XOOK 11
Bix jeʼel u yantal kiʼimak óolal tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ
«Le yaabilajoʼ mix bikʼin kun xuʼulul» (1 CORINTIOS 13:8).
1, 2. Wa ku yantal problemas tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ, ¿u kʼáat wa u yaʼal tsʼoʼoktiʼob beyoʼ?
JÉEOBA tsʼaamil le tsʼoʼokol beeloʼ. Le máaxoʼob ku tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ jach jeʼel u yantal kiʼimak óolal tiʼobeʼ. Baʼaleʼ u jaajileʼ yaan kʼiineʼ ku yantal xan problemas tiʼob. Yaan tak máaxoʼobeʼ ku yuʼubikoʼob bey minaʼan tsʼoʼokol tiʼ le problemas ku yantaltiʼoboʼ. Hasta ku yuʼubikoʼob tsʼoʼok u pʼáatal maʼ u yaabiltmubaʼob jeʼex kaʼacheʼ.
2 Le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ maʼ unaj u jach lúubul u yóoloʼob wa ku yantal problemas ichiloʼobiʼ. Lelaʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa minaʼan utskíinajil tiʼ le baʼax ku aktáantkoʼoboʼ. Tak máaxoʼob tu aktáantoʼob nukuch problemaseʼ maʼ tu pʼatubaʼobiʼ, baʼaxeʼ tu yilaj u kaʼa biskubaʼob tubeel. Koʼox ilik baʼax áantoʼob.
UNAJ A MAAS BISIKABA YÉETEL JÉEOBA BEY XAN YÉETEL A NÚUP
3, 4. Yaan kʼiineʼ, ¿baʼax jeʼel u yúuchul tiʼ le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ?
3 Le máaxoʼob ku tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ maʼ igual baʼax uts tu yichoʼobiʼ, bix u tuukuloʼobiʼ bey xan bix suukil u beetkoʼob wa baʼaxiʼ. Maʼ xaaneʼ jelaʼan bix líiʼsaʼaniloʼob yéetel yaanal baʼax suukaʼantiʼob. Le oʼolal kʼaʼabéet u jóoʼskoʼob tiempo utiaʼal u kʼaj óoltikubaʼob yéetel u yilik u naʼatkubaʼob tubeel.
4 Le kéen máanak kʼiineʼ le íichamtsil yéetel le atantsiloʼ tumen jach yaʼab baʼax ku beetkoʼobeʼ yaan horaeʼ jeʼel u pʼáatal maʼ tu múul máanskoʼob tiempoeʼ. Hasta jeʼel u yilaʼal bey maʼ tsʼokaʼan u beeloʼobeʼ. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼob utiaʼal ka u maas bisubaʼobeʼ?
Utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ kʼaʼabéet u beetkoʼob baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ
5. 1) ¿Baʼax jeʼel u yáantik le tsʼokaʼan u beeloʼob utiaʼal ka u maas bisubaʼoboʼ? 2) ¿Baʼax ku yaʼalik Hebreos 13:4 yoʼolal le tsʼoʼokol beeloʼ?
5 Jéeobaeʼ ku tsʼáaik maʼalob consejoʼob tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼob utiaʼal u maas natsʼkubaʼob tiʼ letiʼ bey xan utiaʼal u maas paklan biskubaʼob (Salmo 25:4; Isaías 48:17, 18). Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tuláakal máakeʼ unaj u respetartik le tsʼoʼokol beeloʼ» (Hebreos 13:4). U suukileʼ k-ilik k-kanáantik le baʼaloʼob jach koʼoj u tojoloʼob yaantoʼonoʼ. Dioseʼ bey u kʼáat ka k-il le tsʼoʼokol beeloʼ, u kʼáat ka k-il bey junpʼéel baʼal jach koʼoj u tojoleʼ.
UNAJ A YAABILTIKEʼEX JÉEOBA
6. Jeʼex u yeʼesik Mateo 19:4-6, ¿bix u yilik Jéeoba le tsʼoʼokol beeloʼ?
6 Jéeoba tsʼoʼoks u beel le yáax máakoʼoboʼ. Le ka tʼaanaj tiʼ leloʼ Jesucristoeʼ tu yaʼalaj: «¿Maʼ wa ta xokeʼexeʼ le máax beet wíinik desde tu káajbaloʼ tu beetaj xiib yéetel koʼolel? Yéetel tu yaʼaleʼ ‹tu yoʼolal lelaʼ le xiiboʼ yaan u pʼatik u papá yéetel u maama utiaʼal u pʼáatal yéetel u yatan, yéetel tu kaʼatúulaloʼobeʼ yaan u suutoʼob junpʼéeliliʼ wíinklil›. Bey túunoʼ maʼ kaʼatúuloʼobiʼ, baʼaxeʼ junpʼéeliliʼ wíinkliloʼob. Le oʼolaleʼ le baʼax tsʼoʼok u nuʼupul tumen Diosoʼ mix máak unaj u jatsik» (Mateo 19:4-6). Lelaʼ ku yeʼesiktoʼoneʼ Jéeobaeʼ maʼ u kʼáat ka u pʼatuba le máaxoʼob ku tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ. Letiʼeʼ u kʼáat ka kuxlakoʼob junmúuchʼ ich kiʼimak óolal.
7. ¿Baʼax jeʼel u yáantik le tsʼokaʼan u beeloʼob utiaʼal maʼ u pʼatkubaʼoboʼ?
7 Chéen baʼaleʼ teʼ kʼiinoʼobaʼ maas yaʼab baʼaloʼob jeʼel u beetik u yantal problemas yéetel chiʼichnakil tiʼ le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ. Hasta yaan kʼiineʼ ku yuʼubikoʼob tsʼoʼoktiʼob beyoʼ. Pero wa ku yilkoʼob le tsʼoʼokol beel jeʼex u yilik Jéeobaoʼ leloʼ jeʼel u yáantaj utiaʼal maʼ u pʼatkubaʼobeʼ (1 Juan 5:3).
8, 9. 1) Kex yaan kʼiin maʼ chéen chʼaʼabileʼ, ¿baʼax unaj k-beetik? 2) ¿Bix jeʼel k-eʼesik k-ilik le tsʼoʼokol beel jeʼex u yilik Jéeobaoʼ?
8 Tuláakal baʼax ku yaʼaliktoʼon Jéeobaeʼ utiaʼal k-utsil. Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ letiʼeʼ ku yaʼaliktoʼon: «Tuláakal máakeʼ unaj u respetartik le tsʼoʼokol beeloʼ» (Hebreos 13:4; Eclesiastés 5:4). Kex yaan kʼiin maʼ chéen chʼaʼabileʼ unaj k-ilik k-beetik le baʼax ku yaʼaliktoʼon Jéeobaoʼ, tumen beyoʼ yaan u bintoʼon maʼalobil (1 Tesalonicenses 1:3; Hebreos 6:10).
9 Toʼoneʼ k-ilik le tsʼoʼokol beel jeʼex u yilik Jéeobaoʼ, le oʼolal kʼaʼabéet k-kanáantik maʼ k-aʼalik mix k-beetik wa baʼax jeʼel u náachkuntkoʼon tiʼ k-núupeʼ. Tsʼoʼoleʼ k-kʼáat xan k-bisba maas maʼalob tu yéetel. Koʼox ilik bix jeʼel k-beetik lelaʼ.
UNAJ A KANÁANTIK BAʼAX KA WAʼALIK BEY XAN BAʼAX KA BEETIK
10, 11. 1) ¿Baʼax problemail ku aktáantik jujuntúul tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ? 2) ¿Baʼaxten jach kʼaʼabéet u kanáantik máak bix u tʼanik u núup?
10 Yaʼab baʼax jeʼel u beetik u sufrir u núup máakeʼ. Jeʼex k-ojliloʼ juntúul máax meyajtik Dioseʼ junpuliʼ maʼ unaj u jatsʼik u núupiʼ mix u beetik loob tiʼiʼ. Kex beyoʼ yaan horaeʼ jeʼel u beetik máak u yaatal u yóol u núup yoʼolal baʼaxoʼob ku yaʼaliktiʼeʼ. Juntúul atantsileʼ tu yaʼalaj: «In wíichameʼ jach ku beetik u yaatal in wóol yoʼolal baʼaxoʼob ku yaʼalikten. Kex tin wíinklil minaʼan cicatrizoʼobeʼ kin wuʼuyik takʼan yaj in puksiʼikʼal ikil u sen aʼalikten: ‹¡Mix baʼal a biilal! ¡Tsʼoʼok a náaksik in wóol!›». Juntúul íichamtsil xaneʼ tu yaʼaleʼ jach ku poʼochʼol tumen u yatan yéetel ku yaʼalaʼal baʼal tiʼ utiaʼal u mixbaʼalkúuntaʼal. Le máakaʼ tu yaʼalaj: «Jach kʼaas baʼax ku yaʼalikten, hasta maʼ tu páajtal in kaʼa aʼalik. Le oʼolal maʼatech in tsikbal tu yéetel, hasta maas uts tin tʼaan in pʼáatal teʼ tuʼux kin meyajoʼ beyoʼ maʼ tin séeb kʼuchul tin wotoch». Teʼ kʼiinoʼobaʼ le máakoʼoboʼ jach suuk u yaʼalikoʼob baʼaloʼob ku beetkoʼob u yaatal u yóol u maasil.
11 Le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak ku yaʼalik máak tiʼ u núupoʼ jach ku beetik u yaatal u yóol yéetel maʼatech u jáan tuʼubsik. Jéeobaeʼ maʼ uts tu tʼaan ka u tratart máak u núup beyoʼ. Yaan horaeʼ kex maʼ tu tsʼáaik cuenta máakeʼ jeʼel u beetik u yaatal u yóol u núupeʼ. Maʼ xaaneʼ ku tuklik máakeʼ jach maʼalob bix u tʼanik u núup. Chéen baʼaleʼ, ¿bey wa xan u yilik letiʼoʼ? Wa ka waʼaliktiʼ junpʼéel baʼax ku beetik u yaatal u yóoleʼ unaj a wilik maʼ a kaʼa aʼalik (Gálatas 5:15; xok Efesios 4:31).
12. ¿Baʼax jeʼel u yúuchul wa maʼ tu kanáantik máak bix u tʼanik u núupeʼ?
12 Jéeobaeʼ jach u kʼáat ka u tʼanuba maʼalob le íichamtsil yéetel le atantsiloʼ, lelaʼ bey unaj u beetkoʼob kex maʼ táan u yilaʼaloʼob tumen u maasiliʼ (xok 1 Pedro 3:7). Santiago 1:26, ku yaʼalikeʼ «wa juntúul máak ku tuklik táan u adorartik Dios, chéen baʼaleʼ maʼ tu controlartik u yaakʼeʼ táan u tusik u puksiʼikʼal, yéetel chéen kunel le bix u adoraroʼ».
13. ¿Baʼax uláakʼ jeʼel u beetik u yaatal u yóol u núup máakeʼ?
13 Le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ unaj xan u yilkoʼob maʼ u beetkoʼob baʼaloʼob jeʼel u beetik u yaatal u yóol u núupoʼobeʼ. Wa ku káajal a máansik yaʼab tiempo yéetel wa máaxeʼ, ¿bix jeʼel u yuʼubikuba a núupeʼ? Maʼ xaaneʼ ku joʼopʼol a máansik yaʼab tiempo yéetel wa máax tumen táan a wáantik yéetel wa baʼax problemail wa tumen táan a wáantik utiaʼal u maas maʼalobtal bix u kaʼansaj. Kex maʼ kʼaas le baʼax ka beetkoʼ, ¿bix jeʼel u yuʼubikuba a núupeʼ? Juntúul kiikeʼ tu yaʼalaj: «Jach ku yaatal in wóol kéen in wil jach yaʼab tiempo ku máansik in wíicham yéetel juntúul kiik teʼ múuchʼuliloʼ. Ku beetik in wuʼuyik bey mix baʼaleneʼ».
14. 1) ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon Génesis 2:24? 2) Wa tsʼokaʼan k-beeleʼ, ¿tiʼ baʼax maʼalob ka tuukulnakoʼon?
14 U jaajileʼ kʼaʼabéet k-áantik k-papáʼob bey xan le sukuʼunoʼob teʼ múuchʼuliloʼ. Chéen baʼaleʼ maases unaj k-tsʼáaik táanil baʼax kʼaʼabéet tiʼ k-núup. Jéeobaeʼ tu yaʼaleʼ le íichamtsiloʼ «yaan u pʼatik u papá yéetel u maama utiaʼal u pʼáatal yéetel u yatan» (Génesis 2:24). Toʼoneʼ yáax unaj k-chʼaʼik en cuenta bix u yuʼubikuba k-núup. Le oʼolal maʼalob ka tuukulnakoʼon tiʼ lelaʼ: «¿Kin máansik wa tiempo yéetel in núup? ¿Kin chʼaʼik wa en cuenta baʼaxoʼob kʼaʼabéettiʼ? ¿Kin weʼesik wa tiʼ jach in yaabiltmaj?».
15. ¿Baʼaxten maʼ unaj u jach biskuba máak yéetel máax maʼ u núupiʼ?
15 Wa ku káajal k-jach bisikba yéetel máax maʼ k-núupeʼ jeʼel u káajal u yantaltoʼon problemas yéetel k-atan wa yéetel k-íichameʼ. Maʼ xaaneʼ jach jeʼel k-suuktal yéetel le máax k-máansik yaʼab tiempooʼ yéetel jeʼel tak u káajal u yutstal t-icheʼ (Mateo 5:28). Le kéen máanak kʼiineʼ lelaʼ jeʼel u biskoʼon k-beet junpʼéel baʼax maʼ maʼalobeʼ.
UNAJ A RESPETARKEʼEX LE TSʼOʼOKOL BEELOʼ
16. ¿Baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal le tsʼoʼokol beeloʼ?
16 Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Tuláakal máakeʼ unaj u respetartik le tsʼoʼokol beeloʼ yéetel unaj u yilik maʼ u yantal mix baʼal kʼaas ichil, tumen Dioseʼ yaan u juzgartik le máaxoʼob ku núupkʼebantaloʼoboʼ bey xan le ku tusik u núupoʼoboʼ» (Hebreos 13:4; Proverbios 5:18). ¿Bix jeʼel k-eʼesik k-respetartik le tsʼoʼokol beeloʼ yéetel bix jeʼel k-kanáantik maʼ u yantal mix baʼal kʼaas ichileʼ?
17. 1) Yaʼab máakoʼobeʼ, ¿bix u yilkoʼob le u tusik u núup máakoʼ? 2) Toʼoneʼ, ¿bix unaj k-ilik leloʼ?
17 Yaʼab máakoʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ maʼ kʼaas u tusik u núup máakiʼ. Baʼaleʼ toʼoneʼ unaj k-kanáantikba utiaʼal maʼ u joʼopʼol k-tuukul beyoʼ. Jéeobaeʼ jach u pʼeek u yantal baʼal u yil máak yéetel wa máax maʼ tsʼokaʼan u beel tu yéeteliʼ (xok Romanos 12:9; Hebreos 10:31; 12:29). Wa ku yantal baʼax u yil máak yéetel máax maʼ u núupeʼ ku beetik u kʼastal le tsʼoʼokol beeloʼ. Ku yeʼesik maʼ tu respetartik le baʼax u yaʼalmaj Jéeobaoʼ yéetel ku xuʼulul u biskuba tu yéetel. Le oʼolaleʼ unaj k-kanáantik maʼ k-beetik mix baʼal jeʼel u biskoʼon k-tus k-núupeʼ, maʼ unaj mix tak u káajal k-tsʼíiboltik u yantal baʼax k-il yéetel máax maʼ k-núupiʼ (Job 31:1).
18. 1) ¿Baʼaxten tu táan Dioseʼ u tusik u núup máakeʼ bey ka u adorart yaanal diosoʼobeʼ? 2) ¿Bix u yilik Jéeoba le u tusik u núup máakoʼ?
18 Úuchjeakileʼ le Ley tsʼaʼab tiʼ le israelitaʼoboʼ ku yaʼalikeʼ le u tusik u núup máakoʼ junpʼéel nojoch kʼeban. Lelaʼ bey jeʼex ka adorartaʼak yaanal diosoʼobeʼ. Le máax ku lúubul tiʼ le kʼebanoʼobaʼ unaj kaʼach u kíimsaʼal (Levítico 20:2, 10). ¿Baʼaxten tu táan Dioseʼ u tusik u núup máakeʼ bey ka u adorart yaanal diosoʼobeʼ? Tumen wa juntúul israelita ku adorartik kaʼach yaanal diosoʼobeʼ ku yeʼesik maʼ u kʼáat u adorart chéen Jéeoba jeʼex úuchik u prometertiktiʼoʼ. Wa ku yantal baʼax u yil yéetel yaanal máaxeʼ ku yeʼesik maʼ u kʼáat yantal chéen yéetel u núup jeʼex úuchik u prometertiktiʼ le ka tsʼoʼok u beeloʼoboʼ (Éxodo 19:5, 6; Deuteronomio 5:9; xok Malaquías 2:14). Jeʼex túun k-ilkoʼ tu táan Jéeobaeʼ jach nojoch kʼeban le u tusik u núup máakoʼ.
19. ¿Baʼax jeʼel u yáantik máak utiaʼal maʼ u tusik u núupeʼ?
19 Kex bejlaʼa minaʼanoʼon yáanal le Ley tsʼaʼab tiʼ le israelitaʼoboʼ tu táan Jéeobaeʼ láayliʼ junpʼéel nojoch kʼeban le u tusik u núup máakoʼ. Toʼoneʼ k-ilik bey junpʼéel baʼal jach kʼaas ka k-adorart yaanal diosoʼobeʼ, láayliʼ bey unaj k-ilik le u tusik u núup máakoʼ (Salmo 51:1, 4; Colosenses 3:5). Wa ku yantal baʼax u yil máak yéetel máax maʼ u yatan wa maʼ u yíichameʼ ku yeʼesik maʼatech u respetartik le tsʼoʼokol beeloʼ yéetel maʼatech u respetartik Jéeoba Dios (ilawil nota 26).
¿BIX JEʼEL A MAAS YAABILTIKABAʼEXEʼ?
20. ¿Baʼax ku beetik juntúul máak yaan u naʼat?
20 ¿Bix jeʼel u maas yaabiltikuba le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ? U Tʼaan Dioseʼ ku yaʼalik: «Yéetel naʼateʼ ku líiʼsik máak u yotoch, yéetel baʼax u yojleʼ ku muʼukʼaʼankúuntik» (Proverbios 24:3). Ichil junpʼéel najeʼ yaan baʼaxoʼob beetik u jatsʼutstal. Ichil le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ yaan xan baʼaxoʼob ku yáantaj utiaʼal u maas yaabiltikubaʼob. Juntúul máax yaan u naʼateʼ yaan u beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal u yantal kiʼimak óolal tiʼ yéetel u núup bey xan utiaʼal u biskubaʼob tubeel.
21. ¿Baʼax jeʼel u yáantik le tsʼokaʼan u beeloʼob utiaʼal ka u maas yaabiltubaʼoboʼ?
21 Le Bibliaoʼ ku yaʼalik xan yoʼolal le máax yaan u naʼatoʼ: «Yoʼolal le baʼaxoʼob ku kanikoʼ ku chuʼupul u cuartoiloʼob u yotoch yéetel u jejeláasil baʼaloʼob koʼojtak yéetel jatsʼutstak» (Proverbios 24:4). Le baʼax ku yaʼalik u Tʼaan Diosoʼ jach jeʼel u yáantik le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ (Romanos 12:2; Filipenses 1:9). Le kéen a xok yéetel a núup le Biblia bey xan le publicaciónoʼoboʼ unaj a tuukuleʼex tiʼ bix jeʼel a tsʼáaik ichil a kuxtaleʼex le baʼaxoʼob ka kankeʼexoʼ. Tuukulneneʼex tiʼ bix jeʼel a maas eʼeskeʼex yaabilaj ichileʼexeʼ, bix jeʼel a weʼeskeʼex ka respetarkabaʼex yéetel ka chʼaʼikeʼex en cuenta bix a tuukuleʼex. Tsʼoʼoleʼ cada juntúul tiʼ teʼexeʼ maʼalob ka u kʼáat tiʼ Jéeoba ka áantaʼak utiaʼal ka u yeʼes le jatsʼuts modos jeʼel u yáantajoʼob utiaʼal u maas yaabiltaʼal tumen u núupeʼ (Proverbios 15:16, 17; 1 Pedro 1:7).
Kʼáateʼex u yáantaj Dios kéen múul xooknakeʼex
22. ¿Baʼaxten unaj u yaabiltik yéetel u respetartik u núup máak?
22 Le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ kʼaʼabéet u beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal maʼ u xuʼulul u yaabiltikoʼob yéetel u respetarkoʼob u núupoʼob. Wa ku beetkoʼobeʼ yaan u bin utsil tiʼob yéetel yaan u yantaltiʼob kiʼimak óolal. U maas maʼalobileʼ yaan u kiʼimakkúuntkoʼob u yóol Jéeoba (Salmo 147:11; Romanos 12:10).
