1. ¿Baʼax oʼolal tu beetaj Jéeoba le tsʼoʼokol beeloʼ?

 JÉEOBAEʼ letiʼe «Dios kiʼimak u yóoloʼ», le oʼolal u kʼáat xan ka kiʼimakchajak k-óol (1 Tim. 1:11). Letiʼeʼ tsʼoʼok u tsʼáaiktoʼon jatsʼuts regaloʼob utiaʼal k-disfrutartik le kuxtaloʼ (Sant. 1:17). Junpʼéel tiʼ leloʼ letiʼe tsʼoʼokol beeloʼ. Le kéen tsʼoʼokok u beel juntúul xiib yéetel juntúul koʼoleleʼ ku prometertik u yaabiltikubaʼob, u respetarkubaʼob yéetel u paklan kanáantkubaʼob. Wa ku biskubaʼob tubeeleʼ jach yaan u kiʼimaktal u yóoloʼob (Pro. 5:18).

2. ¿Baʼax ku yúuchul tiʼ le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ?

² Teʼ yóokʼol kaabaʼ óoliʼ tuláakal le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ maʼatech u cumplirkoʼob le promesa tu beetoʼob le día ka tsʼoʼok u beeloʼoboʼ, yoʼolal leloʼ minaʼan kiʼimak óolal tiʼob. Le Organización Mundial de la Saludoʼ ku yaʼalikeʼ yaʼab tiʼ le íichamtsiloʼoboʼ ku jatsʼik u yatanoʼob yéetel ku beetkoʼob u yaatal u yóoloʼob yéetel baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼob. Maʼ xaaneʼ tu táan u maasileʼ ku tratarkoʼob maʼalob u yatanoʼob, pero le kéen pʼáatkoʼob tu juunaloʼobeʼ ku maltratarkoʼob. Tsʼoʼoleʼ yaʼab tiʼ le atantsiloʼoboʼ ku yaatal u yóoloʼob yéetel ku yuʼubikoʼob maʼ yaabiltaʼanoʼobiʼ tumen u yíichamoʼobeʼ ku chaʼantikoʼob pornografía.

3. ¿Baʼaxten yaan íichamtsiloʼobeʼ ku maltratarkoʼob u yatanoʼob?

³ ¿Baʼaxten yaan íichamtsiloʼobeʼ ku maltratarkoʼob u yatanoʼob? Maʼ xaaneʼ tumen tu yiloʼob bix úuchik u maltratartaʼal u maamaʼob tumen u papáʼob, le oʼolal ku tuklikoʼobeʼ leloʼ junpʼéel baʼal normal. Maʼ xaan xaneʼ tumen yaneʼ líikʼ tiʼ junpʼéel lugar tuʼux suuk u yaʼalaʼaleʼ le xiiboʼ kʼaʼabéet u yeʼesik máax ku mandar ichil u yotoch. Wa maʼ xaan xaneʼ maʼ kaʼansaʼab u controlartubaʼob utiaʼal maʼ u pʼuʼujuloʼobiʼ. Yaan xan íichamtsiloʼobeʼ tumen ku chaʼantikoʼob pornografíaeʼ ku kʼastal u tuukuloʼob tiʼ bix unaj u tratartaʼal le koʼoleloʼoboʼ yéetel tiʼ bix unaj u yilaʼal le relaciones sexualesoʼ. Yaan especialistaʼobeʼ ku yaʼalikoʼobeʼ durante le pandemiaoʼ maas kʼaschaj bix u tratartaʼal le  koʼoleloʼoboʼ. U jaajileʼ jeʼel baʼaxak ka úuchkeʼ maʼ unaj u maltratartaʼal le koʼoleloʼoboʼ.

4. ¿Tiʼ baʼax unaj u kanáantkuba le sukuʼunoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ, yéetel baʼaxten?

⁴ Le sukuʼunoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ unaj u kanáantkoʼob maʼ u páakʼaltiʼob le bix u yilaʼal le koʼoleloʼob teʼ yóokʼol kaabaʼ. a ¿Baʼaxten? Tumen jeʼel u beetik u maltratartik u yatanoʼobeʼ. Koʼoneʼex tuukul tiʼ u múuchʼulil Roma yanchaj teʼ yáax siglooʼ. Ichileʼ yaan kaʼach sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼobiʼ. Chéen baʼaleʼ le maʼ úuch káajak le múuchʼulilaʼ apóstol Pabloeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Xuʼuluk [ . . . ] a kuxtaleʼex jeʼex u máakiloʼob le yóokʼol kaabaʼ» (Rom. 12:​1, 2). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ yaan tiʼ letiʼobeʼ láayliʼ táan u tuukuloʼob jeʼex le yóokʼol kaabaʼ. Le oʼolal Pabloeʼ tu yaʼalajtiʼob kʼaʼabéet u kʼexik u tuukuloʼob bey xan u kuxtaloʼob. Le baʼax tu yaʼaloʼ jach maʼalob xan ka u chʼaʼa en cuenta le íichamtsiloʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ. U jaajileʼ yaan sukuʼunoʼobeʼ tsʼoʼok u chaʼik u páakʼaltiʼob le bix u tuukul le yóokʼol kaabaʼ yéetel tsʼoʼok u káajal u maltratartik u yatanoʼob. b ¿Bix u kʼáat Jéeoba ka tratartaʼak le atantsiloʼoboʼ? Lelaʼ ku núukaʼal teʼ teksto tuʼux chʼaʼabaʼan le xookaʼ.

5. Jeʼex u yaʼalik 1 Pedro 3:​7, ¿bix unaj u tratartik u yatan le íichamtsiloʼ?

⁵ (Xok 1 Pedro 3:7). Jéeobaeʼ ku yaʼalik tiʼ le íichamtsiloʼob ka u respetart u yatanoʼoboʼ. Le bix a tratartik máakoʼ ku yeʼesik wa ka respetartik. Juntúul íichamtsil ku respetartik u yataneʼ ku tratartik yéetel utsil bey xan yéetel yaabilaj. Teʼ xookaʼ yaan k-tʼaan tiʼ jujunpʼéel bix jeʼel u yeʼesik le íichamtsiloʼob ku respetartik u yatanoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ táanileʼ yaan k-tʼaan tiʼ baʼaxoʼob beetik u yaatal u yóol le atantsiloʼoboʼ.

BAʼAXOʼOB BEETIK U YAATAL U YÓOL LE ATANTSILOʼ

6. ¿Bix u yilik Jéeoba le máaxoʼob ku beetkoʼob loob tiʼ u yatanoʼoboʼ? (Colosenses 3:19).

⁶ U beetaʼaltiʼ loob wa u laʼajal. Jéeobaeʼ u pʼekmaj le máaxoʼob ku beetkoʼob looboʼ (Sal. 11:5). Maases u pʼeek u maltratartaʼal le atantsiloʼob tumen le íichamtsiloʼoboʼ (Mal. 2:16; xok Colosenses 3:19). Le teksto tuʼux chʼaʼabaʼan le xookaʼ, 1 Pedro 3:​7, ku yaʼalikeʼ le íichamtsil ku maltratartik u yatanoʼ jeʼel u xuʼulul u kʼaʼamal tumen Dioseʼ yéetel jeʼel tak u xuʼulul u yuʼubaʼal u oracióneʼ.

7. Jeʼex u yeʼesik Efesios 4:​31, 32, le íichamtsiloʼoboʼ, ¿bix maʼ unaj u tʼanik u yatanoʼobiʼ? (Ilawil xan «Baʼax ku tsoʼolol»).

⁷ U poʼochʼol wa u taasaʼal mix baʼalil. Yaan íichamtsiloʼobeʼ yéetel poochʼilil ku tʼanik u yatanoʼob, leloʼ jach ku beetik u yaatal u yóol le atantsiloʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ u pʼekmaj le baʼaloʼobaʼ: ‹Kʼaakʼas kʼuuxilil, pʼujaʼanil, tsʼíikilil, awat tʼaan yéetel poochʼil› (xok Efesios 4:​31, 32). c Jéeobaeʼ ku yuʼubik tuláakal baʼal yéetel ku yilik xan bix u tratartaʼal le atantsiloʼob tumen u yíichamoʼoboʼ, tak le chéen tu juunaloʼob yaniloʼob tu yotochoʼoboʼ. Wa juntúul íichamtsil yéetel tsʼíikilil ku tʼanik u yataneʼ maʼ chéen ku beetik u pʼáatal minaʼan kiʼimak óolal ichiloʼobiʼ, baʼaxeʼ jeʼel u beetik xan u xuʼulul u biskuba Jéeoba tu yéeteleʼ (Sant. 1:26).

8. ¿Baʼax ku tuklik Jéeoba yoʼolal le pornografíaoʼ, yéetel baʼaxten?

⁸ U chaʼantaʼal pornografía. Jéeobaeʼ jach u pʼekmaj le pornografíaoʼ. Wa juntúul íichamtsil ku chaʼantik pornografíaeʼ ku xuʼulul u biskuba  Jéeoba tu yéetel. Tsʼoʼoleʼ ku yeʼesik maʼ tu respetartik u yatan yéetel ku taasik mix baʼalil. d Jéeobaeʼ maʼ u kʼáat ka traicionartaʼak le atantsiloʼob tumen u yíichamoʼoboʼ, mix tak yéetel u tuukuloʼob. Jesúseʼ tu yaʼaleʼ wa juntúul xiib ku paktik juntúul koʼolel «utiaʼal u tsʼíiboltik u yantal baʼax u yil tu yéeteleʼ, ichil u puksiʼikʼaleʼ tsʼoʼok u tusik u yatan tu yéetel le koʼoleloʼ» (Mat. 5:​28, 29). e

9. ¿Baʼaxten Jéeobaeʼ u pʼeek u obligartaʼal le atantsil utiaʼal ka yanaktiʼ relaciones sexuales jeʼel u beetik u yuʼubikuba kʼaasileʼ?

⁹ U obligartaʼal u beet junpʼéel baʼal jeʼel u beetik u yuʼubikuba kʼaasileʼ. Yaan íichamtsiloʼobeʼ ku obligartik u yatanoʼob utiaʼal ka yanaktiʼob relaciones sexuales ku beetik u yuʼubikubaʼob kʼaasil, ku mixbaʼalkúuntaʼaloʼob wa maʼ yaabiltaʼanoʼobiʼ. Jéeobaeʼ jach u pʼeek le baʼaloʼob beyaʼ, tumen letiʼeʼ ku páaʼtikeʼ le íichamtsiloʼoboʼ ka u tratartoʼob yéetel yaabilaj bey xan yéetel utsil u yatanoʼob, yéetel ka u respetartoʼob bix u yuʼubikubaʼob bey xan u concienciaʼob (Efe. 5:​28, 29). Chéen baʼaleʼ, ¿baʼax jeʼel u beetik juntúul íichamtsil wa tsʼoʼok u beetik jujunpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob chʼaʼchiʼitaʼaboʼob teʼ subtítuloaʼ? ¿Baʼax jeʼel u páajtal u beetik utiaʼal u kʼexik u tuukul bey xan le baʼaxoʼob ku beetkoʼ?

BIX JEʼEL U BEETKOʼOB U XUʼULUL U YAATAL U YÓOL U YATANOʼOBEʼ

10. ¿Baʼax jeʼel u kanik le íichamtsiloʼob tiʼ Jesúsoʼ?

¹⁰ ¿Baʼax jeʼel u beetik le íichamtsiloʼob utiaʼal u xuʼulul u beetkoʼob u yaatal u yóol u yatanoʼobeʼ? Letiʼe ka u seguertoʼob u ejemplo Jesúsoʼ. U jaajileʼ Jesúseʼ maʼ tsʼoʼok u beeliʼ, chéen baʼaleʼ le bix jach maʼalob úuchik u tratartik u discípuloʼoboʼ junpʼéel jach maʼalob ejemplo utiaʼal le íichamtsiloʼoboʼ (Efe. 5:25). Koʼoneʼex ilik baʼax jeʼel u kanik le íichamtsiloʼob tiʼ bix tu tratartil Jesús u apóstoloʼoboʼ.

11. ¿Bix úuchik u tratartik Jesús u apóstoloʼob?

¹¹ Jesúseʼ tu tratartaj yéetel yaabilaj u apóstoloʼob yéetel tu yeʼesaj ku respetarkoʼob. Tsʼoʼoleʼ mix juntéen tu beetaj u yaatal u yóoloʼob. Tiʼ letiʼeʼ mix juntéen meyajnaj u poder utiaʼal u beetik u sajaktaloʼob wa utiaʼal u beetik u yuʼubikubaʼob mix baʼalil, baʼaxeʼ tu yeʼesaj kabal óolal (Juan 13:​12-17). Jesúseʼ tu yaʼalaj tiʼ u discípuloʼob: «Kaanbalneneʼex tiʼ teen, tumen teneʼ maʼ séeb in kʼuuxiliʼ yéetel kabal u yóol in puksiʼikʼal, beyoʼ jeʼel a jeʼelsikabaʼexeʼ» (Mat. 11:​28-30). Juntúul máax kabal u yóoleʼ maʼ juntúul máak saajkiʼ, baʼaxeʼ u yojel u controlartuba utiaʼal maʼ u beetik u yaatal u yóol mix máak.

12. ¿Bix u tʼaan kaʼach Jesús yéetel u maasil?

¹² Le bix úuchik u tʼaan Jesúsoʼ tu beetaj u líikʼil u yóol u maasil bey xan u yuʼubikubaʼob maʼalobil (Luc. 8:​47, 48). Le ka joʼopʼ u yaʼalaʼal baʼal tiʼ yéetel ka joʼopʼ u poʼopochʼaʼaleʼ letiʼeʼ «maʼ tu núukaj yéetel poochʼiloʼobiʼ» (1 Ped. 2:​21-23). Hasta yaan kʼiineʼ maʼ tu núukaj mix baʼaliʼ (Mat. 27:​12-14). ¡Letiʼeʼ jach junpʼéel maʼalob ejemplo utiaʼal le íichamtsiloʼoboʼ!

13. Jeʼex u yeʼesik Mateo 19:​4-6, le íichamtsiloʼ, ¿bix jeʼel u yeʼesik jach u yaabiltmaj u yataneʼ? (Ilawil xan le fotooʼ).

¹³ Jesúseʼ tu yaʼalaj tiʼ le íichamtsiloʼob maʼ u traicionartik u yatanoʼoboʼ. Tu yaʼaleʼ le íichamtsiloʼ yaan «u pʼáatal yéetel u yatan», lelaʼ letiʼe baʼax tu yaʼalaj xan Jéeoba desde tu káajbaloʼ (xok Mateo 19:​4-6). Le tʼaan griego ku traducirtaʼal «u pʼáatal yéetel u yatan» u kʼáat u yaʼal «u táakʼal» tiʼ letiʼ. Lelaʼ ku tsʼáaik naʼatbileʼ le bix unaj u biskuba le atantsil yéetel le íichamtsiloʼ bey jeʼex junpʼéel baʼal ku taʼakʼal yéetel junpʼéel jach maʼalob pegamentoeʼ wa ku láakaleʼ tu kaʼatúulal kun muʼyajoʼob. Juntúul  íichamtsil jach u yaabiltmaj u yataneʼ junpuliʼ maʼ ken u chaʼant pornografía yéetel maʼ ken u pakt «baʼaloʼob mix baʼal u biilal» (Sal. 119:37). Le íichamtsiloʼ unaj u chʼaʼtuklik maʼ u paktik juntúul koʼolel utiaʼal u tsʼíiboltik wa maʼ u yataniʼ (Job 31:1).

14. ¿Baʼaxoʼob unaj u beetik le íichamtsil utiaʼal u kaʼa biskuba maʼalob yéetel Jéeoba bey xan yéetel u yatanoʼ?

¹⁴ Le íichamtsil ku jatsʼik u yatan yéetel ku mixbaʼalkúuntik yéetel u tʼaanoʼoboʼ yaan baʼaxoʼob unaj u beetik utiaʼal u kaʼa biskuba yéetel u yatan bey xan yéetel Jéeoba. Yáaxeʼ unaj u reconocertik kʼaʼabéet áantaj tiʼ yéetel u kʼaʼajaltiʼ mix baʼal jeʼel u páajtal u taʼakik tiʼ Jéeobaeʼ (Sal. 44:21; Ecl. 12:14; Heb. 4:13). U kaʼapʼéeleʼ unaj u kʼexik u modos yéetel u xuʼulul u maltratartik u yatan (Pro. 28:13). U yóoxpʼéeleʼ unaj u reconocertik tu táan Jéeoba bey xan tu táan u yatan le loob tu beetaj tiʼoboʼ yéetel u kʼáatik perdón tiʼob (Hech. 3:19). Unaj xan u kʼáatik tiʼ Jéeoba ka áantaʼak u controlart u tuukul, le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼ, le baʼaxoʼob ku beetkoʼ yéetel ka tsʼaʼabaktiʼ u tsʼíibolalil u kʼexik u kuxtal (Sal. 51:​10-12; 2 Cor. 10:5; Fili. 2:13). U kanpʼéeleʼ unaj u beetik le baʼax ku kʼáatik ich oraciónoʼ, kʼaʼabéet u pʼektik le poochʼiloʼ bey xan jeʼel baʼalak jeʼel u beetik loob tiʼ máakeʼ (Sal. 97:10). U cincoeʼ tu séebaʼanil unaj u kʼáatik áantaj tiʼ le ancianoʼoboʼ. Letiʼobeʼ yaan u yáantkoʼob yéetel yaabilaj (Sant. 5:​14-16). U seisileʼ unaj u chʼaʼtuklik baʼax jeʼel u beetik utiaʼal maʼ u kaʼa lúubul tiʼ le baʼaxoʼob kʼaastak ku beetik kaʼachoʼ. Tuláakal lelaʼ letiʼe baʼax xan unaj u beetik le máaxoʼob ku chaʼantikoʼob pornografíaoʼ. Jéeobaeʼ yaan u yáantkoʼob utiaʼal ka u kʼex u kuxtaloʼob (Sal. 37:5). Chéen baʼaleʼ juntúul íichamtsileʼ maʼ chéen unaj u evitartik le baʼaxoʼob jeʼel u beetik u yaatal u yóol u yatanoʼ, unaj xan u kanik bix jeʼel u yeʼesik yaabilaj tiʼeʼ. Koʼoneʼex ilik bix jeʼel u páajtal u beetkeʼ.

BIX JEʼEL A WEʼESIK KA RESPETARTIK A WATANEʼ

15. ¿Bix jeʼel u yeʼesik juntúul íichamtsil u yaabiltmaj u yataneʼ?

¹⁵ Eʼes a yaabiltmaj. Yaan tiʼ le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ jach kiʼimak u yóoloʼob,  tumen le íichamtsiloʼ sáamsamal ku yeʼesik tiʼ u yatan jach u yaabiltmaj (1 Juan 3:18). Por ejemploeʼ yaan sukuʼunoʼobeʼ ku machik u kʼab u yatanoʼob wa ku méekʼikoʼob. Jeʼel u páajtal xan u túuxtikoʼob mensajeʼob tiʼ u yatanoʼob tuʼux ku yaʼalikoʼob: «Jach in yaabiltmech» wa «Bix u bintech». Yaan kʼiin xaneʼ jeʼel u páajtal u tsʼíibtikoʼob junpʼéel carta wa junpʼéel tarjeta tuʼux ku yaʼalikoʼob jatsʼuts tʼaanoʼob tiʼeʼ. Le íichamtsiloʼob ku beetkoʼob le baʼaloʼobaʼ ku yeʼeskoʼob u yaabiltmaj u yatanoʼob yéetel ku yantal kiʼimak óolal ichiloʼob.

16. Le íichamtsiloʼ, ¿baʼaxten maʼalob ka u alabart u yatan?

¹⁶ Aʼaltiʼ ka apreciartik baʼax ku beetik. Juntúul íichamtsil u yaabiltmaj u yataneʼ ku yaʼaliktiʼ ku apreciartik baʼax ku beetik yéetel ku beetik u yuʼubikuba maʼalobil. Tsʼoʼoleʼ mantatsʼ ku tsʼáaik u graciasil tiʼ tuláakal baʼax ku beetik tu yoʼolal (Col. 3:15). Wa le íichamtsil ku alabartik u yatan yéetel u jaajil u yóoloʼ letiʼeʼ yaan u yuʼubikuba maʼalobil, yaabiltaʼan yéetel ku respetartaʼal (Pro. 31:28).

17. ¿Bix jeʼel u yeʼesik juntúul íichamtsil ku respetartik u yataneʼ?

¹⁷ Eʼes a wutsil tiʼ yéetel eʼes ka respetartik. Juntúul íichamtsil u yaabiltmaj u yataneʼ ku yilik bey junpʼéel jatsʼuts regalo tsʼaʼantiʼ tumen Jéeobaeʼ (Pro. 18:22; 31:10). Le oʼolal ku valorartik, ku kanáantik, ku tratartik yéetel utsil bey xan yéetel respeto. Leloʼ bey unaj u beetik tuláakal súutukiloʼ, tak teʼ súutukoʼob tu juunal yaniloʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼatech u obligartik u yatan utiaʼal ka yanak relaciones sexuales tiʼob junpʼéel bix jeʼel u beetik u suʼlaktaleʼ, jeʼel u yuʼubik táan u taasaʼal mix baʼalileʼ wa jeʼel u beetik u yaatal u concienciaeʼ. f Le íichamtsil xanoʼ kʼaʼabéet u yilik u pʼáatal limpioil u conciencia tu táan Jéeoba (Hech. 24:16).

18. ¿Baʼax unaj u yilik u beetik le íichamtsiloʼoboʼ? (Ilawil xan le cuadro « Kanpʼéel baʼaloʼob unaj a beetik utiaʼal a weʼesik ka respetartik a watan»).

¹⁸ Íichamtsileʼex, Jéeobaeʼ ku yilik yéetel ku apreciartik tuláakal baʼax ka beetkeʼex utiaʼal a weʼeskeʼex a yaabiltmaj a wataneʼex. Le oʼolaleʼ maʼ a beetkeʼex u yaatal u yóoloʼob, tratarteʼexoʼob yéetel utsil bey xan yéetel yaabilaj. Beyoʼ yaan a weʼeskeʼex jach tu jaajil a yaabiltmeʼexoʼob yéetel ka valorarkeʼexoʼob. Eʼeseʼex a yaabiltmeʼex yéetel ka respetartik a wataneʼex, beyoʼ Jéeobaeʼ mantatsʼ ken u bisuba ta wéeteleʼex (Sal. 25:14).