteo, Tíquico yéetel Trófimo (Hech. 20:3, 4).

11. ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-beetik utiaʼal k-kanáantikbaeʼ, yéetel bix tu beetil Jesús?

¹¹ Toʼon xaneʼ, ¿bix jeʼel u páajtal k-kanáantikba kéen jóokʼkoʼon teʼ kʼaʼaytajoʼ? Teʼ tuʼuxoʼob k-ojel peligrosooʼ maʼ unaj k-bin chéen t-juunaliʼ, baʼaxeʼ yéetel u maasil sukuʼunoʼob wa yéetel uláakʼ wa máax. ¿Kux túun ken chʼaʼpachtaʼakoʼon? K-ojel maʼ tu páajtal k-evitartik, chéen baʼaleʼ jeʼel u páajtal k-kanáantikbaeʼ. Maʼ unaj k-antal tuʼux jeʼel u beetaʼaltoʼon loobeʼ (Juan 15:20; 2 Tim. 3:12). Koʼoneʼex ilik baʼax tu beetaj Jesús. Juntéenjeak tiaʼan Jerusaléneʼ le ka tu yilaj táan u chʼaʼabal tuunich utiaʼal u chʼiʼinleʼ «tu balubaeʼ ka jóokʼ teʼ templooʼ» (Juan 8:59). ¿Kux túun le ka tu yojéeltaj táan u máan kaxtbil utiaʼal u kíimsaʼaloʼ? ¿Baʼax tu beetaj? Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Jesús túuneʼ xuʼul u máan ichil le judíoʼob teʼ tuʼux chochoʼkiloʼ. Letiʼeʼ lukʼ teʼeloʼ ka bin táanxel luʼumil, naatsʼ tiʼ le desiertooʼ» (Juan 11:54). Jeʼex k-ilkoʼ wa maʼ tu bin tu contra le baʼax ku yaʼalik Diosoʼ Jesúseʼ mantatsʼ ku yilik u kanáantkuba. Jach unaj k-beetik jeʼex Jesúseʼ (Mat. 10:16).

12, 13. 1) ¿Bix tu yuʼubiluba le sukuʼunoʼob úuchik u kaʼa kuxkíintaʼal Euticooʼ? 2) ¿Baʼax beetik u kiʼimaktal u yóol le máaxoʼob tsʼoʼok u kíimil wa máax tiʼoboʼ?

¹² Pablo yéetel le máaxoʼob u yéet binoʼ junmúuchʼ úuchik u binoʼob tu luʼumil Macedonia, chéen baʼaleʼ tu jatsubaʼob. Ka máan kʼiineʼ tu muchʼubaʼob tu kaajil Troas. d U libroil Hechoseʼ ku yaʼalik: «Ka tsʼoʼok u máan cinco díaseʼ kʼuchoʼon tu yiknaloʼob tu kaajil Troas» (Hech. 20:6). e Teʼeloʼ tiʼ kaʼa kuxkíintaʼab Eutico, le máax t-chʼaʼchiʼitaj tu káajbal le xookaʼ. ¡Jach ‹kiʼimakchaj wal u yóol› le sukuʼunoʼob le ka tu yiloʼob tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintaʼaloʼ! (Hech. 20:12).

¹³ Teʼ kʼiinoʼobaʼ maʼ tu páajtal u kaʼa kuxkíintaʼal le kimenoʼoboʼ, chéen baʼaleʼ u láakʼtsiloʼobeʼ ‹jach ku kiʼimaktal u yóoloʼob› kéen u kanoʼob teʼ Biblia yaan u kaʼa kuxkíintaʼal le kimenoʼoboʼ (Juan 5:28, 29). Kʼaʼajaktoʼoneʼ Euticoeʼ kaʼa kíimi tumen láayliʼ juntúul kʼeban máakeʼ (Rom. 6:23). Kʼaʼajaktoʼon xaneʼ le máaxoʼob kun kaʼa kuxkíintbiloʼob teʼ túumben luʼumoʼ yaan u yantaltiʼob u oportunidadil u kuxtaloʼob utiaʼal mantatsʼ. Yéetel le máaxoʼob ku kaʼa kuxkíintaʼaloʼob utiaʼal u gobernaroʼob yéetel Cristo teʼ kaʼanoʼ ku tsʼaʼabaltiʼob u páajtalil utiaʼal maʼ u kaʼa kíimloʼob (1 Cor. 15:51-53). Jeʼex k-ilkoʼ le «uláakʼ tamanoʼob» bey xan le máaxoʼob kun gobernaroʼob yéetel Cristooʼ yaan baʼax oʼolal u ‹jach kiʼimaktal u yóoloʼob› (Juan 10:16).

14. ¿Baʼax tu yaʼalaj Pablo tiʼ u ancianoiloʼob Éfeso le ka tu yiluba tu yéeteloʼob tu kaajil Miletooʼ?

¹⁴ Pablo yéetel le u yéet binoʼoboʼ lukʼoʼob Troaseʼ ka binoʼob Asón tsʼoʼoleʼ ka binoʼob Mitilene, Quíos, Samos yéetel Mileto. Pabloeʼ jach taak u kʼuchul Jerusalén antes tiʼ le Pentecostésoʼ, le oʼolal utiaʼal u suuteʼ tu chʼaʼaj junpʼéel barco maʼatech u máan Éfeso. Chéen baʼaleʼ tumen taak u tsikbal yéetel u ancianoiloʼob Éfesoeʼ tu yaʼalajtiʼob ka xiʼikoʼob Mileto utiaʼal u yilkubaʼobiʼ (Hech. 20:13-17). Teʼeloʼ tu yaʼalajtiʼob: «Teʼexeʼ a wojleʼex bix úuchik in máansik in kuxtal ta wiknaleʼex desde teʼ yáax kʼiin ka kʼuchen tu luʼumil Asiaoʼ. Teneʼ tin meyajtaj Yuumtsil jeʼex u beetik juntúul esclavoeʼ, maʼ tin taasinba nojbaʼaliliʼ. Le ka líikʼ le judíoʼob tin contraoʼ sen okʼolnajen yéetel muʼyajnajen. Kex beyoʼ teneʼ maʼ xuʼul in waʼalikteʼex le baʼaxoʼob jeʼel u taasikteʼex utsiloʼ, yéetel maʼ xuʼul in kaʼanskeʼex tu táan le máakoʼoboʼ bey xan joonaj joonajil. Tiʼ le judíoʼob yéetel tiʼ le griegoʼoboʼ tin tsolaj tubeel kʼaʼabéet u kʼexik u tuukuloʼob utiaʼal ka u natsʼubaʼob tu yiknal Dios yéetel ka u tsʼáa u fejoʼob tiʼ k-Yuumtsil Jesús» (Hech. 20:18-21).

15. ¿Baʼaxten maases k-kʼaʼaytaj joonaj joonajil?

¹⁵ Teʼ kʼiinoʼobaʼ jejeláas bix jeʼel u páajtal k-kʼaʼaytajeʼ. Jeʼex tu beetil Pabloeʼ  toʼoneʼ k-kʼaʼaytaj jeʼel tuʼuxak yaan máakoʼobeʼ, por ejemploeʼ teʼ tuʼux ku páaʼtaʼal camiónoʼ, teʼ calleʼoboʼ wa teʼ tuʼux ku yúuchul koonoloʼ. Chéen baʼaleʼ le bix maases k-kʼaʼaytajoʼ joonaj joonajil. ¿Baʼaxten? Yáaxeʼ tumen Dioseʼ u kʼáat u tsʼáa u oportunidadil tiʼ tuláakal máak u yuʼubik baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ. U kaʼapʼéeleʼ ku tsʼáaiktoʼon u páajtalil k-áantik cada juntúul tiʼ le máaxoʼob taak u kaanbaloʼoboʼ. U yóoxpʼéeleʼ ku yáantik le máaxoʼob ku kʼaʼaytajoʼob utiaʼal ka muʼukʼaʼanchajak u fejoʼob yéetel utiaʼal ka chúukpajak u yóoloʼoboʼ. Jeʼex k-ilkoʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ jach ku tsʼáaik u yóoloʼob kaʼansaj «tu táan le máakoʼoboʼ bey xan joonaj joonajil».

16, 17. ¿Bix tu yeʼesil Pablo maʼ saajkiʼ, yéetel bix jeʼel k-beetik jeʼex letiʼeʼ?

¹⁶ Ka tsʼoʼokeʼ Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ u ancianoiloʼob Éfeso maʼ u yojel baʼaxoʼob kun úuchultiʼ tu kaajil Jerusaléniʼ, chéen baʼaleʼ u chʼaʼtukultmaj u biniʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «In kuxtaleʼ maʼatech in wilik bey jach nojoch baʼaleʼ, teneʼ baʼax in kʼáateʼ in kʼuchul tu xuul le bej tsʼaʼan in wáalkabtoʼ yéetel in tsʼoʼokbesik le meyaj tu tsʼáajten Yuumtsil Jesúsoʼ. Le meyajaʼ letiʼe in tsikbaltik tubeel tiʼ tuláakal máak u nojoch utsil Diosoʼ» (Hech. 20:24). Jeʼex k-ilkoʼ Pabloeʼ tu yeʼesaj maʼ saajkiʼ yéetel mix baʼal beet u xuʼulul u kʼaʼaytaj. Letiʼeʼ tu beetaj kex kʼojaʼan wa kex táan u chʼaʼpachtaʼal.

¹⁷ Le cristianoʼob xan teʼ kʼiinoʼobaʼ ku aktáantkoʼob jejeláas problemas. Yanoʼobeʼ maʼ tu chaʼabal u kʼaʼaytajoʼob tumen le gobiernoʼob teʼ tuʼux kajaʼanoʼoboʼ wa ku chʼaʼpachtaʼaloʼob. Uláakʼoʼobeʼ yaan depresión tiʼob, ansiedad wa uláakʼ kʼojaʼaniloʼob. Le táankelem paalaloʼob xanoʼ ku presionartaʼaloʼob tumen u yéet xookoʼob utiaʼal ka u beetoʼob baʼax kʼaas. Chéen baʼaleʼ kex jeʼel baʼalak problemail táan k-aktáantikeʼ k-ilik k-beetik jeʼex Pabloeʼ yéetel k-chʼaʼtukultmaj k-tsʼoʼokbesik le meyaj kʼubéentaʼantoʼonoʼ. Leloʼ u kʼáat u yaʼaleʼ yaan k-tsikbaltik «tubeel tiʼ tuláakal máak u nojoch utsil Diosoʼ».

18. 1) ¿Baʼax tu beetaj Pablo utiaʼal maʼ u tsʼaʼabal u kuch u kʼiʼikʼel mix máak? 2) ¿Bix jeʼel u páajtal u seguertaʼal u ejemplo Pablo tumen u ancianoiloʼob Éfesoeʼ?

¹⁸ Le ka tu muchʼuba u ancianoiloʼob Éfeso yéetel Pabloeʼ, le apóstoloʼ tu yaʼalajtiʼobeʼ unaj u jach kanáantkoʼob le múuchʼuliloʼob jeʼex tu beetil letiʼoʼ. Tu yaʼalaj xan tiʼobeʼ maʼ xaaneʼ maʼ ken u kaʼa iloʼob, ka tsʼoʼokeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Dioseʼ maʼ ken u tsʼáa in kuch u kʼiʼikʼel mix máak. Teneʼ maʼ xuʼul in waʼalikteʼex tuláakal u tsolnuʼukoʼob Diosiʼ». Tu tsʼoʼokeʼ tu yaʼalajtiʼob baʼax jeʼel u páajtal u beetkoʼob utiaʼal maʼ u tsʼaʼabal u kuchoʼob u kʼiʼikʼel mix máak. Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Kanáantabaʼex yéetel kanáanteʼex le tamanoʼoboʼ. Teʼexeʼ yéeyaʼabeʼex ichiloʼob tumen le espíritu santo utiaʼal ka a nuʼukteʼex u múuchʼulil Dios yéetel utiaʼal ka a kanáanteʼex jeʼex u kanáantaʼal tamanoʼobeʼ. Le múuchʼulilaʼ Dios man yéetel u kʼiʼikʼel u Paal» (Hech. 20:26-28). Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xan tiʼobeʼ yaan u yokol kʼasaʼan máakoʼob teʼ múuchʼulil «beyoʼob loboeʼ» yéetel yaan ‹u kaʼanskoʼob baʼaloʼob maʼ pataliʼ, utiaʼal ka u jíilt le discípuloʼob tu paachoʼoboʼ›. ¿Baʼax unaj u beetkoʼob  kaʼach utiaʼal u kanáantkubaʼob tiʼ le kʼasaʼan máakoʼobaʼ? Letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Le oʼolaleʼ maʼ a weenleʼex, yéetel kʼaʼajseʼexeʼ durante tres añoseʼ bul kʼiin yéetel bul áakʼab maʼ xuʼul in tsolik u nuʼuk tiʼ cada juntúul tiʼ teʼex yéetel u jaʼil in wichiʼ» (Hech. 20:29-31).

19. ¿Baʼax úuch tu jóokʼbal le yáax siglooʼ, yéetel baʼax úuch le ka máan 200 yéetel 300 años kíimik Jesúsoʼ?

¹⁹ Le kʼasaʼan máakoʼob beyoʼob lobooʼ ookoʼob ichil le múuchʼulil tu jóokʼbal le yáax siglooʼ. Kex teʼ año 98, le apóstol Juanoʼ tu tsʼíibtaj: «Beoraaʼ yaʼab anticristoʼob tsʼoʼok u chíikpajloʼob [...]. Le máakoʼobaʼ náachchajoʼob tiʼ toʼon, letiʼobeʼ maʼ beyoʼob jeʼex toʼoneʼ. Tumen wa beyoʼob jeʼex toʼoneʼ jeʼel kaʼach u pʼáatloʼob t-éeteleʼ» (1 Juan 2:18, 19). Kex 200 años kíimik Jesúseʼ jujuntúul máaxoʼob nuʼuktik le múuchʼuliloʼoboʼ tu yilubaʼob bey maas especialoʼob tiʼ le u maasil sukuʼunoʼob yanoʼob teʼ múuchʼuliloʼoboʼ. Ka máan 300 años túun kíimik Jesúseʼ le emperador Constantinooʼ tu apoyartaj yéetel tu kʼamaj le religión tu formartaj le maʼ jaajil cristianoʼoboʼ. Le máakoʼobaʼ káaj u yoksikoʼob ichil u religiónoʼob baʼaloʼob ku bin tu contra le Bibliaoʼ, le oʼolal letiʼobeʼ káaj u kaʼanskoʼob «baʼaloʼob maʼ pataliʼ». Le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak tu kaʼansoʼoboʼ láayliʼ letiʼe baʼax ku kaʼansaʼal ichil le religiónoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajil teʼ kʼiinoʼobaʼ.

20, 21. ¿Baʼax tu beetaj Pablo yoʼolal u maasil, yéetel bix xan u beetik le ancianoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ?

²⁰ Pabloeʼ maʼ bey jeʼex le máaxoʼob ku aprovecharkubaʼob tiʼ le múuchʼuliloʼoboʼ. Letiʼeʼ meyajnaj utiaʼal u yantal le baʼaxoʼob kʼaʼabéettiʼoʼ, maʼ chʼuylaj tiʼ le múuchʼuliloʼoboʼ yéetel maʼ tu kʼáataj taakʼin tiʼ le sukuʼunoʼob úuchik u kaʼanskoʼoboʼ. Le oʼolal tu yaʼalaj tiʼ u ancianoiloʼob Éfeso bey xan unaj u beetkoʼoboʼ, tu yaʼalajtiʼob: «Yéetel tuláakal baʼax tin beeteʼ tin weʼesajteʼex bix unaj a wáantkeʼex le máaxoʼob kʼaʼabéet áantaj tiʼoboʼ. Maʼ unaj u tuʼubulteʼexeʼ Yuumtsil Jesúseʼ tu yaʼalaj: ‹Maas ku taasik kiʼimak óolal u tsʼaʼabal wa baʼax ke u kʼaʼamal wa baʼax›» (Hech. 20:35).

²¹ Jeʼex tu beetil Pabloeʼ le ancianoʼob xan teʼ kʼiinoʼobaʼ jach ku tsʼáaik u yóoloʼob u yáantoʼob u maasil. Letiʼobeʼ maʼ beyoʼob jeʼex le u nuuktakil le religiónoʼob ku aprovecharkubaʼob tiʼ le máaxoʼob ku kaʼanskoʼoboʼ, baʼaxeʼ letiʼobeʼ ku sacrificarkubaʼob utiaʼal u kanáantkoʼob u múuchʼulil Dios jeʼex u kanáantaʼal tamanoʼobeʼ. Ichil u kaajal Jéeobaeʼ mix máak unaj u nojbaʼalkúuntkuba mix u aprovecharkuba tiʼ u maasil. Tuláakal le máaxoʼob ku kaxtikoʼob ka nojbaʼalkúuntaʼakoʼoboʼ yaan u mixbaʼalkúuntaʼaloʼob (Pro. 25:27; 11:2).

22. ¿Baʼaxten jach yaabiltaʼab Pablo tumen u ancianoiloʼob Éfeso?

²² Pabloeʼ jach tu yaabiltaj le ancianoʼob yanoʼob Éfesooʼ, le oʼolal letiʼobeʼ jach tu yaabiltoʼob xan. Le beetkeʼ le táan u lukʼul tu yiknaloʼoboʼ «tuláakloʼob túuneʼ joʼopʼ u sen okʼoloʼob, tu méekʼoʼob Pabloeʼ ka tu tsʼuʼutsʼoʼob» (Hech. 20:37, 38). Toʼon xaneʼ jach k-yaabiltmaj le sukuʼunoʼob ku xupkubaʼob u meyajtoʼob Dios jeʼex tu beetil Pablooʼ. Le baʼax tsʼoʼok k-kanikaʼ ku yáantkoʼon k-ileʼ maʼ píitmáan Pablo le ka tu yaʼalaj: «Dioseʼ maʼ ken u tsʼáa in kuch u kʼiʼikʼel mix máak» (Hech. 20:26).