1. ¿Baʼax ku tuklik jujuntúul máakoʼob yoʼolal le kuxtal minaʼan u xuuloʼ?

 YAʼAB máakoʼobeʼ kex jach ku kanáantkoʼob baʼax ku jaantikoʼob yéetel ku beetkoʼob ejercicioeʼ maʼ tu creerkoʼob wa jeʼel u yantaltiʼob kuxtal minaʼan u xuuleʼ. Yanoʼobeʼ maʼ u kʼáatoʼob kuxtal utiaʼal mantatsʼiʼ tumen u yojloʼob jach ku muʼyaj máak le kéen chʼíijik. Chéen baʼaleʼ Jesúseʼ tu yaʼaleʼ le ‹kuxtal minaʼan u xuuloʼ› jach táaj jatsʼuts, lelaʼ bey u yeʼesik Juan 3:16 yéetel 5:24.

2. ¿Baʼax ku yaʼalik Juan capítulo 6 yoʼolal le kuxtal minaʼan u xuuloʼ? (Juan 6:​39, 40).

² Juntéenjeakeʼ Jesúseʼ tu beetaj junpʼéel milagro utiaʼal u tséentik u milesil máakoʼob yéetel wa jaypʼéel waajoʼob bey xan yéetel wa jaytúul kayoʼob. a Lelaʼ tu beetaj u jaʼakʼal u yóol le máakoʼoboʼ, chéen baʼaleʼ maas jaʼakʼ u yóoloʼob ka tu yuʼuboʼob le baʼax tu yaʼalaj Jesús le ka sáaschaj tuláakʼ kʼiinoʼ. Le máakoʼobaʼ binoʼob tu paach Jesús tak Capernaúm, naatsʼ Galilea, teʼeloʼ Jesúseʼ tu yaʼalajtiʼob jeʼel u páajtal u kaʼa kuxkíintik le kimenoʼoboʼ yéetel jeʼel u páajtal u tsʼáaik kuxtal minaʼan u xuul tiʼobeʼ (xok Juan 6:​39, 40). ¿Yaan wa a láakʼtsiloʼob yéetel a amigoʼob tsʼoʼok u kíimil? Le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ ku kaʼansikeʼ yaʼab tiʼ le máaxoʼob tsʼoʼok u kíimloʼoboʼ yaan u kaʼa  kuxtaloʼob. Tsʼoʼoleʼ teech yéetel le máaxoʼob a yaabiltmoʼ yaan u páajtal a kuxtaleʼex utiaʼal mantatsʼ. Chéen baʼaleʼ yaʼab máakoʼobeʼ difícil u naʼatkoʼob le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jesús teʼ Juan capítulo 6. Koʼoneʼex ilik baʼaxten.

3. ¿Baʼax tu yaʼalaj Jesús teʼ Juan 6:51?

³ Le máakoʼob yaan Capernaúmoʼ tu tsʼáajoʼob cuentaeʼ le waaj tsʼaʼabtiʼob tumen Jesúsoʼ yaan yil yéetel le maná tsʼaʼab tiʼ le israelitaʼob teʼ desierto tumen Jéeobaoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le manáoʼ letiʼe «waaj ku taal teʼ kaʼanoʼ» (Sal. 105:40; Juan 6:31). Teʼ súutuk jeʼeloʼ Jesúseʼ tu tsolaj tiʼ le máakoʼoboʼ kex teʼ kaʼan taal le manáoʼ le máaxoʼob jaantoʼ kíimoʼob (Juan 6:49). Pero Jesúseʼ tu yaʼaleʼ letiʼ «le u jaajil waaj ku taal teʼ kaʼanoʼ», «le waaj ku tsʼáaik Diosoʼ» yéetel «u waajil le kuxtaloʼ» (Juan 6:​32, 33, 35). Ka tsʼoʼokeʼ Jesúseʼ tu yaʼalaj baʼaxten letiʼeʼ jelaʼan tiʼ le manáoʼ. Tu yaʼalaj: «Teen le kuxaʼan waaj éem teʼ kaʼanoʼ, le máax kun jaantik le waajaʼ yaan u kuxtal mantatsʼ» (xok Juan 6:51). Le baʼax tu yaʼalaj Jesúsaʼ tu beetaj u pʼuʼujul le judíoʼoboʼ. Letiʼobeʼ maʼ tu naʼatkoʼob kaʼach baʼaxten Jesúseʼ táan u yaʼalikeʼ letiʼ le «waaj» éem teʼ kaʼanoʼ yéetel maas yaʼab baʼax jeʼel u páajtal u beetik letiʼ ke le maná tu tsʼáaj Dios utiaʼal u tséentik le israelitaʼoboʼ. Utiaʼal u yáantkoʼob u naʼatoʼobeʼ Jesúseʼ tu yaʼalaj: «Le waaj ken in tsʼáaoʼ letiʼe in bakʼel[oʼ]». ¿Tiʼ baʼax táan kaʼach u tʼaan Jesús? Lelaʼ maʼalob ka k-ojéelte tumen yaan u yáantkoʼon k-naʼat baʼax béeykuntik le kuxtal minaʼan u xuuloʼ. Koʼoneʼex ilik tiʼ baʼax tʼaanaj Jesús.

LE KUXAʼAN WAAJOʼ YÉETEL U BAKʼEL

4. ¿Baʼaxten yaan tiʼ le máakoʼoboʼ pʼuʼujoʼob ka tu yuʼuboʼob baʼax tu yaʼalaj Jesús?

⁴ Yaan tiʼ le máakoʼoboʼ jach pʼuʼujoʼob ka tu yuʼuboʼob u yaʼalik Jesús yaan u tsʼáaik u bakʼel utiaʼal u yantal kuxtal tiʼ máak. Maʼ xaaneʼ tu tukloʼobeʼ yaan u kʼaʼabéettal u jaantikoʼob u bakʼel Jesús (Juan 6:52). Chéen baʼaleʼ maas pʼuʼujoʼob ka tu yuʼuboʼob u yaʼalik lelaʼ: «Wa maʼ ta jaantikeʼex u bakʼel u Paal máak yéetel wa maʼ ta wukʼikeʼex u kʼiʼikʼeleʼ junpuliʼ minaʼanteʼex kuxtal» (Juan 6:53).

5. ¿Baʼaxten k-aʼalikeʼ Jesúseʼ maʼ tu yaʼalaj tiʼ le máakoʼob ka u yukʼoʼob jach u kʼiʼikʼeloʼ?

⁵ Tu kʼiiniloʼob Noéeʼ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ le máakoʼoboʼ junpuliʼ maʼ unaj u jaantikoʼob kʼiʼikʼiʼ (Gén. 9:​3, 4). Ka máan kʼiineʼ tu kaʼa aʼalajtiʼob teʼ Ley tu tsʼáaj tiʼ le israelitaʼoboʼ: «Jeʼel máaxak ka u jaant kʼiʼikʼeʼ unaj u kíimsaʼal» (Lev. 7:27). Jesúseʼ tu respetartaj le Ley tsʼaʼab tiʼ Moisésoʼ (Mat. 5:​17-19). Le oʼolal letiʼeʼ maʼ tu yaʼalaj tiʼ le máakoʼob ka u jaantoʼob jach u bakʼeloʼ mix ka u yukʼoʼob jach u kʼiʼikʼeloʼ. Yéetel le baʼax tu yaʼalajtiʼoboʼ chéen táan kaʼach u yeʼesiktiʼobeʼ yaan baʼax kʼaʼabéet u beetkoʼob utiaʼal u yantal «kuxtal minaʼan u xuul» tiʼob (Juan 6:54).

6. Le baʼax tu yaʼalaj Jesús teʼ Juan 6:​53, ¿bix k-ojéeltik chéen meyajnajtiʼ bey junpʼéel ejemploeʼ?

⁶ Le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jesúsaʼ chéen meyajnajtiʼ bey junpʼéel ejemploeʼ. Lelaʼ bey úuchik u beetik xan le ka tsikbalnaj yéetel le koʼolel samaritanaoʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Jeʼel máaxak ka u yukʼ le jaʼ ken in tsʼáatiʼoʼ junpuliʼ maʼ kun kaʼa ukʼajtal, baʼaxeʼ le jaʼ ken in tsʼáa u yukʼoʼ yaan u suut bey junpʼéel u sayabil jaʼeʼ. Le jaʼ jeʼeloʼ yaan u sayabtal utiaʼal ka u tsʼáa kuxtal minaʼan u xuul» (Juan 4:​7, 14). b Jesúseʼ maʼ táan kaʼach u yaʼalik tiʼ le samaritana yaan u yantaltiʼ kuxtal minaʼan u xuul chéen ikil u yukʼik u jaʼil junpʼéel chʼeʼenoʼ. Bey túun xanoʼ le ka tʼaanaj yéetel le máakoʼob  yaan Capernaúmoʼ maʼ táan kaʼach u yaʼaliktiʼob yaan u yantal kuxtal minaʼan u xuul tiʼob chéen ikil u jaantikoʼob u bakʼel wa u yukʼikoʼob u kʼiʼikʼeliʼ.

ULÁAKʼ JUNTÉEN KA MEYAJNAJ EJEMPLOʼOB TIʼ JESÚS

7. ¿Baʼax ku yaʼalik jujuntúul máakoʼob yoʼolal le baʼax tu yaʼalaj Jesús teʼ Juan 6:53?

⁷ Yaan máakoʼobeʼ ku yaʼalikoʼobeʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesús teʼ Juan 6:​53, táan u tʼaan tiʼ baʼax unaj u beetaʼal le kéen kʼiinbesaʼak u Cena Yuumtsil. Ku yaʼalikoʼobeʼ Jesúseʼ tʼaanaj tiʼ u jaantaʼal waaj yéetel tiʼ u yuʼukʼul vino (Mat. 26:​26-28). Letiʼob xaneʼ ku yaʼalikoʼobeʼ tuláakal le máaxoʼob ku binoʼob utiaʼal u kʼiinbeskoʼob u Cena Yuumtsiloʼ kʼaʼabéet u jaantikoʼob le waajoʼ bey xan u yukʼikoʼob le vinooʼ. ¿Maʼalob wa le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼoboʼ? Lelaʼ jach kʼaʼabéet k-ojéeltik u núukil tumen cada añoeʼ u millonesil máakoʼobeʼ ku binoʼob utiaʼal u kʼiinbeskoʼob u Cena Yuumtsiloʼ. Yaan k-ilik u jelaʼanil le baʼax tu yaʼalaj Jesús teʼ Juan 6:53 yéetel le baʼax tu yaʼalaj tu Cena Yuumtsiloʼ.

8. Aʼal kaʼapʼéel baʼaloʼob jeʼel u yáantkoʼon k-naʼat le baʼax tu yaʼalaj Jesús teʼ Juan 6:53 (ilawil xan le dibujoʼoboʼ).

⁸ Koʼoneʼex xakʼaltik kaʼapʼéel baʼaloʼob jeʼel u yáantkoʼon k-naʼat le tekstoaʼ. Yáaxeʼ ¿tuʼux yaan Jesús le ka tu yaʼalaj le baʼax tsʼíibtaʼan teʼ Juan 6:​53-56, yéetel baʼax kʼiin ka tu yaʼalaj? Le tʼaanoʼobaʼ tu yaʼalaj tu táan le judíoʼob yanoʼob Galilea teʼ año 32. Lelaʼ junpʼéel año antes  tiʼ u káajsik u Cena Yuumtsil. U kaʼapʼéel, ¿tiʼ máaxoʼob tu yaʼalaj le tʼaanoʼobaʼ? Tiʼ le máaxoʼob chéen táan u tuukuloʼob tiʼ janaloʼ maʼ tiʼ le baʼaxoʼob ku taal tiʼ Diosoʼ (Juan 6:26). Le oʼolal le ka tu yaʼalaj Jesús junpʼéel baʼal jach difícil u naʼataʼaleʼ letiʼobeʼ xuʼul u tsʼáaik u fejoʼob tiʼ letiʼ. Yanoʼobeʼ xuʼul u máanoʼob tu paach Jesús (Juan 6:​14, 36, 42, 60, 64, 66). Le baʼax úuch teʼ súutuk jeʼelaʼ diferente tiʼ le baʼax úuch teʼ año 33 le ka tu káajsaj Jesús u Cena Yuumtsiloʼ. Teʼ súutuk jeʼeloʼ tiaʼan u 11 apóstoloʼob yiknaleʼ, kex maʼ tu jach naʼatkoʼob tuláakal le baʼax ku kaʼansikoʼ. Letiʼobeʼ maʼ beyoʼob jeʼex u maasil máakoʼob yanoʼob Galileaoʼ tumen tu creertoʼobeʼ Jesúseʼ letiʼe u Hijo Dios éem teʼ kaʼanoʼ (Mat. 16:16). Le oʼolal Jesúseʼ tu yaʼalajtiʼob: «Teʼexeʼ tsʼoʼok a pʼáatleʼex tin wiknal tak teʼ súutukiloʼob táan in probartaʼaloʼ» (Luc. 22:28). Yéetel le kaʼapʼéel baʼaloʼob tsʼoʼok k-xakʼaltikaʼ k-ilkeʼ le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jesús teʼ Juan 6:​53, maʼ táan u tʼaan tiʼ u Cena Yuumtsiliʼ. Chéen baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼax áantkoʼon k-naʼat xan leloʼ.

LE UTSILOʼOB KU TAASIK LE BAʼAX TU YAʼALAJ JESÚSOʼ

9. ¿Máaxoʼob kun táakpajloʼob teʼ pacto tu yaʼalaj Jesús le táan u Cena Yuumtsiloʼ?

⁹ Le ka tu beetaj Jesús u Cena Yuumtsiloʼ, letiʼeʼ tu tsʼáaj waaj minaʼan u levadurail tiʼ u apóstoloʼob. Tu yaʼaleʼ le waajoʼ ku chíikbesik u wíinklil. Ka tsʼoʼokeʼ tu máansajtiʼob junpʼéel copa yaan vinoiʼ, ka tu yaʼaleʼ lelaʼ ku chíikbesik le «kʼiʼikʼ kun béeykuntik le pactooʼ» (Mar. 14:​22-25; Luc. 22:20; 1 Cor. 11:24). Lelaʼ jach interesante tumen le túumben pactoaʼ maʼ beetaʼan yéetel tuláakal máakiʼ, baʼaxeʼ chéen yéetel «u kaajil Israel» wa le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u gobernaroʼob yéetel Cristo tu Reino Diosoʼ (Heb. 8:​6, 10; 9:15). Teʼ súutukoʼ le apóstoloʼoboʼ maʼ tu naʼatoʼob tuláakal le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ. Chéen baʼaleʼ taʼaytak kaʼach u yéeyaʼaloʼob yéetel espíritu santo utiaʼal ka táakpajkoʼob teʼ túumben pactooʼ, beyoʼ yaan u yantaloʼob tu tséel Jesús teʼ kaʼanoʼ (Juan 14:​2, 3).

10. ¿Baʼax u jelaʼanil le baʼax tu yaʼalaj Jesús tu Cena Yuumtsiloʼ yéetel le baʼax tu yaʼalaj tu táan le máakoʼob Galileaoʼ? (Ilawil xan le fotooʼ).

¹⁰ Le táan u Cena Yuumtsiloʼ Jesúseʼ tʼaanaj chéen tiʼ ‹u chan múuchʼ tamanoʼob›. ¿Máaxoʼob yanoʼob ichil le chan múuchʼ tamanoʼobaʼ? Tu káajbaleʼ chéen le apóstoloʼob tu láakʼintoʼob Jesús tu Cena Yuumtsiloʼ (Luc. 12:32). Tiʼ letiʼob tu yaʼalaj Jesús ka u jaantoʼob le waaj yéetel ka u yukʼoʼob le vinooʼ. Chéen baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ yanchaj uláakʼ máakoʼob tu jaantoʼob le waaj yéetel tu yukʼoʼob le vino teʼ Kʼaʼajsajiloʼ. Tuláakloʼobeʼ letiʼob le chan múuchʼ tamanoʼob kun antaloʼob yéetel Jesús teʼ kaʼanoʼ. Le baʼax tu yaʼalaj Jesús teʼ kʼiinbesajaʼ maʼ igual yéetel le baʼax tu yaʼalaj tu táan le máakoʼob u muchʼmubaʼob Galileaoʼ, teʼeloʼ letiʼeʼ táan kaʼach u tʼaan tiʼ maas yaʼab máakoʼob.

11. ¿Baʼaxten k-aʼalikeʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesús Galileaoʼ maʼ chéen utiaʼal junpʼíit máakoʼobiʼ?

¹¹ Teʼ año 32, le tiaʼan kaʼach Jesús Galileaoʼ, tʼaanaj tu táan le judíoʼob u kʼáatoʼob kaʼach ka tsʼaʼabaktiʼob waajoʼ. Pero letiʼeʼ tu yaʼaleʼ yaan baʼax maas jeʼel u taasik utsil ke le waajoʼ junpʼéel baʼal jeʼel u beetik u yantal kuxtal minaʼan u xuul tiʼ máakeʼ. Hasta tu yaʼaleʼ le máaxoʼob ku kíimloʼoboʼ jeʼel u páajtal u kaʼa kuxkíintaʼaloʼob teʼ tu tsʼook kʼiinoʼ yéetel u yantaltiʼob kuxtal minaʼan u xuul. Le baʼax tu yaʼalaj Jesúsaʼ maʼ chéen utiaʼal junpʼíit máakoʼob jeʼex le tu yaʼalaj tu Cena Yuumtsiloʼ. Le baʼax tu yaʼalaj tu kaajil Galileaoʼ utiaʼal tuláakal máak. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Le máax kun jaantik le waajaʼ  yaan u kuxtal mantatsʼ. [ . . . ] Le waaj ken in tsʼáaoʼ letiʼe in bakʼel ken in tsʼáa yoʼolal u kuxtal le yóokʼol kaaboʼ» (Juan 6:51). c

12. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal u yantaltoʼon le kuxtal utiaʼal mantatsʼ tu yaʼalaj Jesúsoʼ?

¹² Jesúseʼ maʼ tu yaʼalaj tiʼ le judíoʼob yanoʼob Galilea wa tuláakal máak kun kuxtal utiaʼal mantatsʼoʼ, baʼaxeʼ tu yaʼalajtiʼobeʼ le bendiciónoʼobaʼ yaan u kʼamik chéen le máaxoʼob ku jaankoʼob le waajoʼ wa le máaxoʼob ku yeʼeskoʼob yaan u fejoʼoboʼ. Yaʼab máakoʼob ku yaʼalikubaʼob cristianoʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ jeʼel u páajtal u salvarkubaʼob chéen ikil u creerkoʼob Jesúseʼ letiʼe máax kun salvarkoʼoboʼ (Juan 6:29). Pero kʼaʼajaktoʼoneʼ tu káajbaleʼ jujuntúul tiʼ le máakoʼoboʼ tu creertoʼob le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ, pero ka tsʼoʼokeʼ tu xúumpʼattoʼob. ¿Baʼaxten tu beetoʼob lelaʼ?

13. ¿Baʼax unaj u beetik máak utiaʼal ka u beetuba u discípulo Jesús?

¹³ U maas yaʼabil tiʼ le máakoʼoboʼ chéen ku binoʼob kaʼach tu paach Jesús tumen ku tsʼaʼabaltiʼob le baʼax kʼaʼabéettiʼoboʼ. Letiʼobeʼ chéen u kʼáatoʼob kaʼach ka tsʼaʼakakoʼob, ka tsʼaʼabaktiʼob janal gratis yéetel ka u kaʼans Jesús le baʼax taak u yuʼubikoʼoboʼ. Pero Jesúseʼ tu pʼataj claroileʼ letiʼeʼ maʼ taal way Luʼum utiaʼal ka u beet baʼax u kʼáat máakiʼ. Tu yaʼaleʼ le máax taak u bin tu ‹yiknaloʼ› kʼaʼabéet u kʼamik le baʼax ku kaʼansikoʼ yéetel u tsʼáaik ichil u kuxtal (Juan 5:40; 6:44).

14. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-jóoʼsik u yutsil le bakʼ yéetel le kʼiʼikʼ tu tsʼáaj Jesúsoʼ?

¹⁴ Jesúseʼ tu yaʼalaj tiʼ le judíoʼoboʼ yoʼolal le  bakʼ yéetel le kʼiʼikʼ ken u tsʼáaoʼ yaan u páajtal u yantal tiʼ máak kuxtal minaʼan u xuul. Le judíoʼoboʼ jach kʼaʼabéet kaʼach u tsʼáaik u fejoʼob tiʼ lelaʼ, bey xan unaj u beetik le máakoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ (Juan 6:40). Utiaʼal ka k-jóoʼs u yutsil le bakʼ yéetel le kʼiʼikʼ tu tsʼáaj Jesús ku chʼaʼchiʼitaʼal teʼ Juan 6:​53, kʼaʼabéet k-tsʼáaik k-fe tiʼ le sacrificio tu beetoʼ. Lelaʼ junpʼéel baʼal ku páajtal u beetik yaʼab máak (Efe. 1:7).

15, 16. Jeʼex u yaʼalik Juan capítulo 6, ¿baʼax utsiloʼob jeʼel u kʼamik máakeʼ?

¹⁵ Jach ku líiʼsik k-óol le baʼax ku yaʼalik Juan capítulo 6, tumen teʼeloʼ ku yeʼesik bukaʼaj u yaabiltmil Jesús máak. Le tiaʼan kaʼach Galileaoʼ tu tsʼakaj kʼojaʼanoʼob, tu kaʼansaj tiʼ le máakoʼob yoʼolal u Reino Diosoʼ yéetel tu tsʼáaj xan baʼal u jaant máak (Luc. 9:11; Juan 6:​2, 11, 12). Tsʼoʼoleʼ maʼ chéen leloʼ tu kaʼansaj xaneʼ letiʼ «u waajil le kuxtaloʼ» (Juan 6:​35, 48).

¹⁶ Le máaxoʼob ku yaʼalaʼaltiʼob ‹uláakʼ tamanoʼoboʼ› maʼ tu páajtal u jaantikoʼob le waaj mix u yukʼikoʼob le vino teʼ Kʼaʼajsajiloʼ (Juan 10:16). Pero kex beyoʼ jeʼel u páajtal u jóoʼskoʼob u yutsil le bakʼ yéetel le kʼiʼikʼoʼ, lelaʼ ku páajtal u beetkoʼob le kéen u yeʼesoʼob fe tiʼ le sacrificio tu tsʼáaj Jesúsoʼ (Juan 6:53). Le máaxoʼob ku jaantikoʼob le waaj yéetel ku yukʼikoʼob le vinooʼ le kéen u beetoʼobeʼ ku yeʼeskoʼob táakaʼanoʼob ichil le túumben pactooʼ yéetel yaan u gobernaroʼob yéetel Jesús teʼ kaʼanoʼ. Kex wa yaan k-bin kaʼan bey xan wa yaan k-pʼáatal kuxtal way Luʼumeʼ jach jatsʼuts baʼax ku kaʼansiktoʼon Juan capítulo 6 tumen ku yeʼesikeʼ wa yaan k-fejeʼ jeʼel u páajtal u yantaltoʼon kuxtal minaʼan u xuuleʼ.