Xeen tiʼ baʼax ku taasik

Xeen tu cuadroil baʼax ku taasik

XOOK 10

«Yaan a kaʼa kuxtaleʼex»

«Yaan a kaʼa kuxtaleʼex»

EZEQUIEL 37:5

TIʼ BAʼAX KU TʼAAN: U profecíail le ‹tikin baakoʼob› kaʼa kuxlajoʼoboʼ maʼ chéen tu kʼiinil le judíoʼob béeychajoʼ

1-3. ¿Baʼax beet u jach yaatal u yóol le judíoʼob yanoʼob kaʼach Babiloniaoʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ).

EZEQUIELEʼ tsʼoʼok u máan cinco años táan u tsʼáaik u yojéelt le judíoʼob bisaʼanoʼob Babilonia yaan u xuʼulsaʼal Jerusalénoʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob baʼax ku taal u kʼiin, tsʼoʼoleʼ tu ketaj yéetel tu yeʼesajtiʼob bix kun xuʼulsbil le kaajoʼ. Chéen baʼaleʼ letiʼobeʼ maʼ tu beetoʼob u cuentailiʼ, tu tukloʼob chéen minaʼan u cuentail le baʼax tu beetaj yéetel tu yaʼalaj Ezequieloʼ. Le judíoʼoboʼ ku tuklikoʼob kaʼacheʼ Jéeobaeʼ maʼ ken u chaʼa u xuʼulsaʼal Jerusalén. Le oʼolal le ka baʼpachtaʼab tumen u soldadoiloʼob Babiloniaeʼ tu tukloʼob láayliʼ seguro yanil le máaxoʼob yanoʼob ichil le kaajoʼ.

2 Chéen baʼaleʼ le ka máan dos años baʼpachtaʼan Jerusaléneʼ taal juntúul máakeʼ ka tu yaʼalaj tiʼ le judíoʼob yanoʼob Babiloniaoʼ: «¡Tsʼoʼok u chʼaʼabal le kaajoʼ!». Le judíoʼoboʼ jach yaachaj u yóoloʼob. Maʼ taak kaʼach u creerkoʼob wa tsʼoʼok u xuʼulsaʼal kaʼach: Jerusalén, le templooʼ yéetel u luʼumoʼoboʼ. ¡Tu yuʼuboʼob tsʼoʼoktiʼob beyoʼ! ¡Pʼáat minaʼan esperanza tiʼob! (Eze. 21:7; 33:21).

3 Chéen baʼaleʼ teʼ kʼiinoʼob jach yaachajaʼan u yóol le judíoʼoboʼ, Jéeobaeʼ tu tsʼáaj u yil Ezequiel junpʼéel baʼal beet u líikʼil u yóoloʼob. ¿Baʼax taak kaʼach u tsʼáaik Jéeoba u yojéelt le judíoʼoboʼ? Le baʼax tu yilaj Ezequieloʼ, ¿baʼax yaan u yil yéetel u kaajal Dios teʼ kʼiinoʼobaʼ? ¿Bix jeʼel u yáantik cada juntúul tiʼ toʼoneʼ? Utiaʼal k-ojéeltikeʼ koʼox ilik le baʼax tu yeʼesaj Jéeoba tiʼ Ezequieloʼ.

«Aʼal baʼax ku taal u kʼiinil u yúuchul tiʼ le baakoʼoboʼ», «profetizarneneʼ ka a waʼal tiʼ le iikʼoʼ»

4. ¿Baʼax tu tsʼáaj cuenta Ezequiel le táan u xíimbal teʼ táax luʼumoʼ?

4 Xok Ezequiel 37:1-10. Ezequieleʼ tu yileʼ kulukbal tiʼ junpʼéel táax luʼum chuup yéetel baakoʼob. Jéeoba túuneʼ tu beetaj u máan «chúumuk tiʼ le baakoʼob» utiaʼal maʼ u tuʼubsik le baʼax ku yilkoʼ. Le táan u bin u xíimbaloʼ Ezequieleʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ «jach yaʼab baakoʼob yanoʼob teʼ táax luʼumoʼ yéetel jach tikinoʼob».

5. ¿Baʼax unaj kaʼach u profetizartik Ezequiel yoʼolal le baakoʼob yéetel le iikʼoʼ? ¿Baʼax úuch le ka tsʼoʼok u profetizar yoʼolal le baakoʼob yéetel le iikʼoʼ?

5 Le ka tsʼoʼokeʼ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Ezequiel: «Aʼal baʼax ku taal u kʼiinil u yúuchul tiʼ le baakoʼoboʼ». Letiʼeʼ unaj u yaʼalik tiʼ le baakoʼoboʼ: «Yaan a kaʼa kuxtaleʼex» (Eze. 37:4-6). Chéen pʼelak tsʼoʼokik u yaʼalik baʼax kun úuchul tiʼ le baakoʼoboʼ Ezequieleʼ tu yuʼubaj «yaan baʼax ku juum, u juum baʼaloʼob ku kʼoʼokʼolkubaʼob, le baakoʼob túunoʼ joʼopʼ u nupkubaʼob», tsʼoʼoleʼ tu yilaj xan «bix úuchik u yantal u xiichʼeloʼob yéetel u bakʼeloʼob yéetel bix úuchik u piʼixiloʼob yéetel u yootʼeloʼob» (Eze. 37:7, 8). Tsʼoʼoleʼ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Ezequiel: «Profetizarneneʼ ka a waʼal tiʼ le iikʼoʼ: [...] ‹Máankech tu yóokʼol le máakoʼob kíimsaʼanoʼoboʼ›». Le ka tsʼoʼok u profetizar Ezequieleʼ «le iikʼ ku tsʼáaik kuxtaloʼ ooktiʼobeʼ ka káaj u kuxtaloʼob yéetel u waʼataloʼob, beyoʼob junpʼéel nojoch ejércitoeʼ» (Eze. 37:9, 10).

«K-baakeloʼobeʼ tsʼoʼok u tijloʼob yéetel tsʼoʼok u pʼáatal minaʼantoʼon esperanza»

6. ¿Baʼax tu yaʼalaj Jéeoba tiʼ Ezequiel yoʼolal le baakoʼoboʼ?

6 Le ka tsʼoʼokeʼ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Ezequiel baʼax u kʼáat u yaʼal le baʼax tu tsʼáaj u yiloʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼ: «Le baakoʼobaʼ ku chíikbeskoʼob u kaajil Israel». Lelaʼ jach jaaj, tumen le ka tu yojéeltaj le judíoʼob yanoʼob Babilonia tsʼoʼok u xuʼulsaʼal Jerusaléneʼ tu yuʼuboʼob bey kíimil tu beetoʼobeʼ. Le táan u yokʼoloʼoboʼ joʼopʼ u yaʼalikoʼob: «K-baakeloʼobeʼ tsʼoʼok u tijloʼob yéetel tsʼoʼok u pʼáatal minaʼantoʼon esperanza. Tsʼoʼok u xuʼulsaʼaltoʼon junpuliʼ» (Eze. 37:11; Jer. 34:20). Le oʼolaleʼ utiaʼal u líiʼsik u yóoloʼobeʼ Jéeobaeʼ tu yaʼaleʼ le baʼax tu tsʼáaj u yil Ezequieloʼ ku yeʼesik junpʼéel jatsʼuts baʼal ku taal u kʼiin u yúuchul.

7. Le baʼax ku yaʼalik Ezequiel 37:12-14, ¿baʼax tu yeʼesaj tiʼ le judíoʼoboʼ? ¿Bix wal tu yuʼubiluba le judíoʼoboʼ?

7 Xok Ezequiel 37:12-14. Le baʼax tu yilaj Ezequieloʼ ku yeʼesikeʼ Jéeobaeʼ yaan u kaʼa kuxkíintik le judíoʼob tu yuʼuboʼob bey kíimil tu beetoʼoboʼ, yaan u kaʼa biskoʼob tu luʼumoʼob yéetel tiʼ kun pʼáatloʼob kajtaliʼ. Tsʼoʼoleʼ le ka tʼaʼanoʼob tumen Jéeobaeʼ aʼalaʼabtiʼob: «In kaajal». ¡Bukaʼaj wal kiʼimakchajik u yóol le judíoʼob yanoʼob Babiloniaoʼ! ¿Baʼaxten jeʼel u páajtal u creerkoʼob yaan u béeytal le baʼax aʼalaʼabtiʼoboʼ? Tumen Jéeoba aʼal yaan u yúuchul. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Teen Jéeoba, teen aʼale yéetel teen beete».

8. 1) ¿Baʼaxten jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ tuláakal u kaajil Israeleʼ bey kimen kaʼacheʼ? 2) ¿Bix u yeʼesik Ezequiel 37:9 maʼ chéen bey úuchik u kíimil le máakoʼoboʼ? (Ilawil le notaoʼ).

8 ¿Bix béeychajik tiʼ u kaajil Israel junjaats tiʼ le baʼax tu yilaj Ezequieloʼ? Tu añoil 740 t.t.J., xuʼulsaʼab u reinoil le diez tribuʼoboʼ yéetel u kajnáaliloʼobeʼ bisaʼaboʼob táanxel luʼumil, jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ teʼ kʼiinoʼoboʼ káaj u kíimil u kaajil Israel. Ka máan 130 añoseʼ bisaʼab xan táanxel luʼumil u reinoil le kaʼapʼéel tribuʼoboʼ. Bey úuchik u bisaʼal táanxel luʼumil tuláakal «u kaajil Israel[oʼ]» (Eze. 37:11). Le máaxoʼob bisaʼaboʼoboʼ bey kíimoʼobeʼ, beyoʼob jeʼex le baakoʼob tu yilaj Ezequieloʼ. * Kʼaʼajaktoʼon xaneʼ Ezequieleʼ tu yileʼ le baakoʼoboʼ «jach tikinoʼob», leloʼ ku yeʼesikeʼ u kaajil Israeleʼ yaan u xáantal bey kimen yanileʼ. Wa k-sumartik le bukaʼaj tiempo bisaʼan táanxel luʼumil u reinoil le diez tribuʼob yéetel le kaʼapʼéel tribuʼoboʼ ku chukik maas tiʼ 200 años, desde 740 tak 537 t.t.J. (Jer. 50:33).

9. ¿Baʼaxten chíikaʼan le baʼax úuch tiʼ u kaajil Israel yéetel le baʼax úuch tiʼ «u Israel Dios» teʼ kʼiinoʼobaʼ?

9 Le profecíaʼob tu yaʼalaj Ezequiel yoʼolal u kaajil Israeloʼ yaan baʼax u yil yéetel le máaxoʼob adorartik Jéeoba teʼ kʼiinoʼobaʼ (Hech. 3:21). Úuchjeakileʼ u kaajil Israeleʼ bey kíimsaʼabeʼ yéetel xáanchaj bey kimeneʼ. «U Israel Dios», wa le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ, bey kíimsaʼaboʼob xaneʼ yéetel xáanchaj bey kimenoʼobeʼ (Gál. 6:16). Jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ pʼáatoʼob beyoʼob jeʼex le baakoʼob jach tikinoʼoboʼ (Eze. 37:2). Jeʼex tsoʼolik teʼ xook 9 teʼ kaʼapʼéel siglo tsʼ.t.J., káaj u esclavizartaʼal le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ yéetel jach xáanchaj bey yaniloʼoboʼ, úuch jach jeʼex tu yaʼalil Jesús le ka tʼaanaj tiʼ le maʼalob trigo yéetel le kʼaakʼas xíiwoʼ (Mat. 13:24-30).

Le baakoʼob jach tikinoʼob tu yilaj Ezequieloʼ ku chíikbeskoʼob le kʼiinoʼob xáanchaj bey kimen yanil le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ (Ilawil xóotʼol 8, 9)

«Le baakoʼob túunoʼ joʼopʼ u nupkubaʼob»

10. 1) ¿Baʼax ku yaʼalik Ezequiel 37:7, 8 yoʼolal u kaajal Dios? 2) ¿Baʼax áant le judíoʼob utiaʼal u creerkoʼob yaan u suutoʼob tu luʼumoʼoboʼ?

10 Jéeobaeʼ tu yaʼaleʼ u kaajaleʼ jujunpʼíitil kun kaʼa kuxtal (Eze. 37:7, 8). Le judíoʼoboʼ jujunpʼíitil úuchik u kaʼa creerkoʼob yaan u kʼuchul u kʼiinil u suutoʼob tu luʼumil Israel. ¿Baʼax áantoʼob utiaʼal u kaʼa creerkoʼob? Junpʼéel baʼax áantoʼobeʼ letiʼe baʼax u yaʼalmaj uláakʼ profetaʼob jeʼex Isaíaseʼ. Letiʼeʼ tu yaʼaleʼ yaan judíoʼob kun suutoʼob tu luʼumoʼob, letiʼobeʼ santoʼob tu táan Dios (Isa. 6:13; Job 14:7-9). Yaan xan uláakʼ baʼaloʼob tu yaʼalaj Ezequiel jach tu líiʼsaj u yóol le judíoʼoboʼ. Uláakʼ baʼax áantoʼobeʼ letiʼe u yantal ichiloʼob máaxoʼob chúukaʼan u yóol u meyajtoʼob Dios jeʼex Danieleʼ. Tsʼoʼoleʼ le judíoʼoboʼ tu yiloʼob xan bix xuʼulsaʼabik Babilonia tu añoil 539 t.t.J.

11, 12. 1) ¿Bix úuchik u kaʼa kuxtal «u Israel Dios»? (Ilawil le cuadro «Jujunpʼíitil káajik u kaʼa adorartaʼal Jéeoba»). 2) Tu yoʼolal le baʼax ku yaʼalik Ezequiel 37:10, ¿baʼax ku taaktal u yojéeltaʼal?

11 «U Israel Dios» wa le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ jujunpʼíitil xan úuchik u kaʼa kuxtaloʼob. ¿Baʼaxten k-aʼalik beyoʼ? Tumen máan yaʼab tiempo bey kimenoʼobeʼ tak ka kʼuch u kʼiinil u yuʼubaʼal «yaan baʼax ku juum», u juum le máakoʼob chúukaʼan u yóol u meyajtoʼob Diosoʼ, letiʼobeʼ joʼopʼ u defenderkoʼob u jaajil adoración. Jeʼex teʼ siglo 16, William Tyndaleeʼ tu traducirtaj le Biblia ich inglésoʼ, le oʼolal yaʼab máakoʼob jeʼel u páajtal kaʼach u xokikoʼob le Bibliaoʼ. Chéen baʼaleʼ u nuuktakil le Iglesiaoʼ junpuliʼ maʼ utschaj tu tʼaanoʼob le baʼax tu beetoʼ ka tu kíimsoʼob. Kex beyoʼ yaan uláakʼ máakoʼob maʼ sajakchaj u traducirtoʼob le Biblia ichil uláakʼ idiomaʼoboʼ. Bey túunoʼ le sáasil ku taal tiʼ u Tʼaan Diosoʼ joʼopʼ u juul teʼ yóokʼol kaab yaan ich éeʼjochʼeʼeniloʼ.

12 Le ka máan kʼiineʼ Charles T. Russell yéetel le máaxoʼob áantkoʼ joʼopʼ u xakʼalxoktikoʼob le Biblia utiaʼal u kaxtikoʼob u jaajiloʼ. Jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ teʼ kʼiinoʼoboʼ bey káaj u yantal «xiichʼ yéetel bakʼ» tu yóokʼol le baakoʼoboʼ. Le revista La Torre del Vigía de Sion (Zionʼs Watch Tower) yéetel uláakʼ publicaciónoʼobeʼ tu yáantoʼob le máakoʼob uts u puksiʼikʼaloʼob utiaʼal u kankoʼob u jaajiloʼ, le oʼolal tu chʼaʼtukloʼob u muchʼkubaʼob yéetel le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob tumen Diosoʼ. Tu káajbal le siglo 20, le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ jach áantaʼaboʼob tumen le «Foto-Drama de la Creaciónoʼ» bey xan tumen le libro El misterio terminado (The Finished Mystery). Maʼ sen úuch tiʼ leloʼ, jeʼex u yaʼalmil Diosoʼ, kʼuch u kʼiinil u «waʼatal» u kaajal (Eze. 37:10). ¿Baʼax kʼiin ka waʼalaj u kaajal Dios yéetel bix úuchik u beetik? Utiaʼal k-núukik le kʼáatchiʼaʼ koʼox kʼaʼajsik le baʼax úuch tu kʼiinil le judíoʼob yanoʼob Babiloniaoʼ.

«Káaj u kuxtaloʼob yéetel u waʼataloʼob»

13. 1) Le baʼax ku yaʼalik Ezequiel 37:10, 14, ¿bix béeychajik tu añoil 537? 2) ¿Baʼax tekstoiloʼob eʼesik yaan tiʼ u kajnáaliloʼob u reinoil le diez tribuʼob suunajoʼob tu luʼumil Israeloʼ?

13 Tu káajbal le año 537 t.t.J., le judíoʼob yanoʼob Babiloniaoʼ tu yiloʼob u béeytal le baʼax tsʼaʼab u yil Ezequieloʼ. ¿Baʼax úuch teʼ kʼiinoʼoboʼ? Jéeobaeʼ bey tu kaʼa kuxkíintaj le judíoʼoboʼ yéetel tu beetaj «u waʼataloʼob», lelaʼ úuch le ka tu jáalkʼabtoʼob yéetel le ka tu beetaj u suutoʼob tu luʼumil Israeloʼ. Teʼ kʼiinoʼoboʼ kex 42,360 israelita’ob yéetel kex 7,000 máakoʼob maʼ judíoʼob jóokʼoʼob Babilonia. Letiʼobeʼ binoʼob kajtal tu luʼumil Israel utiaʼal u jel líiʼskoʼob u kaajil Jerusalén yéetel u temploil (Esd. 1:1-4; 2:64, 65; Eze. 37:14). Le ka máan 70 añoseʼ kex 1,750 judíoʼob suunajoʼob yéetel Esdras tu kaajil Jerusalén (Esd. 8:1-20). Bey túunoʼ maas tiʼ 44,000 judíoʼob suunajoʼob Jerusalén, beyoʼob «junpʼéel nojoch ejércitoeʼ» (Eze. 37:10). Tsʼoʼoleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ ichil le judíoʼob suunajoʼob tu luʼumil Israeloʼ yaan máaxoʼob ku taaloʼob kaʼach tiʼ u reinoil le diez tribuʼoboʼ. Kʼaʼajaktoʼoneʼ tu añoil 740 t.t.J., le asirioʼoboʼ tu bisoʼob táanxel luʼumil u kajnáaliloʼob le u reinoil le diez tribuʼoboʼ. Beoraaʼ u chʼiʼibal le máaxoʼob bisaʼaboʼoboʼ táan xan u suutoʼob utiaʼal u jel líiʼskoʼob le templooʼ (1 Cró. 9:3; Esd. 6:17; Jer. 33:7; Eze. 36:10).

14. 1) ¿Baʼax eʼesik maʼ chéen tu kʼiinil le judíoʼob béeychaj le baʼax ku yaʼalik Ezequiel 37:24? 2) ¿Baʼax úuch tu añoil 1919? (Ilawil le cuadro «Le ‹tikin baakoʼoboʼ› yéetel le ‹kaʼatúul testigoʼoboʼ›»).

14 Le baʼax tu yilaj Ezequieloʼ maʼ chéen tu kʼiinil le judíoʼob béeychajoʼ. Tiʼ uláakʼ junpʼéel profecíaeʼ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Ezequieleʼ yaan u kaʼa béeytal teʼ kʼiinoʼob kéen káajak u beetik u Reyil Jesucristo, le maas Nojoch Davidoʼ (Eze. 37:24). * Le ka tu tsʼáaj u espíritu santo Jéeoba yóokʼol u kaajal tu añoil 1919, kaʼa béeychaj le baʼax tu yilaj Ezequieloʼ. U kaajal túuneʼ kaʼa kuxlaji yéetel béeychaj u jóokʼloʼob tiʼ le Nojoch Babiloniaoʼ (Isa. 66:8). Le ka tsʼoʼokeʼ Jéeobaeʼ tu chaʼaj u suutoʼob ‹tu luʼumoʼob›: lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ yanchaj jeetsʼelil ichiloʼob yéetel joʼopʼ u kaʼa biskubaʼob yéetel Dios. ¿Bix úuchik u pʼáatal «junpʼéel nojoch ejército» u kaajal Jéeoba teʼ kʼiinoʼobaʼ?

15, 16. 1) ¿Bix úuchik u pʼáatal «junpʼéel nojoch ejército» u kaajal Jéeoba teʼ kʼiinoʼobaʼ? 2) Le baʼax tu yilaj Ezequieloʼ, ¿bix jeʼel u yáantkoʼon k-aktáant le baʼaxoʼob k-muʼyajtikoʼ? (Ilawil le cuadro «Jéeobaeʼ ku yáantkoʼon líikʼil tu kaʼatéen»).

15 Cristoeʼ tu tsʼáaj le esclavo chúukaʼan u yóol yéetel yaan u naʼat tu añoil 1919. Maʼ sen úuch tiʼ leloʼ, le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ káaj u yilkoʼob u béeytal le baʼax tu yaʼalaj Zacaríasoʼ, letiʼeʼ juntúul profeta yaan kaʼach ichil le máaxoʼob suunajoʼob tu luʼumil Israeloʼ. Zacaríaseʼ u yaʼalmaj: «Yaʼabkach kaajoʼob yéetel naciónoʼob jach yaan u páajtaliloʼobeʼ yaan u taaloʼob [...] utiaʼal u meyajtikoʼob Jéeoba». Le máakoʼobaʼ tiaʼanoʼob ichil le «diez máakoʼob tiʼ tuláakal le idiomaʼob yaan teʼ naciónoʼob» tu yaʼalaj Zacaríasoʼ. Letiʼobeʼ «yaan u chʼuytaloʼob tiʼ u nookʼ juntúul judío», wa u Israel Dios, yéetel yaan u yaʼalikoʼob: «Taak k-bin ta wéeteleʼex, tumen tsʼoʼok k-uʼuyikeʼ Dioseʼ tiaʼan ta wéeteleʼexeʼ» (Zac. 8:20-23).

16 Teʼ kʼiinoʼobaʼ u millonesil máaxoʼob meyajtik Dioseʼ «beyoʼob junpʼéel nojoch ejércitoeʼ». Ichiloʼobeʼ táakaʼan u Israel Dios (wa le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ) yéetel le «diez máakoʼob» (wa le uláakʼ tamanoʼoboʼ) (Eze. 37:10). Tsʼoʼoleʼ le nojoch ejércitoaʼ táan u bin u maas yaʼabtal. Toʼoneʼ u soldadoʼon Rey Jesucristo yéetel k-ilik k-beetik le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼ, tsʼoʼoleʼ jach táan k-páaʼtik le jatsʼuts baʼaloʼob ku taal u kʼiin u yúuchloʼ (Sal. 37:29; Eze. 37:24; Fili. 2:25; 1 Tes. 4:16, 17).

17. ¿Baʼax ken k-xakʼalt teʼ tuláakʼ xookoʼ?

17 U jaajileʼ u táakpajal máak utiaʼal u kaʼa adorartaʼal Jéeoba jeʼex unajeʼ junpʼéel nojoch responsabilidad. ¿Baʼaxten k-aʼalik leloʼ? Utiaʼal k-ilik u núukil le kʼáatchiʼaʼ unaj k-xakʼaltik junpʼéel baʼal kʼubéentaʼab tiʼ Ezequiel tumen Jéeoba antes tiʼ u xuʼulsaʼal Jerusalén. Teʼ tuláakʼ xookoʼ yaan k-xakʼaltik le baʼax kʼubéentaʼabtiʼoʼ.

^ xóot’ol 8 Le baakoʼob tu yilaj Ezequieloʼ, u baakel máakoʼob kíimsbil beetaʼabikoʼob, maʼ chéen bey úuchik u kíimloʼoboʼ (Eze. 37:9). Tuláakal u kaajil Israeleʼ bey kíim le ka bisaʼab u kajnáaliloʼob táanxel luʼumileʼ. Yáaxeʼ u reinoil Israel (le diez tribuʼoboʼ) xuʼulsaʼab tumen le asirioʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ u reinoil Judá (le kaʼapʼéel tribuʼoboʼ) xuʼulsaʼab tumen le babilonioʼoboʼ.

^ xóot’ol 14 Le profecía ku tʼaan yoʼolal le Mesías wa Jesúsoʼ ku xakʼaltaʼal teʼ xook 8 tiʼ le libroaʼ.