1, 2. 1) ¿Tuʼux yaan Pablo le ka tu tsʼíibtaj le carta tiʼ le éfesoiloʼoboʼ, yéetel baʼaxten tu tsʼíibtaj? 2) ¿Baʼax preguntailoʼob ken k-núuke?

 PABLOEʼ taak kaʼach u líiʼsik u yóol le sukuʼunoʼob le kʼalaʼan kaʼach tu kaajil Romaoʼ. Chéen baʼaleʼ como maʼ tu páajtal u bin u xíimbaltoʼobeʼ tu tsʼíibtaj cartaʼob tiʼob. Junpʼéel tiʼ le cartaʼob tu tsʼíibtaj tiʼ le éfesoiloʼoboʼ tu tsʼíibtaj kex teʼ año 60 wa 61 (Efe. 1:1; 4:1).

² Kex diez años antes tiʼ lelaʼ Pabloeʼ tu máansaj yaʼab tiempo táan u kʼaʼaytaj yéetel táan u kaʼansaj tu kaajil Éfeso (Hech. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21). Letiʼeʼ tumen jach u yaabiltmaj le sukuʼunoʼoboʼ taak kaʼach u yáantkoʼob utiaʼal u chúukpajal u yóoloʼob u meyajtoʼob Jéeoba. Chéen baʼaleʼ, ¿baʼaxten tu chʼaʼchiʼitaj teʼ carta le éeʼjochʼeʼenil yéetel le sáasiloʼ? ¿Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le consejo tu tsʼáaj tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ? Koʼoneʼex ilik u núukil le preguntaʼobaʼ.

KAʼACHEʼ ÉEʼJOCHʼEʼEN, BEORAAʼ SÁASIL

3. ¿Baʼax meyajnaj tiʼ Pablo utiaʼal u tsolik le nojoch kʼeex tu beetaj le éfesoiloʼob ichil u kuxtaloʼoboʼ?

³ Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le sukuʼunoʼob yaan Éfesooʼ: «Kaʼacheʼ ka máaneʼex ich éeʼjochʼeʼenil, chéen baʼaleʼ beoraaʼ táan a máaneʼex ich sáasilil» (Efe. 5:8). Utiaʼal u tsolik le nojoch kʼeex tu beetaj ichil u kuxtal le éfesoiloʼoboʼ Pabloeʼ tʼaanaj tiʼ le sáasil yéetel tiʼ le éeʼjochʼeʼeniloʼ. Chéen baʼaleʼ táanileʼ yaan k-ilik baʼaxten tu yaʼalajtiʼob: «Kaʼacheʼ ka máaneʼex ich éeʼjochʼeʼenil».

4. ¿Baʼaxten k-aʼalik tiaʼan kaʼach ich éeʼjochʼeʼenil le éfesoiloʼoboʼ?

 ⁴ Tiaʼanoʼob kaʼach ich éeʼjochʼeʼenil yoʼolal le baʼaxoʼob ku adorarkoʼoboʼ. Le éfesoiloʼoboʼ táanil tiʼ u kankoʼob u jaajil yéetel u beetkubaʼob cristianoileʼ jach yaʼab baʼaloʼob maʼ jaajtak ku creerkoʼobiʼ yéetel jach saajkoʼob ka beetaʼaktiʼob loob. Le kaajoʼ jach kʼaj óolaʼan kaʼach yoʼolal u templo le diosa Ártemisoʼ, teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ le temploaʼ táakaʼan kaʼach ichil le siete baʼaloʼob maas jatsʼutstak yaan teʼ yóokʼol kaabaʼ. Le máakoʼoboʼ suuk kaʼach u bin u adorartoʼob imagenoʼobiʼ. Yaʼab taakʼin ku náajaltik kaʼach le máakoʼob ikil u fabricarkoʼob bey xan ikil u konkoʼob mejen temploʼob bey adornoʼobeʼ (Hech. 19:​23-27). Tsʼoʼoleʼ u kajnáaliloʼob le kaajoʼ jach kʼaj óoltaʼaboʼob ikil u beetik u j-meeniloʼob (Hech. 19:19).

5. Yoʼolal bix kuxlikoʼobeʼ, ¿baʼaxten k-aʼalik tiaʼan kaʼach le éfesoiloʼob ich éeʼjochʼeʼeniloʼ?

⁵ Tiaʼanoʼob kaʼach ich éeʼjochʼeʼenil yoʼolal bix u kuxtaloʼobeʼ. Le éfesoiloʼoboʼ jach minaʼan kaʼach u suʼtaloʼob. Le baʼaxoʼob ku chaʼantaʼal teʼ teatro yéetel le fiestaʼob ku beetik le religiónoʼoboʼ mantatsʼ yaan u yil yéetel sexo (Efe. 5:3). Óoliʼ tuláakal le máakoʼoboʼ «tsʼoʼok u pʼáatal jach junpuliʼ maʼ u yojloʼob baʼax uts yéetel baʼax kʼaasiʼ». Le tʼaanoʼob meyajnaj teʼ tekstoaʼ ku meyaj kaʼach utiaʼal u yúuchul tʼaan tiʼ juntúul máak kex táan u beetaʼaltiʼ loobeʼ maʼ yaj u yuʼubikiʼ (Efe. 4:​17-19). Antes kaʼach u kʼaj óoltikoʼob Jéeobaeʼ le éfesoiloʼoboʼ maʼ tu chiʼichnaktal u concienciaʼob yoʼolal le baʼaloʼob kʼaastak ku beetkoʼoboʼ tumen ku tuklikoʼobeʼ maʼ ken u kʼuboʼob cuenta tiʼ Dios. Tsʼoʼoleʼ como maʼ u yojloʼob ‹baʼax uts yéetel baʼax kʼaaseʼ› Pabloeʼ tu yaʼaleʼ «u tuukuloʼobeʼ tiaʼan ich éeʼjochʼeʼenileʼ» yéetel «náachchajaʼanoʼob tiʼ le kuxtal ku tsʼáaik Diosoʼ».

6. ¿Baʼaxten apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le éfesoiloʼob beoraaʼ táan u máanoʼob «ich sáasilil»?

⁶ Chéen baʼaleʼ jujuntúul éfesoiloʼobeʼ xuʼul u beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastak. Le oʼolal Pabloeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Beoraaʼ táan a máaneʼex ich sáasilil tumen u tiaʼaleʼex Yuumtsil» (Efe.  5:8). Letiʼobeʼ káaj u kuxtaloʼob jeʼex u yaʼalik u Tʼaan Dioseʼ, lelaʼ bey junpʼéel sáasil ku julik kaʼach le bej tuʼux ku máanoʼoboʼ (Sal. 119:105). Xuʼul u beetkoʼob le baʼaloʼob ku kaʼansaʼaltiʼob tumen le maʼ jaajil religiónoʼoboʼ yéetel xuʼul u biskoʼob junpʼéel kʼaakʼas kuxtal. Letiʼobeʼ káaj u beetkoʼob baʼax uts tu tʼaan Dios yéetel káaj xan u adorarkoʼob chéen letiʼ (Efe. 5:1).

7. ¿Baʼaxten k-aʼalik beyoʼon kaʼach jeʼex le éfesoiloʼoboʼ?

⁷ Toʼon xaneʼ antes k-kanik u jaajileʼ tiaʼanoʼon kaʼach ich éeʼjochʼeʼenileʼ. Yaneʼ ku táakpajal kaʼach tiʼ le fiestaʼob ku beetik le religiónoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajiloʼ yéetel yaneʼ ku bisik kaʼach junpʼéel kʼaakʼas kuxtal. Chéen baʼaleʼ le ka t-kʼaj óoltaj Jéeobaeʼ t-kʼexaj bix k-kuxtal, yéetel káaj k-ilik le baʼax maʼalob yéetel le baʼax kʼaas jeʼex u yilik letiʼoʼ. Lelaʼ jach ku taasiktoʼon utsil (Isa. 48:17). Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Seguernak a máaneʼex bey u paalaleʼex le sáasiloʼ». Lelaʼ maʼ chéen chʼaʼabil u beetaʼaliʼ tumen maʼ fácil u náachtal máak tiʼ le baʼaloʼob kʼaastakoʼ. Koʼoneʼex ilik baʼax jeʼel u yáantkoʼoneʼ.

UNAJ K-NÁACHTAL TIʼ LE ÉEʼJOCHʼEʼENILOʼ

8. Jeʼex u yaʼalik Efesios 5:​3-5, ¿tiʼ baʼaxoʼob kaʼach kʼaʼabéet u náachtal le éfesoiloʼoboʼ?

⁸ (Xok Efesios 5:​3-5). Utiaʼal u náachtal le éfesoiloʼob tiʼ le éeʼjochʼeʼeniloʼ tu yilaj u náachtaloʼob tiʼ le baʼaxoʼob u pʼekmaj Jéeobaoʼ. Ichil lelaʼ táakaʼan le núupkʼebanoʼ bey xan le kʼaakʼas tʼaanoʼ. Pabloeʼ tu kʼaʼajsajtiʼobeʼ wa u kʼáat ‹u tiaʼalintoʼob u Reino Cristo yéetel Dioseʼ› kʼaʼabéet u evitarkoʼob tuláakal le baʼaloʼobaʼ.

9. ¿Baʼaxten unaj k-náachtal tiʼ jeʼel baʼalak jeʼel u beetik k-lúubul tiʼ núupkʼebaneʼ?

⁹ Toʼon xaneʼ kʼaʼabéet k-ilik k-náachtal tiʼ le «baʼaloʼob minaʼan u biilaloʼob ku taal tiʼ le éeʼjochʼeʼeniloʼ» (Efe. 5:11). Tsʼoʼok u yilaʼaleʼ le máax maʼ tu xuʼulul u chaʼantik, u yuʼubik wa u tsikbal tiʼ baʼaloʼob yaan yil yéetel núupkʼebaneʼ maas séeb u lúubul tiʼ junpʼéel kʼeban beyoʼ (Gén. 3:6; Sant. 1:​14, 15). Por ejemploeʼ tiʼ junpʼéel luʼumileʼ yaʼab sukuʼunoʼobeʼ tu beetoʼob junpʼéel grupo tiʼ junpʼéel red social utiaʼal u túuxtikoʼob mensajes. Ka káajeʼ ku tsikbaloʼob tiʼ baʼaloʼob yaan yil yéetel Dios, pero jujunpʼíitil ka kʼaschaj yokil, tumen ka tsʼoʼokeʼ chéen tiʼ sexo ku tsikbaloʼob. Ka máan kʼiineʼ yaan tiʼ letiʼobeʼ tu yaʼaloʼobeʼ yoʼolal le baʼaloʼob kʼaastak ku tsikbaltikoʼoboʼ lúuboʼob tiʼ núupkʼeban.

10. ¿Baʼax u kʼáat Satanás ka k-tukle? (Efesios 5:6).

¹⁰ Junpʼéel baʼax suuk u beetik Satanáseʼ letiʼe u confundirtik máak utiaʼal maʼ u kanik u kʼaj óolt baʼax uts yéetel baʼax kʼaasoʼ (2 Ped. 2:19). Le beetik u máakiloʼob le yóokʼol kaabaʼ u kʼáatoʼob ka k-creerteʼ maʼ kʼaas u núupkʼebantal máakiʼ (Isa. 5:20; 2 Cor. 4:4). Le películaʼob, le programaʼob tiʼ televisión bey xan le sitioʼob tiʼ Internetoʼ ku yeʼeskoʼobeʼ maʼ kʼaas u beetik máak le baʼaloʼob ku bin tu contra Diosoʼ. Le Kʼaasilbaʼaloʼ u kʼáat ka k-tukleʼ le bix kuxlik le máakoʼoboʼ maʼ kʼaasiʼ, baʼaxeʼ jatsʼuts, hasta ku taasik kiʼimak óolal tiʼ máak (xok Efesios 5:6).

11. U experiencia Angelaeʼ, ¿bix u yeʼesik jach kʼaʼabéet k-chʼaʼik en cuenta le baʼax ku yaʼalik Efesios 5:7? (Ilawil xan le fotoʼoboʼ).

¹¹ Satanáseʼ u kʼáat ka k-bisba yéetel máaxoʼob ku beetkoʼob baʼaloʼob ku bin tu contra Jéeoba. Le oʼolal apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le éfesoiloʼob maʼ u biskubaʼob yéetel máaxoʼob ku beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastakoʼ, tu yaʼalajtiʼob: «Maʼ a beetkeʼex jeʼex u beetkoʼoboʼ» (Efe. 5:7). Maas jach kʼaʼabéet k-kanáantikba teʼ kʼiinoʼobaʼ tumen bejlaʼeʼ maʼ tsaaj a wilik a wéet máakil utiaʼal a tsikbal tu yéeteliʼ, baʼaxeʼ  jeʼel xan u páajtal a tsikbal tu yéeteloʼob teʼ redes socialesoʼ. Angela, a juntúul kiik kajaʼan Asiaeʼ, ku yaʼalik bix tu tsʼáajil cuenta jach peligroso le redes socialesoʼ. Ku yaʼalik: «Jujunpʼíitil kʼaschajik in tuukul, tin tsʼáaj cuentaeʼ maʼ kʼaas in wilik in biskinba yéetel máaxoʼob maʼ tu beetkoʼob baʼax ku yaʼalik Diosiʼ. Káaj tak in tuklikeʼ maʼ kʼaas ka in bis junpʼéel kuxtal ku bin tu contra baʼax ku yaʼalik Jéeobaiʼ». U maʼalobileʼ áantaʼab Angela tumen le ancianoʼob utiaʼal ka u kʼex u tuukuloʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Bejlaʼeʼ kin chʼíikil tuukul tiʼ baʼaxoʼob yaan yil yéetel Dios, maʼ tiʼ redes socialesiʼ».

12. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal k-beetik baʼax ku yaʼalik Jéeobaeʼ?

¹² Kex ka u sen aʼal le máakoʼob maʼ kʼaas le núupkʼebanoʼ, maʼ unaj k-chaʼik k-tuʼusliʼ (Efe. 4:​19, 20). Tukle: «¿Kin wilik wa maʼ in jach biskinba yéetel in wéet xookoʼob, in wéet meyajoʼob bey xan yéetel uláakʼ máakoʼob maʼ tu respetarkoʼob baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ? ¿Kin wilik wa maʼ in chʼaʼik saajkil in defendert baʼax ku yaʼalik le Biblia kex ka u yaʼal u maasil jach kin píitmáan?». Tsʼoʼoleʼ 2 Timoteo 2:​20-22, ku yaʼalikeʼ kʼaʼabéet k-kanáantik máax yéetel k-bisikba tak ichil le múuchʼuliloʼ, tumen maʼ tuláakal máak ken u yáantoʼon utiaʼal ka chúukpajak k-óol k-meyaj Jéeobaiʼ.

«SEGUERNAK A MÁANEʼEX BEY U PAALALEʼEX LE SÁASILOʼ»

13. ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal u máan máak bey u paalaloʼob «le sáasiloʼ»? (Efesios 5:​7-9).

¹³ Ka tsʼoʼok u yaʼalik Pablo tiʼ le sukuʼunoʼob éfesoiloʼob ka náachchajkoʼob tiʼ le éeʼjochʼeʼeniloʼ, tu yaʼalajtiʼob: «Seguernak a máaneʼex bey u paalaleʼex le sáasiloʼ» (xok Efesios 5:​7-9). Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ tiʼ tuláakal súutukil kʼaʼabéet k-eʼesik táan k-meyajtik Jéeoba. Utiaʼal leloʼ kʼaʼabéet k-xakʼalxoktik le Bibliaoʼ bey xan u maasil publicaciónoʼoboʼ. Le kéen k-beeteʼ kʼaʼabéet k-jach ilik baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le baʼaxoʼob tu beetaj yéetel tu kaʼansaj Jesús ‹u sáasilil yóokʼol kaaboʼ› (Juan 8:12; Pro. 6:23).

14. ¿Bix u yáantkoʼon le espíritu santooʼ?

¹⁴ ¿Baʼaxten kʼaʼabéettoʼon u yáantaj le  espíritu santo utiaʼal u seguer k-xíimbal bey u paalaloʼon «le sáasiloʼ»? Tumen maʼ chéen chʼaʼabil u pʼáatal máak limpioil tu táan Dios teʼ kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ (1 Tes. 4:​3-5, 7, 8). Yaʼab tiʼ le baʼaxoʼob ku tuklik le máakoʼoboʼ ku bin tu contra baʼax ku yaʼalik Dios. Le oʼolal kʼaʼabéettoʼon u yáantaj le espíritu santo utiaʼal maʼ k-tuukul jeʼex letiʼobeʼ, tsʼoʼoleʼ ku yáantkoʼon xan utiaʼal ka k-eʼes utsil tiʼ tuláakal baʼal, ka k-beet baʼax toj yéetel ka kuxlakoʼon «jeʼex u yaʼalik u jaajiloʼ» (Efesios 5:9).

15. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal ka u tsʼáatoʼon Jéeoba u espíritu santo? (Efesios 5:​19, 20).

¹⁵ Jéeobaeʼ tu yaʼaleʼ «jeʼel u tsʼáaik espíritu santo tiʼ le máaxoʼob kʼáatiktiʼoʼ», utiaʼal leloʼ kʼaʼabéet k-kʼáatiktiʼ ich oración (Luc. 11:13). Uláakʼ bix jeʼel u tsʼáaiktoʼon u espíritu santoeʼ letiʼe kéen k-alabart teʼ reuniónoʼob junmúuchʼ yéetel le sukuʼunoʼoboʼ (xok Efesios 5:​19, 20). Le espíritu santooʼ jach yaan u yáantkoʼon utiaʼal ka kuxlakoʼon jeʼex uts tu tʼaan Jéeobaeʼ.

16. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-chʼaʼ maʼalob decisiónoʼobeʼ? (Efesios 5:​10, 17).

¹⁶ Kʼaʼabéet k-jach ilik «baʼax u kʼáat Jéeoba» antes tiʼ k-chʼaʼik junpʼéel decisión jach importante (xok Efesios 5:​10, 17). Wa k-kaxtik teʼ Biblia baʼax tekstoiloʼob jeʼel u yáantkoʼoneʼ k-eʼesikeʼ k-chʼaʼik en cuenta baʼax ku tuklik Jéeoba yoʼolal le baʼax ken k-beetoʼ. Wa mantatsʼ k-beetik beyoʼ yaan k-chʼaʼik maʼalob decisiónoʼob.

17. ¿Bix jeʼel u meyajtoʼon maʼalob k-tiempoeʼ? (Efesios 5:​15, 16; ilawil xan le dibujooʼ).

¹⁷ Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le sukuʼunoʼob éfesoiloʼoboʼ ka meyajnaktiʼob maʼalob u tiempoʼob (xok Efesios 5:​15, 16). «Le Kʼaasilbaʼaloʼ» jach u kʼáat ka chʼíikikoʼon k-beet uláakʼ baʼaloʼob utiaʼal maʼ u yantaltoʼon tiempo k-meyajtik Jéeoba (1 Juan 5:19). U jaajileʼ jach séeb jeʼel u chʼíikil máak u kaxt taakʼineʼ, u xook yéetel u meyaj tu lugar u kaxtik bix jeʼel u maas meyajtik Jéeobaeʼ. Wa bey u yúuchultoʼonoʼ u kʼáat u yaʼaleʼ táan u káajal k-tuukul  jeʼex u máakiloʼob le yóokʼol kaabaʼ. U jaajileʼ yaan jujunpʼéel tiʼ le baʼaloʼob ku beetaʼaloʼ maʼ kʼaasiʼ pero maʼ unaj k-tsʼáaikoʼob táanil ichil k-kuxtaliʼ. Utiaʼal u seguer k-máan bey u paalaloʼon «le sáasiloʼ» kʼaʼabéet u meyajtoʼon tubeel k-tiempo. Leloʼ u kʼáat u yaʼaleʼ kʼaʼabéet k-tsʼáaik táanil k-meyajtik Dios.

18. ¿Baʼax tu beetaj Donald utiaʼal u meyajtiʼ maʼalob u tiempo?

¹⁸ Ilawil bix jeʼel a maas meyajtik Jéeobaeʼ. Donald, juntúul sukuʼun kajaʼan Sudáfricaeʼ bey tu beetiloʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tin xakʼaltaj bix táan in kuxtal, ka túun tin kʼáataj tiʼ Jéeoba ka u yáanten utiaʼal ka in maas meyajte. Tin waʼalajtiʼ ka u yáanten in kaxt junpʼéel meyaj jeʼel u beetik u yantalten tiempo utiaʼal in maas kʼaʼaytajeʼ. Yéetel u yáantajeʼ tin kaxtaj le meyajoʼ. Yoʼolal leloʼ teen yéetel in wataneʼ páajchaj k-beetik k-precursoril».

19. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal u seguer k-máan bey u paalaloʼon «le sáasiloʼ»?

¹⁹ Le carta tu túuxtaj Pablo tiʼ le sukuʼunoʼob éfesoiloʼoboʼ jach tu yáantoʼob utiaʼal ka chúukpajak u yóoloʼob yéetel jeʼel xan u yáantkoʼoneʼ. Jeʼex k-ilkoʼ ku yáantkoʼon utiaʼal ka k-yéey tubeel tiʼ baʼax ken k-náays k-óol bey xan máax yéetel ken k-bisba. Tsʼoʼoleʼ ku animarkoʼon xan utiaʼal ka k-xakʼalxokt le Bibliaoʼ bey xan utiaʼal ka u nuʼukt k-kuxtal. Tsʼoʼoleʼ ku kʼaʼajsiktoʼon xaneʼ le espíritu santooʼ jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal ka k-eʼes jatsʼuts modoseʼ. Wa k-beetik le baʼax tu yaʼalaj Pablooʼ yaan k-chʼaʼik decisiónoʼob jeʼel u kiʼimakkúuntik u yóol Jéeobaeʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼ ken k-máan ich éeʼjochʼeʼenil jeʼex u máakiloʼob le yóokʼol kaabaʼ, baʼaxeʼ ¡yaan u seguer k-máan ich sáasilil!