Xeen tiʼ baʼax ku taasik

Xeen tu cuadroil baʼax ku taasik

¿Baʼaxten unaj k-muchʼikba k-adorart Dios?

¿Baʼaxten unaj k-muchʼikba k-adorart Dios?

«Sáamsamal kaʼach ku binoʼob teʼ templo jeʼex u chʼaʼtukultmiloʼoboʼ.» (BAX. 2:46)

KʼAAYOʼOB: 20, 119

1-3. 1) Le yáax cristianoʼoboʼ, ¿bix tu yeʼesiloʼob kʼaʼanaʼan u yilik u muchʼtaloʼob? (Ilawil le foto yaan tu káajbal le xookaʼ.) 2) ¿Baʼax ken u tsol le xookaʼ?

CORINNAEʼ 17 años yaantiʼ ka bisaʼab kʼalbil u maama tiʼ junpʼéel campo de concentración. Ka máan kʼiineʼ Corinnaeʼ bisaʼab xan Siberia tumen le autoridadoʼoboʼ, le luʼumaʼ u milesil kilómetros u náachil teʼ tuʼux kajaʼan kaʼachoʼ. Teʼeloʼ meyajnaj bey juntúul esclava tiʼ junpʼéel granjaeʼ. Yaan kʼiineʼ ku obligartaʼal meyaj táankab kex táan u sen beetik keʼel, tsʼoʼoleʼ minaʼan mix u nookʼil keʼel tiʼ. Kex beyoʼ le tiaʼan teʼ granjaoʼ, Corinna yéetel uláakʼ kiik bisaʼan xan teʼeloʼ, tu chʼaʼtukloʼob u binoʼob taʼakumbail muchʼtáambal.

2 Corinnaeʼ ku yaʼalik: «Le táan u yéeʼsameʼentaloʼ t-xíimbaltaj junpʼíit maas tiʼ 6 leguas (25 kilómetros) utiaʼal k-kʼuchul tak teʼ tuʼux ku chʼaʼabal le trenoʼ. Le trenoʼ jóokʼ láas dos áakʼab yéetel le viajeoʼ xáanchaj seis horas, tsʼoʼoleʼ t-xíimbaltaj junpʼíit maas tiʼ 2 leguas (10 kilómetros) utiaʼal k-kʼuchul teʼ tuʼux ku beetaʼal le muchʼtáambaloʼ». Corinnaeʼ jach kiʼimak u yóol úuchik u bin teʼ muchʼtáambaloʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik xan: «Teʼ muchʼtáambaloʼ t-xokaj le revista U Pʼíich Tulumil Kananoʼ yéetel t-kʼayaj u kʼaayiloʼob le Reinooʼ. Leloʼ jach tu líiʼsaj k-óol yéetel tu muʼukʼaʼankúuntaj k-fe». Le kaʼatúul kiikoʼobaʼ óoxpʼéel kʼiin lukʼkoʼob teʼ granja ka suunajoʼoboʼ, le máax kanáantik le granjaoʼ mix tu tsʼáaj cuenta wa jóokʼoʼobiʼ.

3 U kaajal Jéeobaeʼ jach kʼaʼanaʼan u yilik u muchʼkubaʼob utiaʼal u adorartikoʼob Dios. Teʼ yáax siglooʼ le ka tsʼoʼok u yáax muchʼkuba le cristianoʼoboʼ pʼáat «sáamsamal kaʼach ku binoʼob teʼ templo» utiaʼal u adorartikoʼob Jéeobaoʼ (Bax. 2:46). Maʼ xaaneʼ techeʼ jach ka tsʼíiboltik xan a bin teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ jeʼex u yúuchul tiʼ yaʼab sukuʼunoʼob yéetel kiikoʼobeʼ maʼ chéen chʼaʼabil a bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ bul semana táan a meyaj, yaʼab baʼaxoʼob yaan a beete wa yaan horaeʼ ka wuʼuyik jach kaʼanaʼanech. Le oʼolaleʼ, ¿baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-beet tuláakal le baʼax ku páajtal utiaʼal k-bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ? [1] ¿Bix jeʼel k-áantik le máaxoʼob ku xookoʼob t-éetel bey xan le sukuʼunoʼob utiaʼal ka xiʼikoʼob tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ? Le xookaʼ yaan u tsolikeʼ unaj k-bin teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ tumen ku yáantkoʼon ichil k-kuxtal, k-áantik u maasil yéetel k-pʼáatal maʼalob tu táan Jéeoba. [2]

KU YÁANTKOʼON ICHIL K-KUXTAL

4. ¿Bix u yáantkoʼon le muchʼtáambaloʼob k-maas kaanbal tiʼ Jéeobaoʼ?

4 K-kaanbal teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ. Tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ ku yáantkoʼon k-maas kaanbal tiʼ Jéeoba. Jeʼex le ka t-xokaj le libro «Pʼáateneʼex tiʼ u yaakunaj Jajal Diosoʼ» teʼ tu Xookil le Biblia teʼ Múuchʼuliloʼ, ¿bix ta wuʼuyilaba le ka ta kanaj bix u jatsʼuts modos Jéeoba? ¿Baʼax ta kanaj tiʼ le baʼax tu comentartaj le sukuʼunoʼob tu yoʼolal Jéeobaoʼ? Maʼ xaaneʼ le baʼax ta kanoʼ tu beetaj a maas yaabiltik Jéeoba. Teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ k-maas kaanbal tiʼ le Biblia le ken k-chʼenxikint le discursoʼoboʼ, ken k-il bix u máansaʼal le demostracionoʼoboʼ yéetel le ken k-jach chʼenxikint u xoʼokol le Bibliaoʼ (Neh. 8:8). Tsʼoʼoleʼ yaʼab baʼaloʼob k-kanik xan ken k-líiʼsba utiaʼal u xookil le Biblia teʼ semanaoʼ bey xan ken k-uʼuy baʼax ku comentartik le sukuʼunoʼoboʼ.

5. ¿Bix u yáantkoʼon le baʼaxoʼob k-kanik teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ?

5 Teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ k-áantaʼal k-il bix jeʼel k-tsʼáaik ichil k-kuxtal le baʼax k-kanikoʼ (1 Tes. 4:9, 10). Maʼ xaaneʼ tsʼoʼok a wuʼuyik junpʼéel u xookil le revista U Pʼíich Tulumil Kanan tu yáantech a maas tsʼáa a wóol a meyajt Jéeoba, a maas maʼalobkíint bix a orar yéetel a perdonart juntúul sukuʼun wa kiikoʼ. Le muchʼtáambal Kuxtal yéetel Meyaj jeʼex Cristoeʼ ku yáantkoʼon k-kan bix jeʼel k-kʼaʼaytajeʼ yéetel bix jeʼel k-áantik le máakoʼob u naʼatoʼob baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ (Mat. 28:19, 20).

6. ¿Bix u líiʼskoʼob k-óol le muchʼtáambaloʼoboʼ yéetel bix u yáantkoʼonoʼob k-maas meyajt Jéeoba?

6 Le muchʼtáambaloʼoboʼ ku líiʼskoʼob k-óol. U yóokʼol kaab Satanaseʼ u kʼáat ka xuʼuluk u yantal k-fe, le oʼolaleʼ ku beetik k-chiʼichnaktal yéetel ku beetik u lúubul k-óol. Chéen baʼaleʼ le muchʼtáambaloʼoboʼ ku beetik u kaʼa líikʼil k-óol yéetel ku yáantkoʼon k-maas tsʼáa k-óol k-meyajt Jéeoba (xok Baʼaxoʼob 15:30-32). Toʼoneʼ cada táan k-tsikbaltik bix táan u béeytal le profecíaʼob yanoʼob teʼ Bibliaoʼ. Leloʼ ku yáantkoʼon k-maas creert yaan u béeytal le uláakʼ baʼaxoʼob ku yaʼalik u beetik Jéeoba maʼ kun xáantaloʼ. Le sukuʼunoʼob yéetel le kiikoʼoboʼ ku líiʼskoʼob k-óol ken u máansoʼob u discursoʼob, ken comentarnakoʼob bey xan ken kʼaaynakoʼob yéetel tuláakal u puksiʼikʼaloʼob utiaʼal u alabartikoʼob Jéeoba (1 Cor. 14:26). Ken tsikbalnakoʼon yéetel le sukuʼunoʼob antes tiʼ le muchʼtáambaloʼob yéetel ken tsʼoʼokkoʼ, ku líikʼil k-óol tumen k-tsʼáaik cuentaeʼ yaantoʼon yaʼab amigoʼob jach u yaabiltmoʼonoʼob (1 Cor. 16:17, 18).

7. ¿Baʼaxten kʼaʼabéet k-bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ?

7 Teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ k-kʼamik u yáantaj u kiliʼich muukʼ Dios. Tiʼ Jesuseʼ meyajnaj u kiliʼich muukʼ Dios utiaʼal u nuʼuktik le múuchʼuliloʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ letiʼeʼ tu yaʼalaj ka k-beet lelaʼ: «Le máax yaan u xikineʼ, u yuʼub baʼax ku yaʼalik le kiliʼich muukʼ tiʼ le múuchʼuliloʼoboʼ» (Apo. 2:7). U kiliʼich muukʼ Dioseʼ jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-beetik baʼax kʼaas kex táan u sen aʼalaʼaltoʼon ka k-beeteʼ yéetel jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-sajaktal k-kʼaʼaytajeʼ. Tsʼoʼoleʼ jeʼel xan u yáantkoʼon k-chʼaʼtukult baʼax maʼalob ichil k-kuxtaleʼ. Le oʼolaleʼ wa k-kʼáat ka u yáantoʼon u kiliʼich muukʼ Dioseʼ, unaj k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ.

K-ÁANTIK U MAASIL

8. ¿Baʼax utsil ku jóoʼsik le sukuʼunoʼob ken u yuʼuboʼob k-comentar yéetel k-kʼaayoʼ? (Ilawil le cuadro «Cada ken lukʼuk teʼ muchʼtáambaloʼ maas maʼalob u yuʼubikuba.»)

8 Teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ k-eʼesik tiʼ le sukuʼunoʼob k-yaabiltmoʼoboʼ. Teʼ múuchʼuliloʼ yaʼab sukuʼunoʼob táan u muʼyajoʼob yoʼolal le problemaʼob yaantiʼoboʼ. Le oʼolaleʼ le apóstol Pablooʼ, tu yaʼalaj: «Koʼoneʼex kaxtik xan bix jeʼel k-paklan áantikbaʼex[eʼ]» (Heb. 10:24, 25). Ken k-paklan k-líiʼs k-óol teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ k-eʼesik k-yaabiltmaj le sukuʼunoʼoboʼ. K-eʼesik xan k-kʼáat máans tiempo tu yéeteloʼob yéetel k-kʼáat ojéelt bix u yuʼubikubaʼob utiaʼal k-áantkoʼob. Ken xan u yuʼuboʼob bix k-comentar yéetel bix k-kʼaay yéetel kiʼimak óolaloʼ k-líiʼsik xan u yóoloʼob (Col. 3:16).

9, 10. 1) Le baʼax tu yaʼalaj Jesús yaan teʼ Juan 10:16, ¿bix u yáantkoʼon utiaʼal k-bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ? 2) K-bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ, ¿bix jeʼel u yáantik juntúul máax pʼektaʼan tumen u láakʼtsiloʼobeʼ?

9 Ken xiʼikoʼon teʼ muchʼtáambaloʼ k-áantaj utiaʼal u biskuba maʼalob le sukuʼunoʼoboʼ (xok Juan 10:16). Jesuseʼ tu yaʼaleʼ letiʼeʼ bey juntúul j-kanan tamaneʼ, tsʼoʼoleʼ tu yaʼaleʼ u disipuloʼobeʼ beyoʼob tamanoʼob junmúuchʼ yaniloʼobeʼ. Chéen baʼaleʼ tukult lelaʼ, juntúul tamaneʼ táan u máan tu juunal tu maas kaʼanlil junpʼéel puʼuk, uláakʼ kaʼatúuleʼ tiʼ yanoʼob tu kaablil uláakʼ puʼukeʼ yéetel uláakʼeʼ táanxel tuʼux ku máan. A tuklikeʼ, ¿jeʼel wa u páajtal u yaʼalaʼal junmúuchʼ yaniloʼob yéetel tiaʼanoʼob yáanal u nuʼuktaj le j-kanan tamanoʼ? Maʼatech, tumen utiaʼal u páajtal u yaʼalaʼal junmúuchʼ yaniloʼobeʼ maʼ unaj u náachtaloʼobiʼ. Jeʼex le tamanoʼobaʼ toʼoneʼ maʼ unaj u xuʼulul k-bin teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ tumen jeʼel u pʼáatal maʼ junmúuchʼ yaniloʼon yéetel le sukuʼunoʼoboʼ. Ken xiʼikoʼon teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ k-eʼesik tiaʼanoʼon yáanal u nuʼuktaj le «juntúuliliʼ j-kanan taman[oʼ]».

10 Le muchʼtáambaloʼoboʼ jeʼel u yáantkoʼon k-bisba bey junpʼéel familia jach u yaabiltmubaeʼ (Sal. 133:1). Jujuntúul máaxoʼob meyajtik Dioseʼ pʼektaʼanoʼob tumen u papaʼob wa u sukuʼunoʼob úuchik u beetkubaʼob j-Jaajkunajoʼob. Chéen baʼaleʼ Jesuseʼ tu yaʼalaj yaan u tsʼáaiktiʼob junpʼéel familia kun yaabiltikoʼob yéetel kun kanáantkoʼob (Mar. 10:29, 30). Wa teech mantatsʼ ka bin teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ, yaan a beetkaba taatatsil, maamatsil, sukuʼuntsil wa íitsʼintsil tiʼ le sukuʼunoʼob tu juunal yanoʼob teʼ múuchʼuliloʼ. ¿Máasaʼ k-kʼáat bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼob utiaʼal k-eʼesik yaabilaj tiʼ le sukuʼunoʼob beyaʼ?

K-PʼÁATAL MAʼALOB TU TÁAN JÉEOBA

11. K-bin teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ, ¿bix u yáantkoʼon k-tsʼáa tiʼ Jéeoba le baʼaxoʼob ku náajmatikoʼ?

11 Teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ k-tsʼáaik tiʼ Jéeoba le baʼax ku náajmatikoʼ. Jéeoba beetmiloʼon, le oʼolaleʼ unaj k-tsʼáaik u graciasil tiʼ, k-kiʼikiʼtʼantik yéetel k-nojbeʼenkúuntik (xok Apocalipsis 7:12). Lelaʼ jeʼel u páajtal k-beetik teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ tumen teʼeloʼ k-orar tiʼ Jéeoba, k-kʼaay tiʼ letiʼ tsʼoʼoleʼ k-alabartik yéetel baʼaxoʼob k-aʼalik. ¿Máasaʼ junpʼéel nojoch privilegio k-adorartik Jéeoba cada semana?

12. ¿Bix u yuʼubikuba Jéeoba ken u yil k-bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ?

12 Tumen Jéeoba beetmiloʼoneʼ mantatsʼ unaj k-beetik baʼax ku yaʼalik. Letiʼeʼ ku yaʼalikeʼ unaj k-bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ, maases tumen naatsʼ yanil le xuʼulsajiloʼ. Le oʼolaleʼ ken xiʼikoʼon teʼ muchʼtáambaloʼ ku kiʼimaktal u yóol Jéeoba (1 Juan 3:22). Letiʼeʼ ku tsʼáaik cuenta wa jach tu jaajil k-kʼáat antal teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ yéetel ku kiʼimaktal u yóol ken u yil k-tsʼáaik k-óol beet tuláakal le ku páajtal utiaʼal maʼ k-peʼertik mix junpʼéeloʼ (Heb. 6:10).

13, 14. ¿Bix u yáantkoʼon le muchʼtáambaloʼob k-maas náatsʼal tiʼ Jéeoba yéetel tiʼ Jesusoʼ?

13 Ken xiʼikoʼon teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ k-eʼesik k-kʼáat náatsʼal tiʼ Jéeoba bey xan tiʼ u Hijo. Teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ k-xokik le Bibliaoʼ yéetel k-kanik bix u kʼáat Jéeoba ka kuxlakoʼon (Isa. 30:20, 21). Tak le máaxoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Jéeoba ku binoʼob teʼ muchʼtáambaloʼ ku tsʼáaikoʼob cuenta Dios nuʼuktikoʼon (1 Cor. 14:23-25). Jéeobaeʼ ku nuʼuktik le muchʼtáambaloʼob yéetel u kiliʼich muukʼoʼ, tsʼoʼoleʼ tuláakal baʼax ku kaʼansaʼal tiʼ toʼoneʼ ku taal tiʼ letiʼ. Bey túunoʼ ken xiʼikoʼon teʼ muchʼtáambaloʼ k-uʼuyik baʼax ku kaʼansiktoʼon Jéeoba yéetel k-tsʼáaik cuenta bix u yaabiltmoʼon, leloʼ ku beetik k-maas náatsʼal tiʼ letiʼ.

14 Jesús, le máax nuʼuktik le múuchʼuliloʼ, tu yaʼalaj: «Tumen tuʼux u muchʼmuba kaʼatúul wa óoxtúul tin kʼaabaʼeʼ, teneʼ tiaʼanen chúumuk tiʼ letiʼobeʼ» (Mat. 18:20). Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jesuseʼ tiʼ yaan «chúumuk» le múuchʼuliloʼ (Apo. 1:20–2:1). Jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ Jéeoba yéetel Jesuseʼ tiʼ yanoʼob t-éetel teʼ muchʼtáambaloʼob utiaʼal u líiʼskoʼob k-óoloʼ. ¿Bix a tuklik ku yuʼubikuba Jéeoba ken u yil táan a beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal a natsʼkaba tiʼ letiʼ yéetel tiʼ u Hijooʼ?

15. ¿Baʼax k-eʼesik ken xiʼikoʼon teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ?

15 Ken xiʼikoʼon teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ k-eʼesik tiʼ Jéeoba taak k-beetik baʼax ku yaʼalik. Jéeobaeʼ maʼ tu obligartikoʼon k-beet baʼax ku yaʼaliktoʼon (Isa. 43:23). Ken xiʼikoʼon túun teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ k-eʼesik k-yaabiltmaj Jéeoba yéetel k-creertik chéen tiʼ letiʼ yaan u derechoil u yaʼalik baʼax unaj k-beetik (Rom. 6:17). Maʼ xaaneʼ k-patroneʼ ku yaʼaliktoʼon ka pʼáatkoʼon meyaj le oʼolal maʼ tu páajtal k-bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ, ¿baʼax ken k-beet wa ku yúuchul lelaʼ? Maʼ xaan xaneʼ le autoridadoʼoboʼ ku yaʼalikoʼobeʼ le máax ku bin teʼ muchʼtáambaloʼ yaan u multartaʼal, yaan u bisaʼal cárcel wa yaan u muʼyajtik uláakʼ baʼaloʼob maas yajtak. ¿Yaan wa k-uʼuyik u tʼaan Jéeoba? Yaan hora xaneʼ chéen k-ilik k-beetik uláakʼ baʼaloʼob tu lugar k-bin teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ. Tiʼ cada junpʼéel tiʼ le baʼaloʼobaʼ cada juntúul unaj u yéeyik baʼax ken u beete (Bax. 5:29). Chéen baʼaleʼ maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ cada ken k-yéey k-beet baʼax ku yaʼalik Jéeobaeʼ, k-kiʼimakkúuntik u yóol (Pro. 27:11).

MAʼ U XUʼULUL K-MUCHʼIKBA YÉETEL K-SUKUʼUNOʼOB

16, 17. 1) ¿Baʼaxten k-aʼalik jach kʼaʼanaʼan tu yilil le yáax cristianoʼob u binoʼob teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ? 2) ¿Bix tu yilil le sukuʼun George Gangas le muchʼtáambaloʼoboʼ?

16 Ka tsʼoʼok u kʼiinbesajil le Pentecostés tu jaʼabil 33, le yáax cristianoʼoboʼ maʼ xuʼul u muchʼkubaʼob utiaʼal u adorartikoʼob Jéeobaiʼ. Jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ letiʼobeʼ «maʼ xuʼul u kaanbaloʼob tiʼ le apostoloʼoboʼ, maʼ xuʼul u paklan áantkubaʼob yéetel le baʼaxoʼob yaantiʼoboʼ» (Bax. 2:42). Letiʼobeʼ maʼ xuʼul xan u muchʼkubaʼob kex táan u chʼaʼpachtaʼaloʼob tumen le romanoʼoboʼ bey xan tumen u nuuktakil le judíoʼoboʼ. Kex maʼ chéen chʼaʼabil tu yiloʼobeʼ tu beetoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal maʼ u xuʼulul u muchʼkubaʼob.

17 Teʼ kʼiinoʼob xanaʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ jach ku tsʼáaikoʼob u diosboʼotikil ikil u béeytal u muchʼkubaʼob yéetel jach kiʼimak u yóoloʼob ikil u binoʼobiʼ. George Gangas, juntúul sukuʼun táakpaj ichil le Cuerpo Gobernante maas tiʼ 22 añosoʼ, tu yaʼalaj: «In muchʼkinba yéetel le sukuʼunoʼoboʼ junpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob maas taasikten kiʼimak óolal yéetel ku líiʼsik in wóoloʼ. Cada ku páajtaleʼ, jach uts tin tʼaan in kʼuchul teʼ Najil Reino tempranooʼ yéetel in bin tak tu tsʼook. Ku kiʼimakkúunsik in wóol in tsikbal yéetel máaxoʼob meyajtik Jéeoba. Ken yanaken yiknaloʼobeʼ kin wuʼuyik bey tin wotoch yaneneʼ, bey tiʼ junpʼéel paraísoeʼ». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj: «Le baʼax maas ku tsʼíiboltik in puksiʼikʼal yéetel in tuukuloʼ letiʼe in bin teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ».

18. Techeʼ, ¿bix a wilik le muchʼtáambaloʼoboʼ, yéetel baʼax tsʼoʼok a chʼaʼtuklik a beetik?

18 ¿Bey wa a wilik le muchʼtáambaloʼob jeʼex le sukuʼun George Gangasoʼ? Wa beyoʼ, kex maʼ chéen chʼaʼabileʼ, beet tuláakal le ku páajtal utiaʼal a bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ. Eʼes tiʼ Jéeoba láayliʼ ka wuʼuyikaba jeʼex le rey David ka tu yaʼalaj: «Yuumtsil, teneʼ in yaakuntmaj, le [...] tuʼux kajaʼanechoʼ» (Sal. 26:8).

^ [1] (xóotʼol 3) Jujuntúul sukuʼunoʼobeʼ maʼ tu páajtal u binoʼob tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ tumen kʼojaʼanoʼob wa yoʼolal uláakʼ baʼal talamkúuntik tiʼob. Jéeobaeʼ ku naʼatik baʼaxten maʼ tu páajtal u binoʼob yéetel jach u yaabiltmoʼob ikil u beetkoʼob le ku páajtal utiaʼal u adorartikoʼoboʼ. Le ancianoʼoboʼ jeʼel u páajtal u beetkoʼob wa baʼax utiaʼal u yáantkoʼob le sukuʼunoʼobaʼ, jeʼex ka u yuʼuboʼob tiʼ teléfono le muchʼtáambaloʼ wa u grabartikoʼob utiaʼal ka u bisoʼob u yuʼube.

^ [2] (xóotʼol 3) Ilawil le cuadro «Baʼaxten unaj a bin teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ».