¿A wojel wa?
Le ladrilloʼob tsʼoʼok u kaxtaʼal tu jutul pakʼiloʼob Babilonia yéetel le bix beetaʼaniloʼ, ¿bix u yeʼesik jeʼel u páajtal k-confiar tiʼ le Bibliaoʼ?
TEʼ tu jutul pakʼiloʼob Babiloniaoʼ le arqueólogoʼoboʼ tu kaxtoʼob yaʼab ladrilloʼob meyajnaj utiaʼal u beetaʼal le kaajoʼ. Le arqueólogo Robert Koldeweyoʼ ku yaʼalikeʼ le ladrillosoʼ ku beetaʼal kaʼach tiʼ hornoʼob yaan tu paach le kaajoʼ tumen teʼeloʼ jach maʼalob le kʼat yanoʼ yéetel yaʼab siʼ yaan utiaʼal tóokbiliʼ.
Le arqueólogoʼob xanoʼ tsʼoʼok u kaxtikoʼob baʼaloʼob eʼesik de ke le máaxoʼob yaan kaʼach autoridad tiʼob Babiloniaoʼ, ku meyajtiʼob kaʼach le hornoʼob utiaʼal u beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastakoʼ. Paul-Alain Beaulieu, juntúul profesor ku tsʼáaik xook tu Universidadil Toronto yéetel ku xakʼaltik le baʼaxoʼob uchaʼan tu yúuchben kaajil Asiriaoʼ, ku yaʼalik: «Jujunpʼéel juʼunoʼob tsʼoʼok u kaxtaʼal Babiloniaeʼ […] ku yaʼalikoʼobeʼ, le reyoʼ ku yaʼalik kaʼach ka tóokaʼak le máaxoʼob ku rebelarkubaʼob yéetel maʼ tu adorarkoʼob le diosoʼob yaan Babiloniaoʼ». Junpʼéel tsʼíib beetaʼab tu kʼiiniloʼob Nabucodonosoreʼ ku yaʼalik: «Xuʼulseʼextiʼob, tóokeʼexoʼob, kʼáaʼteʼexoʼob, […] puʼulkoʼob tu horno le cocinerooʼ […], suunakoʼob buutsʼil. Láaj tóokaʼakoʼob tumen le kʼáakʼoʼ».
Lelaʼ ku beetik k-tuukul tiʼ u libroil Daniel capítulo 3. Teʼeloʼ ku yaʼalikeʼ, le rey Nabucodonosoroʼ tu beetaj junpʼéel imagen de oro tu táax luʼumil Dura, tu luʼumil Babilonia. Sadrak, Mesak yéetel Abednegoeʼ maʼ tu yóotoʼob chintal tu táan le imagenoʼ. Leloʼ tu sen beetaj u pʼuʼujul le rey Nabucodonosoroʼ, le oʼolal «tu yaʼalaj ka chokokíintaʼak le horno siete u téenel maas choko tiʼ le bix suukiloʼ» ka tu yaʼalaj ka puʼuluk le óoxtúul xiʼipalaloʼob teʼ hornooʼ. Chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ tu túuxtaj juntúul ángel utiaʼal u salvarkoʼob (Dan. 3: 1-6, 19-28).
Le ladrillos kaxtaʼab Babiloniaoʼ ku yeʼesik xaneʼ jeʼel u páajtal k-confiar tiʼ le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Yaʼab tiʼ le ladrillos kaxtaʼaboʼ tsʼíibtaʼan tʼaanoʼob utiaʼal u alabartaʼal le reyoʼ. Junpʼéeleʼ ku yaʼalik: «Nabucodonosor u reyil Babilonia […]. Teen beet le palaciooʼ, teen beet yéetel le páajtalil yáantenoʼ […]. Tiʼ kun gobernar in chʼiʼibal utiaʼal mantatsʼiʼ». Lelaʼ chíikaʼan tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Nabucodonosor teʼ Daniel 4:30, tuʼux ku yaʼalik: «¿Maʼ wa letiʼe Nojoch Babilonia in beetmaj utiaʼal in gobernaroʼ? ¿Maʼ wa teen beetmil yéetel in muukʼ bey xan yéetel in páajtalil utiaʼal ka ilaʼak bukaʼaj nojchil yéetel bukaʼaj kiʼichkelmil in reinoiʼ?».