1, 2. ¿Baʼax juramento tu beetaj Jefté, yéetel bix kʼaʼamik tumen u hija?

JUNTÚUL x-lóoʼbayan chʼúupaleʼ áalkabil u bin u kʼam u papá. Letiʼeʼ jach kiʼimak u yóol tumen kex bijaʼan kaʼach u papá baʼateleʼ, tsʼoʼok u suut yéetel mix baʼal úuchtiʼ. Le x-chʼúupalaʼ tumen jach kiʼimakchaj u yóoleʼ táan u kʼaay yéetel u yóokʼot. Chéen baʼaleʼ jaʼakʼ u yóol ka tu yilaj baʼax tu beetaj u papá. Letiʼeʼ tu jataj u nookʼeʼ, ka tu yaʼalajtiʼ: «¡In x-chʼupul paal, tsʼoʼok a tsʼáaik tiʼ teen yaayaj óolal!». Le papatsiloʼ tu yaʼalaj tiʼ u hijaeʼ tu beetaj junpʼéel nojoch juramento. Tsʼoʼoleʼ lelaʼ yaan u beetik u kʼexpajal u kuxtal u hija tumen mix bikʼin kun béeytal u tsʼoʼokol u beel mix u yantal u paalal. Chéen baʼaleʼ yéetel baʼax tu núukaj le x-chʼúupalaʼ tu yáantaj u papá u tsʼoʼokbes le baʼax tu jurartaj tiʼ Jéeobaoʼ. Tu yeʼesaj xan jach ku confiar tiʼ Jéeoba tumen u yojleʼ letiʼeʼ maʼ u kʼáat ka xiʼik kʼaasil tiʼ mix máakiʼ (Jue. 11:34-37). Le máakaʼ le ka tu yilaj bukaʼaj nojchil u fe u hijaeʼ jach kiʼimakchaj u yóol. Tsʼoʼoleʼ u yojel xan yaan u kiʼimaktal u yóol Jéeoba úuchik u yóotik u beet u hija le baʼax tu jurartoʼ.

² U kʼaabaʼ le máakaʼ Jefté, letiʼ yéetel u hijaeʼ jach ku  confiaroʼob tiʼ Jéeoba yéetel u yojloʼob tuláakal baʼax ku yaʼalikeʼ jach maʼalob. Kex maʼ chéen chʼaʼabileʼ letiʼobeʼ tu yeʼesoʼob jach nojoch u fejoʼob. U kʼáatoʼob xan u beetoʼob baʼax maʼalob tu táan Jéeoba yéetel u yojloʼobeʼ jeʼel baʼalak ka kʼáataʼaktiʼobeʼ maʼ chéen kuneliʼ.

3. ¿Bix u yáantkoʼon u ejemplo Jefté yéetel u hija?

³ Teʼ kʼiinoʼobaʼ maʼ chéen chʼaʼabil xan u chúukpajal u yóol máak tiʼ Jéeobaiʼ. Le oʼolaleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Tsʼáa a wóoleʼex baʼateʼel tu yoʼolal le fe[joʼ]» (Jud. 3). Le baʼax úuch ichil u kuxtal Jefté yéetel u hijaoʼ jach jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal ka chúukpajak k-óol tiʼ Jéeoba kex ka yanaktoʼon problemaʼob ichil k-kuxtaleʼ. ¿Bix úuchik u yeʼesik Jefté yéetel u hija jach nojoch u fejoʼob?

4, 5. 1) ¿Baʼax unaj u beetik le israelitaʼob ken ookkoʼob teʼ Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaltiʼoboʼ? 2) Jeʼex u yeʼesik Salmo 106, ¿bix biniktiʼob úuchik u beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastak?

⁴ Jefté yéetel u hijaeʼ, maʼ xaaneʼ mantatsʼ ku kʼaʼajsikoʼob le bix binik tiʼ le israelitaʼob ka káaj u beetkoʼob baʼax kʼaas tu táan Jéeobaoʼ. Óoliʼ trescientos años antes tiʼ lelaʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ le israelitaʼob ka u xuʼulsoʼob le máaxoʼob adorartik yaanal diosoʼob yanoʼob teʼ Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaltiʼoboʼ, chéen baʼaleʼ letiʼobeʼ maʼ tu beetoʼobiʼ (Deu. 7:1-4). U maas yaʼabil le israelitaʼoboʼ joʼopʼ u kuxtaloʼob jeʼex le cananeoʼoboʼ, u adorartikoʼob yaanal diosoʼob yéetel u núupkʼebantaloʼob (xok Salmo 106:34-39).

⁵ Úuchik u beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastakeʼ maʼ kanáantaʼaboʼob tumen Jéeoba le ka baʼatelnajoʼob tu contra le máaxoʼob pʼekmiloʼoboʼ (Jue. 2:1-3, 11-15; Sal. 106:40-43). Maʼ xaaneʼ yoʼolal le baʼaxoʼob tu beetoʼobaʼ jach muʼyajnaj u láakʼtsiloʼob tumen yaan tiʼ letiʼobeʼ u yaabiltmoʼob Jéeoba yéetel u kʼáat u beetoʼob baʼax maʼalob tu táan. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ anchaj máaxoʼob tu yeʼesoʼob fe, jeʼex Jefté yéetel u hija, Elcana yéetel Ana bey xan Samuel. Letiʼobeʼ tu chʼaʼtuklaj u beetkoʼob baʼax maʼalob tu táan Jéeoba utiaʼal u kiʼimakkúuntkoʼob u yóol (1 Sam. 1:20-28; 2:26).

6. ¿Bix u tuukul le máakoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ, yéetel toʼoneʼ bix unaj k-tuukul?

⁶ Teʼ kʼiinoʼobaʼ yaʼab máakoʼob kuxaʼanoʼob jeʼex le cananeoʼoboʼ. Letiʼobeʼ chéen ku tuukuloʼob tiʼ baʼaxoʼob yaan yil yéetel sexo, baʼateʼel yéetel u ayikʼaltaloʼob. Chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ mantatsʼ ku yaʼaliktoʼon ka k-kanáantba tiʼ le bix u tuukuloʼobaʼ. Letiʼeʼ taak u kanáantkoʼon jeʼex tu yóotil u kanáant le israelitaʼob úuchjeakiloʼ. ¿Máasaʼ maʼalob ka kaanbalnakoʼon tiʼ le baʼax úuchtiʼobaʼ? (1 Cor. 10:6-11.) Toʼoneʼ unaj k-kanáantik maʼ k-tuukul jeʼex u máakiloʼob le yóokʼol kaabaʼ (Rom. 12:2). Techeʼ, ¿yaan wa a tsʼáaik a wóol tuukul jeʼex uts tu tʼaan Jéeobaeʼ?

7. 1) ¿Baʼax problemaʼob tu aktáantaj Jefté? 2) ¿Baʼax tu beetaj Jefté?

⁷ Tu kʼiiniloʼob Jefteeʼ le israelitaʼoboʼ tu beetoʼob baʼaloʼob kʼaastak, le oʼolal Jéeobaeʼ tu chaʼaj u beetaʼal u muʼyajoʼob tumen le filisteoʼob yéetel le amonitaʼoboʼ (Jue. 10:7, 8). Tsʼoʼoleʼ maʼ chéen letiʼe problema yaan kaʼach tiʼ Jefteaʼ, letiʼeʼ jach pʼektaʼan kaʼach tumen u sukuʼunoʼob yéetel tumen u nuuktakiloʼob u kaajil Israel. U sukuʼunoʼoboʼ jach celosoʼob kaʼachi le oʼolaleʼ tu jóoʼsoʼob Jefté teʼ luʼum tsʼaʼantiʼ kex deporsi ku yaʼalik le Ley tiʼ letiʼ unaj u pʼáatloʼ (Jue. 11:1-3). Chéen baʼaleʼ Jefteeʼ maʼ tu chaʼaj u lúubul u yóol tu yoʼolal le baʼax beetaʼabtiʼaʼ. ¿Baʼaxten k-aʼalik lelaʼ? Tumen le ka aʼalaʼabtiʼ tumen u nuuktakil le israelitaʼob ka xiʼik u yáantoʼoboʼ, letiʼeʼ bini (Jue. 11:4-11). ¿Baʼaxten tu yáantoʼob?

8, 9. 1) ¿Baʼaxoʼob ku yaʼalik u Ley Moisés áant Jefté? 2) ¿Baʼax maas kʼaʼanaʼan kaʼach utiaʼal Jefté?

 ⁸ Jefteeʼ juntúul soldado jach u yojel baʼateʼel, tsʼoʼoleʼ u yojel baʼaxoʼob uchaʼan tiʼ u kaajil Israel yéetel u kʼaj óol maʼalob le Ley tsʼaʼab tiʼ Moisesoʼ. Le bix u tratartik kaʼach Jéeoba u kaajaloʼ tu yeʼesaj tiʼ Jefté baʼax maʼalob tu táan letiʼ yéetel baʼax maʼ maʼalobiʼ (Jue. 11:12-27). Lelaʼ tu yáantaj xan Jefté u beet baʼax maʼalob ichil u kuxtal. Jach u yojel xaneʼ Jéeobaeʼ u pʼeek u kʼuuxil yéetel u vengarkuba máak, tsʼoʼoleʼ u yojleʼ Jéeobaeʼ u kʼáat ka u paklan yaabiltuba máaxoʼob meyajtik. Yoʼolal baʼax ku yaʼalik le Leyoʼ tu kanaj xan bix unaj u tratartik máak tak le máaxoʼob pʼekmiloʼ (xok Éxodo 23:5 yéetel Levítico 19:17, 18).

⁹ Maʼ xaaneʼ uláakʼ baʼax áant Jefteeʼ letiʼe u ejemplo Joseoʼ. Letiʼeʼ u yojel kaʼacheʼ Joseeʼ tu perdonartaj u sukuʼunoʼob kex yaʼab baʼaloʼob beetaʼabtiʼ (Gén. 37:4; 45:4, 5). U tuukul tiʼ lelaʼ le áant utiaʼal u beet baʼax maʼalob tu táan Jéeoba. Maʼ xaaneʼ jach yaachaj tu yóol le baʼax beetaʼabtiʼ tumen u sukuʼunoʼoboʼ, chéen baʼaleʼ tu yilaj maʼ u pʼuʼujul tu contraʼob, tumen utiaʼal letiʼeʼ le baʼax maas kʼaʼanaʼanoʼ letiʼe u defendertik u kʼaabaʼ Jéeoba bey xan le kaajoʼ (Jue. 11:9). Letiʼeʼ tu chʼaʼtuklaj u chúukpajal u yóol tiʼ Jéeoba. Le baʼax tu beetaʼ tu taasaj utsil tiʼ letiʼ bey xan tiʼ le kaajoʼ, tumen bendecirtaʼaboʼob tumen Jéeoba (Heb. 11:32, 33).

10. ¿Bix jeʼel u yáantkoʼon le Biblia utiaʼal maʼ u xuʼulul k-meyajtik Jéeobaoʼ?

¹⁰ ¿Bix jeʼel k-seguertik u ejemplo Jefteeʼ? Wa juntúul sukuʼun maʼ tu tratartikoʼon maʼalobeʼ, ¿baʼax ken k-beete? ¿Yaan wa u xuʼulul k-meyajtik Jéeoba yoʼolal baʼax tu beetajtoʼon? ¿Máasaʼ maʼ ken u beet u xuʼulul k-bin muchʼtáambal mix k-bisikba yéetel le sukuʼunoʼoboʼ? Toʼoneʼ yaan k-beetik jeʼex Jefteeʼ, yaan k-beetik baʼax maʼalob tu táan Jéeoba. Jefteeʼ tu chaʼaj u nuʼuktaʼal tumen baʼax ku yaʼalik le Leyoʼ, toʼon xaneʼ unaj k-nuʼuktik k-kuxtal yéetel baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Lelaʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u lúubul k-óol kex jeʼel baʼalak ka k-aktáanteʼ, beyoʼ k-tsʼáaik junpʼéel maʼalob ejemplo tiʼ u maasil (Rom. 12:20, 21; Col. 3:13).

11, 12. ¿Baʼax tu yaʼalaj u beetik Jefté, yéetel baʼax tu yóotaj u yaʼale?

¹¹ Jefteeʼ u yojel kaʼacheʼ kʼaʼabéet u yáantaʼal tumen Jéeoba utiaʼal ka u salvart u kaajil Israel tiʼ le amonitaʼoboʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ Jéeobaeʼ wa ku ganartik le baʼateloʼ yaan u tsʼáaik tiʼ letiʼ le máax kun jóokʼol kʼamik ken suunakoʼ. Tu yoʼolal le máax kun jóokʼol kʼamkoʼ letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ Jéeoba: «Teneʼ kin kʼubik láaj tóokbil» (Jue. 11:30, 31). ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal lelaʼ?

¹² Jéeobaeʼ jach junpuliʼ maʼ uts tu tʼaan u kʼuʼubul u kuxtal wíinik bey tóokbil siibaleʼ. Le oʼolaleʼ le baʼax tu yaʼalaj Jefteoʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa yaan máax ken u kíims utiaʼal u kʼubik bey tóokbil siibaleʼ (Deu. 18:9, 10). Le Ley tsʼaʼab tiʼ Moisesoʼ ku yaʼalikeʼ le tóokbil siibaloʼ junpʼéel baʼax ku kʼuʼubul tu chúukaʼanil tiʼ Jéeoba. Le oʼolaleʼ le máax tu yaʼalaj Jefté ken u tsʼáa tiʼ Jéeobaoʼ yaan u meyaj teʼ tabernáculo ichil tuláakal u kuxtaloʼ. Jéeobaeʼ tu yuʼubaj baʼax tu yaʼalaj Jefté, le oʼolal tu yáantaj u ganart le baʼateloʼ (Jue. 11:32, 33). ¿Máax ken u tsʼáa Jefté tiʼ Jéeoba?

13, 14. Le baʼax tu yaʼalaj Jefté teʼ Jueces 11:35, ¿baʼax ku yeʼesik yoʼolal u fe?

¹³ Tuukulnen tiʼ le baʼax t-aʼalaj tu káajbal le xookaʼ. Le ka suunaj Jefté teʼ baʼateloʼ, le máax yáax jóokʼ chʼaʼik u beeloʼ, u juntúuliliʼ hija, le máax jach u yaabiltmoʼ. Le oʼolaleʼ, ¿tu yóotaj wa Jefté u beet le baʼax tu yaʼalaj tiʼ Jéeobaoʼ? ¿Jeʼel wa u kʼubik le u juntúuliliʼ  hija utiaʼal ka meyajnak teʼ tabernáculo tuláakal u kuxtaloʼ?

¹⁴ Le baʼaxoʼob tu kanaj tiʼ u Ley Moisesoʼ le áant u beet baʼax maʼalob tu táan Jéeoba. Maʼ xaaneʼ letiʼeʼ tu kʼaʼajsaj le baʼax ku yaʼalik Éxodo 23:19, teʼeloʼ ku yaʼalikeʼ le israelitaʼoboʼ unaj u tsʼáaikoʼob kaʼach u maas maʼalobil tiʼ Jéeoba. Le Leyoʼ ku yaʼalik xan kaʼacheʼ le máax ku jurartik junpʼéel baʼal tiʼ Jéeobaeʼ, ‹unaj u tsʼoʼokbesik u tʼaan yéetel u beetik le baʼax tu séebchiʼitaj› wa tu jurartoʼ (Núm. 30:2). Jeʼex Ana, le máax kuxlaj tu kʼiiniloʼoboʼ, Jefteeʼ tu cumplirtaj le baʼax tu jurartoʼ kex u yojel yaan u kʼexik u kuxtal u hija bey xan u kuxtal letiʼ. U hijaeʼ le ken xiʼik kaʼach teʼ tabernaculooʼ maʼ kun páajtal u tsʼoʼokol u beel yéetel u yantal u paalal. Lelaʼ u kʼáat u yaʼal xaneʼ Jefteeʼ maʼ kun antal u chʼiʼibal yéetel mix máak kun heredartik le luʼum tsʼaʼantiʼoʼ (Jue. 11:34). Kex beyoʼ Jefteeʼ tu yaʼalaj: «Tin beetaj junpʼéel séebchiʼ [wa juramento] tiʼ Yuumtsil yaan in tsʼoʼokbesik» (Jue. 11:35). Jéeobaeʼ kiʼimakchaj u yóol yoʼolal le fe tu yeʼesaj Jefteoʼ yéetel tu bendecirtaj. Wa tiʼ teech ka úuchuk lelaʼ, ¿tsʼoʼok wa a beetik kaʼach jeʼex Jefteeʼ?

15. ¿Baʼax k-aʼalik tiʼ Jéeoba ken k-kʼub k-kuxtal tiʼ letiʼ, yéetel bix jeʼel k-eʼesik yaan k-fejeʼ?

¹⁵ Ken k-kʼub k-kuxtal tiʼ Jéeobaeʼ k-aʼaliktiʼ yaan k-beetik tuláakal baʼax u kʼáat. Chéen baʼaleʼ k-ojliliʼ maʼ chéen chʼaʼabil u beetaʼaliʼ. Lelaʼ maases ken aʼalaʼaktoʼon ka k-beet junpʼéel baʼax maʼ jatsʼuts k-ilik k-beetkiʼ. Wa k-tsʼáaik k-óol k-beet baʼax uts tu tʼaan Dios kex maʼ chéen chʼaʼabileʼ, yaan k-eʼesik jach yaan k-fe. Maʼ xaaneʼ táan u beetaʼal k-muʼyaj ikil k-beetik baʼax ku yaʼaliktoʼon Jéeoba, chéen baʼaleʼ le baʼaxoʼob ken u tsʼáatoʼonoʼ maas jatsʼutstakoʼob tiʼ le baʼaxoʼob k-muʼyajtik bejlaʼoʼ (Mal. 3:10). Pero ¿baʼax jeʼel u páajtal k-aʼalik tu yoʼolal u hija Jefteeʼ? Koʼox k-kʼaʼajsik baʼax tu beetaj letiʼ.

16. ¿Bix tu yilil u hija Jefté le meyaj ken u beetoʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

¹⁶ Le baʼax tu yaʼalaj Jefté tiʼ Jéeobaoʼ maʼ chíikaʼan tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Anaoʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ Jéeoba yaan u tsʼáaik u hijo meyaj teʼ tabernáculo bey juntúul nazareoeʼ (1 Sam. 1:11). Juntúul nazareoeʼ jeʼel  u páajtal kaʼach u tsʼoʼokol u beel yéetel u yantal u paalaleʼ. Pero Jefteeʼ tu yaʼaleʼ yaan u «kʼubik láaj tóokbil» u hijaoʼ, leloʼ u kʼáat u yaʼaleʼ mix bikʼin kun tsʼoʼokol u beel yéetel maʼ tun antal u paalal (Jue. 11:37-40). ¿Máasaʼ lelaʼ junpʼéel nojoch sacrificio? Maʼ xaaneʼ le x-chʼúupaloʼ jeʼel kaʼach u tsʼoʼokol u beel yéetel juntúul jach maʼalob xiʼipaleʼ tumen u papaeʼ juntúul tiʼ le máaxoʼob nuʼuktik kaʼach u kaajil Israeloʼ. Chéen baʼaleʼ beoraaʼ yaan u meyajtik Jéeoba teʼ tabernáculo tuláakal u kuxtaloʼ. ¿Bix tu yilil le x-chʼúupal le baʼax ken u beetoʼ? Letiʼeʼ tu yeʼesaj maas kʼaʼanaʼan u yilik u meyajtik Jéeoba tumen tu yaʼalaj tiʼ u papá: «Beet tin wéetel le baʼax ta séebchiʼitaj [wa ta jurartaj] tiʼ Yuumtsiloʼ» (Jue. 11:36). Letiʼeʼ maʼ tsʼoʼok u beeliʼ mix anchaj u paalal utiaʼal u meyajtik Jéeoba jeʼex tu yaʼalil u papaoʼ. ¿Bix jeʼel k-beetik jeʼex letiʼeʼ?

17. 1) ¿Bix jeʼel a weʼesik jach yaan a fe jeʼex Jefté yéetel u hijaeʼ? 2) Le baʼax ku yaʼalik Hebreoʼob 6:10 tak 12, ¿bix u yáantkoʼon utiaʼal u taaktal k-maas meyajtik Jéeoba?

¹⁷ U milesil xiʼipalal yéetel x-chʼúupalaloʼob ku meyajtikoʼob Jéeobaeʼ ku chʼaʼtuklikoʼob maʼ u séeb tsʼoʼokol u beeloʼob yéetel yanoʼobeʼ maʼ u séeb antal u paalaloʼob. ¿Baʼaxten? Tumen u kʼáatoʼob u maas kʼub u yóol u meyajtoʼob Jéeoba. Yaan xan uláakʼ sukuʼunoʼob tsʼoʼok u yantal u edaboʼobeʼ tu lugar u máanskoʼob yaʼab tiempo yéetel u paalaloʼob wa yéetel u yáabiloʼobeʼ, ku aprovechartikoʼob utiaʼal u maas meyajtikoʼob Jéeoba. Jujuntúuloʼobeʼ ku binoʼob meyaj tiʼ construcción, ku binoʼob teʼ Escuela utiaʼal Máaxoʼob Kʼaʼaytik le Reinooʼ wa ku binoʼob tuʼux maas kʼaʼabéet áantaj. Uláakʼoʼobeʼ tu kʼiiniloʼob le Kʼaʼajsajiloʼ ku maas jóokʼloʼob kʼaʼaytaj. Jéeobaeʼ mix bikʼin ken u tuʼubs le baʼaxoʼob ku beetik le máaxoʼob meyajtik yéetel chúukaʼan óolaloʼ (xok Hebreoʼob 6:10-12). Techeʼ, ¿yaan wa baʼax jeʼel a sacrificartik utiaʼal a maas meyajtik Dioseʼ?

18, 19. ¿Baʼax tsʼoʼok k-kanik tiʼ Jefté bey xan tiʼ u hija, yéetel bix jeʼel u páajtal k-beetik jeʼex letiʼobeʼ?

¹⁸ ¿Baʼax áant Jefté u aktáant le baʼaxoʼob úuch ichil u kuxtaloʼ? Letiʼeʼ tu chaʼaj u nuʼuktaʼal u kuxtal tumen Jéeoba. Letiʼeʼ tu yilaj maʼ u beetik jeʼex u maasil máakoʼoboʼ. Jefteeʼ tu yeʼesaj nojoch u fe kex maʼ maʼalob bix tratartaʼabik tumen u maasiliʼ. Jéeobaeʼ tu bendecirtaj Jefté yéetel u hija yoʼolal le baʼaxoʼob tu beetoʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ tu yoʼolaloʼobeʼ yaʼab máakoʼob káaj xan u meyajtikoʼob Jéeoba. Kex yanchaj máaxoʼob xuʼul u meyajtikoʼob Jéeobaeʼ, letiʼobeʼ maʼ xuʼul u yeʼeskoʼob nojoch u fejoʼobiʼ.

¹⁹ Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Beetabaʼex jeʼex le máaxoʼob ku tiaʼalintikoʼob le promesaʼob tu yoʼolal u fejoʼob yéetel tu yoʼolal u chúukaʼan óolaloʼoboʼ» (Heb. 6:12). Bey túunoʼ koʼoneʼex beetik jeʼex Jefté yéetel u hijaeʼ. Wa k-eʼesik nojoch k-fejeʼ yaan k-bendecirtaʼal tumen Jéeoba.