Le Bibliaoʼ maʼ tu yaʼalik, pero ku tsolik jujunpʼéel baʼaloʼob jeʼel u yáantkoʼon k-naʼat baʼaxten wal tu chʼaʼtukloʼob u pʼáatloʼob Beléneʼ.

Le ka aʼalaʼab tiʼ María tumen le ángel Gabriel yaan u pʼáatal embarazadailoʼ tiʼ kajaʼan kaʼach tiʼ junpʼéel u kaajil Galilea ku kʼaabaʼtik Nazareteʼ, teʼeloʼ tiʼ kajaʼan xan José kaʼachiʼ. Ka máan kʼiineʼ letiʼobeʼ lukʼoʼob Egiptoeʼ kaʼ binoʼob Nazaret (Luc. 1:26-31; 2:4). Como tu kaajil Nazaret líikʼ Jesúseʼ ku yaʼalaʼaltiʼ kaʼach nazareno (Mat. 2:19-23). Le beetkeʼ le kéen chʼaʼchiʼitaʼak Nazareteʼ ku taal t-tuukul José, María yéetel Jesús.

Maʼalob ka k-chʼaʼ en cuentaeʼ Maríaeʼ u kʼaj óol u luʼumil Judá. ¿Baʼaxten k-aʼalik leloʼ? Tumen yaan u láakʼtsiloʼob kajaʼanoʼobiʼ. Tiʼ yaan kaʼach Elisabet, u yatan Zacarías le sacerdoteoʼ. Elisabet xaneʼ u maama Juan Bautista kaʼachi (Luc. 1:5, 9, 13, 36). Maríaeʼ bin u xíimbalt Elisabeteʼ ka pʼáat kex tres meses tu yéetel, ka tsʼoʼokeʼ suunaj Nazaret (Luc. 1:39, 40, 56).

Ka máan kʼiineʼ tsʼaʼab junpʼéel ley tuʼux ku yaʼalikeʼ tuláakal máak kʼaʼabéet u bin u tsʼíibt u kʼaabaʼ teʼ kaaj tuʼux síijoʼ. Joséeʼ bey tu beetiloʼ letiʼeʼ lukʼ Nazareteʼ ka bin Belén, «le u kaajal David yaan tu luʼumil Judeaoʼ», teʼeloʼ tiʼ aʼalaʼan kun síijil le Mesíasoʼ (Luc. 2:3, 4; 1 Sam. 17:15; 20:6; Miq. 5:2). Jeʼex aʼalaʼaniloʼ jach tiʼ síij Jesúsiʼ. Como jach táant u síijil le chaambaloʼ Joséeʼ maʼ tu yaʼalaj tiʼ María ka suunakoʼob Nazaretiʼ tumen jach náach le viajeoʼ. Le beetik pʼáatoʼob Belén, le kaajaʼ kex 9 kilómetros yanil tiʼ Jerusalén. Jach tu tsʼáaj uts tiʼob tumen naatsʼ yanil Jerusalén utiaʼal u bin u kʼuboʼob le ofrenda ku tsʼaʼabal le kéen síijik juntúul chaambaloʼ (Lev. 12:2, 6-8; Luc. 2:22-24).

Kʼaʼabéet xan k-chʼaʼik en cuentaeʼ le ángel tʼaanaj yéetel Maríaoʼ tu yaʼaleʼ le u hijo kun antaloʼ yaan u kutal tu «trono David» yéetel yaan u beetik u Reyil (Luc. 1:32, 33; 2:11, 17). Yoʼolal leloʼ José yéetel Maríaeʼ maʼ xaaneʼ tu chʼaʼtukloʼob u pʼáatloʼob Belén hasta u yaʼalaʼaltiʼob tumen Dios baʼax unaj u beetkoʼob.

José yéetel Maríaeʼ maʼ séeb lukʼoʼob Beléniʼ. Maʼ k-ojel jach bukaʼaj tiempo tu beetoʼobiʼ, pero le ka kʼuch le astrólogoʼob u yiloʼob Jesúsoʼ tsʼokaʼaniliʼ u chan nojochtaleʼ. Tsʼoʼoleʼ tsʼoʼok kaʼach u beetik xan u yotochoʼob teʼ kaajoʼ (Mat. 2:11). Jeʼex k-ilkoʼ maʼ binoʼob Nazaretiʼ, pʼáatoʼob kajtal junpʼéel tiempo tu kaajil Belén.

Herodeseʼ tu túuxtaj kíimsbil tuláakal le mejen paalaloʼob yanoʼob Belén yéetel teʼ kaajoʼob yanoʼob tu baʼpachoʼ desde le táant u síijloʼoboʼ tak le yaan kaʼapʼéel jaʼab tiʼoboʼ (Mat. 2:16). Juntúul ángeleʼ tu yaʼalaj tiʼ José le baʼax ken u beet Herodesoʼ, le oʼolal bin yéetel María Egipto, tiʼ pʼáatoʼob hasta ka kíim Herodesiʼ. ¿Baʼaxten túun maʼ binoʼob Beléniʼ? Tumen teʼ kʼiinoʼoboʼ táan kaʼach u gobernar Arquelao u hijo Herodes, letiʼeʼ jach kʼasaʼan kaʼachi. Tsʼoʼoleʼ juntúul ángeleʼ tsʼokaʼaniliʼ u yaʼalik tiʼ José baʼax unaj u beetik. Le oʼolal letiʼeʼ tu bisaj u familia Nazaret tumen teʼeloʼ mix baʼal kun úuchul kaʼach tiʼ Jesús yéetel jeʼel u páajtal u kaʼanskoʼob u meyajt Dioseʼ (Mat. 2:19-22; 13:55; Luc. 2:39, 52).

Kʼaʼajaktoʼoneʼ yéetel le u kuxtal Jesús tu kʼuboʼ tu tsʼáaj u páajtalil tiʼ máak u kuxtal teʼ kaʼanoʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ xaaneʼ Joséeʼ kíim antes tiʼ u kʼubik u kuxtal Jesús, wa beyoʼ way luʼum kun kaʼa kuxkíintbileʼ, le oʼolal yaan u páajtal k-kʼaj óoltik yéetel yaan u páajtal k-kʼáatiktiʼ baʼaxten tu chʼaʼtuklaj u pʼáatal Belén le ka tsʼoʼok u síijil Jesúsoʼ.