1. ¿Baʼax unaj k-ilik k-beetik, yéetel baʼaxten?

 JESÚSEʼ tiaʼalaj: «Le máaxoʼob jach tu jaajil táan u adorarkoʼob le Taataoʼ yaan u adorarkoʼob yéetel le jaajil ku taal tiʼ letiʼoʼ bey xan yáanal u nuʼuktaj u espíritu santo. U jaajileʼ le Taataoʼ táan u kaxtik le máakoʼob beyaʼ utiaʼal ka adorartaʼak» (Juan 4:23; 6:44). Tuláakloʼon jach unaj k-ilik wa táan k-beetik «baʼax maʼalob tu táan Yuumtsil» (Efesios 5:10). Lelaʼ maʼ chéen chʼaʼabil u beetaʼaliʼ tumen le Kʼaasilbaʼaloʼ taak u tuskoʼon utiaʼal ka k-beet baʼax maʼ uts tu tʼaan Diosiʼ (Apocalipsis 12:9).

2. ¿Baʼax úuch naatsʼ tiʼ u Montañail Sinaí?

² ¿Baʼax ku beetik le Kʼaasilbaʼal utiaʼal u tuskoʼonoʼ? Junpʼéel baʼax ku beetkeʼ letiʼe u yeʼesiktoʼon bey maʼalob junpʼéel baʼal maʼ maʼaloboʼ. Tuukulnen tiʼ baʼax úuch tiʼ le israelitaʼob le tiaʼanoʼob naatsʼ tiʼ le Montaña Sinaíoʼ. Moiséseʼ naʼak teʼ montañaoʼ, baʼaleʼ le kaajoʼ pʼáat u páaʼte. Ka máan kʼiineʼ letiʼobeʼ náak u yóol u páaʼtoʼob u suut Moisés, le oʼolaleʼ tu yaʼaloʼob tiʼ Aarón ka u beet juntúul dios. Aarón túuneʼ tu chʼaʼaj oroeʼ ka tu beetaj juntúul chan wakax. Ka tsʼoʼokeʼ le israelitaʼoboʼ tu beetoʼob junpʼéel fiesta. Letiʼobeʼ óokʼotnajoʼob tu baʼpach le chan wakaxoʼ ka chinlajoʼob tu táan, ku tuklikoʼobeʼ táan u adorarkoʼob Jéeoba. Chéen baʼaleʼ kex tu yaʼaloʼob táan u beetkoʼob «junpʼéel  fiesta utiaʼal Jéeoba[eʼ]», letiʼeʼ maʼ bey tu yililiʼ. Jéeobaeʼ maʼ utschaj tu tʼaan úuchik u adorarkoʼob yaanal diosiʼ, le oʼolal teʼ kʼiin jeʼeloʼ kíim yaʼab israelitaʼob (Éxodo 32:1-6, 10, 28). Lelaʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ maʼ unaj k-chaʼik k-tuʼusliʼ. Jéeobaeʼ ku yaʼaliktoʼon: «Maʼ a machkeʼex mix junpʼéel baʼal maʼ limpio yaniliʼ». Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ maʼ unaj u yantal mix baʼal k-il yéetel le religiónoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajiloʼ. Unaj k-chaʼik tiʼ Jéeoba ka u kaʼansoʼon k-kʼaj óolt baʼax maʼalob yéetel baʼax maʼ maʼalobiʼ (Isaías 52:11; Ezequiel 44:23; Gálatas 5:9).

3, 4. ¿Baʼaxten maʼalob ka k-xakʼalt bix káajik le fiestaʼob suuk u beetaʼaloʼoboʼ?

³ Jesúseʼ tu kaʼansaj tiʼ u apóstoloʼob bix unaj u adorarkoʼob Jéeoba. Le ka kíimeʼ le apóstoloʼoboʼ seguernaj u kaʼanskoʼob tiʼ le discípuloʼob bix u kʼáat Jéeoba ka adorartaʼakoʼ. Chéen baʼaleʼ ka kíim le apóstoloʼoboʼ ichil u kaajal Dioseʼ ook jujuntúul máakoʼobeʼ ka joʼopʼ u kaʼanskoʼob baʼaloʼob maʼ maʼalobtakiʼ bey xan baʼaloʼob suukaʼan u beetaʼal tumen yaanal kaajoʼob. Hasta tu kʼexoʼob u kʼaabaʼ jujunpʼéel tiʼ le fiestaʼob ku beetik le máaxoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Diosoʼ. Lelaʼ tu beetoʼob utiaʼal u yilaʼal bey Cristo aʼalmil ka beetaʼakoʼobeʼ (2 Tesalonicenses 2:7, 10; 2 Juan 6, 7). Yaʼab tiʼ le fiestaʼobaʼ tak bejlaʼa yaʼab máaxoʼob beetkeʼ. Le fiestaʼobaʼ láayliʼ ku beetkoʼob u creertaʼal baʼaloʼob maʼ jaajtakeʼ yéetel ku beetkoʼob u yoksikuba máak yéetel le demonioʼoboʼ (Apocalipsis 18:2-4, 23). *

⁴ Tiʼ tuláakal yóokʼol kaabeʼ le máakoʼoboʼ jach suuk u beetkoʼob fiestaʼob. Chéen baʼaleʼ jeʼex u bin a kanik bix u tuukul Dioseʼ yaan u kʼexpajal bix a wilik jujunpʼéel  fiestaʼob suuk u beetaʼaloʼob. Maʼ xaaneʼ maʼ chéen chʼaʼabil ken a kʼex a tuukuliʼ baʼaleʼ Jéeobaeʼ yaan u yáantkech. Beoraaʼ koʼox xakʼaltik bix káajik u beetaʼal jujunpʼéel fiestaʼob, beyoʼ yaan k-naʼatik baʼaxten maʼ uts tu tʼaan Jéeoba ka beetaʼakoʼobiʼ.

5. ¿Baʼaxten jeʼel u páajtal k-aʼalik maʼ síij Jesús 25 tiʼ diciembreiʼ?

⁵ Yaʼab tuʼuxoʼob teʼ yóokʼol kaabaʼ 25 tiʼ diciembre ku festejartaʼal le Navidadoʼ tumen ku tuklaʼaleʼ teʼ kʼiin síij Jesúsoʼ. Chéen baʼaleʼ le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik leloʼ mix tak u mesil ku yaʼalik. Pero ku yaʼalik baʼax ku yúuchul teʼ kʼiinoʼob ka síij Jesúsoʼ. Lucaseʼ ku yaʼalikeʼ naatsʼ tiʼ u kaajil Beléneʼ «yaan kaʼach j-kanan tamanoʼob pʼaatloʼob kajtal ich kʼáax. Letiʼobeʼ bul áakʼab táan kaʼach u kanáantkoʼob u yalakʼ tamanoʼobiʼ» (Lucas 2:8-11). Tu kaajil Beléneʼ jach ku beetik keʼel tu mesil diciembreiʼ, ku kʼáaxal jaʼ yéetel yaan kʼiineʼ hasta ku kʼáaxal nieve. Le oʼolal teʼ mes jeʼeloʼ le máaxoʼob ku kanan tamanoʼoboʼ maʼatech u máanskoʼob áakʼab teʼ kʼáax yéetel u yaalakʼoʼoboʼ. Le oʼolal jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ Jesúseʼ maʼ síij tu mesil diciembreiʼ, baʼaxeʼ síij tiʼ junpʼéel mes maʼ táan u beetik keʼeliʼ. Yoʼolal baʼax ku yaʼalik le Biblia bey xan uláakʼ libroʼob ku tʼaanoʼob tiʼ baʼaloʼob uchaʼantakeʼ tsʼoʼok u yilaʼaleʼ Jesúseʼ síij tu mesil septiembre wa octubre.

6, 7. 1) ¿Tuʼux u taal yaʼab tiʼ le baʼaxoʼob suukaʼan u beetaʼaloʼob teʼ Navidadoʼ? 2) ¿Baʼaxten suukaʼan k-síik wa baʼax tiʼ k-láakʼtsiloʼob wa tiʼ k-amigoʼob?

⁶ ¿Bix túun káajik u festejartaʼal le Navidadoʼ? Lelaʼ káaj yoʼolal le fiestaʼob ku beetik le romanoʼob tiʼ Saturno, u diosil bin le paakʼaloʼ. Junpʼéel enciclopediaeʼ ku yaʼalikeʼ le fiesta jeʼelaʼ ku beetaʼal chúumuk tiʼ u mesil diciembre. Teʼ fiestaaʼ ku tʼaʼabal kaʼach «kiboʼob yéetel antorchaʼob, ku  beetaʼal nukuch janaloʼob yéetel ku tsʼaʼabal regaloʼobiʼ». Ku yaʼalik xaneʼ le baʼaloʼob suuk u beetaʼalaʼ «joʼopʼ xan u beetaʼaloʼob utiaʼal le Navidadoʼ» (Gran Referencia Anaya). Tsʼoʼoleʼ teʼ 25 tiʼ diciembreoʼ le persaʼoboʼ ku beetkoʼob u kʼiin u kʼaabaʼ Mitra, u diosil le Kʼiinoʼ.

⁷ Teʼ kʼiinoʼobaʼ le máaxoʼob festejartik le Navidadoʼ maʼatech u tuukuloʼob tiʼ bix káajik u festejartaʼal. Maases ku beetkoʼob utiaʼal u muchʼtaloʼob yéetel u familiaʼob, utiaʼal u janaloʼob yéetel utiaʼal u tsʼáaikoʼob regaloʼob. Le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ u yaabiltmoʼob xan u láakʼtsiloʼob  bey xan u amigoʼob, tsʼoʼoleʼ Jéeobaeʼ u kʼáat xan ka k-eʼes k-utsil tiʼ u maasil. Jeʼex u yaʼalik 2 Corintios 9:7, «Dioseʼ u yaabiltmaj le máax ku síik wa baʼax yéetel kiʼimak óolaloʼ». Chéen baʼaleʼ maʼ u kʼáat ka k-beet chéen tiʼ le fechaʼob yaan baʼax ku festejartaʼaloʼ. Le oʼolal tiʼ jeʼel baʼalak kʼiinil wa mesileʼ toʼoneʼ uts t-tʼaan k-antal yéetel k-láakʼtsiloʼob, k-amigoʼob bey xan k-síik wa baʼax tiʼob. Toʼoneʼ k-tsʼáaiktiʼob regaloʼob tumen k-yaabiltmoʼob maʼ tumen táan k-páaʼtik u tsʼáaikoʼobtoʼon wa baʼaxiʼ (Lucas 14:12-14).

8. ¿Baʼax eʼesik maʼ táant u síijil Jesús le ka bisaʼab regaloʼob tiʼ tumen le astrólogoʼoboʼ?

⁸ Yaʼab máakoʼobeʼ utiaʼal u yeʼeskoʼob unaj u tsʼaʼabal regaloʼob tu kʼiinil Navidadeʼ ku yaʼalikoʼobeʼ le ka síij Jesúseʼ bin xíimbaltbil tumen óoxtúul reyes magoseʼ ka siʼib yaʼab baʼaloʼob tiʼ. Jesúseʼ jach tu jaajil bin xíimbaltbil tumen jujuntúul máakoʼob yéetel tu síijoʼob yaʼab baʼaloʼob tiʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ suuk u bisaʼal regaloʼob tiʼ le máaxoʼob yaan junpʼéel nojoch puesto tiʼoboʼ (1 Reyes 10:1, 2, 10, 13). Chéen baʼaleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le máaxoʼob bin xíimbaltik Jesúsoʼ astrólogoʼob, máakoʼob maʼatech u adorarkoʼob Dios. Tsʼoʼoleʼ le ka kʼuchoʼoboʼ Jesúseʼ tiaʼan tiʼ junpʼéel najeʼ maʼ teʼ tuʼux síijoʼ. Letiʼobeʼ náach tuʼux lukʼoʼob, desde Lakʼin, le oʼolal tu bisaj yaʼab mesoʼob u kʼuchloʼob yiknal Jesús. Le ka kʼuchoʼob túuneʼ Jesúseʼ tsʼoʼok u chan nojochtal maʼ juntúul chaambal táant u síijileʼ (Mateo 2:1, 2, 11).

9. ¿Máaxoʼob ku yaʼalaʼal teʼ Biblia tu beetaj u kʼiin u kʼaabaʼoboʼ?

⁹ Le kéen síijik juntúul chaambaleʼ jach ku beetik u kiʼimaktal u yóol máak (Salmo 127:3). Chéen baʼaleʼ leloʼ maʼ  u kʼáat u yaʼal wa unaj u festejartaʼal u kʼiin u kʼaabaʼiʼ. Le Bibliaoʼ chéen ku tʼaan tiʼ le kaʼatúul máakoʼob tu beetaj u kʼiin u kʼaabaʼobaʼ: Faraón u reyil Egipto yéetel rey Herodes Antipas (xok Génesis 40:20-22; Marcos 6:21-29). Chéen baʼaleʼ mix juntúul tiʼ letiʼob ku adorarkoʼob kaʼach Jéeobaiʼ. Tsʼoʼoleʼ mix tuʼux teʼ Biblia ku chíikpajal wa tu beetaj u kʼiin u kʼaabaʼ juntúul máax adorartik Diosoʼ.

10. U discípuloʼob Cristoeʼ, ¿bix u yilkoʼob kaʼach le kʼiin kʼaabaʼoʼ?

¹⁰ Junpʼéel enciclopediaeʼ ku yaʼalikeʼ úuchjeakileʼ u discípuloʼob Cristoeʼ ku yilkoʼob le kʼiin kʼaabaʼ bey junpʼéel úuchben festejo «ku beetaʼal kaʼach tumen le kaajoʼob maʼatech u adorarkoʼob Diosoʼ» (Las cosas nuestras de cada día). Úuchjeakileʼ le máaxoʼob kajaʼanoʼob teʼ Greciaoʼ ku tuklikoʼobeʼ tuláakal máakeʼ ku síijil teʼ kʼiin ka síij juntúul diosoʼ. Le oʼolal unaj bin u festejartik u kʼiin u kʼaabaʼ máak utiaʼal maʼ u xuʼulul u kanáantaʼal tumen le dios jeʼeloʼ. Tsʼoʼoleʼ le kʼiin kʼaabaʼoʼ yaan yil yéetel junpʼéel baʼal uts tu tʼaan le demonioʼob ka beetaʼakoʼ: u yilaʼal bix u péek le estrellaʼob utiaʼal u yaʼalaʼal baʼax ku taal u kʼiiniloʼ.

11. ¿Bix u kʼáat Jéeoba ka k-eʼes k-utsil?

¹¹ Yaʼab máakeʼ ku tuklikeʼ u kʼiin u kʼaabaʼeʼ junpʼéel kʼiin jach especial, le oʼolal unaj u yeʼesaʼal yaabilaj tiʼ bey xan utsil. Chéen baʼaleʼ toʼoneʼ sáamsamal unaj k-eʼesik k-yaabiltmaj k-láakʼtsiloʼob bey xan k-amigoʼob maʼ chéen wa baʼax kʼiiniʼ. Jéeobaeʼ u kʼáateʼ mantatsʼ ka k-eʼes k-utsil tiʼ u maasil yéetel ka k-síi baʼaloʼob tiʼob (xok Hechos 20:35). Toʼoneʼ sáamsamal k-tsʼáaik gracias tiʼ Jéeoba yoʼolal le kuxtal u siimajtoʼonoʼ, maʼ chéen cada añoiʼ (Salmo 8:3, 4; 36:9).

12. ¿Baʼaxten maas maʼalob u kʼiinil u kíimil máak ke u kʼiinil u síijil?

¹² Eclesiastés 7:1, ku yaʼalik: «Junpʼéel maʼalob kʼaabaʼeʼ maas maʼalob tiʼ junpʼéel maʼalob aceite, u kʼiinil u kíimil  máakeʼ maas maʼalob ke u kʼiinil u síijil». ¿Baʼaxten maas maʼalob u kʼiinil u kíimil máak? Tumen le kʼiin ku síijil máakoʼ maʼ u beet mix baʼaliʼ, mix uts mix kʼaas. Chéen baʼaleʼ wa ku meyajtoʼon k-kuxtal utiaʼal k-adorartik Jéeoba yéetel utiaʼal k-áantik u maasileʼ yaan u yantaltoʼon «junpʼéel maʼalob kʼaabaʼ» tu táan Jéeoba. Letiʼeʼ tak tsʼoʼok k-kíimileʼ bey ken u kʼaʼajsiloʼonoʼ (Job 14:14, 15). Toʼoneʼ maʼatech k-beetik u kʼiin k-kʼaabaʼ mix u kʼiin u kʼaabaʼ  Jesús. Chéen baʼax tu yaʼalaj Jesús ka k-beeteʼ letiʼe k-kʼaʼajsik le kʼiin ka kíimoʼ (Lucas 22:17-20; Hebreos 1:3, 4).

13, 14. ¿Ku yaʼalik wa le Biblia ka beetaʼak le Semana Santaoʼ?

¹³ Kex ku beetaʼal le Semana Santa utiaʼal u kʼaʼajsaʼal úuchik u kíimil yéetel u kaʼa kuxkíintaʼal Jesúseʼ yaʼab tiʼ le baʼaloʼob ku beetaʼaloʼ tiʼ u taaloʼob tiʼ le religiónoʼob minaʼan u jaajil tiʼoboʼ. Utiaʼal le Semana Santaoʼ le máakoʼoboʼ ku beetkoʼob procesiónoʼob yéetel maʼatech u jaantikoʼob bakʼ. ¿Ku yaʼalik wa le Biblia ka beetaʼak le baʼaloʼobaʼ? U jaajileʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalik ka kʼaʼajsaʼak úuchik u kíimil Jesús, chéen baʼaleʼ mix tuʼux ku yaʼalik ka beetaʼak le Semana Santaoʼ. Tsʼoʼoleʼ le baʼaxoʼob ku beetaʼal teʼ semana jeʼeloʼ ku binoʼob tu contra le baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ.

¹⁴ Jéeobaeʼ maʼ uts tu tʼaan ka beetaʼak baʼaloʼob ku bin tu contra le Biblia utiaʼal u kʼaʼajsaʼal úuchik u kaʼa kuxkíintaʼal u Hijooʼ (2 Corintios 6:17, 18). U jaajileʼ Jéeobaeʼ maʼ tu yaʼalaj ka festejartaʼak úuchik u kaʼa kuxtal Jesúsiʼ.

15. ¿Baʼaxoʼob suuk u beetaʼal yoʼolal le kimenoʼoboʼ?

¹⁵ Yaʼab baʼaxoʼob suuk u beetaʼal yaan yil yéetel le kimenoʼoboʼ, junpʼéel tiʼ letiʼobeʼ letiʼe finadosoʼ. Lelaʼ ku beetaʼal 31 tiʼ octubre tak 2 tiʼ noviembre. Utiaʼal le finadosoʼ le máakoʼoboʼ ku tsʼáaikoʼob janal yéetel uláakʼ baʼaloʼob tu yóokʼol junpʼéel mesa. Lelaʼ ku beetkoʼob tumen ku tuklikoʼobeʼ u pixan le kimenoʼoboʼ ku taal u xíimbalt u láakʼtsiloʼob. Tiʼ uláakʼ tuʼuxoʼobeʼ ku beetaʼal le Halloweenoʼ, lelaʼ tiʼ u taal tiʼ junpʼéel festejo ku beetaʼal kaʼach tumen le úuchben sacerdoteʼob celtaʼoboʼ. Letiʼobeʼ ku creerkoʼob kaʼacheʼ u pixan le kimenoʼoboʼ ku suutoʼob tu yotochoʼob  cada año. Tuláakal le baʼaxoʼob ku beetaʼal yaan yil yéetel le kimenoʼob, jeʼex le u tsʼaʼabal janal tiʼob wa u rezartaʼaloʼoboʼ, maʼ Dios aʼalmil ka beetaʼakiʼ.

16, 17. ¿Baʼaxoʼob unaj u chʼaʼik en cuenta le máaxoʼob táan u tuklikoʼob u tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ?

¹⁶ Le kéen tsʼoʼokol u beel máakeʼ jach ku yantal kiʼimak óolal. Tiʼ tuláakal yóokʼol kaabeʼ jejeláas bix u festejartaʼal u tsʼoʼokol u beel máak. U suukileʼ maʼatech u tuukul máak yoʼolal tuʼux u taal le baʼaxoʼob suuk u beetaʼal kéen úuchuk junpʼéel tsʼoʼokol beeloʼ, chéen baʼaleʼ yaneʼ suuk u beetaʼal kaʼach tumen máakoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Jéeoba. Le máaxoʼob táan u tuklik u tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ unaj u yilik u beetkoʼob jeʼex uts tu tʼaan Jéeobaeʼ. Le oʼolaleʼ unaj u yojéeltikoʼob tuʼux u taal le baʼaxoʼob suuk u beetaʼaloʼob kéen tsʼoʼokok u beel máakoʼ (Marcos 10:6-9).

¹⁷ Jujunpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob ku beetaʼaloʼ utiaʼal bin ka xiʼik utsil tiʼ le ku tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ (Isaías 65:11). Yaan tuʼuxeʼ ku puʼulul arroz wa uláakʼ baʼaloʼob yóokʼol le máaxoʼob ku tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ, lelaʼ ku beetaʼal utiaʼal bin ka yanchajak u paalaloʼob, ka yanak kiʼimak óolal tiʼob, ka xáanak u kuxtaloʼob yéetel utiaʼal bin maʼ u yúuchul mix baʼal kʼaas tiʼob. Chéen baʼaleʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ maʼatech u beetkoʼob mix junpʼéel tiʼ le baʼaloʼob ku taal tiʼ le religiónoʼob maʼ kʼamaʼanoʼob tumen Diosoʼ (xok 2 Corintios 6:14-18).

18. ¿Baʼax uláakʼ unaj u chʼaʼik en cuenta le máaxoʼob nukaʼaj tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ?

¹⁸ Le máaxoʼob ku tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ u kʼáatoʼob ka jóokʼok jeʼex u kʼáat Jéeobaeʼ yéetel ka yanak kiʼimak óolal tiʼ tuláakal le máaxoʼob ku binoʼoboʼ. Le oʼolaleʼ wa yaan máax taak u yaʼalik wa baʼax tiʼ le ku tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ  maʼ unaj u yaʼalik mix baʼal jeʼel u beetik u suʼlaktaloʼob wa u kʼuuxiloʼobeʼ, unaj u yilaʼal u respetartaʼaloʼob bey xan le u maasil máakoʼob yanoʼoboʼ (Proverbios 26:18, 19; Lucas 6:31; 10:27). Le kéen tsʼoʼokok u beel máakeʼ maʼ unaj u beetik baʼaloʼob chéen utiaʼal ka u yeʼes bukaʼaj baʼaloʼob yaantiʼiʼ (1 Juan 2:16). Wa teech nakaʼaj tsʼoʼokol a beeleʼ ilawil a beetik jeʼex u yaʼalik Jéeobaoʼ, beyoʼ le kʼiin jeʼeloʼ mantatsʼ ken a kʼaʼajs yéetel kiʼimak óolal (ilawil nota 28).

19, 20. ¿Baʼaxten maʼ maʼalob le brindisoʼ?

¹⁹ Tu festejoil junpʼéel tsʼoʼokol beel bey xan tiʼ uláakʼ festejoʼobeʼ le máakoʼoboʼ suuk u brindaroʼob. Le kéen u beetoʼobeʼ ku tichʼik u copaʼob kaʼanal, ku kʼolkoʼob yéetel u copa uláakʼ máak yéetel ku yaʼalikoʼob jach ku tsʼíiboltkoʼob ka xiʼik utsil tiʼ le máax ku festejartaʼaloʼ. Chéen baʼaleʼ, ¿maʼalob wa ka k-beet beyoʼ?

²⁰ Junpʼéel libroeʼ ku yaʼalikeʼ le brindisoʼ maʼ xaaneʼ ku taal tiʼ junpʼéel baʼal suuk u beetaʼal tumen máaxoʼob yanoʼob teʼ religiónoʼob minaʼan u jaajil tiʼoboʼ. Letiʼobeʼ ku kʼubkoʼob kʼiʼikʼ wa vino tiʼ le diosoʼoboʼ. Ku kʼubkoʼob utiaʼal u kʼáatkoʼob wa baʼax. Le táan u kʼubkoʼoboʼ ku yaʼalikoʼob xan: «¡Kuxlakech utiaʼal mantatsʼ!» wa «¡salud!» (International Handbook on Alcohol and Culture [Manual internacional sobre alcohol y cultura]). Úuchjeakileʼ le máakoʼoboʼ ku tichʼik u vasoʼob utiaʼal u kʼáatkoʼob tiʼ u diosoʼob ka bendecirtaʼakoʼob. Chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ maʼatech u bendecirtik máak chéen ikil u brindar (Juan 14:6; 16:23).

21. ¿Tiʼ baʼax uláakʼ unaj k-náachkuntikba?

²¹ Le kéen joʼopʼok a wilik wa yaan a bin tiʼ junpʼéel baʼax suuk u beetaʼaleʼ maʼalob ka a tukult bix u modos  le máakoʼob kun binoʼoboʼ. Jeʼex tiʼ le carnavaloʼob yéetel tiʼ uláakʼ baʼaloʼob ku festejartaʼaloʼ le máakoʼoboʼ jach kʼaas bix u péepekskubaʼob kéen óokʼotnakoʼob, ku káaltaloʼob yéetel ku beetkoʼob uláakʼ baʼaloʼob jach kʼaastak. Teʼ baʼaloʼob ku beetaʼaloʼobaʼ maʼ xaaneʼ hasta maʼalob u yilaʼal le baʼax ku beetik le homosexualoʼoboʼ yéetel maʼ xaaneʼ ku túulchʼintaʼal máak u taasuba nojbaʼalil yoʼolal le luʼum tuʼux síijoʼ. Wa k-antal ichil le máaxoʼob ku beetkoʼob le baʼaloʼobaʼ táan k-eʼesik maʼ k-pʼekmaj le baʼaxoʼob u pʼekmaj Diosoʼ (Salmo 1:1, 2; 97:10; 119:37).

22. ¿Baʼax kun áantkoʼon k-il wa yaan k-táakpajal tiʼ junpʼéel festejoeʼ?

²² Unaj k-ilik maʼ k-táakpajal tiʼ festejoʼob ku binoʼob tu contra baʼax ku yaʼalik Dios. Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Wa táan a janaleʼex, wa táan a wukʼuleʼex bey xan wa táan a beetkeʼex uláakʼ baʼaleʼ, beeteʼex tuláakal baʼal utiaʼal ka alabartaʼak Dios» (1 Corintios 10:31; ilawil nota 29). U jaajileʼ maʼ tuláakal le baʼaxoʼob ku festejartaʼal yaan yil yéetel baʼaloʼob kʼaastak wa yéetel religiónoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajiloʼ. Chéen baʼaleʼ kex junpʼéel festejo maʼ tu bin tu contra baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ cada máak ken u chʼaʼtukult wa yaan u beetik wa maʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼalob xan ka k-tukult bix ken u yilil u maasil le baʼax ken k-beetoʼ.

23, 24. ¿Bix jeʼel k-tsolik tiʼ k-láakʼtsiloʼob baʼaxten tsʼoʼok u xuʼulul k-táakpajal tiʼ jujunpʼéel festejoʼobeʼ?

²³ Maʼ xaaneʼ techeʼ tsʼoʼok u xuʼulul a táakpajal tiʼ le festejoʼob ku binoʼob tu contra baʼax ku yaʼalik Diosoʼ. Yoʼolal lelaʼ maʼ xaaneʼ yaan tiʼ a láakʼtsiloʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ tsʼoʼok u pʼáatal maʼ a yaabiltmoʼobiʼ yéetel maʼ taak a  wantal tu yéeteloʼobiʼ. Maʼ xaaneʼ ku tuklikoʼobeʼ minaʼan uláakʼ kʼiinoʼob utiaʼal u muchʼkuba tuláakal le familiaoʼ. Chéen baʼaleʼ jejeláas bix jeʼel u páajtal a weʼesiktiʼob a yaabiltmoʼobeʼ. Maʼ xaaneʼ jeʼel u páajtal a muchʼkaba tu yéeteloʼob tiʼ yaanal kʼiinoʼobeʼ (Proverbios 11:25; Eclesiastés 3:12, 13).

²⁴ Maʼ xaaneʼ a láakʼtsiloʼobeʼ taak u yojéeltikoʼob baʼaxten tsʼoʼok u xuʼulul a táakpajal tiʼ jujunpʼéel festejoʼobeʼ. Wa beyoʼ jeʼel u páajtal u meyajtech baʼax ku yaʼalik le publicaciónoʼoboʼ wa le baʼaxoʼob yaan teʼ sitio jw.org. Le kéen a tsoltiʼobeʼ maʼ a discutir tu yéeteloʼob mix a obligarkoʼob utiaʼal ka tuukulnakoʼob jeʼex techeʼ. Chéen áant u yiloʼob baʼaxoʼob ta chʼaʼaj en cuenta utiaʼal a kʼexik a tuukul. Maʼ a tsʼíikil, baʼaxeʼ tʼaanen «mantatsʼ yéetel utsil» bey a kiʼikuntmaj a tʼaan yéetel taʼabeʼ (Colosenses 4:6).

25, 26. Le taatatsiloʼoboʼ, ¿bix jeʼel u yáantik u paalaloʼob u yaabiltoʼob le baʼax ku yaʼalik Jéeobaoʼ?

²⁵ Jach kʼaʼabéet k-naʼatik tubeel baʼaxten maʼ unaj k-táakpajal tiʼ jujunpʼéel festejoʼobiʼ (Hebreos 5:14). Baʼax ken k-kaxteʼ k-lúubul utsil tiʼ Jéeoba. Wa yaan k-paalaleʼ unaj k-jóoʼsik tiempo utiaʼal k-áantkoʼob u naʼatoʼob yéetel u yaabiltoʼob baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Wa ku kʼuchul u yaabiltoʼob Jéeobaeʼ yaan u yilik u beetkoʼob baʼax uts tu tʼaan (Isaías 48:17, 18; 1 Pedro 3:15).

²⁶ Jéeobaeʼ jach ku kiʼimaktal u yóol kéen u yil táan k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-adorartik jeʼex u kʼáatoʼ yéetel utiaʼal k-pʼáatal limpioil tu táan (Juan 4:23). Chéen baʼaleʼ yaʼab máaxoʼob tuklikeʼ maʼ tu páajtal u bisik máak junpʼéel toj kuxtal tu táan Dios. ¿Jach wa tu jaajil le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ? Lelaʼ yaan k-kanik teʼ tuláakʼ xookoʼ.