1, 2. Jeʼex tu kʼiiniloʼob Loteʼ, ¿bix kuxlik le máakoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ?

 LE KÉEN k-il bix kuxlik le máakoʼob maʼ tu meyajtikoʼob Jéeobaoʼ k-uʼuyikba jeʼex Lot, juntúul máak chúukpaj u yóol úuchjeakil. Letiʼeʼ «jach ku yaatal u yóol kaʼach tu yoʼolal le baʼaxoʼob ku beetik le kʼasaʼan máakoʼob ichil x-maʼ suʼtaliloʼ» tumen u yojel Jéeobaeʼ jach u pʼekmaj le baʼaxoʼob ku beetkoʼoboʼ (2 Ped. 2:7, 8). Loteʼ jach u yaabiltmaj kaʼach Jéeoba yéetel ku respetartik, le oʼolal jach tu pʼektaj le baʼaxoʼob kʼaastak ku beetik le máakoʼoboʼ. Teʼ kʼiinoʼobaʼ bey xan u yúuchloʼ le máakoʼoboʼ jach junpuliʼ maʼ tu respetarkoʼob u mandamientoʼob Dios. Pero toʼoneʼ k-yaabiltmaj Jéeoba yéetel k-respetartik, le oʼolal k-ilik k-pʼáatal limpioil tu táan (Pro. 14:2).

² U libroil Proverbioseʼ ku yáantkoʼon k-ileʼ jeʼel u páajtal k-pʼáatal limpioil tu táan Dioseʼ. Le consejoʼob ku taaskoʼ ku yáantik xiiboʼob, koʼoleloʼob, táankelmoʼob yéetel chʼijaʼanoʼob.

3. Jeʼex u yaʼalik Proverbios 17:3, ¿baʼaxten unaj k-kanáantik k-puksiʼikʼal? (Ilawil xan le fotoʼoboʼ).

³ Tuláakloʼon jach kʼaʼabéet k-kanáantik k-puksiʼikʼal, tumen le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ ku xakʼaltik u puksiʼikʼal máak. Leloʼ u kʼáat u yaʼaleʼ letiʼeʼ ku páajtal u yilik baʼax yaan tu tsʼuʼ k-puksiʼikʼal yéetel u yojel bix k-uʼuyikba (xok Proverbios 17:3). Jéeobaeʼ ku maas yaabiltikoʼon wa k-chʼaʼik en cuenta le consejoʼob ku tsʼáaikoʼ (Juan 4:14). Wa k-chupik k-puksiʼikʼal yéetel le naʼat ku taal tiʼ letiʼoʼ maʼ kun okol t-tuukul le tuusoʼob yéetel le baʼaloʼob kʼaastak ku yaʼalik Satanás yéetel u kʼasaʼan yóokʼol kaaboʼ (1 Juan 5:18, 19). Wa k-maas natsʼikba tu yiknal Jéeobaeʼ yaan  k-maas yaabiltik yéetel yaan k-maas respetartik. Tsʼoʼoleʼ maʼ ken k-beet mix baʼal jeʼel u beetik u yaatal u yóoleʼ, hasta yaan k-pʼektik le baʼaxoʼob u pʼekmoʼ. Le beetkeʼ le kéen túuntaʼak a wóoleʼ tukult lelaʼ: «¿Jeʼel wa in táabal in beet u yaatal u yóol Jéeoba, le Máax jach u yaabiltmen yéetel ku kanáantkenoʼ?» (1 Juan 4:9, 10).

4. ¿Baʼax tu beetaj juntúul kiik le ka túulchʼintaʼab u beet baʼax kʼaasoʼ?

⁴ Marta, b juntúul kiik kajaʼan Croaciaeʼ táan kaʼach u túulchʼintaʼal utiaʼal ka lúubuk tiʼ núupkʼeban. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Maʼ tu páajtal kaʼach in luʼsik tin tuukul maʼ kʼaas ka kʼebanchajkeniʼ, pero maʼ tin beetiʼ tumen kin respetartik Jéeoba». Toʼon xaneʼ le kéen túulchʼintaʼakoʼon k-beet baʼax kʼaaseʼ maʼalob ka k-beet jeʼex Martaeʼ. Kʼaʼajaktoʼoneʼ le baʼax ken k-beetoʼ jeʼel u beetik u yaatal u yóol Jéeobaeʼ yéetel jeʼel tak u beetik u xuʼulul k-adorarkeʼ (Gén. 6:5, 6).

5. ¿Baʼax ku kaʼansiktech le baʼax úuch tiʼ Leooʼ?

⁵ Le máax ku respetartik Jéeobaoʼ maʼ tu yaʼalik wa maʼ kʼaas ka u bisuba máak yéetel le máaxoʼob ku beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastakoʼ. Lelaʼ jach bey úuchik tiʼ Leo, juntúul sukuʼun kajaʼan República Democrática del Congo. Cuatro años tsʼoʼokok u yokjaʼeʼ káaj u biskuba yéetel máaxoʼob ku beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastak. Letiʼ kaʼacheʼ ku tuklikeʼ desde letiʼ maʼ táan u beetik baʼaloʼob kʼaastakeʼ maʼ táan u kʼebantal tu táan Jéeobaiʼ. Pero le u amigoʼoboʼ táan kaʼach u túulchʼintkoʼob utiaʼal ka u beet baʼaloʼob kʼaastak, le oʼolal maʼ xáanchaj ka káaj u káaltal yéetel u núupkʼebantaliʼ. Leo túuneʼ joʼopʼ u kʼaʼajsik le baʼax kaʼansaʼantiʼ tumen u papá yoʼolal Jéeobaoʼ yéetel bix kiʼimakil u yóol kaʼachi. Bey úuchik u kʼaʼajal u yiikʼoʼ, yéetel u yáantaj le ancianoʼoboʼ káaj u meyajtik Jéeoba tu kaʼatéen. Bejlaʼeʼ Leoeʼ anciano yéetel precursor especial.

6. ¿Baʼax ku chíikbesik le kaʼatúul koʼoleloʼob kun xakʼaltbil teʼ xookaʼ?

 ⁶ Beoraaʼ koʼox xakʼaltik Proverbios capítulo 9, teʼeloʼ ku tʼaan tiʼ kaʼatúul koʼoleloʼob yaan baʼax ku chíikbeskoʼob. Juntúuleʼ ku chíikbesik le naʼatoʼ yéetel le uláakʼ juntúuloʼ le maʼ naʼatiloʼ (ket yéetel Romanos 5:14; Gálatas 4:24). Le kéen k-xakʼalt le párrafoʼob ku segueroʼ kʼaʼabéet k-chʼaʼik en cuentaeʼ le máakoʼob maʼ tu meyajtikoʼob Jéeobaoʼ normal u yilkoʼob u núupkʼebantaloʼob yéetel u chaʼantikoʼob pornografía (Efe. 4:19). Le beetik toʼoneʼ jach kʼaʼabéet k-respetartik Jéeoba utiaʼal ka náachchajkoʼon tiʼ le baʼaloʼob kʼaastakoʼ (Pro. 16:6). Tuláakloʼon jeʼel u páajtal k-jóoʼsik u yutsil le capítulo 9 tiʼ Proverbiosoʼ. Teʼeloʼ ku chʼaʼchiʼitaʼal kaʼatúul koʼoleloʼob táan u tʼankoʼob «le máaxoʼob maʼ maʼalob bix u tuukuloʼoboʼ» utiaʼal u invitarkoʼob janal tu yotochoʼob (Pro. 9:1, 5, 6, 13, 16, 17). Pero maʼ igual bix u tsʼoʼokol tiʼ le máaxoʼob kʼamik u invitación le kaʼatúul koʼoleloʼobaʼ. Koʼox ilik bix kun tsʼoʼokoloʼob.

7. Jeʼex u yaʼalik Proverbios 9:13 tak 18, ¿bix u tsʼoʼokol tiʼ le máaxoʼob kʼamik u invitación le «x-maʼ naʼat koʼolel[oʼ]»? (Ilawil xan le dibujooʼ).

⁷ Yáaxeʼ koʼox tʼaan tiʼ le invitación ku beetik le «x-maʼ naʼat koʼolel[oʼ]» (xok Proverbios 9:13-18). Letiʼeʼ jach minaʼan u suʼtal, le oʼolal ku yawtik: «Jeʼel máaxak maʼ jach yaan u naʼateʼ taalak wayeʼ». Bey u invitartik le máaxoʼob minaʼan u naʼatoʼob okol tu yotochoʼ. ¿Bix u tsʼoʼokol tiʼ le máakoʼobaʼ? Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «U yotoch le koʼoleloʼ chuup yéetel kimenoʼob». Maʼ yáax u tʼaan u libroil Proverbios tiʼ juntúul koʼolel beyoʼ. Le yáax capítuloʼoboʼ ku tʼaan tiʼ juntúul «koʼolel chéen bey u máanoʼ» yéetel tiʼ «le koʼolel minaʼan u suʼtaloʼ». Ku yaʼalikeʼ u yotochoʼobeʼ «ku beetik u bin máak yáanal luʼum» (Pro. 2:11-19). Tsoʼoleʼ Proverbios 5:3 tak 10, ku yaʼalikeʼ kʼaʼabéet k-kanáantikba tiʼ uláakʼ juntúul «x-kʼasaʼan koʼolel» tumen ‹u yookoʼob le koʼolelaʼ ku yéemel tak teʼ kíimiloʼ›.

8. ¿Baʼax kʼaʼabéet u chʼaʼtuklik le máaxoʼob ku invitartaʼaloʼob tumen le «x-maʼ naʼat koʼolel[oʼ]»?

⁸ Tuláakal le máaxoʼob ku invitartaʼaloʼob tumen le «x-maʼ naʼat koʼolel[oʼ]», kʼaʼabéet u chʼaʼikoʼob junpʼéel decisión: u kʼamkoʼob le invitaciónoʼ wa maʼ. ¿Bey tiʼ baʼax súutukiloʼob jeʼel u kʼaʼabéettal k-chʼaʼtuklik baʼax ken k-beeteʼ? Jeʼex le kéen túulchʼintaʼakoʼon lúubul tiʼ núupkʼeban wa le kéen téek chíikpajak pornografía teʼ televisiónoʼ wa tiʼ k-celular. Le kéen úuchuktech beyoʼ, ¿baʼax ken a beete?

9, 10. ¿Baʼaxten kʼaʼabéet k-kanáantik maʼ k-lúubul tiʼ núupkʼeban?

⁹ Jach yaʼab baʼax oʼolal kʼaʼabéet k-kanáantik maʼ k-lúubul tiʼ núupkʼeban. U libroil Proverbioseʼ  ku yaʼalikeʼ le «x-maʼ naʼat koʼolel[oʼ]», ku yaʼalik: «Le jaʼ okoltbil u beetaʼaloʼ chʼujuk u yuʼubaʼal». ¿Baʼax «le jaʼ okoltbil u beetaʼaloʼ»? Teʼ Bibliaoʼ ku comparartaʼal le relaciones sexuales yéetel síisis jaʼoʼ (Pro. 5:15-18). Le relaciones sexuales ku yantal ichil le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ maʼ tu bin tu contra baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Pero «le jaʼ okoltbil u beetaʼaloʼ» letiʼe relaciones sexuales ku bin tu contra u mandamientoʼob Diosoʼ. Le máaxoʼob ku núupkʼebantaloʼoboʼ u yojloʼob maʼ maʼalob le baʼax ku beetkoʼoboʼ, le oʼolal taʼakumbail u beetkoʼob. Letiʼobeʼ jach chʼujuk u yuʼubikoʼob «le jaʼ okoltbil u beetaʼaloʼ». Pero u jaajileʼ chéen táan u tuskubaʼob tumen Jéeobaeʼ tuláakal baʼax ku yilik, letiʼeʼ maʼ tu páajtal u tuʼusul. Le jaʼ beyaʼ maʼ chʼujukiʼ, baʼaxeʼ kʼáaj tumen ku beetik u xuʼulul u kʼaʼamal máak tumen Dios (1 Cor. 6:9, 10). ¿Yaan wa uláakʼ baʼax ku muʼyajtik le máaxoʼob ku núupkʼebantaloʼoboʼ?

¹⁰ Le máaxoʼob ku núupkʼebantaloʼoboʼ maʼ xaaneʼ ku suʼlaktaloʼob, ku yuʼubik minaʼan u biilaloʼob, ku embarazaroʼob kex maʼ u kʼáatoʼob kaʼachiʼ wa ku jubik u familiaʼob. Le oʼolaleʼ le baʼax maas maʼalob jeʼel u beetik máakoʼ letiʼe maʼ u kʼamik u invitación le «x-maʼ naʼat koʼolel[oʼ]». Yaʼab tiʼ le máaxoʼob ku núupkʼebantaloʼoboʼ ku náachtaloʼob tiʼ Dios yéetel ku tsaʼayaltiʼob kʼojaʼaniloʼob jeʼel u beetik tak u kíimloʼobeʼ (Pro. 7:23, 26). Le capítulo 9, ku tsʼoʼokol yéetel le tʼaanoʼobaʼ: «Le máaxoʼob tu kʼubéentubaʼob tu yotoch le koʼoleloʼ tiaʼanoʼob tu taamil le Muknaloʼ». Wa beyoʼ, ¿baʼaxten túun yaʼab máakoʼob ku kʼamkoʼob u invitación le x-kʼasaʼan koʼoleloʼ? (Pro. 9:13-18).

11. ¿Baʼaxten jach maʼ maʼalob ka k-chaʼant pornografíaiʼ?

¹¹ Le pornografíaoʼ tuláakal tuʼux yaan. Yaan máaxoʼob aʼalikeʼ maʼ kʼaas u chaʼantaʼaliʼ, pero leloʼ maʼ jaajiʼ. Le pornografíaoʼ jach kʼaas tumen ku beetik u xuʼulul u yaabiltikuba máak, ku suut vicioil yéetel ku beetik xan u xuʼulul k-respetartik u maasil. Tsʼoʼoleʼ jach difícil u luʼsik tu tuukul máak le baʼaxoʼob kʼaastak ku chaʼantikoʼ. Le pornografíaoʼ maʼ tu kíimsik le kʼaakʼas tsʼíibolaloʼoboʼ, baʼaxeʼ maas ku yajsik (Col. 3:5; Sant. 1:14, 15). U jaajileʼ le máaxoʼob ku chaʼantikoʼob pornografíaoʼ maas séeb u lúubloʼob tiʼ núupkʼeban.

12. ¿Baʼax unaj k-beetik wa ku téek chíikpajal pornografía t-celular?

¹² ¿Baʼax unaj k-beetik wa ku téek chíikpajal pornografía t-celular? Tu séebaʼanil kʼaʼabéet k-luʼsik, kʼaʼabéet k-kʼaʼajsik k-kʼáat lúubul utsil tiʼ Jéeoba tumen letiʼe maas maʼalob amigo yaantoʼonoʼ. Yaan hora xaneʼ yaan baʼaloʼob ku chaʼantaʼaleʼ ku yaʼalaʼaleʼ maʼ pornografíaiʼ, pero kex beyoʼ jeʼel u yajsik kʼaakʼas tsʼíibolaloʼob tiʼ máakeʼ. Toʼoneʼ junpuliʼ maʼ taak k-chaʼantik le clase baʼaloʼob beyoʼ. ¿Baʼaxten? Tumen maʼ taak k-kʼebantal ichil k-puksiʼikʼaliʼ (Mat. 5:28, 29). David, juntúul anciano tailandiaileʼ, ku yaʼalik: «Teneʼ uts tin tʼaan in tuukul tiʼ lelaʼ: kex maʼ pornografíaeʼ, ¿maʼalob wa u yilik Jéeoba ka in chaʼante? Leloʼ jach tsʼoʼok u yáantken in chʼaʼ maʼalob decisiónoʼob».

13. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-beet baʼax maʼalobeʼ?

¹³ Wa k-respetartik Jéeobaeʼ maas chéen chʼaʼabil ken k-beet baʼax maʼalob. Le oʼolal Proverbios 9:10, ku yaʼalik: «Máakeʼ ku káajal u kaanbal kéen káajak u respetartik Jéeoba» (Pro. 9:10). Lelaʼ bey u yeʼesik u yáax versículoiloʼob le capítulo 9, teʼeloʼ ku tʼaan tiʼ juntúul koʼolel ku chíikbesik «le naʼatoʼ».

14. ¿Tiʼ baʼax invitaciónil ku tʼaan Proverbios 9:1 tak 6?

¹⁴ (Xok Proverbios 9:1-6). Teʼelaʼ ku tʼaan tiʼ junpʼéel invitación ku beetiktoʼon Jéeoba, le Máax jach yaan u naʼatoʼ (Pro. 2:6; Rom. 16:27). Teʼ vezaʼ u libroil Proverbioseʼ ku tʼaan tiʼ junpʼéel nuxiʼ naj yaan siete u columnailoʼob. Lelaʼ  ku yeʼesikeʼ Jéeobaeʼ jach nojoch u yutsil yéetel ku kʼamik le máax uʼuyik u consejoʼoboʼ.

15. ¿Baʼaxten maʼalob ka k-kʼam u invitación le koʼolel ku chíikbesik «le naʼatoʼ»?

¹⁵ Jéeobaeʼ jach uts yéetel ku tsʼáaiktoʼon baʼaloʼob maʼalobtak. Lelaʼ bey u chíikbesik le koʼolel yaan u naʼat ku yaʼalik Proverbios capítulo 9. Le koʼolelaʼ «tsʼoʼok u láaj preparartik u yoʼoch bakʼ, tsʼoʼok u xaʼakʼtik u yoʼoch vino, yéetel tsʼoʼok u preparartik u mesa» (Pro. 9:2). Teʼ versículo 4 yéetel 5, ku yaʼalikeʼ le koʼolel ku chíikbesik «le naʼatoʼ», ku yaʼalik tiʼ le máaxoʼob maʼ maʼalob bix u tuukuloʼoboʼ: «Koʼoteneʼex, jaanteʼex le waaj in beetmoʼ». ¿Baʼaxten maʼalob ka k-kʼam le invitaciónaʼ? Tumen Jéeobaeʼ u kʼáat u kanáantoʼon yéetel u kʼáat ka yanaktoʼon naʼat. Letiʼeʼ maʼ u kʼáat ka k-chʼaʼ decisiónoʼob jeʼel u beetik k-muʼyajeʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «letiʼeʼ ku almacenartik le naʼat utiaʼal u tsʼáa tiʼ le máaxoʼob toj u kuxtaloʼoboʼ» (Pro. 2:7). Wa k-respetartik Jéeobaeʼ yaan k-beetik baʼax uts tu tʼaan yéetel yaan k-seguertik u consejoʼob, tsʼoʼoleʼ yaan xan u kiʼimaktal k-óol (Sant. 1:25).

16. ¿Baʼax tu beetaj Alain, yéetel baʼax utsil tu taasaj le baʼax tu beetoʼ?

¹⁶ Wa k-respetartik Jéeobaeʼ yaan k-chʼaʼik maʼalob decisiónoʼob. Lelaʼ bey u yeʼesik le baʼax úuch tiʼ Alain, juntúul anciano ku meyaj bey maestro tiʼ junpʼéel escuelaeʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Yaʼab tiʼ in wéet meyajoʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ le películaʼob tuʼux yaan pornografíaoʼ jeʼel u meyaj utiaʼal u kaʼansaʼal tiʼ le paalaloʼob le baʼaloʼob yaan yil yéetel sexooʼ». Pero Alaineʼ maʼ bey u tuukuliʼ, letiʼeʼ ku yaʼalik baʼax tu beetaj: «Como taak in beetik baʼax u kʼáat Jéeobaeʼ maʼ tin wóotaj in chaʼant le películaʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ tin tsolaj tiʼ u maasil le maestroʼob baʼaxten maʼ taak in chaʼantikiʼ». Úuchik u beetik beyoʼ tu tsʼáaj ichil u kuxtal le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ: «Xíimbalneneʼex tu bejil le naʼatoʼ» (Pro. 9:6). Yaan tiʼ u yéet meyajoʼobeʼ jach maʼalob tu yililoʼob le baʼax tu beetoʼ, le oʼolal káaj u xokikoʼob le Bibliaoʼ yéetel u binoʼob reunión.

17, 18. 1) ¿Baʼaxten kiʼimak u yóol le máaxoʼob kʼamik u invitación le koʼolel ku chíikbesik «le naʼatoʼ»? 2) ¿Baʼax ken u kʼamoʼob maʼ tun xáantal? (Ilawil xan le dibujooʼ).

¹⁷ Yéetel u ejemplo le kaʼatúul koʼoleloʼob ku yaʼalik u libroil Proverbiosoʼ Jéeobaeʼ ku yeʼesiktoʼon baʼax unaj k-beetik utiaʼal u bintoʼon maʼalobil. Le máaxoʼob ku kʼamkoʼob u invitación le «x-maʼ naʼat koʼolel» maʼatech u makik u chiʼoʼ ku yeʼeskoʼob uts tu tʼaan u núupkʼebantaloʼob. Letiʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ kʼaʼabéet u kiʼimakkúuntik u yóoloʼob beoraaʼ tumen sáamal kaʼabejeʼ maʼ u yojloʼob wa jeʼel u páajtal u beetkoʼobeʼ. Pero u jaajileʼ letiʼobeʼ yaan u tsʼoʼokoloʼob «tu taamil le Muknaloʼ» (Pro. 9:13, 17, 18).

 ¹⁸ Pero le máaxoʼob ku kʼamkoʼob u invitación le koʼolel ku chíikbesik «le naʼatoʼ» kiʼimak u yóoloʼob tumen preparartaʼan yaʼab janal espiritual utiaʼal ka u disfrutartoʼob (Isa. 65:13). Jéeobaeʼ ku yaʼaliktoʼon: «Jach uʼuy a wuʼuyeʼex baʼax kin waʼalik, jaanteʼex baʼax maʼalob, naʼajkúuntabaʼex yéetel kiʼikiʼ janaloʼob» (Isa. 55:1, 2). Toʼoneʼ táan k-kanik k-pʼekt le baʼaxoʼob u pʼekmaj Jéeobaoʼ (Sal. 97:10). Tsʼoʼoleʼ táan k-invitartik u maasil utiaʼal ka yanaktiʼob le jaajil naʼatoʼ. Beyoʼon jeʼex le x-meyajoʼob yanoʼob «teʼ kaʼanal lugaroʼob» táan u yawtikoʼob: «Jeʼel máaxak maʼ jach yaan u naʼateʼ taalak wayeʼ». Toʼon yéetel le máaxoʼob kʼamik le invitaciónoʼ k-kʼamik yaʼab utsiloʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ bey xan teʼ kʼiinoʼob kun taaloʼoboʼ. Wa ku seguer k-xíimbal «tu bejil le naʼatoʼ» yaan k-kuxtal utiaʼal mantatsʼ (Pro. 9:3, 4, 6).

19. Jeʼex u yaʼalik Eclesiastés 12:13 yéetel 14, ¿baʼax unaj k-beetik? (Ilawil le cuadro « Utsiloʼob ku taasik u respetartaʼal Jéeoba»).

¹⁹ (Xok Eclesiastés 12:13, 14). Kex jach yaʼab baʼaloʼob kʼaastak ku beetaʼal teʼ tu tsʼook kʼiinoʼobaʼ toʼoneʼ k-respetartik Jéeoba. Beyoʼ k-kanáantik k-puksiʼikʼal, k-pʼáatal limpioil tu táan Jéeoba yéetel k-maas náatsʼal tu yiknal. Como jach k-yaabiltmaj Jéeoba yéetel k-respetartikeʼ k-invitartik u maasil máakoʼob utiaʼal ka u kaxtoʼob le naʼat ku taal tiʼ Jéeobaoʼ yéetel ka u jóoʼsoʼob u yutsil.