1. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal ka yiijchajak k-tuukul?

 JACH táaj séeb u nojochtal le paalaloʼoboʼ, chéen ken k-tsʼáa cuentaeʼ tsʼoʼok u nojoch máaktaloʼob. Pero leloʼ normal u yúuchul. Chéen baʼaleʼ maʼ bey u yúuchul yéetel u adorartaʼal Diosiʼ mix yéetel u yiijtal u tuukul máak (1 Cor. 13:11; Heb. 6:1). b Utiaʼal ka úuchuk leloʼ kʼaʼabéet k-bisikba maʼalob yéetel Jéeoba. Kʼaʼabéettoʼon xan u yáantaj le espíritu santo utiaʼal k-jatsʼutskíintik modos, utiaʼal k-kanik uláakʼ baʼaloʼob bey xan utiaʼal k-preparartikba utiaʼal le responsabilidadoʼob kun antaltoʼonoʼ (Pro. 1:5).

2. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon Génesis 1:​27, yéetel baʼax ken k-il teʼ xookaʼ?

² Jéeobaeʼ le ka tu beetaj máakeʼ tu beetaj xiib yéetel koʼolel (xok Génesis 1:27). Le xiib yéetel le koʼoleloʼ maʼ igual bix u wíinkliloʼobiʼ, pero maʼ chéen leloʼ, por ejemploeʼ maʼ igual le meyaj kʼubéentaʼantiʼoboʼ. Yoʼolal leloʼ yaanal le modos unaj u kanik u yeʼesoʼoboʼ yéetel le baʼaxoʼob ku kanik u beetoʼoboʼ (Gén. 2:18). Teʼ xookaʼ yaan k-ilik baʼax jeʼel u páajtal u beetik le x-lóoʼbayanoʼob utiaʼal ka yiijchajak u tuukuloʼoboʼ. Yéetel teʼ tuláakʼ xookoʼ yaan k-ilik baʼax jeʼel u páajtal u beetik le táankelmoʼoboʼ.

3, 4. ¿Tuʼux jeʼel u yilik le x-lóoʼbayanoʼob maʼalob ejemploʼoboʼ? (Ilawil xan le fotoʼoboʼ).

³ Le Bibliaoʼ ku tʼaan tiʼ le maʼalob ejemplo tu tsʼáaj le koʼoleloʼob meyajt Jéeoba úuchjeakiloʼ (ilawil le xook «¿Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le koʼoleloʼob ku yaʼalaʼal teʼ Bibliaoʼ?», tiaʼan jw.org).  Jeʼex u yaʼalik le teksto tuʼux chʼaʼabaʼan le xookaʼ, letiʼobeʼ ‹tu tsʼáajoʼob u pʼiis le baʼaxoʼob tu beetoʼoboʼ yéetel chúukpaj u yóoloʼob tiʼ tuláakal baʼal›. Teʼ kʼiinoʼobaʼ jach yaʼab baʼaloʼob jeʼel xan a kanik tiʼ le kiikoʼob jach chúukaʼan u yóoloʼob yanoʼob ta múuchʼuliloʼ.

⁴ Wa x-lóoʼbayanecheʼ tuukulnen tiʼ le kiikoʼob jatsʼuts u modosoʼob jeʼel u tsʼáaikoʼobtech junpʼéel maʼalob ejemplooʼ, yéetel ilawil a beetik xan beyoʼ. Teʼ párrafoʼob ku segueroʼ yaan k-tʼaan tiʼ óoxpʼéel modos unaj u yeʼesik le kiikoʼob yiijchajaʼan u tuukuloʼoboʼ.

5. ¿Baʼaxten le kiikoʼoboʼ kʼaʼabéet u yeʼeskoʼob kabal óolal?

⁵ Kabal óolal. Le koʼolel kabal u yóoloʼ uts tu tʼaan u biskuba yéetel Jéeoba bey xan yéetel u maasil (Sant. 4:6). Le jatsʼuts modos yaantiʼoʼ ku beetik u respetartik le autoridad u tsʼaamaj Jéeoba tiʼ le máax nuʼuktik le familiaoʼ bey xan le múuchʼuliloʼ (1 Cor. 11:3). c

6. Le kiikoʼob x-lóoʼbayanoʼoboʼ, ¿bix jeʼel u seguerkoʼob u ejemplo Rebecaeʼ?

⁶ Koʼox tʼaan tiʼ Rebeca. Letiʼ kaʼacheʼ juntúul koʼolel jach yaan u naʼat, maʼ sajak u chʼaʼ decisiónoʼobiʼ yéetel u yojel baʼax súutukil unaj u beetik wa baʼax (Gén. 24:58; 27:​5-17). Kex beyoʼ ku yuʼubik tʼaan yéetel ku respetartik tuláakal máak (Gén. 24:​17, 18, 65). Jeʼex Rebecaeʼ wa kabal a wóol yéetel ka respetartik le máaxoʼob tsʼaʼan autoridad tiʼoboʼ, yaan a wáantik a familia bey xan le múuchʼuliloʼ.

7. Le kiikoʼob x-lóoʼbayanoʼoboʼ, ¿bix jeʼel u seguerkoʼob u ejemplo Estereʼ?

⁷ Reconocert maʼ tuláakal baʼax a wojliʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «le máax maʼ tu taaskuba nojbaʼaliloʼ ku yeʼesik yaan u naʼat» (Pro. 11:2). Estereʼ tu yeʼesaj le jatsʼuts modosaʼ. Le ka tsʼaʼab u beet u reinaileʼ maʼ tu creertubaiʼ, yéetel tu chʼaʼaj en cuenta le consejoʼob tsʼaʼabtiʼ tumen Mardoqueooʼ (Est. 2:​10, 20, 22). Techeʼ beet jeʼex Estereʼ: kʼáat consejo yéetel beet baʼax ku yaʼalaʼaltech (Tito 2:​3-5).

8. Le kiikoʼob x-lóoʼbayanoʼoboʼ, ¿bix jeʼel u chʼaʼikoʼob en cuenta baʼax ku yaʼalik 1 Timoteo 2:​9, 10 tu yorail u vestirkubaʼobeʼ?

 ⁸ ¿Bix uláakʼ tu yeʼesil jatsʼuts modos Ester? Letiʼ kaʼacheʼ «jach kiʼichpan yéetel jach jatsʼuts u wíinklil», kex beyoʼ maʼ tu creertubaiʼ yéetel maʼ tu tuklaj wa maas maʼalob tiʼ u maasiliʼ (Est. 2:​7, 15). ¿Bix jeʼel a beetik jeʼex letiʼeʼ? Junpʼéel bixeʼ tiʼ ku chíikpajal teʼ 1 Timoteo 2:​9, 10 (xoke). Teʼeloʼ ku yaʼalikeʼ le kiikoʼoboʼ kʼaʼabéet u vestirkubaʼob yéetel maʼalob tuukul. Le tʼaanoʼob ich griego meyajnaj teʼ tekstoaʼ ku yeʼesikeʼ le bix u vestirkubaʼoboʼ kʼaʼabéet u yeʼesik respeto yéetel u chʼaʼik en cuenta u maasil. ¡K-felicitartik le kiikoʼoboʼ tumen ku vestirkubaʼob jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ!

9. ¿Baʼax k-kanik tiʼ u ejemplo Abigaíl?

⁹ U naʼatik máak baʼax unaj u beetik. Le modosaʼ u kʼáat u yaʼal u yojéeltik máak baʼax uts yéetel baʼax kʼaas, pero ku yéeyik u beetik le baʼax utsoʼ. Koʼoneʼex ilik u ejemplo Abigaíl. U yíichameʼ tu chʼaʼtuklaj u beetik junpʼéel baʼal maʼ maʼalobiʼ. Abigaíleʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ le baʼax ken u beet u yíichamoʼ jeʼel u beetik u bin kʼaasil tiʼobeʼ. Letiʼ túuneʼ tu naʼataj baʼax unaj u beetik yéetel tu séebaʼanil tu chʼaʼaj junpʼéel decisión. Yoʼolal leloʼ yaʼab máakoʼob tu salvartubaʼob (1 Sam. 25:​14-23, 32-35). Le modosaʼ ku yáantkoʼon k-ojéelt baʼax súutukil unaj k-tʼaan wa maʼ unaj k-tʼaaniʼ. Ku yáantkoʼon xan k-eʼes yaabilaj tiʼ u maasil sin ke k-beetik u suʼlaktaloʼob (1 Tes. 4:11).

10, 11. ¿Baʼax utsiloʼob jeʼel a kʼamik wa ka xook yéetel ka tsʼíib tubeeleʼ? (Ilawil xan le fotooʼ).

¹⁰ Jach maʼalob ka u kan le kiikoʼob jejeláas baʼaloʼoboʼ. Yaan tiʼ le baʼaloʼob ku kankoʼob tu paaliloʼoboʼ jeʼel u meyajtiʼob tuláakal u kuxtaloʼobeʼ. Koʼoneʼex ilkeʼex jujunpʼéeliʼ.

¹¹ Kan tsʼíib yéetel xook tubeel. Yaan tuʼuxoʼobeʼ maʼ kʼaʼanaʼan u yilaʼal ka u kan tsʼíib yéetel xook le koʼoleloʼoboʼ. Pero lelaʼ kʼaʼanaʼan utiaʼal le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ (1 Tim. 4:13). d Le oʼolaleʼ ilawil a kanik xook yéetel tsʼíib tubeel. Leloʼ yaan u taasiktech utsil. Por ejemploeʼ maas séeb jeʼel a kaxtik meyajeʼ, yéetel yaan xan u páajtal a xokik yéetel a kaʼansik u Tʼaan Dios. Pero u maas jatsʼutsileʼ yaan u páajtal a maas natsʼkaba tu yiknal Jéeoba le kéen tuukulnakech tiʼ le baʼax ka xokik teʼ Bibliaoʼ (Jos. 1:8; 1 Tim. 4:15).

12. ¿Baʼax ku kaʼansiktech Proverbios 31:26?

¹² Kan tsikbal. Lelaʼ jach kʼaʼanaʼan u kanik le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ. Santiagoeʼ tu yaʼalaj: «Cada juntúuleʼ kʼaʼabéet u séeb uʼuyik baʼax ku yaʼalaʼaltiʼ, chéen baʼaleʼ maʼ unaj u séeb tʼaaniʼ» (Sant. 1:19). Utiaʼal a weʼesik  yaabilajeʼ chʼenxikint le máax yéetel ka tsikbaloʼ (1 Ped. 3:8). Pero wa maʼ ta naʼatik baʼax ku yaʼalik yéetel bix u yuʼubikubaeʼ beet preguntaʼob tiʼ. Tsʼoʼoleʼ antes tiʼ a tʼaaneʼ tukult baʼax ken a waʼale (Pro. 15:​28, nota). Tukle: «¿Jaaj wa le baʼax ken in waʼaloʼ? ¿Yaan wa u líiʼsik u yóol? ¿Maʼ wa ken in beet u suʼlaktal? ¿Yaan wa u taasik utsil tiʼ?». Kaanbalnen tiʼ le kiikoʼob yiijchajaʼan u tuukuloʼoboʼ (xok Proverbios 31:26). Uʼuy baʼax ku yaʼalikoʼob yéetel bix u yaʼalikoʼob, tsʼoʼoleʼ ensayart bix jeʼel a beetkeʼ. Wa ka beetik beyoʼ yaan a biskaba maʼalob yéetel u maasil.

13. ¿Bix jeʼel a kanik u meeyjil a wotocheʼ? (Ilawil xan le fotooʼ).

¹³ Kan u meeyjil a wotoch. Yaʼab tuʼuxoʼobeʼ le koʼoleloʼoboʼ ku kankoʼob u meeyjil u yotochoʼob. A maama wa uláakʼ kiik yiijchajaʼan u tuukuleʼ jeʼel u kaʼansikech a beeteʼ. Juntúul kiik Cindy u kʼaabaʼeʼ, ku yaʼalik: «In maamaeʼ tu kaʼansajteneʼ ku kiʼimaktal u yóol máak kéen u tsʼáa u yóol meyaj. Úuchik in kanik in beet janal, limpiar, chuuy yéetel maaneʼ tu yáanten utiaʼal maʼ in wilik jach talam le kuxtaloʼ bey xan utiaʼal ka in maas meyajt Jéeoba. Como tu kaʼansen in maama in weʼes utsil tiʼ u maasileʼ páajchaj in kʼaj óoltik yaʼab sukuʼunoʼob yéetel kiikoʼob jatsʼuts u modosoʼob» (Pro. 31:​15, 21, 22). Le koʼolel x-meeyjil, uts yéetel u yojel u atendert u yotocheʼ junpʼéel bendición utiaʼal u familia bey xan utiaʼal le múuchʼuliloʼ (Pro. 31:​13, 17, 27; Hech. 16:15).

14. ¿Baʼax k-kanik tiʼ u ejemplo Crystal?

¹⁴ Kan a beet wa baʼax meyajil. Le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ unaj u kankoʼob wa baʼax meyajil utiaʼal u kaxtik u kuxtaloʼob (Fili. 4:11). Kiik Crystaleʼ ku yaʼalik: «Le táan in xook tin x-lóoʼbayaniloʼ ku tsʼaʼabaltoʼon k-yéey baʼax ken k-xoke. In papáʼobeʼ tu yaʼaloʼobten ka in yéey junpʼéel curso tuʼux jeʼel u kaʼansaʼalten junpʼéel oficioeʼ. In papáeʼ tu yaʼalajten ka in xok contabilidad, leloʼ jach tu yáanten». Pero maʼ chéen kʼaʼabéet a kanik meyajiʼ, kʼaʼabéet xan a kanik a kanáant a taakʼin yéetel bix ken a xupil (Pro. 31:​16, 18). Maʼ a pʼaʼapʼaxkaba yéetel baʼaloʼob maʼ kʼaʼabéetiʼ, wa ku kiʼimaktal a wóol yéetel le baʼax yaantechoʼ yaan u páajtal a maas meyajtik Jéeoba (1 Tim. 6:8).

15, 16. ¿Baʼaxten jach koʼoj u tojol le kiikoʼob maʼ tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ? (Marcos 10:​29, 30).

¹⁵ Wa ka wilik u yantaltech le modos uts tu tʼaan Jéeoba yéetel ka kanik a beet uláakʼ baʼaloʼoboʼ yaan a prepararkaba utiaʼal le baʼax ku taal u kʼiin u yúuchloʼ. Koʼox ilik bey baʼax uláakʼ baʼaloʼob jeʼel u páajtal a beetkeʼ.

¹⁶ Chʼaʼtukult maʼ u jáan tsʼoʼokol a beel. Jeʼex tu yaʼalil Jesúseʼ yaan máaxoʼob ku chʼaʼtuklikoʼob maʼ u tsʼoʼokol u beeloʼob kex ka sen aʼalaʼaktiʼob ka u beetoʼob (Mat. 19:​10-12). Uláakʼoʼobeʼ maʼ tu tsʼoʼokol u beeloʼob yoʼolal  uláakʼ baʼaloʼob. Jéeoba yéetel Jesúseʼ u yaabiltmoʼob tuláakal máak, tak le máaxoʼob maʼ tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ. Tiʼ tuláakal le múuchʼuliloʼoboʼ jach apreciartaʼan le kiikoʼob maʼ tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ tumen u yaabiltmoʼonoʼob yéetel ku kanáantkoʼonoʼob (xok Marcos 10:​29, 30; 1 Tim. 5:2).

17. ¿Baʼax jeʼel u yáantik le x-lóoʼbayanoʼob utiaʼal ka u maas meyajtoʼob Jéeobaoʼ?

¹⁷ Tsʼáa a wóol a maas meyajt Jéeoba. U maas yaʼabil le kʼaʼaytaj ku beetaʼaloʼ kiikoʼob beetik (Sal. 68:11). X-lóoʼbayan, ¿jeʼel wa u páajtal a maas meyajtik Jéeobaeʼ? Maʼ xaaneʼ jeʼel u páajtal a beetik a precursoraileʼ, a wáantaj construcción wa tu najil Betel. Utiaʼal a beetik junpʼéel tiʼ le meyajoʼobaʼ orarnen, tsikbalnen yéetel máaxoʼob jach u tsʼaamaj u yóol u meyajtoʼob Jéeoba yéetel kʼáat baʼax requisitosil kʼaʼabéet a chupik. Kéen tsʼoʼokok túuneʼ ka tsʼíibtik le baʼaloʼob unaj a beetik utiaʼal a béeykuntik a metaoʼ. Wa ka tsʼáaik a wóol a meyajt Jéeobaeʼ jeʼel a beetik uláakʼ meyajoʼob ichil u kaajaleʼ.

18. ¿Baʼaxten le kiikoʼoboʼ jach kʼaʼabéet u yéeyikoʼob tubeel máax yéetel kun tsʼoʼokol u beeloʼob? (Ilawil xan le fotooʼ).

¹⁸ Wa taak u tsʼoʼokol a beel. Tak beoraaʼ tsʼoʼok k-xakʼaltik le modos yéetel le baʼaxoʼob unaj a kanikoʼ. Le baʼaloʼobaʼ yaan u yáantkech utiaʼal ka a beetaba juntúul maʼalob atantsil. Chéen baʼaleʼ jach kʼaʼabéet a yéeyik tubeel máax yéetel kun tsʼoʼokol a beel tumen junpʼéel decisión jach importante. Kʼaʼajaktecheʼ le íichamtsiloʼ u pool u yatan (Rom. 7:2; Efe. 5:​23, 33). Le oʼolaleʼ tukult lelaʼ: «Le sukuʼunaʼ, ¿yiijchajaʼan wa u tuukul? ¿Ku tsʼáaik wa táanil ichil u kuxtal u meyajtik Jéeoba? ¿Ku chʼaʼik wa maʼalob decisiónoʼob? ¿Ku reconocertik wa yaan baʼax maʼ maʼalob ku beetkiʼ? ¿Ku respetartik wa le koʼoleloʼoboʼ? ¿Jeʼel wa u yáantken in maas meyajt Jéeobaeʼ? ¿Jeʼel wa u tsʼáaikten le baʼax kʼaʼabéettenoʼ? ¿Yaan wa u páajtal in biskinba maʼalob tu yéetel? ¿Responsable wa? Por ejemploeʼ, ¿baʼax asignaciónil yaantiʼ teʼ múuchʼuliloʼ? ¿Ku beetik wa le meyaj ku kʼubéentaʼaltiʼoʼ?» (Luc. 16:10; 1 Tim. 5:8). U jaajileʼ wa taak a kaxtik juntúul maʼalob íichamtsileʼ, teech xaneʼ kʼaʼabéet a beetkaba juntúul maʼalob atantsil.

19. ¿Baʼaxten k-aʼalikeʼ le koʼoleloʼoboʼ maʼ tu mixbaʼalkúuntaʼaloʼob ikil u yaʼalaʼaltiʼob x-áantajoʼob?

¹⁹ Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le atantsiloʼ letiʼe máax áantik le íichamtsiloʼ (Gén. 2:18). ¿Ku  mixbaʼalkúuntaʼal wa le koʼolel ikil u yaʼalaʼaltiʼ beyoʼ? Maʼatech, baʼaxeʼ ku reconocertaʼal jach maʼalob le meyaj ku beetkoʼ. Yaan horaeʼ teʼ Bibliaoʼ ku yaʼalaʼaleʼ Jéeobaeʼ juntúul máax ku yáantaj (Sal. 54:4; Heb. 13:6). Le maʼalob atantsiloʼ ku apoyartik le baʼax ku chʼaʼtuklik u yíicham utiaʼal u kanáantik u familiaoʼ. Tsʼoʼoleʼ como u yaabiltmaj Jéeobaeʼ ku yáantaj utiaʼal ka tʼaanak maʼalob u maasil tiʼ u yíicham (Pro. 31:​11, 12; 1 Tim. 3:11). Wa táan a tuklik u tsʼoʼokol a beeleʼ preparartaba, ilawil a maas yaabiltik Jéeoba yéetel beetaba juntúul x-maʼalob áantaj ta wotoch yéetel teʼ múuchʼuliloʼ.

20. ¿Bix jeʼel u bintiʼ a familia wa juntúul maʼalob maamatsilecheʼ?

²⁰ Wa ku yantal a paalal. Wa ku tsʼoʼokol a beeleʼ teech yéetel a wíichameʼ maʼ xaaneʼ jeʼel u yantal a paalaleʼexeʼ (Sal. 127:3). Le oʼolal maʼalob ka a tukult bix jeʼel a beetkaba juntúul maʼalob maamatsileʼ. Teʼ xookaʼ t-ilaj le modos yéetel le baʼaxoʼob unaj a kanik utiaʼal a kanáantik a familiaoʼ. Wa ka weʼesik yaabilaj, utsil yéetel pacienciaeʼ yaan a wáantaj utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal ichil a familia, tsʼoʼoleʼ a paalaloʼobeʼ yaan u yuʼubikoʼob kanáantaʼanoʼob yéetel yaabiltaʼanoʼob (Pro. 24:3).

21. ¿Baʼaxten jach ka apreciartik le kiikoʼoboʼ? (Ilawil le foto yaan tu yáax páginail le revistaaʼ).

²¹ Kiikeʼex, jach k-yaabiltmeʼex tumen yaʼab baʼax ka beetkeʼex yoʼolal Jéeoba bey xan yoʼolal u kaajal (Heb. 6:10). Teʼexeʼ ka wilik a jatsʼutskíintik a modoseʼex yéetel a kankeʼex uláakʼ baʼaloʼob jeʼel u taasik kiʼimak óolal tiʼ teʼexeʼ bey xan tiʼ u maasil. Tsʼoʼoleʼ ka prepararkabaʼex utiaʼal le kʼiinoʼob kun taaloʼoboʼ. ¡U kaajal Jéeobaeʼ jach u yaabiltmeʼex!