1, 2. 1) ¿Baʼaxten u kaajil Israeleʼ ku yilaʼal kaʼach bey juntúul taman baʼpachtaʼan tumen loboʼobeʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ). 2) ¿Baʼax tu chaʼaj u yúuchul le israelitaʼob bey xan le reyoʼoboʼ?

U KAAJIL Israeleʼ xáanchaj ku yilaʼal bey juntúul chan taman baʼpachtaʼan tumen loboʼobeʼ. Tu lakʼinil Israeleʼ tiaʼan kaʼach le ammonitaʼoboʼ, le moabitaʼoboʼ yéetel le edomitaʼoboʼ. Tu chikʼinileʼ tiaʼan kaʼach le filisteoʼoboʼ, letiʼobeʼ desde úuchjeakil u pʼekmaj le israelitaʼoboʼ. Tu xamanileʼ tiaʼan kaʼach u kaajil Tiro, teʼ kaajaʼ yaʼab baʼaloʼob ku koʼonol kaʼachi yéetel jach ayikʼal. Tsʼoʼoleʼ tu noojolileʼ tiaʼan kaʼach u kaajil Egipto, le kaajaʼ ku gobernartaʼal tumen Faraón, juntúul rey ku yilaʼal bey juntúul dios kaʼacheʼ.

² Wa le israelitaʼob ku confiaroʼob tiʼ Jéeobaeʼ letiʼeʼ ku kanáantkoʼob kaʼach tiʼ u enemigoʼob. Chéen baʼaleʼ le israelitaʼob yéetel le reyoʼoboʼ cada ku chaʼik u kʼaskúuntaʼaloʼob tumen le kaajoʼob yanoʼob tu baʼpachoʼoboʼ. Rey Acabeʼ juntúul tiʼ u reyiloʼob le diez tribuʼob yanoʼob Israeloʼ. Letiʼeʼ tu chaʼaj u suʼusutaʼal yéetel jach tu chʼaʼaj saajkil. Tu kʼiiniloʼobeʼ rey Jeosafat ku gobernar kaʼach tu kaajil Judá. Acabeʼ tsʼoʼok u beel yéetel u hija u reyil Sidón, le reyaʼ ku gobernartik xan kaʼach u kaajil Tiro. Jezabel u kʼaabaʼ u hija le reyoʼ, letiʼeʼ tu beetaj tuláakal le ku páajtal utiaʼal ka adorartaʼak  Baal tu luʼumil Israel. Tsʼoʼoleʼ hasta tu túulchʼintaj u yíicham utiaʼal ka u beet u adorartaʼal uláakʼ diosoʼob yéetel ka xuʼuluk u adorartaʼal Jéeoba (1 Rey. 16:30-33; 18:4, 19).

3, 4. 1) ¿Baʼax tu yaʼalaj Ezequiel yoʼolal u maasil kaajoʼoboʼ? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob ken k-núuk teʼ xookaʼ?

³ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ u kaajal baʼax kun úuchultiʼob wa ku xuʼulul u adorarkoʼob. Chéen baʼaleʼ letiʼobeʼ tu náaksoʼob u yóol Jéeoba (Jer. 21:7, 10; Eze. 5:7-9). Tu añoil 609 t.t.J., u soldadoiloʼob Babiloniaeʼ kaʼa suunajoʼob teʼ luʼum tsʼaʼab tiʼ le israelitaʼoboʼ, u yóoxtéen u suutoʼobiʼ. Tsʼoʼok u máan óoliʼ diez años desde le ka tu tsʼok atacartoʼob Jerusalénoʼ. Teʼ vezaʼ tu láaj nikoʼob u baʼpakʼiloʼob yéetel tu xuʼulsoʼob tiʼ le máaxoʼob tu tsʼáajubaʼob tu contra Nabucodonosoroʼ. Le ka káaj u baʼpachtaʼal Jerusaléneʼ káaj xan u béeytal le baʼaxoʼob u yaʼalmaj Ezequieloʼ, béeychaj tak u tsʼook baʼax u yaʼalmoʼ. Ezequiel xaneʼ tu yaʼalaj baʼax kun úuchul tiʼ le kaajoʼob yanoʼob tu baʼpach le luʼum tsʼaʼab tiʼ le israelitaʼoboʼ.

⁴ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Ezequieleʼ le máaxoʼob pʼekmil u kajnáaliloʼob Judáoʼ yaan u kiʼimaktal u yóoloʼob le kéen xuʼulsaʼak tiʼ Jerusalén yéetel yaan u beetkoʼob u muʼyaj le máaxoʼob kun pʼáatloʼob kuxaʼaniloʼ. Chéen baʼaleʼ le kaajoʼob tu pʼektoʼob u kʼaabaʼ Jéeoba yéetel tu kʼaskúuntoʼob u kaajaloʼ yaan kaʼach u castigartaʼaloʼob. ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le bix tu bisiluba Israel yéetel u maasil kaajoʼoboʼ? ¿Bix u líiʼsik k-óol le baʼax tu yaʼalaj Ezequiel tu contra le kaajoʼobaʼ?

5, 6. ¿Baʼaxten k-aʼalikeʼ le ammonitaʼoboʼ láakʼtsiloʼob yéetel le israelitaʼoboʼ?

⁵ Jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ Ammón, Moab yéetel Edomeʼ u láakʼtsiloʼob kaʼach le israelitaʼoboʼ. Kex beyoʼ le kaajoʼobaʼ mantatsʼ tu pʼektoʼob u kaajal Dios yéetel tu «sen [burlartubaʼob] tiʼ letiʼ» (Eze. 25:6).

⁶ Le ammonitaʼoboʼ taaloʼob tiʼ u hija Lot, le u maas chichniloʼ (Gén. 19:38). Le idioma ku tʼankoʼob kaʼachoʼ jach chíikaʼan tiʼ le hebreooʼ, le oʼolal maʼ xaaneʼ le israelitaʼoboʼ ku páajtal u naʼatkoʼob. Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ le israelitaʼob maʼ unaj u kaxtikoʼob baʼateʼel tiʼ le ammonitaʼoboʼ tumen láakʼtsiloʼob (Deu. 2:19). Kex beyoʼ tu kʼiinil u jueziloʼob Israeleʼ le ammonitaʼoboʼ tu muchʼubaʼob yéetel Eglón, u reyil Moab, utiaʼal u beetkoʼob u muʼyaj le israelitaʼoboʼ (Jue. 3:12-15, 27-30). Ka máan kʼiineʼ le táan u beetik u reyil Saúleʼ le ammonitaʼoboʼ líikʼoʼob tu contra Israel (1 Sam. 11:1-4). Tu kʼiiniloʼob táan xan u beetik u reyil Jeosafateʼ tu kaʼa muchʼubaʼob yéetel Moab utiaʼal u kaʼa baʼateloʼob tu contra le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ (2 Cró. 20:1, 2).

7. ¿Bix tratartaʼabik Israel tumen le moabitaʼoboʼ?

⁷ Le moabitaʼoboʼ taaloʼob xan tiʼ u hija Lot, chéen baʼaleʼ tiʼ le u maas nojchiloʼ (Gén. 19:36, 37). Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ le israelitaʼob maʼ unaj u baʼateloʼob yéetel Moabiʼ (Deu. 2:9). Baʼaleʼ le moabitaʼoboʼ maʼ bey úuchik u beetkoʼobiʼ. Tu lugar u yáantik u «primoʼob» táan u lukʼloʼob Egipto tuʼux esclavizartaʼanoʼob kaʼachoʼ, letiʼobeʼ maʼ tu  chaʼaj u máanoʼob tu luʼumoʼob utiaʼal u séeb kʼuchloʼob teʼ luʼum aʼalaʼan u tsʼaʼabaltiʼoboʼ. Balak, u reyil Moabeʼ, tu contratartaj Balaam utiaʼal ka u maldecirt le israelitaʼoboʼ. Balaameʼ tu yaʼalaj tiʼ Balak baʼax jeʼel u beetik utiaʼal ka lúubuk le israelitaʼob tiʼ núupkʼeban yéetel ka u adorartoʼob yaanal diosoʼob (Núm. 22:1-8; 25:1-9; Apo. 2:14). Le moabitaʼoboʼ máan yaʼab años táan u beetkoʼob u muʼyaj u láakʼtsiloʼob, tak tu kʼiiniloʼob Ezequieleʼ láayliʼ bey tu beetiloʼoboʼ (2 Rey. 24:1, 2).

8. ¿Baʼaxten Jéeobaeʼ tu yaʼaleʼ le edomitaʼob yéetel le israelitaʼoboʼ bey sukuʼuntsiloʼobeʼ? ¿Bix tu bisilubaʼob?

⁸ Le edomitaʼoboʼ taaloʼob tiʼ Esaú, u gemelo Jacob. Tu táan Jéeobaeʼ le edomitaʼob yéetel le israelitaʼoboʼ beyoʼob sukuʼuntsiloʼobeʼ (Deu. 2:1-5; 23:7, 8). Kex beyoʼ le edomitaʼoboʼ mantatsʼ baʼatelnajoʼob tu contra le israelitaʼoboʼ, lelaʼ tu beetoʼob tak ka xuʼulsaʼab u kaajil Jerusalén tu añoil 607 t.t.J. (Núm. 20:14, 18; Eze. 25:12). Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ kiʼimakchaj u yóoloʼob ka tu yiloʼob bix u xuʼulsaʼal u kaajil Israel yéetel tu yaʼaloʼob tiʼ u soldadoiloʼob Babilonia ka u láaj nikoʼob u kaajil Jerusalén. Tsʼoʼoleʼ tu kʼaloʼob u beel le israelitaʼob táan kaʼach u púutsʼloʼoboʼ yéetel tu kʼuboʼob tiʼ u enemigoʼoboʼ (Sal. 137:7; Abd. 11, 14).

9, 10. 1) ¿Baʼax úuch tiʼ u kaajil Ammón, Moab yéetel Edom? 2) ¿Baʼaxten k-aʼalikeʼ maʼ tuláakal u kajnáaliloʼob le kaajoʼob tu pʼektoʼob Israeloʼ?

⁹ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj baʼax kun úuchul tiʼ le kaajoʼob tu tsʼáajubaʼob tu contra le máaxoʼob adorarkoʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj tu contra u kaajil Ammón yéetel Moab: «Yaan in kʼubik u luʼumil Moab bey xan le ammonitaʼob tiʼ le máakoʼob ku taaloʼob Lakʼinoʼ. Beyoʼ maʼ kun kaʼa kʼaʼajsbil le ammonitaʼob teʼ kaajoʼoboʼ». Tu yaʼalaj xan: «Teneʼ yaan in beetik le baʼax tsʼoʼok in chʼaʼtuklik tu contra Moaboʼ, letiʼob túuneʼ yaan u yojéeltikoʼob máax Jéeoba» (Eze. 25:10, 11). Kex cinco años xuʼulsaʼak Jerusaléneʼ káaj u béeytal le baʼax tu yaʼalaj Jéeobaoʼ: le babilonioʼoboʼ tu xuʼulsoʼob tiʼ u kaajil Ammón yéetel Moab. Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tu yoʼolal Edom:«Yaan in xuʼulsik tiʼ máakoʼob bey xan tiʼ baʼalcheʼob, yaan u pʼáatal mix baʼal yaniʼ» (Eze. 25:13). Jeʼex tu yaʼaliloʼ kʼuch u kʼiinil u xuʼulsaʼal Ammón, Moab, yéetel Edom (Jer. 9:25, 26; 48:42; 49:17, 18).

¹⁰ Chéen baʼaleʼ tiʼ tuláakal le kaajoʼobaʼ maʼ tuláakal u kajnáaliloʼob u pʼekmoʼob u kaajal Dios kaʼachiʼ. Ichiloʼobeʼ tiaʼan Zélek, le ammonitaoʼ, yéetel Itmá, le moabitaoʼ, letiʼobeʼ táakaʼanoʼob kaʼach ichil u soldadoʼob David (1 Cró. 11:26, 39, 46; 12:1). Rut xaneʼ kex moabitaeʼ káaj xan u adorartik chéen Jéeoba (Rut. 1:4, 16, 17).

11. ¿Baʼax k-kanik tiʼ le bix tu bisiluba Israel yéetel u kaajil Ammón, Moab yéetel Edomoʼ?

¹¹ ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le bix tu bisiluba Israel yéetel u maasil kaajoʼoboʼ? K-kanikeʼ kéen u bisuba le israelitaʼob yéetel le kaajoʼobaʼ ku kʼastal bix u adorarkoʼob Jéeoba, ku joʼopʼol u adorarkoʼob yaanal diosoʼob jeʼex Baal, u dios le moabitaʼoboʼ (Núm. 25:1-3; 1 Rey. 11:7). Tiʼ toʼoneʼ jeʼel xan u yúuchul beyoʼ. Maʼ xaaneʼ jeʼel u joʼopʼol k-beetik le baʼaxoʼob ku beetik k-láakʼtsiloʼob maʼatech u adorarkoʼob Jéeobaoʼ. Letiʼobeʼ maʼ tu naʼatkoʼob baʼaxten maʼatech  k-táakpajal tiʼ fiestaʼob jeʼex le Año Nuevooʼ, Navidad, kʼiin kʼaabaʼ yéetel uláakʼ kʼiinbesajoʼob. Le oʼolal jeʼel u sen aʼalikoʼobtoʼon ka táakpajkoʼon kex chéen junsúutukeʼ, baʼaleʼ jach junpuliʼ maʼ unaj k-beetkiʼ. Le baʼax úuch tiʼ u kaajil Israeloʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ kex chéen junsúutuk ka náayak k-óoleʼ jeʼel u xuʼulul k-meyajtik Jéeobaeʼ. ¡Jach túun yaj ka úuchuktoʼon beyoʼ!

12, 13. ¿Baʼax jeʼel u yúuchul tumen táan k-meyajtik Jéeobaeʼ? ¿Baʼax jeʼel u yúuchul wa ku chúukpajal k-óol tiʼ Jéeobaeʼ?

¹² Yaan uláakʼ baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le bix úuchik u biskuba u kaajil Israel yéetel Ammón, Moab bey xan Edomoʼ. Maʼ xaaneʼ k-láakʼtsiloʼobeʼ jeʼel u sen aʼalikoʼobtoʼon baʼal yéetel jeʼel u pʼektikoʼonoʼobeʼ. Jesúseʼ u yaʼalmiliʼeʼ le baʼax k-tsikbaltikoʼ jeʼel u beetik «u jatskuba le máakoʼoboʼ». Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Le hijotsiloʼ yaan u bin tu contra u papá, le hijatsiloʼ tu contra u maama» (Mat. 10:35, 36). Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ le israelitaʼob maʼ u baʼateloʼob yéetel u láakʼtsiloʼoboʼ, le oʼolaleʼ toʼon xaneʼ maʼ unaj k-baʼateltʼaan yéetel k-láakʼtsiloʼob maʼatech u meyajtikoʼob Jéeobaiʼ. Kex maʼalob ka k-tratartoʼobeʼ yaniliʼ u pʼektikoʼonoʼobeʼ (2 Tim. 3:12).

¹³ Kex k-láakʼtsiloʼob bey maʼ u pʼeekoʼob ka k-adorart Jéeobaeʼ kʼaʼabéet k-kanáantikba utiaʼal maʼ u beetkoʼob u xuʼulul k-meyajtik chéen Jéeoba. ¿Baʼaxten unaj k-kanáantik maʼ u yúuchultoʼon beyoʼ? Tumen chéen Jéeoba unaj k-tsʼáaik táanil ichil k-kuxtal (xok Mateo 10:37). Tsʼoʼoleʼ wa ku chúukpajal k-óol k-beet baʼax ku yaʼalikeʼ maʼ xaaneʼ jujuntúul tiʼ k-láakʼtsiloʼobeʼ jeʼel xan u náatsʼloʼob tiʼ letiʼ jeʼex tu beetil Zélek, Itmá yéetel Ruteʼ (1 Tim. 4:16). Beyoʼ letiʼobeʼ jeʼel xan u kiʼimaktal u yóol u adorartoʼob Jéeobaeʼ, yéetel jeʼel u yuʼubikoʼob yaabiltaʼanoʼob yéetel kanáantaʼanoʼob tumen letiʼeʼ.

14, 15. ¿Bix tratartaʼabik le israelitaʼob tumen le filisteoʼoboʼ?

¹⁴ Le filisteoʼoboʼ taaloʼob tiʼ u islail Creta ka pʼáatoʼob kajtal Canaán. Ka máan kʼiineʼ le luʼum tuʼux kajlajoʼoboʼ letiʼe tu yaʼalaj Jéeoba u tsʼáaik tiʼ Abrahán yéetel tiʼ u paalaloʼ. Abrahán yéetel Isaakeʼ kajlajoʼob naatsʼ tiʼ le filisteoʼoboʼ (Gén. 21:29-32; 26:1). Le ka kʼuch le israelitaʼob teʼ luʼum aʼalaʼan u tsʼaʼabaltiʼoboʼ le filisteoʼoboʼ tsʼokaʼaniliʼ u maas yaʼabtaloʼobeʼ yéetel yaan tak u ejércitoʼob. Letiʼobeʼ ku adorarkoʼob yaanal diosoʼob jeʼex Baal-zebub yéetel Dagón (1 Sam. 5:1-4; 2 Rey. 1:2, 3). Yaan kʼiineʼ le israelitaʼoboʼ tu adorartoʼob xan le diosoʼob jeʼeloʼ (Jue. 10:6).

¹⁵ U kaajil Israeleʼ joʼopʼ u adorartik yaanal diosoʼob, le oʼolal Jéeobaeʼ tu kʼubaj tu kʼab le filisteoʼoboʼ, letiʼobeʼ yaʼab años tu beetoʼob u muʼyaj Israel (Jue. 10:7, 8; Eze. 25:15). Le filisteoʼoboʼ yaʼab baʼax maʼ tu chaʼaj u beetkoʼob le israelitaʼoboʼ, * tsʼoʼoleʼ yaʼab tiʼ letiʼob tu kíimsoʼobiʼ (1 Sam. 4:10). Chéen baʼaleʼ kéen arrepentirnak le israelitaʼob yéetel kéen u kʼáatoʼob áantajeʼ Jéeobaeʼ ku yáantkoʼob. Letiʼeʼ tu tsʼáaj máakoʼob jeʼex Sansón, Saúl yéetel David utiaʼal u yáantkoʼob  (Jue. 13:5, 24; 1 Sam. 9:15-17; 18:6, 7). Tsʼoʼoleʼ jeʼex tu yaʼalil Ezequieleʼ le filisteoʼoboʼ castigartaʼaboʼob tumen Babilonia, tu tsʼookeʼ tak le griegoʼob líikʼoʼob tu contraʼoboʼ (Eze. 25:15-17).

16, 17. ¿Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le bix tratartaʼabik u kaajil Israel tumen le filisteoʼoboʼ?

¹⁶ ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le bix tratartaʼabik u kaajil Israel tumen le filisteoʼoboʼ? Teʼ kʼiinoʼobaʼ u kaajal Jéeobaeʼ láayliʼ ku beetaʼal u muʼyaj tumen nukuch kaajoʼob jach yaan u páajtaliloʼob. Chéen baʼaleʼ maʼ tu muʼyajoʼob tumen tsʼoʼok u náachtaloʼob tiʼ Jéeoba jeʼex u kaajil Israeliʼ. Yaan máaxeʼ jeʼel u tuklikeʼ le máaxoʼob beetik u muʼyaj u kaajal Jéeobaeʼ táan u jóokʼloʼob yéetel u yóoloʼob. Koʼox ilik jujunpʼéel baʼaloʼob tsʼoʼok u yúuchul. Tu káajbal le siglo 20 u gobierno Estados Unidoseʼ tu yóotaj u jeʼels le meyaj ku beetik le máaxoʼob adorartik Jéeobaoʼ, lelaʼ tu beetaj úuchik u kʼalik cárcel le máaxoʼob nuʼuktik u kaajal Jéeobaoʼ. Le táan le Kaʼapʼéel Nojoch Baʼateltáambaloʼ le naziʼoboʼ u kʼáatoʼob kaʼach u xuʼulsoʼob u kaajal Dios, le oʼolal u milesil sukuʼunoʼob tu kʼaloʼob cárcel yéetel u cientosileʼ tu kíimsoʼob. Ka tsʼoʼokeʼ le Unión Sovieticaoʼ máan yaʼab años táan u chʼaʼpachtik u testigoʼob Jéeoba. Teʼ kʼiinoʼoboʼ yaʼab sukuʼunoʼob bisaʼaboʼob kʼalbil utiaʼal u beetaʼal u sen meyajoʼob yéetel yanoʼobeʼ bisaʼaboʼob kʼalbil tuʼux mix máak kajaʼaniʼ.

¹⁷ Maʼ xaaneʼ le gobiernoʼoboʼ yaan u seguer u prohibirkoʼob k-kaʼansik tiʼ u maasil le baʼaxoʼob k-kanik teʼ Bibliaoʼ, u kʼalkoʼob cárcel máaxoʼob meyajtik Dios wa tak u kíimskoʼob. ¿Unaj wa túun k-sajaktal ka tak xuʼuluk k-meyajtik Jéeoba yoʼolal le baʼaloʼobaʼ? Maʼ, tumen Jéeobaeʼ maʼ ken u chaʼa u xuʼulsaʼal u kaajal (xok Mateo 10:28-31). Tsʼoʼoleʼ u gobiernoʼob wíinikeʼ ku xuʼulul, chéen baʼaleʼ u kaajal Jéeobaeʼ mix bikʼin u xuʼulul. Maʼ túun xáantaleʼ tuláakal u gobiernoʼob wíinikeʼ yaan u tsʼoʼokoloʼob jeʼex tsʼoʼokik tiʼ le filisteoʼoboʼ: yaan u yojéeltikoʼob máax Jéeoba. Jeʼex úuchik tiʼ le filisteoʼoboʼ yaan xan u xuʼulsaʼaloʼob.

18. ¿Baʼaxoʼob ku sen beetaʼal kaʼach tu kaajil Tiro?

¹⁸ Úuchjeakileʼ tu kaajil Tiroeʼ * yaʼab baʼaloʼob ku koʼonol yéetel jach yaʼab ayikʼalil yaan kaʼachiʼ. Tu chikʼinileʼ yaʼab barcoʼob ku taaloʼob yéetel ku binoʼob koonol wa maan tiʼ tuláakal le Mar Mediterráneoʼ. Tsʼoʼoleʼ tu lakʼinileʼ yaʼab bejoʼob yaan utiaʼal u bin máak koonol wa maan tak tuláakʼ luʼumiloʼob. Xáanchaj táan u ayikʼaltal yéetel le taakʼin ku taal tiʼ le náanach luʼumoʼoboʼ. Le máaxoʼob ku koonoloʼob teʼ kaajoʼ jach ayikʼalchajoʼob, hasta ku taaskubaʼob bey príncipeʼobeʼ (Isa. 23:8).

19, 20. ¿Baʼax u jelaʼanil u kaajil Gabaón tiʼ u kaajil Tiro?

¹⁹ Teʼ kʼiinoʼob táan u reinar David yéetel Salomónoʼ u kaajil Israeleʼ tu manaj yaʼab baʼaloʼob tiʼ u kaajil Tiro utiaʼal u beetaʼal u palacio David bey xan le templo tu beetaj Salomónoʼ, tsʼoʼoleʼ le tirioʼoboʼ áantajnajoʼob xan utiaʼal u beetaʼal le nukuch najoʼobaʼ (2 Cró. 2:1, 3, 7-16). Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ u kaajil Israeleʼ jach chúukaʼan u yóol tiʼ Jéeoba, le oʼolal jach bendecirtaʼaboʼob (1 Rey. 3:10-12; 10:4-9). Le tirioʼoboʼ yanchajtiʼob u páajtalil u kʼaj óoltikoʼob yéetel u adorarkoʼob Jéeoba. Wa ka u beetoʼob kaʼacheʼ yaan u yilkoʼob bix jatsʼutsil u meyajtaʼal Jéeoba.

²⁰ Chéen baʼaleʼ le tirioʼoboʼ jach mix baʼal tu beetoʼob utiaʼal u adorarkoʼob Jéeobaiʼ, baʼaxeʼ chéen chʼíikoʼob u kaxtoʼob ayikʼalil. Maʼ tu beetoʼob jeʼex Gabaón, junpʼéel nojoch kaaj anchaj tu luʼumil Canaán. Le gabaonitaʼoboʼ le ka tu yojéeltoʼob le milagroʼob ku beetik Jéeobaoʼ tu chʼaʼtukloʼob u meyajtikoʼob (Jos. 9:2, 3, 22–10:2). Ka máan kʼiineʼ le tirioʼoboʼ hasta tu tsʼáajubaʼob tu contra u kaajal Jéeoba yéetel tu konoʼob jujuntúul israelitaʼob bey esclavoʼobeʼ (Sal. 83:2, 7; Joel 3:4, 6; Amós 1:9).

21, 22. ¿Baʼax úuch tiʼ u kaajil Tiro yéetel baʼaxten bey úuchiktiʼoʼ?

²¹ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Ezequiel ka u yaʼal tu contra Tiro: «Uʼuy a wuʼuy lelaʼ Tiro, teneʼ tiaʼanen ta contraeʼ, yéetel yaan in beetik u líikʼil yaʼab kaajoʼob ta contra jeʼex u líikʼil u olasil le kʼáaʼnáaboʼ. Letiʼobeʼ  yaan u nikikoʼob le kaʼanal pakʼoʼob baʼpachtmil Tirooʼ yéetel yaan u jutikoʼob u nukuch torreiloʼob. Teneʼ yaan xan in joʼochik u luʼumil yéetel yaan in pʼatik bey junpʼéel cháaltun ku léetsʼbaleʼ» (Eze. 26:1-5). Le tirioʼoboʼ jach confiarnajoʼob tiʼ u ayikʼaliloʼob. Ku tuklikoʼob kaʼacheʼ yaan u kanáantaʼaloʼob jeʼex u kanáantaʼaloʼob tumen le nukuch pakʼoʼob yaan tu baʼpach le kaajoʼ, le pakʼoʼobaʼ 46 metros u kaʼanliloʼob kaʼachi. Chéen baʼaleʼ unaj kaʼach u beetkoʼob u cuentail le baʼax tu yaʼalaj Salomónoʼ: «Le baʼaloʼob yaan tiʼ juntúul ayikʼal máakoʼ bey junpʼéel kaaj kaʼanal u pakʼiloʼobeʼ, tu tuukuleʼ le ayikʼaliloʼ bey junpʼéel nuxiʼ pakʼ tuʼux ku balikubaeʼ» (Pro. 18:11).

²² Le baʼax tu yaʼalaj Ezequieloʼ béeychaj le ka xuʼulsaʼab Tiro tumen le babilonioʼob yéetel le griegoʼoboʼ. Le tirioʼoboʼ tu tsʼáajoʼob cuentaeʼ mix u ayikʼaliloʼob le kaaj yéetel u baʼpakʼiloʼob béeychaj u salvarkoʼoboʼ. Ka tsʼoʼok u xuʼulskoʼob Jerusaléneʼ le babilonioʼoboʼ tu baʼpachtoʼob u kaajil Tiro tu yáamil 13 años (Eze. 29:17, 18). Tsʼoʼoleʼ tu añoil 332 t.t.J., Alejandro Magnoeʼ tu tsʼok béeykuntaj le profecía u yaʼalmaj Ezequieloʼ. * U soldadoʼobeʼ meyajnajtiʼob le cheʼ, le tuunich yéetel le luʼum pʼáat le ka xuʼulsaʼab u úuchben kaajil Tiro tumen le babilonioʼoboʼ. Le baʼaloʼobaʼ meyajnajtiʼob utiaʼal u butʼkoʼob junpʼéel bej chúumuk tiʼ le kʼáaʼnáab utiaʼal u kʼuchloʼob tiʼ junpʼéel u islail Tiro (Eze. 26:4, 12). Alejandroeʼ tu nikaj u pakʼiloʼob le kaajoʼ, tu chʼaʼaj le baʼaxoʼob yaan ichiloʼ, tu kíimsaj u milesil soldadoiloʼob yéetel u kajnáaliloʼob Tiro. Tsʼoʼoleʼ tu konaj u milesil bey esclavoʼobeʼ. Le tirioʼoboʼ tu tsʼáajoʼob cuenta jach máax Jéeoba le ka muʼyajnajoʼoboʼ yéetel tu yiloʼob maʼ tu kanáantaʼaloʼob tumen le «yaʼab ayikʼalil» yaantiʼob kaʼachoʼ (Eze. 27:33, 34).

23. ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax úuch tiʼ u kajnáaliloʼob Tirooʼ?

²³ ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le baʼaxoʼob úuch tiʼ u kajnáaliloʼob Tirooʼ? K-kanikeʼ mix juntéen unaj k-chaʼik k-tuʼusul tumen u tsʼíibolalil «le ayikʼaliloʼ», maʼ unaj k-tuklik wa jeʼel k-kanáantaʼal tumen le ayikʼaliloʼoboʼ (Mat. 13:22). Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Maʼ tu páajtal a meyajtikeʼex Dios wa táan a meyajtikeʼex le Ayikʼaliloʼ» (xok Mateo 6:24). Chéen le máaxoʼob chúukaʼan u yóol u meyajtoʼob Jéeoba ku yuʼubikoʼob jach tu jaajil kanáantaʼanoʼoboʼ (Mat. 6:31-33; Juan 10:27-29). Le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Biblia kun úuchul teʼ tu tsʼook kʼiinoʼobaʼ jach yaan u béeytal jeʼex úuchik yéetel le baʼax aʼalaʼab tu yoʼolal u kaajil Tirooʼ. Le máaxoʼob ku confiaroʼob chéen tiʼ le ayikʼaliloʼoboʼ yaan u kʼaj óoltikoʼob máax Jéeoba. Letiʼeʼ yaan u xuʼulsik tiʼ tuláakal le ayikʼaliloʼoboʼ tumen chéen ku beetik u kaxtik u yutsil máak yéetel ku beetik u tsʼíiboltaʼal u maasil baʼaloʼob.

24-26. 1) ¿Baʼaxten Jéeobaeʼ tu yaʼaleʼ Egiptoeʼ bey «junpʼéel tikin sakʼabeʼ»? 2) ¿Baʼaxoʼob eʼesik Sedequíaseʼ maʼ tu yuʼubaj u tʼaan Jéeobaiʼ? ¿Bix tsʼoʼokik tiʼ Sedequías?

²⁴ Antes tak tiʼ u kʼiiniloʼob José tak teʼ kʼiinoʼob ka líikʼ Babilonia tu contra Jerusalénoʼ, Egiptoeʼ yaʼab kaajoʼob ku gobernartik, ichiloʼobeʼ tiaʼan tak le luʼum kun tsʼaabil kaʼach tiʼ le israelitaʼoboʼ. Egiptoeʼ  junpʼéel kaaj úuch yanak, le oʼolal jeʼel u tuklaʼal kaʼacheʼ mix bikʼin kun xuʼulsbil tiʼ. Jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ bey junkúul nuxiʼ cheʼ jach úuchbeneʼ. Baʼaleʼ tu táan Jéeobaeʼ chéen bey «junpʼéel tikin sakʼab» jach séeb jeʼel u káachleʼ (Eze. 29:6).

²⁵ Le kʼasaʼan rey Sedequíasoʼ maʼ tu reconocertaj wa Egiptoeʼ chéen bey «junpʼéel tikin sakʼabeʼ». Jéeobaeʼ tu túuxtaj Jeremías utiaʼal u yaʼalik tiʼ Sedequías ka u tsʼáauba yáanal u páajtalil u reyil Babilonia (Jer. 27:12). Sedequíaseʼ tu jurartaj tu kʼaabaʼ Dios maʼ ken u tsʼáauba tu contra Nabucodonosor. Chéen baʼaleʼ tu lugar u beetik le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ bin u kaxt u yáantaj Egipto utiaʼal u baʼateʼel tu contra Babilonia (2 Cró. 36:13; Eze. 17:12-20). Le israelitaʼob confiarnajoʼob tiʼ Egiptooʼ jach yaʼab bix úuchik u muʼyajoʼob (Eze. 29:7). Egiptoeʼ jach yaan u páajtalil kaʼachi, le oʼolal ku keʼetel yéetel juntúul «nuxiʼ baʼalcheʼ chilikbal teʼ Río Nilooʼ» (Eze. 29:3, 4). Jéeobaeʼ tu yaʼaleʼ yaan u xuʼulsik jeʼex u chuʼukul le cocodriloʼob yanoʼob teʼ Río Nilooʼ, yaan u tsʼáaik ganchos tu kamaʼach yéetel yaan u jíiltik utiaʼal ka xuʼulsaʼak tiʼ. Lelaʼ béeychaj le ka tu túuxtaj le babilonioʼob u xuʼulsoʼob u kaajil Egiptooʼ (Eze. 29:9-12, 19).

²⁶ ¿Bix túun tsʼoʼokik tiʼ Sedequías? Jeʼex úuchik u yaʼalik Ezequieloʼ le kʼasaʼan rey Sedequíasoʼ xuʼul u gobernar. Chéen baʼaleʼ Ezequieleʼ yaan junpʼéel jatsʼuts baʼal tu profetizartaj (Eze. 21:25-27). Tu yaʼaleʼ tiʼ u chʼiʼibal Davideʼ yaan u síijil juntúul máax ken u beet u reyil, tiʼ letiʼeʼ «yaan u derechoil» u gobernar. Teʼ tuláakʼ u xookil le libroaʼ yaan k-ilik máax le reyaʼ.

27. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le bix úuchik u kaxtik Israel u yáantaj Egiptooʼ?

 ²⁷ ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le bix úuchik u kaxtik Israel u yáantaj Egiptooʼ? K-kanikeʼ u kaajal Jéeobaeʼ maʼ unaj u tuklik wa jeʼel u yáantaʼal tumen le páajtalil yaan tiʼ le gobiernoʼoboʼ. Jach kʼaʼabéet k-kanáantik maʼ u yantal mix baʼal k-il yéetel le yóokʼol kaabaʼ. ¡Mix juntéen unaj u máan t-tuukul! (Juan 15:19; Sant. 4:4). Le gobiernoʼoboʼ bey jach yaan u páajtaliloʼobeʼ, chéen baʼaleʼ beyoʼob jeʼex u úuchben kaajil Egiptoeʼ, chéen beyoʼob «junpʼéel tikin sakʼabeʼ». Chéen táan k-tusikba wa k-confiar tiʼ kʼeban máakoʼob tu lugar k-confiar tiʼ Jéeoba, le Máax Beet tuláakal baʼaloʼ (xok Salmo 146:3-6).

28-30. ¿Bix ken u yojéeltil le gobiernoʼob máax Jéeobaoʼ? ¿Bix k-eʼesik k-kʼaj óol Jéeoba?

²⁸ Tu libroil Ezequieleʼ Jéeobaeʼ yaʼab u téenel ku yaʼalik tiʼ le kaajoʼob le tʼaanoʼobaʼ: «Yaan u yojéeltikoʼob máax Jéeoba» (Eze. 25:17). Le tʼaanoʼobaʼ béeychajoʼob le ka tu xuʼulsaj Jéeoba le kaajoʼob pʼekmil le máaxoʼob adorarkoʼ. Chéen baʼaleʼ táan u náatsʼal u kʼiinil u kaʼa béeytal le tʼaanoʼobaʼ. ¿Bix kun kaʼa béeytaloʼob?

²⁹ Jeʼex u kaajal Dios úuchjeakileʼ bejlaʼeʼ kuxaʼanoʼon ichil kʼasaʼan máakoʼob. Letiʼobeʼ ku yilkoʼonoʼob bey juntúul chan taman minaʼan máax kanáantikeʼ (Eze. 38:10-13). Jeʼex ken k-il teʼ xook 17 yéetel 18 teʼ libroaʼ maʼ kun xáantaleʼ le gobiernoʼoboʼ yaan u atacarkoʼob u kaajal Jéeoba yéetel u tuukulil u xuʼulskoʼob. Teʼ kʼiin jeʼeloʼ yaan u yilkoʼob jach bukaʼaj u poder Jéeoba. Kéen xuʼulsaʼakoʼob Armagedóneʼ yaan u yojéeltikoʼob máax Jéeoba yéetel yaan u tsʼáaikoʼob cuenta chéen tiʼ letiʼ yaan u derechoil u gobernar (Apo. 16:16; 19:17-21).

³⁰ Chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ yaan u kanáantkoʼon yéetel yaʼab bendiciónoʼob ken u tsʼáatoʼon. ¿Baʼaxten yaan u beetik leloʼ? Tumen desde bejlaʼeʼ táan k-eʼesik k-kʼaj óol Jéeoba. Lelaʼ k-beetik ikil k-confiar tiʼ letiʼ, k-uʼuyik u tʼaan yéetel ikil k-adorartik chéen letiʼ jeʼex uts tu tʼaaneʼ (xok Ezequiel 28:26).