1. ¿Baʼaxten maʼ chéen chʼaʼabil k-uʼuyik tʼaaniʼ?

 ¿ISTIKYAJ wa a wuʼuyik tʼaan? Tiʼ rey Davideʼ bey xan úuchikoʼ, le oʼolal tu kʼáataj tiʼ Dios: «Beet in tsʼíiboltik in wuʼuyik a tʼaan» (Sal. 51:12). Kex David u yaabiltmaj kaʼach Jéeobaeʼ yaan kʼiineʼ maʼ chéen chʼaʼabil tu yuʼubil u tʼaaniʼ. Teʼ kʼiinoʼobaʼ yaan kʼiineʼ bey xan u yúuchultoʼonoʼ. ¿Baʼaxten? Yáaxeʼ tumen kʼebanoʼon le oʼolal maʼ chéen chʼaʼabil k-uʼuyik tʼaaniʼ. U kaʼapʼéeleʼ tumen Satanáseʼ táan u yilik u kʼaskúuntik k-tuukul utiaʼal maʼ k-uʼuyik tʼaan jeʼex tu beetil letiʼoʼ (2 Cor. 11:3). U yóoxpʼéeleʼ tumen le máakoʼob yanoʼob way yóokʼol kaabeʼ jach maʼ uts tu tʼaan u yuʼubikoʼob tʼaaniʼ (Efe. 2:2). Le oʼolal kʼaʼabéet k-tsʼáaik k-óol utiaʼal k-uʼuyik tʼaan yéetel maʼ k-chaʼik u kʼaskúuntik k-tuukul Satanás yéetel le yóokʼol kaabaʼ. Tsʼoʼoleʼ kʼaʼabéet xan k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-uʼuyik u tʼaan Jéeoba bey xan le máaxoʼob tsʼaʼan autoridad tiʼoboʼ.

2. ¿Bix juntúul máak «séeb u yuʼubik tʼaan»? (Santiago 3:17).

² (Xok Santiago 3:17). Santiagoeʼ tu yaʼaleʼ le máax yaan u naʼatoʼ «séeb u yuʼubik tʼaan». ¿Bix juntúul máak séeb u yuʼubik tʼaan? Le máaxoʼob beyoʼ ku yuʼubikoʼob u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼan autoridad tiʼob tumen Jéeobaoʼ. Pero Jéeobaeʼ maʼ u kʼáat ka k-uʼuy u tʼaan le máaxoʼob ku yaʼalikoʼob ka k-beet baʼaloʼob ku bin tu contra le Bibliaoʼ (Hech. 4:​18-20).

3. ¿Baʼaxten kʼaʼanaʼan u yilik Jéeoba ka k-uʼuy u tʼaan le máaxoʼob yaan autoridad tiʼoboʼ?

³ Maʼ xaaneʼ chéen chʼaʼabil k-uʼuyik u tʼaan Jéeoba tumen k-ojel maʼalob tuláakal baʼax ku yaʼalik (Sal. 19:7). Pero maʼ chéen chʼaʼabil k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼan autoridad tiʼoboʼ tumen k-ojel chéen j-kʼeban máakoʼob. Kex beyoʼ Jéeobaeʼ u tsʼaamaj autoridad tiʼ le taatatsiloʼoboʼ, tiʼ le autoridadoʼoboʼ yéetel tiʼ le ancianoʼoboʼ (Pro. 6:20; 1 Tes. 5:12; 1 Ped. 2:​13, 14). Unaj k-kʼaʼajsikeʼ le kéen k-uʼuy u tʼaan le máakoʼobaʼ, táan xan k-uʼuyik u tʼaan Jéeoba. Koʼox ilik baʼax jeʼel u páajtal k-beetik utiaʼal k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob tsʼaʼan autoridad  tiʼob tak teʼ súutukil maʼ chéen chʼaʼabil k-beetik baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ.

4. ¿Baʼaxten yaʼab paalaloʼobeʼ maʼ tu yuʼubik u tʼaan u papáʼob?

⁴ Yaʼab tiʼ u yéet xook le táankelmoʼob ku meyajtikoʼob Jéeobaoʼ maʼatech ‹u yuʼubikoʼob u tʼaan u taataʼob› (2 Tim. 3:​1, 2). ¿Baʼaxten beyoʼoboʼ? Tumen ku tuklikoʼobeʼ le baʼax ku yaʼalaʼaltiʼob ka u beetoʼoboʼ mix u papáʼob beetik. Uláakʼoʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ u papáʼobeʼ jach estrictoʼob, le consejoʼob ku tsʼáaikoʼoboʼ maʼ tu yáantajoʼob wa tsʼoʼok u máan de modail. ¿Bey wa a wuʼuyikabaoʼ? Yaʼab táankelmoʼobeʼ jach difícil u yilkoʼob le baʼax ku yaʼalik Jéeobaaʼ: «Uʼuyeʼex u tʼaan a taataʼex jeʼex u yaʼalik Yuumtsileʼ, tumen lelaʼ toj tu táan Dios» (Efe. 6:1). ¿Baʼax jeʼel u yáantkech a wuʼuy u tʼaan a papáʼobeʼ?

5. Jeʼex u yeʼesik Lucas 2:​46-52, ¿baʼaxten k-aʼalikeʼ u ejemplo Jesúseʼ jach jeʼel u yáantik le paalaloʼob u yuʼuboʼob tʼaanoʼ?

⁵ Jach jeʼel u yáantkech u ejemplo Jesús utiaʼal a wuʼuyik tʼaaneʼ (1 Ped. 2:​21-24). Letiʼeʼ perfecto kaʼachi, pero u papáʼobeʼ maʼatech. Kex beyoʼ letiʼeʼ tu respetartoʼob kex yaan hora maʼ maʼalob baʼax ku beetkoʼobiʼ (Éxo. 20:12). Koʼox ilik baʼax úuch le yaan 12 años tiʼ Jesúsoʼ (xok Lucas 2:​46-52). Letiʼ yéetel u papáʼobeʼ binoʼob Jerusalén utiaʼal u fiestail le Pascuaoʼ. Le táan u suutoʼoboʼ José yéetel Maríaeʼ maʼ tu tsʼáajoʼob cuenta wa minaʼan Jesús yéeteloʼobiʼ. Letiʼobeʼ kʼaʼabéet kaʼach u yilkoʼob wa chúukaʼan u paalaloʼob antes u lukʼloʼob, pero maʼ tu beetoʼobiʼ. Le ka tu yiloʼob tuʼux yaan Jesúseʼ, Maríaeʼ tu kʼeyaj, tu yaʼalajtiʼ: «¿Maʼ wa ta wilik teen yéetel a papáeʼ [ . . . ] táan k-sen tuklik tuʼux tsʼoʼokech?». Jesúseʼ jeʼel kaʼach u yaʼalik maʼ u culpa le baʼax úuchoʼ, u culpa letiʼob. Pero maʼ tu beetiʼ, baʼaxeʼ tu núukaj yéetel respeto le baʼax tu yaʼaloʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ José yéetel Maríaeʼ maʼ tu naʼatoʼobiʼ, kex beyoʼ Jesúseʼ «seguernaj u yuʼubik u tʼaan u taataʼob».

6, 7. ¿Baʼax jeʼel u yáantik le táankelem paalaloʼob utiaʼal u yuʼubik u tʼaan u papáʼoboʼ?

⁶ Táankelem paal, maʼ xaaneʼ jeʼel u difíciltal a beetik baʼax ku yaʼalik a papáʼob le kéen a wil u beetkoʼob junpʼéel baʼal maʼ maʼalobiʼ bey xan wa ka wuʼuyik maʼ tu naʼatkoʼob bix a wuʼuyikaba. ¿Baʼax jeʼel u yáantkecheʼ? Letiʼe ka a chʼaʼ en cuenta bix u yuʼubikuba Jéeobaoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ «jach uts tu tʼaan» ka a wuʼuy u tʼaan a papáʼob (Col. 3:20). Kex yaan hora ka wuʼuyik jach estricto a papáʼob bey xan wa maʼ tu naʼatkechoʼobeʼ, uʼuy u tʼaanoʼob. Wa ka beetkeʼ jach yaan a kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba.

⁷ Uláakʼ baʼax jeʼel u yáantkecheʼ letiʼe a chʼaʼik en cuenta bix u yuʼubikuba a papáʼoboʼ. Le kéen a wuʼuy u tʼaanoʼobeʼ ka kiʼimakkúuntik u yóoloʼob yéetel ku maas confiaroʼob tiʼ teech (Pro. 23:​22-25). Tsʼoʼoleʼ yaan a maas biskaba tu yéeteloʼob. Alexandre, juntúul sukuʼun kajaʼan Bélgicaeʼ, ku yaʼalik: «Le ka káaj in maas obedecertik in papáʼobeʼ, káaj in maas biskinba tu yéeteloʼob yéetel maas kiʼimakchaj k-óol». b Kʼaʼabéet xan a chʼaʼik en cuentaeʼ wa ka wuʼuyik tʼaan beoraaʼ yaan u bintech maʼalobil. Paulo, juntúul xiʼipal kajaʼan Brasileʼ, ku yaʼalik: «In wuʼuyik u tʼaan in papáʼobeʼ tsʼoʼok u yáantken utiaʼal in wuʼuyik u tʼaan Jéeoba bey xan le máaxoʼob yaan autoridad tiʼoboʼ». Le Bibliaoʼ ku yaʼalik baʼaxten kʼaʼabéet a wuʼuyik u tʼaan a papáʼob, ku yaʼalik: «Utiaʼal ka xiʼiktech utsil yéetel utiaʼal ka kuxlakech yaʼabkach kʼiinoʼob way luʼumeʼ» (Efe. 6:​2, 3).

8. ¿Baʼaxten yaʼab táankelmoʼobeʼ ku yuʼubik u tʼaan u papáʼob?

 ⁸ Yaʼab táankelmoʼobeʼ tsʼoʼok u tsʼáaikoʼob cuentaeʼ maas ku bintiʼob maʼalobil wa ku beetkoʼob baʼax ku yaʼalaʼaltiʼob tumen u papáʼob. Luiza, juntúul x-chʼúupal kajaʼan Brasileʼ, ku yaʼalikeʼ tu káajbaleʼ maʼ tu naʼatik baʼaxten u papáʼobeʼ maʼ tu chaʼikoʼob ka yanak u celular. Tumen ku yilik kaʼacheʼ le u maasil paalaloʼoboʼ yaan u tiaʼaloʼobiʼ. Pero ka máan kʼiineʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ táan u kanáantaʼal. Letiʼeʼ tu yaʼaleʼ tuláakal le consejoʼob ku tsʼaʼabaltiʼ tumen u papáʼoboʼ utiaʼal u yutsil, maʼ tumen kʼasaʼanoʼobiʼ. Elizabeth, juntúul x-chʼúupal kajaʼan Estados Unidoseʼ, ku yaʼalikeʼ yaan kʼiineʼ jach istikyaj u yuʼubik tʼaan. Letiʼeʼ ku yaʼalik baʼax áantik: «Wa maʼ tin naʼatik baʼaxten ku yaʼalaʼalten wa baʼax tumen in papáʼobeʼ kin tuukul tiʼ bix tsʼoʼok u yáantken le consejoʼob ku tsʼáaikoʼobtenoʼ». Monica, juntúul x-chʼúupal kajaʼan Armeniaeʼ, ku yaʼalikeʼ maas maʼalob u bintiʼ le kéen u yuʼub u tʼaan u papáʼob.

9. Yaʼab máakeʼ, ¿bix u yilkoʼob le baʼax ku kʼáatik le autoridadoʼoboʼ?

⁹ U maas yaʼabil tiʼ le máakoʼoboʼ u yojloʼob kʼaʼabéet le autoridadoʼoboʼ yéetel ku yaʼalikoʼobeʼ kʼaʼabéet u beetaʼal wa jaypʼéel tiʼ le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼoboʼ (Rom. 13:1). Chéen baʼaleʼ le kéen u yiloʼob jach yaʼab baʼax ku kʼáatik le autoridadoʼoboʼ, maʼ tu beetkoʼob. Por ejemploeʼ koʼox ilik baʼax ku yúuchul yéetel le impuestoʼoboʼ. Tiʼ junpʼéel encuesta beetaʼab tiʼ junpʼéel u luʼumil Europaeʼ tu yeʼeseʼ tiʼ cada cuatro máakoʼobeʼ juntúuleʼ ku tuklikeʼ «wa jach yaʼab impuesto ku kʼáataʼaleʼ, maʼ unaj u boʼotik máakiʼ». Le beetik le máakoʼob kajaʼanoʼob teʼ luʼum jeʼeloʼ maʼ tu boʼotkoʼob tuláakal le impuestoʼob ku kʼáatik le gobiernooʼ.

10. ¿Baʼaxten k-beetik le baʼax ku yaʼalik le gobierno kex yaan hora ku difíciltaltoʼonoʼ?

¹⁰ Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ u gobierno wíinikeʼ tiaʼan yáanal u páajtalil le Kʼaasilbaʼaloʼ, ku beetik u muʼyaj máak yéetel maʼ tu xáantaleʼ yaan u láaj xuʼulsaʼaloʼob (Sal. 110:​5, 6; Ecl. 8:9; Luc. 4:​5, 6). Tsʼoʼoleʼ ku yaʼalik xaneʼ «le máax ku tsʼáaikuba tu contra le autoridadoʼoboʼ ku tsʼáaikuba xan tu contra baʼax aʼalaʼan tumen Dios». Teʼ kʼiinoʼobaʼ Dioseʼ ku chaʼik ka yanak le gobiernoʼobaʼ utiaʼal u yáantkoʼob wíinik. Le oʼolal ku páaʼtik ka k-respetartoʼob, ka k-boʼot impuestoʼob yéetel ka k-beet baʼax ku yaʼalikoʼob. Beyoʼ yaan k-tsʼáaik tiʼ tuláakal máak le baʼax unajoʼ (Rom. 13:​1-7). U jaajileʼ yaan kʼiineʼ jeʼel u difíciltal k-beetik baʼax ku yaʼalik le gobiernoʼoboʼ tumen yaan horaeʼ maʼ tu convenirtoʼon le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ wa jach koʼoj baʼax ku kʼáatkoʼob. Pero kex beyoʼ k-beetik le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ tumen k-kʼáat lúubul utsil tiʼ Jéeoba. Chéen baʼaleʼ wa ku kʼáatkoʼob junpʼéel baʼal ku bin tu contra baʼax ku yaʼalik Dioseʼ maʼ t-beetik (Hech. 5:29).

11, 12. Jeʼex u yaʼalik Lucas 2:​1-6, ¿baʼax tu beetaj José yéetel María utiaʼal u yuʼubikoʼob u tʼaan le emperadoroʼ, yéetel bix biniktiʼob? (Ilawil xan le fotoʼoboʼ).

 ¹¹ Jach yaʼab baʼax jeʼel k-kanik tiʼ José yéetel Maríaeʼ. Letiʼobeʼ mantatsʼ tu yuʼuboʼob u tʼaan le autoridadoʼob tak teʼ súutukiloʼob maʼ chéen chʼaʼabil úuchik u beetkoʼoboʼ (xok Lucas 2:​1-6). Por ejemploeʼ teʼ kʼiinoʼob kex nueve meses embarazadail Maríaoʼ tu yeʼesoʼob wa jach tu jaajil ku yuʼubikoʼob tʼaan. Le emperador César Augustooʼ tu yaʼalaj ka beetaʼak junpʼéel censo. Le oʼolal José yéetel Maríaeʼ yanchaj u viajaroʼob 150 kilómetros ich montañaʼob utiaʼal u kʼuchloʼob Belén. Maʼ chéen chʼaʼabil wal tu beetiloʼob le viajeoʼ, maases utiaʼal María tumen jach taʼaytak u síijil le chaambaloʼ. Maʼ xaaneʼ tu tukloʼob: «¿Kux túun wa ku síijil teʼ bejoʼ?». Jach tu tukloʼob waleʼ tumen le chaambal kun síijiloʼ letiʼe Mesías úuch joʼopʼok u páaʼtkoʼoboʼ. ¿Yaan wa ta tʼaan u yuʼubikoʼob tʼaan?

¹² Kex jach chiʼichnakoʼobeʼ José yéetel Maríaeʼ tu beetoʼob le baʼax tu yaʼalaj le emperadoroʼ. Como tu yuʼuboʼob tʼaaneʼ bendecirtaʼaboʼob tumen Jéeoba. Maríaeʼ maʼalob úuchik u kʼuchul Belén, tu síijsaj le chaambaloʼ yéetel áantajnaj utiaʼal u béeytal junpʼéel profecía (Miq. 5:2).

13. ¿Bix k-áantik le sukuʼunoʼob kéen k-uʼuy tʼaanoʼ?

¹³ Le kéen k-uʼuy u tʼaan le autoridadoʼoboʼ jach ku taasiktoʼon utsil bey xan tiʼ uláakʼ máakoʼob. Yáaxeʼ maʼ t-castigartaʼal tumen le autoridadoʼob jeʼex u beetaʼal yéetel le máaxoʼob maʼ tu yuʼubikoʼob tʼaanoʼ (Rom. 13:4). Tsʼoʼoleʼ wa cada juntúul tiʼ toʼon ku beetik le baʼax ku yaʼalik le autoridadoʼoboʼ yaan u tsʼáaikoʼob cuentaeʼ u testigoʼob Jéeobaeʼ jach ku yuʼubikoʼob tʼaan. Leloʼ letiʼe baʼax úuch tu luʼumil Nigeria úuchjeakiloʼ. Junmúuchʼ soldadoʼobeʼ ookoʼob teʼ tuʼux ku beetaʼal le muchʼtáambaloʼ, táan kaʼach u kaxtikoʼob le máaxoʼob ku protestaroʼob tumen maʼ taak u boʼotkoʼob impuestooʼ. Pero u nojchil le soldadoʼoboʼ tu yaʼalajtiʼob ka jóokʼkoʼobiʼ, tu yaʼalaj: «U testigoʼob Jéeobaeʼ ku boʼotkoʼob impuesto, maʼ tu máanoʼob protestar». Cada  ken a beet baʼax ku yaʼalik le autoridadoʼoboʼ ka wáantaj utiaʼal u yúuchul tʼaan maʼalob tiʼ u kaajal Jéeoba. Tsʼoʼoleʼ ka wáantaj xan utiaʼal maʼ u beetaʼal loob tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ (Mat. 5:16).

14. ¿Baʼax áant juntúul kiik utiaʼal u beetik baʼax ku yaʼalik le autoridadoʼoboʼ?

¹⁴ Chéen baʼaleʼ yaan kʼiineʼ maʼ chéen chʼaʼabil u beetaʼal baʼax ku yaʼalik le autoridadoʼoboʼ. Joanna, juntúul kiik kajaʼan Estados Unidoseʼ, ku yaʼalik: «U jaajileʼ jach difícil in beetik baʼax ku yaʼalik le autoridadoʼoboʼ tumen tu culpaʼobeʼ jach sufrirnaj in familia». Chéen baʼaleʼ Joannaeʼ tu tsʼáaj cuenta kʼaʼabéet u kʼexik bix u tuukul. ¿Baʼax tu beetaj? Yáaxeʼ xuʼul u xokik teʼ redes sociales le baʼaloʼob ku yaʼalaʼal tu contra le autoridadoʼoboʼ (Pro. 20:3). U kaʼapʼéeleʼ tu kʼáataj tiʼ Jéeoba ka áantaʼak utiaʼal u maas confiar tiʼ letiʼ tu lugar u páaʼtik ka utskíintaʼak tuláakal baʼal tumen le gobiernoʼoboʼ (Sal. 9:​9, 10). U yóoxpʼéeleʼ joʼopʼ u xokik publicaciónoʼob ku tʼaan tiʼ baʼaxten maʼ unaj u yoksikuba máak tiʼ políticaiʼ (Juan 17:16). Joannaeʼ ku yaʼalikeʼ bejlaʼeʼ jach yaan jeetsʼelil tiʼ tumen ku respetartik yéetel ku beetik baʼax ku yaʼalik le autoridadoʼoboʼ.

15. ¿Baʼaxten yaan kʼiineʼ ku difíciltaltoʼon k-beetik le baʼax ku yaʼaliktoʼon u kaajal Jéeobaoʼ?

¹⁵ Jéeobaeʼ u kʼáat ka k-uʼuy u tʼaan le máaxoʼob nuʼuktikoʼon teʼ múuchʼuliloʼ (Heb. 13:17). Jesúseʼ perfecto, pero le máaxoʼob u yéeymaj utiaʼal u nuʼuktikoʼonoʼ maʼatech. Le oʼolal yaan kʼiineʼ ku chan difíciltaltoʼon k-beetik le baʼax ku yaʼalikoʼobtoʼonoʼ, maases wa maʼ k-kʼáat k-beetiʼ. Bey úuchik tiʼ Pedrooʼ. Juntúul ángeleʼ tu yaʼalajtiʼ ka u jaant baʼalcheʼob, según le Leyoʼ, maʼ limpio yaniloʼob tu táan Diosiʼ. ¡Chéen baʼaleʼ Pedroeʼ óoxtéen tu yaʼalaj maʼ ken u jaante! (Hech. 10:​9-16). Pedroeʼ maʼ tu naʼatik kaʼach baʼaxten ku yaʼalaʼaltiʼ ka u beet beyoʼ. Tumen tiʼ tuláakal u kʼiiniloʼob u kuxtaleʼ mix juntéen u beet leloʼ. Wa Pedro difícil tu yilil u yuʼubik u tʼaan juntúul ángel perfectoeʼ, ¿máasaʼ maas difícil tiʼ toʼon k-uʼuyik u tʼaan chéen j-kʼeban máakoʼob?

16. ¿Baʼax tu beetaj Pablo kex maʼ maʼalob tu yilil le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ? (Hechos 21:​23, 24, 26).

¹⁶ Apóstol Pablo xaneʼ yaan kʼiineʼ kex maʼ maʼalob tu yilil le baʼax aʼalaʼabtiʼ ka u beetoʼ tu yuʼubaj tʼaan. Juntéenjeakeʼ jujuntúul cristianoʼob judíoʼobeʼ tu yuʼuboʼob u yaʼalaʼaleʼ Pabloeʼ táan bin u «kaʼansik baʼaloʼob ku bin tu contra u Ley Moisés» yéetel maʼatech bin u respetartik le baʼax ku yaʼalik le Leyoʼ (Hech. 21:21). Le oʼolaleʼ le ancianoʼob yanoʼob Jerusalénoʼ tu yaʼaloʼob tiʼ Pablo ka u yeʼes maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalaʼal tu contraoʼ. Utiaʼal leloʼ tu yaʼaloʼobtiʼ ka xiʼik teʼ templo yéetel kantúul xiiboʼob utiaʼal ka u limpiokíintuba tu yéeteloʼob jeʼex u yaʼalik le Leyoʼ. Chéen baʼaleʼ Pabloeʼ u yojleʼ mix baʼal kʼaas u beetmaj yéetel le cristianoʼoboʼ minaʼanoʼob kaʼach yáanal le Leyoʼ. Kex beyoʼ tu beetaj le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik baʼax tu beetaj: «Ka sáaschaj tuláakʼ kʼiineʼ Pabloeʼ bin yéetel le kantúul máakoʼoboʼ ka tu limpiokíintuba tu yéeteloʼob jeʼex u yaʼalik le leyoʼ» (xok Hechos 21:​23, 24, 26). Yéetel le baʼax tu beetoʼ Pabloeʼ áantajnaj utiaʼal ka u bisuba maʼalob le sukuʼunoʼoboʼ (Rom. 14:​19, 21).

17. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax úuch tiʼ Stephanieoʼ?

¹⁷ Juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Stephanieeʼ juntéenjeakeʼ chan difícilchajtiʼ u beetik le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen u najil Beteloʼ. Letiʼ yéetel u yíichameʼ jach kiʼimak u yóoloʼob kaʼach u apoyarkoʼob junpʼéel chan grupo ichil yaanal idioma. Chéen baʼaleʼ u najil Beteleʼ tu chʼaʼtukleʼ le chan grupo tuʼux ku apoyaroʼoboʼ yaan u saʼatal, oʼolaleʼ aʼalaʼabtiʼob ka xiʼikoʼob  tiʼ junpʼéel múuchʼulil ichil le idioma ku tʼankoʼoboʼ. ¿Bix túun tu yuʼubiluba Stephanie? Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Jach tristeen kaʼachi. Yéetel kin tuklikeʼ maas kʼaʼabéet áantaj teʼ grupooʼ ke tiʼ le múuchʼulil tiʼ le idioma k-tʼankoʼ». Kex beyoʼ letiʼeʼ tu chʼaʼtuklaj u beetik le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ. Le kiikoʼ seguernaj u yaʼalik: «Ka máan tiempoeʼ tin naʼateʼ jach maʼalob le baʼax aʼalaʼabtoʼon ka k-beetoʼ. Teʼ túumben múuchʼulil tuʼux binoʼonoʼ yaʼab sukuʼunoʼobeʼ chéen tu juunaloʼob ku meyajtikoʼob Dios. Le oʼolaleʼ kʼuch k-iloʼob bey k-paalaloʼobeʼ. Tsʼoʼoleʼ kin tsʼáaik xan xook tiʼ juntúul kiik inactiva kaʼachi, yéetel beoraaʼ maas yaanten tiempo utiaʼal in xakʼalxook». Tu tsʼookeʼ Stephanie tu yaʼalaj: «Maʼalob in wuʼuyik yanil in conciencia tumen in wojel táan in beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal in beetik le baʼax ku yaʼalaʼaltenoʼ».

18. ¿Baʼax utsiloʼob k-kʼamik ikil k-uʼuyik tʼaan?

¹⁸ Tuláakloʼon jeʼel u páajtal k-kanik k-uʼuy tʼaaneʼ. Jesúseʼ «tu kanaj u yuʼub tʼaan yoʼolal le baʼaxoʼob tu muʼyajtoʼ», maʼ tumen fácil úuchik u beetkiʼ (Heb. 5:8). Toʼon xaneʼ k-kanik k-uʼuy tʼaan le kéen k-aktáant baʼaloʼob beetik k-muʼyaj. Por ejemploeʼ tu káajbal le COVID-19, aʼalaʼabtoʼon yaan u xuʼulul k-muchʼikba teʼ salónoʼoboʼ bey xan ka xuʼuluk k-jóokʼol kʼaʼaytaj joonaj joonajil. ¿Difícil wa ta wilil a beetik le baʼax aʼalaʼaboʼ? Kex wa difícil ta wilileʼ úuchik a wuʼuyik tʼaaneʼ tu kanáantech, tu yáantech utiaʼal maʼ a náachtal tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ yéetel ta kiʼimakkúuntaj u yóol Jéeoba. Jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ beoraaʼ maas preparadoʼon utiaʼal k-beetik baʼax ken u yaʼaltoʼon u kaajal Jéeoba kéen káajak le nojoch muʼyajiloʼ. ¡Wa k-uʼuyik tʼaaneʼ yaan k-salvartikba! (Job 36:11).

19. ¿Baʼaxten k-uʼuyik u tʼaan Jéeoba?

¹⁹ Tsʼoʼok k-kanikeʼ maʼalob u bintoʼon kéen k-uʼuy tʼaan. Pero toʼoneʼ k-uʼuyik tʼaan tumen k-yaabiltmaj Jéeoba yéetel k-kʼáat lúubul utsil tiʼ letiʼ (1 Juan 5:3). U jaajileʼ maʼ tu páajtal k-boʼotik tiʼ Jéeoba tuláakal le baʼax tsʼoʼok u beetik t-oʼolaloʼ (Sal. 116:12). Pero yaan baʼax jeʼel u páajtal k-beetkeʼ: jeʼel u páajtal k-uʼuyik u tʼaan yéetel k-uʼuyik u tʼaan le máaxoʼob yaan autoridad tiʼoboʼ. Wa k-uʼuyik tʼaaneʼ k-eʼesik yaan k-naʼat yéetel k-kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba (Pro. 27:11).