1. ¿Máax tiʼ ku confiar Pablo, Lucas yéetel Aristarco, yéetel baʼaxten?

 TIAʼANOʼON teʼ año 59, tu niʼ le barco tuʼux ku binoʼob Pablooʼ «tsʼaʼan u estatuasil u paalal Zeusiʼ». Le barcoaʼ tsʼoʼok u lukʼul tu islail Malta, táan u bin Italia, ichileʼ tiaʼan Pabloiʼ táan u kanáantaʼal tumen le soldadoʼoboʼ. Tiaʼan xan Lucas yéetel Aristarcoiʼ (Hech. 27:2). Pero letiʼobeʼ maʼ tu beetkoʼob jeʼex u maasil máakoʼoboʼ, maʼ tu kʼáatkoʼob u yáantaj Cástor yéetel Pólux, le u paalal Zeusoʼ (Hech. 28:11, ilawil nota utiaʼal xakʼalxook nwtsty ich español). Pablo, Lucas yéetel Aristarcoeʼ jach ku confiaroʼob tiʼ Jéeoba. U yojloʼob yaan u salvartaʼaloʼob tumen aʼalaʼan tiʼ Pabloeʼ yaan u kʼaʼaytaj Roma yéetel yaan u yantal tu táan César (Hech. 23:11; 27:24).

2, 3. ¿Tiʼ baʼax kaajiloʼob máan le barco tuʼux ku bisaʼal Pablooʼ, yéetel máax áante?

² Ka máan wa jaypʼéel kʼiineʼ kʼuchoʼob Siracusa, junpʼéel u kaajil Sicilia jach jatsʼuts jeʼex Atenas yéetel Romaeʼ. Teʼeloʼ tres días tu beetoʼobiʼ, ka tsʼoʼokeʼ tu chʼaʼjoʼoltaj u binoʼob tak Regio, junpʼéel kaaj yaan tu penínsulail Italia. Lukʼoʼob Regioeʼ ka binoʼob tak tu puertoil Puteoli (bejlaʼeʼ kʼaj óolaʼan bey Pozzuoli, tiaʼan naatsʼ tiʼ Nápoleseʼ). Regioeʼ 320 kilómetros kaʼach u náachil tiʼ Puteoli, chéen baʼaleʼ taal junpʼéel iikʼ banda noojoleʼ ka tu beetaj u bin le barco tu séebaʼaniloʼ. Le oʼolal chéen kaʼapʼéel kʼiin lukʼkoʼob Regio ka kʼuchoʼob tu kaajil Puteoli. U suukileʼ maas ku chan xáantal le viajeʼoboʼ (Hech. 28:12, 13).

³ Pabloeʼ jach taʼaytak u kʼuchul Roma, le kéen kʼuchkeʼ yaan u yantal tu táan le emperador Nerónoʼ. Desde le ka káaj u viajaroʼ, Pabloeʼ tu yilaj bix u kanáantaʼal tumen Jéeoba, «le Dios mantatsʼ ku líiʼsaj óoloʼ» (2 Cor. 1:3). Jeʼex ken k-il teʼ xookaʼ Jéeobaeʼ mantatsʼ tu yáantaj le apóstol Pablooʼ, le oʼolal maʼ xuʼul u tʼaan yoʼolal Diosiʼ.

4, 5. 1) ¿Bix úuchik u kʼaʼamal Pablo tu kaajil Puteoli, yéetel baʼaxten chaʼab u biniʼ? 2) ¿Baʼax utsil jeʼel u taasik tiʼ máak wa ku yeʼesik jatsʼuts modos kex kʼalaʼaneʼ?

⁴ ¿Baʼax tu beetaj Pablo yéetel le máaxoʼob láakʼintik le ka kʼuchoʼob tu kaajil Puteolioʼ? Letiʼobeʼ tu yaʼaloʼob: «Teʼeloʼ t-ilaj yaan sukuʼunoʼobiʼ, yéetel tu kʼáat óoltoʼobtoʼon ka pʼáatkoʼon siete días tu yiknaloʼob» (Hech. 28:14). Jach maʼalob ejemplo tu tsʼáaj le sukuʼunoʼob tiʼ bix unaj k-eʼesik k-utsil tiʼ u  maasiloʼ. Letiʼob xaneʼ jach yaʼab utsil tu jóoʼsoʼob tumen jach líiʼsaʼab u yóoloʼob. Chéen baʼaleʼ, ¿baʼaxten páajchaj u xíimbaltik Pablo le sukuʼunoʼob wa táan u kanáantaʼal tumen le soldadoʼoboʼ? Maʼ xaaneʼ tumen lúub utsil tiʼ le máaxoʼob kanáantikoʼ.

⁵ Teʼ kʼiinoʼob xanaʼ yoʼolal le jatsʼuts modos ku yeʼesik u testigoʼob Jéeobaoʼ, jujuntúul sukuʼunoʼobeʼ kex kʼalaʼanoʼobeʼ ku chaʼabal u beetkoʼob jujunpʼéel baʼaloʼob. Koʼoneʼex ilik baʼax úuch tiʼ juntúul máak tu kʼamaj junpʼéel xook. Letiʼeʼ aʼalaʼab yaan u kʼaʼalal 75 años tu luʼumil Rumania tumen ookolnaji. Chéen baʼaleʼ tumen ilaʼab joʼopʼ u yeʼesik jatsʼuts modoseʼ hasta káaj u túuxtaʼal maan, yéetel maʼatech u túuxtaʼal kanáantbil tumen le policíaʼoboʼ. U kʼexik u modos máak kéen káajak u kaanbal tiʼ Dioseʼ ku taasik utsil tiʼ, chéen baʼaleʼ maases ku beetik u alabartaʼal Jéeoba (1 Ped. 2:12).

6, 7. ¿Bix tu yeʼesil yaabilaj le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob Romaoʼ?

⁶ Ka tsʼoʼokeʼ Pablo yéetel le máaxoʼob láakʼintikoʼ tu xíimbaltoʼob kex 50 kilómetros tak ka kʼuchoʼob Capua, le ka lukʼoʼob teʼeloʼ binoʼob Vía Apia, junpʼéel bej ku náakal tak Roma. Le bejaʼ beetaʼan yéetel u nukuch tuunichiloʼob basalto, yéetel desde teʼeloʼ ku páajtal u yilaʼal u jatsʼuts kʼáaxiloʼob Italia yéetel yaan tuʼuxeʼ ku páajtal u yilaʼal le mar Mediterráneooʼ. Le bejaʼ ku kʼáatmáan xan teʼ tuʼux yaan le lagunaʼob Pontinasoʼ, le lugaraʼ kex 60 kilómetros yanil tiʼ u kaajil Roma yéetel tiʼ u Kʼíiwikil Apio. Lucaseʼ ku yaʼalik: «Le sukuʼunoʼoboʼ [le kajaʼanoʼob Romaoʼ], tu yojéeltoʼob táan k-taal, ka túun jóokʼ u chʼaʼob k-beel». Ka tsʼoʼokeʼ Lucaseʼ ku yaʼalikeʼ yanoʼobeʼ kʼuchoʼob tak tu Kʼíiwikil Apio yéetel uláakʼoʼobeʼ tak teʼ lugar ku kʼaabaʼtik Óoxpʼéel Najil Uʼulaboʼ, lelaʼ tiaʼan 50 kilómetros tiʼ Romaeʼ. ¡Jach túun tu yeʼesoʼob yaabilaj le sukuʼunoʼoboʼ! (Hech. 28:15).

⁷ Le u Kʼíiwikil Apiooʼ maʼ jach cómodo utiaʼal u chan jeʼelel le máaxoʼob táan u viajaroʼoboʼ. Horacio, juntúul poeta romano jach famoso yéetel ku tsʼíibtik libroʼobeʼ ku yaʼalikeʼ «u Kʼíiwikil Apioeʼ jach chuup yéetel  marineroʼob bey xan yéetel j-ookoloʼob». Tsʼoʼoleʼ ku yaʼalikeʼ «le jaʼ yaan teʼeloʼ jach sucio», hasta maʼatech u yóotik kaʼach cenar teʼ lugaroʼ. U jaajileʼ maʼ chéen chʼaʼabil u viajar máak teʼeloʼ. Kex beyoʼ le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob Romaoʼ yéetel kiʼimak óolal tu páaʼtoʼob u kʼuchul Pablo yéetel le máaxoʼob u yéet taaloʼ. Tu páaʼtoʼob utiaʼal u láakʼintikoʼob tak Roma, tiʼ le u tsʼook tramo viaje ken u beetoʼ.

8. ¿Baʼaxten Pabloeʼ tu tsʼáaj gracias tiʼ Dios le ka tu yilaj le sukuʼunoʼoboʼ?

⁸ Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Le ka tu yilaj le sukuʼunoʼoboʼ Pabloeʼ tu tsʼáaj gracias tiʼ Dioseʼ ka líikʼ u yóol» (Hech. 28:15). Jach kiʼimakchaj wal u yóol le ka tu yilaj le sukuʼunoʼob jach u yaabiltmoʼ, maʼ xaaneʼ yaneʼ desde úuch u kʼaj óoltoʼob. ¿Baʼaxten tu tsʼáaj gracias tiʼ Dios? Tumen u yojleʼ le yaabilaj ku yeʼesaʼaltiʼoʼ junpʼéel tiʼ le modos ku taal tiʼ le espíritu santooʼ (Gál. 5:22). Bejlaʼa xaneʼ letiʼe yaabilaj péeksik le máaxoʼob meyajtik Dios utiaʼal ka u paklan áantubaʼob yéetel ka u paklan yaabiltubaʼoboʼ (1 Tes. 5:11, 14).

9. ¿Bix jeʼel k-eʼesik yaabilaj jeʼex tu beetil le sukuʼunoʼob bin u kʼamoʼob Pablooʼ?

⁹ Bejlaʼa xaneʼ letiʼe espíritu santo péeksik yaʼab sukuʼunoʼob utiaʼal ka u kʼamoʼob tu yotochoʼob le superintendenteʼob tiʼ circuitooʼ, le misioneroʼoboʼ yéetel uláakʼ sukuʼunoʼob ku xupkubaʼob u meyajtoʼob Jéeoba. Le kéen u xíimbaltoʼon le superintendente tiʼ circuitooʼ, maʼalob ka k-tukle: «¿Jeʼel wa u páajtal in invitarkoʼob tin wotocheʼ? ¿Jeʼel wa u páajtal in jóoʼsik tiempo utiaʼal in jóokʼol kʼaʼaytaj tu yéeteloʼobeʼ?». Wa k-beetkeʼ yaan k-kʼamik yaʼab bendiciónoʼob. Tsʼoʼoleʼ yaan k-uʼuyikba jeʼex le sukuʼunoʼob yanoʼob Romaoʼ. Letiʼobeʼ jach líikʼ u yóoloʼob le ka tsikbaltaʼabtiʼob tumen Pablo le yaʼabkach baʼaloʼob tsʼaʼab u páajtalil tiʼob u beetkoʼob tumen Diosoʼ (Hech. 15:3, 4).

10. ¿Baʼax tu yaʼalaj Lucas úuch tiʼ Pablo le ka kʼuch Romaoʼ, yéetel baʼax tu beetaj le ka tsʼoʼok u chan jeʼeleloʼ?

¹⁰ Lucaseʼ ku seguer u yaʼalik: «Le ka túun ookoʼon Romaeʼ chaʼab u pʼáatal Pablo tiʼ junpʼéel naj chéen yéetel le soldado kanáantikoʼ» (Hech. 28:16). Le máaxoʼob ku kanáantaʼaloʼob jeʼex Pablooʼ u suukileʼ ku kʼaʼaxloʼob yéetel cadena tiʼ le soldado kanáantkoʼoboʼ beyoʼ maʼ tu púutsʼloʼob. Chéen baʼaleʼ kex ka beetaʼak tiʼ Pablo beyoʼ mix baʼal jeʼel u beetik u xuʼulul u kʼaʼaytik le Reinooʼ. Le ka tsʼoʼok u chʼaʼik tres días utiaʼal u chan jeʼelel tiʼ le viajeoʼ Pabloeʼ tu túuxtaj tʼanbil u nuuktakil le judíoʼob utiaʼal ka u presentartuba yéetel utiaʼal u kʼaʼaytajtiʼob.

11, 12. ¿Baʼax tu beetaj Pablo utiaʼal maʼ u tuukul kʼaas le judíoʼob tu yoʼolaloʼ?

¹¹ Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ u nuuktakil le judíoʼoboʼ: «Sukuʼuneʼex, kex maʼ in beetmaj mix baʼal ku bin tu contra k-kaajal mix tu contra le baʼax suukaʼan u beetik k-úuchben láakʼtsiloʼoboʼ desde tu kaajil Jerusalén kʼaʼalen utiaʼal ka kʼuʼubken tu kʼab le romanoʼoboʼ. Le ka tsʼoʼok u kʼáatkoʼob in chiʼeʼ taakchaj u jáalkʼabtikenoʼob, tumen maʼ yanchaj baʼax oʼolal in kíimsaʼaliʼ. Chéen baʼaleʼ tumen seguernaj u yaʼalik le judíoʼob maʼ in jáalkʼabtaʼaloʼ yanchaj in waʼalik ka taasaʼaken tu táan César. Teneʼ maʼ taalen in tak u pool in wéet luʼumiloʼobiʼ» (Hech. 28:17-19).

¹² Le ka tu yaʼalaj Pablo tiʼ u nuuktakil le judíoʼob «sukuʼuneʼex», tu yaʼalaj utiaʼal u yeʼesiktiʼobeʼ juntúul judío xan yéetel utiaʼal maʼ u tuukuloʼob kʼaas tu contra  (1 Cor. 9:20). Tu yaʼalaj xan tiʼobeʼ maʼ bin Roma utiaʼal u takik u pool le judíoʼoboʼ, baʼaxeʼ utiaʼal ka xiʼik tu táan César. Chéen baʼaleʼ le judíoʼob kajaʼanoʼob Romaoʼ maʼ u yojloʼob kaʼach wa Pablo kʼáat ka bisaʼak juzgarbil tu táan Césariʼ (Hech. 28:21). ¿Baʼaxten túun maʼ aʼalaʼabtiʼob tumen le judíoʼob yanoʼob Judeaoʼ? Junpʼéel libroeʼ ku yaʼalik: «Maʼ xaaneʼ le barco tuʼux bisaʼab Pablooʼ letiʼe barco yáax kʼuch Italia le ka tsʼoʼok u épocail le keʼeliloʼ. Le oʼolal maʼ páajchaj u bin mix juntúul tiʼ le judíoʼob yanoʼob Jerusalénoʼ yéetel maʼ páajchaj xan u túuxtaʼal mix junpʼéel carta ku tʼaan yoʼolal Pabloiʼ».

13, 14. ¿Baʼax tu yaʼalaj Pablo utiaʼal u taaktal u yuʼubal u tʼaan yoʼolal le Reinooʼ, yéetel bix jeʼel k-beetik jeʼex letiʼeʼ?

¹³ Pabloeʼ tu yaʼalaj junpʼéel baʼal utiaʼal u káajal u tʼaan yoʼolal le Reinooʼ. Utiaʼal u taaktal u yuʼubaʼal tumen le judíoʼoboʼ tu yaʼalaj: «Teneʼ tin sen kʼáat óoltaj ka taasaʼaken ta táaneʼex utiaʼal ka tʼaanaken ta wéeteleʼex. Yoʼolal le máax táan u páaʼtaʼal tumen u kajnáaliloʼob Israeleʼ kʼaxaʼanen yéetel le cadenaaʼ» (Hech. 28:20). Le «máax táan u páaʼtaʼal tumen u kajnáaliloʼob Israel» tu yaʼalaj Pablooʼ yaan baʼax u yil yéetel le Mesíasoʼ bey xan yéetel le Reinooʼ. Lelaʼ letiʼe baʼax ku kʼaʼaytik kaʼach le cristianoʼoboʼ. U nuuktakil le judíoʼob túunoʼ tu núukoʼob tiʼ Pablo: «K-tuklikeʼ maʼalob ka k-uʼuy baʼax ka tuklik, tumen u jaajileʼ, k-ojel tuláakal tuʼux ku yúuchul tʼaan tu contra le sectaaʼ» (Hech. 28:22).

¹⁴ Toʼon xaneʼ kéen kʼaʼaytajnakoʼoneʼ jeʼel u páajtal k-beetik jeʼex Pabloeʼ. Jeʼel u páajtal k-beetik junpʼéel kʼáatchiʼ wa k-aʼalik junpʼéel baʼal jeʼel u beetik u taaktal u maas kaanbal le máakoʼob tiʼ le Bibliaoʼ. Utiaʼal k-ilik bix jeʼel k-beetkeʼ jeʼel u páajtal u meyajtoʼon publicaciónoʼob jeʼex: U juʼunil xook utiaʼal u muchʼtáambalil Kuxtal  yéetel Meyaj jeʼex Cristoeʼ, Jóoʼs u yutsil le Escuela utiaʼal k-Kaʼansik u Tʼaan Diosoʼ yéetel Tsʼáa a wóol xook yéetel kaʼansaj. Wa ku meyajoʼobtecheʼ yaan a maas maʼalobkíintik bix a kaʼansaj.

15. ¿Máakalmáak le kanpʼéel baʼaloʼob jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le baʼax tu beetaj Pablooʼ?

¹⁵ Junpʼéel kʼiin túun jeʼex u chʼaʼtukultmiloʼobeʼ «yaʼab» judíoʼob romanoʼob binoʼob teʼ tuʼux yaan Pablooʼ. Letiʼ túuneʼ «desde jaʼatskab tak ka áakʼabchajeʼ tu tsolajtiʼob baʼax ku tuklik, tu tsikbaltajtiʼob xan tubeel u Reino Dios yéetel tu yáantoʼob ka u creertoʼob Jesús. Utiaʼal u beetik lelaʼ tʼaanaj tiʼ u Ley Moisés bey xan tiʼ le baʼax tu tsʼíibtaj le Profetaʼoboʼ» (Hech. 28:23). Kanpʼéel baʼaloʼob jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le baʼax tu beetaj Pablooʼ. Yáaxeʼ táanil tʼaanaj tiʼ u Reino Dios. U kaʼapʼéeleʼ tu yilaj bix jeʼel u kʼuchul tu puksiʼikʼaloʼobeʼ. U yóoxpʼéeleʼ le baʼax tu tsolajtiʼoboʼ tu chʼaʼaj teʼ Bibliaoʼ. Yéetel u kanpʼéeleʼ tu kaxtaj u yutsil u maasil tumen kʼaʼaytajnajtiʼob ‹desde jaʼatskab kʼiin tak ka áakʼabchaji›. ¡Jach túun maʼalob ejemplo tu pʼatajtoʼon apóstol Pablo! ¿Bix túun biniktiʼ? «Yaan tiʼ letiʼobeʼ káaj u creerkoʼob», «chéen baʼaleʼ uláakʼoʼobeʼ maʼ tu creertoʼobiʼ». Jeʼex tu tsʼíibtil Lucasoʼ «tumen maʼ junpʼéeliliʼ baʼax ku tuklikoʼobeʼ káaj u lukʼloʼob teʼeloʼ» (Hech. 28:24, 25a).

16-18. 1) ¿Baʼaxten maʼ jaʼakʼ u yóol Pablo le ka tu yilaj maʼ kʼaʼam tumen le judíoʼob le baʼax ku kʼaʼaytikoʼ? 2) ¿Bix unaj k-uʼuyikba wa maʼ tu kʼaʼamal le baʼax k-kʼaʼaytikoʼ?

¹⁶ Pabloeʼ maʼ jaʼakʼ u yóol yoʼolal le baʼax tu beetaj le judíoʼoboʼ tumen bey u yaʼalik le profecía kun úuchloʼ yéetel maʼ yáax u beetkoʼoboʼ (Hech. 13:42-47; 18:5, 6; 19:8, 9). Le oʼolal le táan u lukʼloʼob teʼeloʼ Pabloeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Jach jaaj le baʼax aʼalaʼab tiʼ a úuchben láakʼtsileʼex tumen le espíritu santo yéetel u chiʼ le profeta Isaíasoʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: ‹Xeen tuʼux yaan le kaajaʼ ka a waʼaltiʼ: «Yaan a wuʼuyikeʼex baʼax ku yaʼalaʼal, chéen baʼaleʼ maʼ ken a naʼateʼex; u jaajileʼ yaan a paakateʼex, chéen baʼaleʼ mix baʼal ken a wileʼex. U puksiʼikʼal le máakoʼobaʼ maʼ u kʼáat u kʼam mix baʼaliʼ»›» (Hech. 28:25b-27). Le tʼaan traducirtaʼan «maʼ u kʼáat u kʼam mix baʼaliʼ», ku taal tiʼ junpʼéel tʼaan ich griego ku meyaj utiaʼal u yúuchul tʼaan tiʼ junpʼéel puksiʼikʼal «pixaʼan tumen tsaats». Lelaʼ ku meyaj utiaʼal u yeʼesaʼal baʼaxten maʼ tu páajtal u kʼuchul tu puksiʼikʼal le máakoʼob le baʼax ku tsikbaltaʼaltiʼob yoʼolal le Reinooʼ (Hech. 28:27). ¡Jach túun óotsil le máakoʼob maʼ u kʼáat u kʼamoʼob u jaajiloʼ!

¹⁷ Tu tsʼookeʼ Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le judíoʼob maʼ tu kʼamoʼob le baʼax ku kaʼansaʼaltiʼoboʼ: ‹Uláakʼ luʼumiloʼobeʼ maas jeʼel u yuʼubikoʼobeʼ› (Hech. 28:28; Sal. 67:2; Isa. 11:10). Pabloeʼ ku páajtal u yaʼalik leloʼ tumen tsʼoʼok u yilik bix u kʼaʼamal le baʼax ku tsikbaltik yoʼolal le Reino tumen le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ (Hech. 13:48; 14:27).

¹⁸ Jeʼex Pabloeʼ toʼon xaneʼ maʼ tu yaatal k-óol wa maʼ tu kʼaʼamal le baʼax k-kʼaʼaytikoʼ. Tumen k-ojleʼ u maas yaʼabil le máakoʼoboʼ maʼ ken u yóotoʼob bin tu bejil le kuxtaloʼ (Mat. 7:13, 14). Pero wa juntúul máak uts u puksiʼikʼal ku káajal u meyajtik Jéeobaeʼ toʼoneʼ k-kʼamik yéetel kiʼimak óolal teʼ múuchʼuliloʼ (Luc. 15:7).

19. Le kʼalaʼan Pablo teʼ naj alquilartaʼanoʼ, ¿bix meyajnajiktiʼ tubeel le tiempooʼ?

¹⁹ Le u tsʼook tʼaanoʼob tu yaʼalaj Lucas tiʼ u libroil Hechosoʼ jach ku líiʼsik k-óol,  letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Pablo túuneʼ pʼáat dos años teʼ naj alquilartaʼanoʼ, teʼeloʼ ku kʼamik yéetel utsil tuláakal le máaxoʼob ku taaloʼob tu yiknaloʼ. Letiʼeʼ yéetel u jaajil u yóol ku tsikbaltiktiʼob kaʼach u Reino Dios yéetel ku kaʼansiktiʼob le baʼaxoʼob yaan yil yéetel Yuumtsil Jesucristooʼ, tsʼoʼoleʼ mix máak aʼaliktiʼ maʼ u beetik» (Hech. 28:30, 31). Pabloeʼ tu pʼatajtoʼon junpʼéel maʼalob ejemplo tiʼ bix unaj k-tratartik le uʼulaboʼoboʼ, tiʼ bix unaj k-eʼesik fe yéetel bix unaj k-tsʼáaik k-óol teʼ kʼaʼaytajoʼ.

20, 21. Aʼal jujuntúul máaxoʼob tu jóoʼsoʼob u yutsil le kʼaʼaytaj tu beetaj Pablo tu kaajil Romaoʼ.

²⁰ Juntúul tiʼ le máaxoʼob tu kʼamaj tu yotochoʼ Onésimo, letiʼeʼ juntúul esclavo ku taal Colosas. Pablo áant Onésimo u beetuba cristianoil. Utiaʼal Pabloeʼ Onésimoeʼ ‹juntúul sukuʼun jach kʼuch u yaabilte yéetel jach chúukaʼan u yóol›. Hasta tu yaʼaleʼ ‹kʼuch u beetuba bey u paaleʼ› (Col. 4:9; File. 10-12). Le kʼalaʼan Pablooʼ jach líiʼsaʼab wal u yóol tumen Onésimoeʼ. a

²¹ Yaʼab uláakʼ máaxoʼob kaanbalnajoʼob tiʼ u ejemplo Pablo. Bey u yeʼesik le baʼax tu yaʼalaj tiʼ le múuchʼulil yaan Filiposoʼ, letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Le baʼaxoʼob ku yúuchultenoʼ u jaajileʼ tsʼoʼok u yáantaj utiaʼal u maas kʼaj óoltaʼal u tʼaan Dios. Tumen tu yoʼolal leloʼ le soldadoʼob kanáantik le reyoʼ bey xan le u maasil máakoʼoboʼ tsʼoʼok u yojéeltikoʼob kʼalaʼanen tu yoʼolal Cristo. Beoraaʼ óoliʼ tuláakal le sukuʼunoʼob ku meyajtikoʼob Yuumtsiloʼ, tsʼoʼok u líikʼil u yóoloʼob ikil kʼalaʼanilen, yéetel táan u maas tsʼáaik u yóoloʼob u tsikbaltoʼob u tʼaan Dios yéetel x-maʼ saajkilil» (Fili. 1:12-14).

22. ¿Baʼax tu beetaj Pablo le maʼ tu chaʼabal u jóokʼol kaʼach tu yotochoʼ?

²² Le tiaʼan Pablo tu kaajil Romaoʼ maʼ tu chaʼabal u jóokʼol kaʼach tu yotoch, chéen baʼaleʼ tu aprovechartaj le tiempo utiaʼal u tsʼíibtik cartaʼoboʼ. Leloʼobaʼ táakaʼanoʼob ichil le Tsʼíiboʼob ich Griego yaan teʼ Bibliaoʼ. b Le cartaʼobaʼ tsʼíibtaʼab tiʼ le cristianoʼob teʼ yáax siglooʼ yéetel tu taasaj jach yaʼab utsil tiʼob (2 Tim. 3:16, 17).

23, 24. Jeʼex tu beetil Pabloeʼ, ¿baʼax tsʼoʼok u beetik yaʼab sukuʼunoʼob utiaʼal maʼ u xuʼulul u kiʼimaktal u yóoloʼob kex kʼalaʼanoʼob?

²³ U libroil Hechoseʼ maʼ tu tsikbaltik jach baʼax úuch le kʼiin ka jáalkʼabtaʼab Pablooʼ, chéen baʼaleʼ k-ojleʼ dos años kʼaʼal tu kaajil Cesarea yéetel dos años tu kaajil Roma (Hech. 23:35; 24:27). c Pero kex kʼaʼaleʼ mix juntéen tu tuklaj u xuʼulul u kʼaʼaytaj. Bey u beetik xan yaʼab sukuʼunoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ, kex ku kʼaʼalaloʼob ikil u defendertik u fejoʼobeʼ maʼ tu xuʼulul u kʼaʼaytajoʼob yéetel láayliʼ kiʼimak u yóoloʼobeʼ. Koʼox ilik baʼax úuch tiʼ Adolfo, letiʼeʼ kʼaʼal España tumen maʼatech u yoksikuba tiʼ política. Juntúul u nojchil le soldadoʼoboʼ tu yaʼalajtiʼ: «Jach tsʼoʼok a beetik u jaʼakʼal k-óol tumen kex k-sen maltratarkecheʼ maʼatech a tʼaan t-contra, tsʼoʼoleʼ chíikaʼan kiʼimak a wóol».

 ²⁴ Tuláakal máak ku confiar kaʼach tiʼ Adolfo, hasta ku pʼaʼatal jeʼekʼabil le celda tuʼux kʼalaʼanoʼ. Yaʼab soldadoʼobeʼ ku náatsʼloʼob yiknal Adolfo utiaʼal u beetkoʼob kʼáatchiʼob tiʼ yoʼolal le Bibliaoʼ. Juntúul tiʼ le guardiaʼoboʼ hasta ku yokol ichil le celda utiaʼal u xokik le Bibliaoʼ, yéetel Adolfoeʼ ku pʼáatal waʼatal teʼ jool utiaʼal u vigilartik wa mix máak ku taaloʼ. Jach túun chistoso baʼax úuchi: le guardia kanáantik le máax kʼalaʼanoʼ letiʼ ku kanáantaʼal utiaʼal maʼ u chuʼukul. Maʼ unaj k-tuʼubsik bix u chúukpajal u yóol le sukuʼunoʼoboʼ. Leloʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal k-maas tsʼáaik k-óol k-tsikbalt u tʼaan Dios yéetel x-maʼ saajkilil kex yaan hora táan k-sen maltratartaʼal.

25, 26. ¿Baʼax profecíail tu yaʼalaj Jesús tu yilaj Pablo u béeychajal, yéetel bix u béeytal teʼ kʼiinoʼobaʼ?

²⁵ Le bix u tsʼoʼokol u libroil Hechosoʼ jach ku líiʼsik k-óol, tumen Pablo u apóstol Cristoeʼ, kex kʼalaʼaneʼ maʼ xuʼul u ‹tsikbaltik kaʼach u Reino Dios› tiʼ tuláakal le máaxoʼob xíimbaltikoʼ. Tiʼ u yáax capítuloil Hechoseʼ t-ilaj le meyaj tu kʼubéentaj Jesús tiʼ u discípuloʼoboʼ, letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Yaan a kʼamkeʼex páajtalil kéen kʼuchuk le espíritu santo ta wóokʼoleʼexoʼ, yéetel yaan a tʼaaneʼex tin woʼolal tu kaajil Jerusalén, tiʼ tuláakal u luʼumil Judea, tu luʼumil Samaria bey xan tak tu maas náachil le luʼumaʼ» (Hech. 1:8). Mix 30 años u yaʼal Jesús le tʼaanoʼobaʼ tsʼoʼok u tsikbaltaʼal u Reino Dios «tiʼ tuláakal yóokʼol kaab» (Col. 1:23). d ¡Jach túun yaan u poder u espíritu santo Jéeoba! (Zac. 4:6).

²⁶ Teʼ kʼiinoʼobaʼ letiʼe espíritu santo áantik le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob yéetel le «uláakʼ tamanoʼob» utiaʼal maʼ u xuʼulul u tsikbaltikoʼob «tubeel u Reino Dios[oʼ]». Le meyajaʼ táan u beetaʼal tiʼ maas tiʼ 240 luʼumiloʼob (Juan 10:16; Hech. 28:23). Kux túun toʼon, ¿táan wa k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-tsʼáaik k-óol teʼ kʼaʼaytajoʼ?